۲/۱

۳/۱

۴/۱

۵/۱

۶/۱

۷/۱

۸/۱

۹/۱

جدول ۳-۲- طیف مقایسات زوجی
۳-۴ ) قابلیت اعتماد ( پایایی )^[۲۴]پرسشنامه های تحقیق
اگر یک ابزار اندازه گیری را مانند پرسشنامه در یک فاصله زمانی کوتاه چندین بار به گروه واحدی از افراد بدهیم ، نتایج حاصل از اندازه گیری باید نزدیک به هم باشد.برای اندازه گیری پایایی از شاخصی به نام ( ضریب پایایی )استفاده می کنیم و اندازه آن معمولاً بین صفر تا یک تغییر می کند. ضریب پایایی صفر ، معرف عدم پایایی یک ، معرف پایایی کامل است .(خاکی ،غلامرضا،۱۳۹۱،۲۰۷)

قابلیت اعتماد ( پایایی ) عبارت است از اینکه ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی را به دست می دهد . برای محاسبه ضریب قابلیت اعتماد ابزار اندازه گیری می توان از شیوه های مختلفی بهره برد از جمله ( سرمد ، بازرگان ، حجازی و ۱۳۸۹ )
اجرای دوباره آزمون ( روش باز آزمایی )
روش موازی ( همتا )
روش تنصیف ( دو نیم کردن )
روش کودر – ریچاردسودن
روش آلفای کرونباخ
روش به کار رفته در این پژوهش برای محاسبه قابلیت اعتماد پرسشنامه ، روش آلفای کرونباخ بوده ، با بهره گرفتن از فرمول زیر می توان ضریب آلفا را محاسبه کرد .
Ra = محاسبه آلفای کرونباخ (۳-۱)فرمول
که در آن :
J : تعداد زیر مجموعه سوالات پرسشنامه های آزمون
: واریانس زیر آزمون i ام
: واریانس کل آزمون
برای سنجش پایایی در این تحقیق تعداد ۲۰پرسشنامه در این تحقیق به صورت آزمایشی توزیع گردید که میزان پایایی آن در پرسشنامه یک عدد ۰/۸۱۷ حاصل شد که بیانگر پایایی بالای پرسشنامه یک است . ( به پیوست – الف – مراجعه شود ) و همچنین میزان پایایی آن در پرسشنامه شماره دو عدد آن ۰/۸۱۲ می باشد که بیانگر پایایی بالا در پرسشنامه دوم می باشد . ( به پیوست – الف – مراجعه شود )
۳-۵ ) قابلیت اعتماد( روایی )^[۲۵] پرسشنامه های تحقیق
مقصود از روایی آن است که : آیا ابزار اندازه گیری می تواند خصیصه و ویژگی ای که برای آن طراحی شده است را به درستی اندازه گیری کند یا خیر ؟ زیرا اندازه گیری های نامناسب و ناکافی هر پژوهش علمی را بی ارزش و ناروا می سازد.اعتبار انواع گوناگونی دارد مانند :
۱-صوری (بر اساس قضاوت افراد آگاه و مطلع)
۲-محتوایی(توان سنجش میزان وجود اندازه صفت)
۳-ملاکی (اثربخشی یک ابزار در پیش بینی رفتار یک آزمودنی در یک موقعیت خاص )
۴-سازه ای (سنجشگر اجزای متغیر به به تناسب سهم هر قسمت در کل ساختار متغیر)(سیکران ،۱۹۹۲،۱۷۱-۱۷۳)
مفهوم روایی به این سوال پاسخ می دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می سنجد . بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه گیری نمی توان به دقت داده های حاصل از آن اطمینان داشت . برای تعیین اعتبار پرسشنامه روش های متعددی وجود دارد که یکی از آنها اعتبار محتوا می باشد . اعتبار محتوا نوعی اعتبار است که برای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار اندازه گیری به کار برده میشود . اعتبار محتوای یک ابزار اندازه گیری به سوال هایی تشکیل دهنده آن بستگی دارد اگر سوال های پرسشنامه معرف ویژگی ها و مهارت های ویژه ای باشد که محقق قصد اندازه گیری آن ها را داشته باشد ، آزمون دارای اعتبار محتوا است . برای اطمینان از اعتبار محتوا ، باید در موقع ساختن ابزار چنان عمل کرد که سوال های تشکیل دهنده ابزار اندازه گیری معرف قسمت های محتوای انتخاب شده باشد. بنابراین اعتبار محتوا ، ویژگی ساختاری ابزار اندازه گیری است که همزمان با تدوین آزمون در آن تنیده می شود. اعتبار محتوای یک آزمون معمولاًا توسط افراد متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین می شود. (سرمد ، بازرگان ، حجازی ۱۳۸۵)
بدین منظور با بهره گرفتن از نظرات ۲۰ تن از کارشناسان پرسشنامه مورد بررسی و بازنگری قرار گرفته و با بهره گرفتن از روش دلفی روایی مورد نظر حاصل گردید .
۳-۶ ) جامعه آماری^[۲۶]
جامعه آماری شامل گروهی از افراد است که یک یا چند صفت مشترک دارند که این صفات مورد توجه محقق می باشد. جامعه ممکن است هم افراد یک نوع خاص و یا عده محدودتری از همان گروه را دربرگیرد (دلاور ، ۱۳۸۰ )
جامعه آماری در این تحقیق شامل کلیه کارشناسان ارشد بخش IT و همچنین کلیه مدیران مرتبط است. که بعد از بررسی واحد های درگیر در این زمینه کارشناسان ارشد بخش IT هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) و مدیران مرتبط حدود ۲۰ نفر می باشند.
۳-۷) مورد پژوهی^[۲۷](مطالعه موردی)
اصطلاح case study برای دو روش “آموزشی” و “پژوهشی” به کار می رود. در برخی از مطالعات انجام شده به تفاوت این دو اصطلاح توجهی نشده و مورد کاوی را با مورد پژوهی یکی پنداشته اند،همین غفلت مایه آشفتگی در تشخیص مصداق های این دو شده است.
۳-۸) مدل اجرایی تحقیق
الگوریتم زیر پژوهش حاضر را به صورت شماتیک نشان می دهد .
گام اول :
هدف اول : شناسایی و اولویت بندی شاخص های موثر در منظر مالی با رویکرد کارت امتیاز متوازن برای بررسی عوامل کلیدی موفقیت در پیاده سازی ( ERP) در شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران ( هما )

تدوین پرسشنامه با مقیاس لیکرت جهت شناسایی عوامل کلیدی موفقیت ERP در منظر مالی
محاسبه اعتبار پرسشنامه با بهره گرفتن از روش دلفی
۳-۱ استفاده از روش آلفای کرونباخ جهت تعیین پایایی پرسشنامه
۴-۱ استفاده از آزمون ناپارامتریک فریدمن جهت شناسایی عوامل موثر کلیدی موفقیت از منظر مالی
۵-۱تدوین پرسشنامه مقایسات زوجی جهت اولویت بندی عوامل کلیدی موفقیت ERP از منظر مالی

۲ .راغب اصفهانی،ابوالقاسم حسین بن محمدبن فضل،المفردات فی غریب القرآن،۲۲۵٫ ↑
. طبری، ابوجعفرمحمد بن جریر،جامع البیان عن تأویل آی القرآن ،۶/۱۵۴-۱۵۵٫ الطبرسی ، الفضل بن الحسن ، مجمع البیان ،۲/۱۹۶٫ ↑
. طباطبائی ،محمد حسین،تفسیرالمیزان، ۵/۳۴۱٫ ↑
۱٫هرنوع حرام که زشتی آن ذکر شده است.و همچنین گفته شده آنچه از کسبهای نامشروع وحرام است پس دوری از آن لازم است.مانند بهای سگ و شراب وخوک و جمع آن أسحات است. ابن منظور، ابوالفضل جمال الدّین محمدبن مکرم،لسان العرب ،ج۲،.ص۱۷۶۵٫ ↑
. طنطاوی، محمد؛ بنواسرائیل فی القرآن و السنه، ۲۲۴٫ ↑
. طبری، ابوجعفرمحمد بن جریر،جامع البیان عن تأویل آی القرآن ،۶/۱۵۴-۱۵۶٫ ↑
. القرآن الکریم: النساء/۱۶۱٫ ↑
. کتاب مقدس: سفر تثنیه ، ۲۳/۱۹-۲۰٫ ↑
. القرآن الکریم: النساء/۱۶۱-۱۶۲٫ ↑
. آلوسی، محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم،۳/۱۸۸-۱۸۹ ؛طوسى،محمّد بن حسن‏،التبیان فى تفسیر القرآن‏،۳/۳۸۸؛ الطبرسی ، الفضل بن الحسن ، مجمع البیان۳/ ۵۲۷ -۵۲۹٫٫ ↑
. «أَفَتَطْمَعُونَ أَن یُؤْمِنُواْ لَکُمْ وَ قَدْ کَانَ فَرِیقٌ مِّنْهُمْ یَسْمَعُونَ کَلَامَ اللَّهِ ثُمَّ یحَُرِّفُونَهُ مِن بَعْدِ مَا عَقَلُوهُ وَ هُمْ یَعْلَمُونَ وَ إِذَا لَقُواْ الَّذِینَ ءَامَنُواْ قَالُواْ ءَامَنَّا وَ إِذَا خَلَا بَعْضُهُمْ إِلىَ‏ بَعْضٍ قَالُواْ أَ تحَُدِّثُونهَُم بِمَا فَتَحَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ لِیُحَاجُّوکُم بِهِ عِندَ رَبِّکُمْ أَ فَلَا تَعْقِلُونَ أَ وَ لَا یَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ یَعْلَمُ مَا یُسِرُّونَ وَ مَا یُعْلِنُونَ وَ مِنهُْمْ أُمِّیُّونَ لَا یَعْلَمُونَ الْکِتَابَ إِلَّا أَمَانىِ‏َّ وَ إِنْ هُمْ إِلَّا یَظُنُّونَ فَوَیْلٌ لِّلَّذِینَ یَکْتُبُونَ الْکِتَابَ بِأَیْدِیهِمْ ثُمَّ یَقُولُونَ هَاذَا مِنْ عِندِ اللَّهِ لِیَشْترَُواْ بِهِ ثَمَنًا قَلِیلًا فَوَیْلٌ لَّهُم مِّمَّا کَتَبَتْ أَیْدِیهِمْ وَ وَیْلٌ لَّهُم مِّمَّا یَکْسِبُونَ »القرآن الکریم:البقره/۷۵-۷۹٫ ↑
. طباطبایى، محمّد حسین‏،المیزان فى تفسیر القرآن،‏۱/۲۱۳٫ ↑
. قمى،على بن ابراهیم‏؛ تفسیر قمى‏،۱/۵۰٫ ↑
. فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمّد بن عمر؛تفسیر کبیر(مفاتیح الغیب)،۳/۵۶۰٫ ↑
.تحریف الکلام یعنی سخن را بر یک معنای احتمالی قرار دادن در حالی که دو وجه و دومعنی داشته باشد. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمّدبن فضل، مفردات ألفاظ القرآن، ۲۲۸٫ ↑
. طبری،ابوجعفر محمّد بن جریر؛جامع البیان فی تفسیر القرآن،۵/۷۶٫ ابن ابى حاتم،عبدالرحمن بن محمّد؛تفسیر القرآن العظیم(ابن‏ابى‏حاتم)‏.۳/۹۶۵٫ ↑
. ابن کثیر دمشقى،اسماعیل بن عمرو؛تفسیر القرآن العظیم(ابن کثیر)،۲/۲۸۵٫ ↑
. «بعضى از یهود، سخنان را از جاى خود، تحریف مى‏کنند و(به جاى اینکه بگویند: «شنیدیم و اطاعت کردیم»)، مى‏گویند: «شنیدیم و مخالفت کردیم! و(نیز مى‏گویند:)بشنو! که هرگز نشنوى! و(از روى تمسخر مى‏گویند:)راعنا[ما را تحمیق کن!]»تا با زبان خود، حقایق را بگردانند و در آیین خدا، طعنه زنند. ولى اگر آنها(به جاى این همه لجاجت)مى‏گفتند: «شنیدیم و اطاعت کردیم و سخنان ما را بشنو و به ما مهلت ده(تا حقایق را درک کنیم)»، براى آنان بهتر، و با واقعیت سازگارتر بود. ولى خداوند، آنها را به خاطر کفرشان، از رحمت خود دور ساخته است از این رو جزعدّه کمى ایمان نمى‏آورند.»القرآن الکریم:النساء/۴۶٫ ↑
. القرآن الکریم:البقره/۷۶٫ ↑
. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه‏،.۱/۳۱۴٫ ↑
. فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمّد بن عمر،تفسیر کبیر(مفاتیح الغیب)،۳/۵۶۲٫ ↑
. طبرسی،فضل بن حسن،مجمع البیان فی تفسیر القرآن،۱/۲۸۷٫ ↑
. طبری،ابوجعفر محمّد بن جریر،جامع البیان فی تفسیر القرآن،۱/۲۹۳٫ ↑
. بابایى، احمد على،برگزیده تفسیر نمونه‏، ۱/۹۰٫ ↑
. القرآن الکریم:البقره/۷۶٫ ↑
. طباطبایى، محمّد حسین‏،المیزان فى تفسیر القرآن،‏۱/۲۱۴-۲۱۵٫ ↑
. القرآن الکریم:البقره/۷۷٫ ↑
. شبر، عبد الله؛ ‏تفسیر القرآن الکریم(شبر)، ۱/۵۱٫ ↑
. القرآن الکریم:البقره/۷۸٫ ↑
. طبرسی،فضل بن حسن،مجمع البیان فی تفسیر القرآن،۱/۲۹۰-۲۹۱٫ ↑
. طبری،ابوجعفر محمّد بن جریر،جامع البیان فی تفسیر القرآن،۱/۲۹۷٫ ↑
.«ولى آنها، به خاطر اعمال بدى که پیش از خود فرستاده‏اند، هرگز آرزوى مرگ نخواهند کرد و خداوند از ستمگران آگاه است. و آنها را حریص‏ترین مردم- حتى حریصتر از مشرکان- بر زندگى(این دنیا، و اندوختن ثروت)خواهى یافت(تا آنجا)که هر یک از آنها آرزو دارد هزار سال عمر به او داده شود! در حالى که این عمر طولانى، او را از کیفر(الهى)باز نخواهد داشت. و خداوند به اعمال آنها بیناست.»القرآن الکریم:البقره/۹۶٫ ↑
. سیوطی،جلال الدین،الدرالمنثورفی تفسیر بالمأثور،۱/۸۹٫ ↑
. طباطبایى، محمّد حسین‏،المیزان فى تفسیر القرآن،۱/۲۲۸٫‏ ↑
. آلوسى، محمود، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم‏، ۱/۳۳۰٫ ↑
. طوسى،محمّد بن حسن‏،التبیان فى تفسیر القرآن‏، ۱/۳۵۹٫ ↑
. فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمّد بن عمر،تفسیر کبیر(مفاتیح الغیب)،۳/۶۰۹٫ ↑
. زمخشرى، محمود،الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏،۱/۱۶۸٫ ↑
. فیض کاشانى، ملا محسن‏، تفسیر الصافى‏،۱/۱۶۶٫ ↑
. «وَ إِذْ قَالَ مُوسىَ‏ لِقَوْمِهِ یَقَوْمِ اذْکُرُواْ نِعْمَهَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ جَعَلَ فِیکُمْ أَنبِیَاءَ وَ جَعَلَکُم مُّلُوکاً وَ ءَاتَئکُم مَّا لَمْ یُؤْتِ أَحَدًا مِّنَ الْعَالَمِینَ یَاقَوْمِ ادْخُلُواْ الْأَرْضَ الْمُقَدَّسَهَ الَّتىِ کَتَبَ اللَّهُ لَکُمْ وَ لَا تَرْتَدُّواْ عَلىَ أَدْبَارِکمُ‏ْ فَتَنقَلِبُواْ خَسِرِینَقَالُواْ یَامُوسىَ إِنَّ فِیهَا قَوْمًا جَبَّارِینَ وَ إِنَّا لَن نَّدْخُلَهَا حَتىَ‏ یخَْرُجُواْ مِنْهَا فَإِن یخَْرُجُواْ مِنهَْا فَإِنَّا دَاخِلُونَ قَالَ رَجُلَانِ مِنَ الَّذِینَ یخََافُونَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَیهِْمَا ادْخُلُواْ عَلَیهِْمُ الْبَابَ فَإِذَا دَخَلْتُمُوهُ فَإِنَّکُمْ غَلِبُونَ وَ عَلىَ اللَّهِ فَتَوَکلَُّواْ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ قَالُواْ یَمُوسىَ إِنَّا لَن نَّدْخُلَهَا أَبَدًا مَّا دَامُواْ فِیهَا فَاذْهَبْ أَنتَ وَ رَبُّکَ فَقَتِلَا إِنَّا هَاهُنَا قَعِدُونَ قَالَ رَبّ‏ِ إِنىّ‏ِ لَا أَمْلِکُ إِلَّا نَفْسىِ وَ أَخِى فَافْرُقْ بَیْنَنَا وَ بَینْ‏َ الْقَوْمِ الْفَسِقِینَ قَالَ فَإِنَّهَا محَُرَّمَهٌ عَلَیهِْمْ أَرْبَعِینَ سَنَهً یَتِیهُونَ فىِ الْأَرْضِ فَلَا تَأْسَ عَلىَ الْقَوْمِ الْفَاسِقِینَ»القرآن الکریم: المائده/۲۰- ۲۶٫ ↑
. طباطبایى، محمّد حسین‏،المیزان فى تفسیر القرآن،‏۵/۲۸۶٫ ↑
.ابن کثیر دمشقى،اسماعیل بن عمرو، تفسیر القرآن العظیم(ابن کثیر)،۳/۶۸٫ قمى،على بن ابراهیم‏، تفسیر قمى‏،۱/۱۶۴-۱۶۵؛ طباطبایى، محمّد حسین‏،المیزان فى تفسیر القرآن،‏۵/۲۸۶-۲۹۱٫ ↑
. «لَّقَدْ کاَنَ لَکُمْ فىِ رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَه حَسَنَه لِّمَن کاَنَ یَرْجُواْ اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الاَْخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا»«مسلّماً براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نیکویى بود، براى آن ها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد مى‏کنند. »القرآن الکریم:الأحزاب/۲۱٫ ↑
. علامه طباطبائی می گوید:[مقصود از اینکه فرمود:«لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَه حَسَنَه لِمَنْ کانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثِیراً»کلمه«أسوه»به معناى اقتداء و پیروى است، و معناى«فِی رَسُولِ اللَّهِ»یعنى در مورد رسول خدا۶،و اسوه در مورد رسول خدا۶، عبارت است از پیروى او، و اگر تعبیر کرد به«لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ- شما در مورد رسول خدا۶تأسى دارید»که استقرار و استمرار در گذشته را افاده مى‏کند، براى این است که اشاره کند به اینکه این وظیفه همیشه ثابت است، و شما همیشه باید به آن جناب تأسى کنید. و معناى آیه این است که یکى از احکام رسالت رسول خدا ۶، و ایمان آوردن شما، این است که به او تأسى کنید، هم در گفتارش و هم در رفتارش، و شما مى‏بینید که او در راه خدا چه مشقت‏هایى تحمل مى‏کند، و چگونه در جنگها حاضر شده، آن طور که باید جهاد مى‏کند، شما نیز باید از او پیروى کنید.]طباطبایى، محمد حسین؛المیزان فى تفسیر القرآن،‏۱۶/۲۸۸٫ در تفسیر کشاف زمخشری گفته است:[اگر کسى بپرسد حقیقت معناى آیه«لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَه حَسَنَه»چیست؟ البته با در نظر گرفتن اینکه کلمه«اسوه»به ضمه همزه قراءت شده، در جواب مى‏گوییم دو احتمال هست، اول اینکه خود آن جناب اسوه‏اى حسنه و نیکو است، یعنى بهترین رهبر و مؤتسى یعنى مقتدى به است، و این تعبیر نظیر تعبیر ذیل است، که در باره ی کلاهخود مى‏گویى بیست من آهن، یعنى این کلاه بیست من آهن است، دوم اینکه بگوییم خود آن جناب اسوه نیست، بلکه در او صفتى است که جا دارد مردم به وى، در آن صفت اقتداء کنند، و آن عبارت است از مواساه، یعنى اینکه خود را برتر از مردم نمى‏داند.]زمخشرى، محمود؛الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏، ۳/۵۳۱٫ ↑
. «وَ مَا یَنطِقُ عَنِ الهَْوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْىٌ یُوحَى‏»«و هرگز از روى هواى نفس سخن نمى‏گوید! آنچه مى‏گوید چیزى جز وحى که بر او نازل شده نیست!»القرآن الکریم:النجم/۳- ۴٫ [مقصود از اینکه فرمود:«وَ ما یَنْطِقُ عَنِ الْهَوى‏ إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحى»منظور از کلمه«هوى»هواى نفس و رأى و خواسته است، و جمله ی«ما ینطق»هر چند مطلق است، و در آن نطق به طور مطلق نفى شده، و مقتضاى این اطلاق آن است که هواى نفس از مطلق سخنان پیغمبر نفى شده باشد(حتى در آن سخنان روزمره‏اى که در داخل خانه اش دارد)، و لیکن از آنجایى که در این آیات خطاب«صاحبتان»به مشرکین است، مشرکینى که دعوت او را و قرآنى را که برایشان مى‏خواند دروغ و افتراى بر خدا مى‏پنداشتند، لذا باید به خاطر این قرینه مقامى بگوییم: منظور این است که آن جناب در آنچه که شما مشرکین را به سوى آن مى‏خواند، و آنچه که از قرآن برایتان تلاوت مى‏کند، سخنانش ناشى از هواى نفس نیست، و به رأى خود چیزى نمى‏گوید، بلکه هر چه در این باب مى‏گوید وحیى است که خداى متعال به او مى‏کند. ↑

. القرآن الکریم: القصص/۲-۴۸؛۷۶-۸۳؛ البقره/۴۶-۱۰۳؛آل عمران/۴۸-۵۱؛. . . ↑
. همان:: البقره/۴۷؛ الاعراف/۱۴۰،. . . ↑

از نظر تاریخی، همان گونه که همواره اشاره شده است، «بُدن» اندیشمند فرانسوی حاکمیت را «قدرت متحد، عالی و تقسیم ناپذیر حکومت» تعریف کرد.
در همان حال در نگرش «بُدن»، حاکمیت بدون محدودیت نیز نبود. جدا از لزوم احترام به حقوق خصوصی افراد (همچون محدودیتی بنیادین برای حاکمیت)، قانون و پیمانهایی که حاکم با اشخاص یا دولتهای دیگر بسته است، نبودن آثار زیان بار در رفتار حاکم برای حکومت (در مفهوم تام خویش) از محدودیت های گریزناپذیر برای اعمال حاکمیت از سوی حاکم بودند.

پس از بُدن «هابز» آموزه حکومت را در مفهومی فنی نظریه پردازی کرد و حکومت را با حاکمیت پیوند داد.
«کاره دو مالبرگ»^[۳۰۸] اندیشمند فرانسوی سه مفهوم را برای «حاکمیت» و «حاکم» در نظر گرفته است:
- در مفهوم اصلی، حاکمیت یعنی «برتر» بودن قدرت حکومتی؛
- در مفهوم دوم، حاکمیت برآیند تمام قدرتهای حکومتی است.
- سرانجام، در مفهوم داشتن «قدرت سازمانی»، که مشخص کننده جایگاه حکومتی دارنده حق حاکمیت است.
اما در برداشت «کاره دومالبرگ» از حاکمیت، گزاره ای برای «حاکمیت مردمان» دیده نمی شود. سبب هم آن است که در آموزه او مبنایی شفاف برای حاکمیت وجود ندارد. حاکمیت مردم پدیده ای است که در سده هجدهم میلادی مورد توجه قرار گرفت و به عنوان «اساس» حاکمیت شناخته شد^[۳۰۹].
در دوران تازه حاکمیت، قدرت حاکم برای اعمال حاکمیت خود باید حقوق حکومت شوندگان را نیز در نظر داشته باشد. به دیگر سخن، حاکمیت دیگر تنها به یک سر، که حکومت باشد، بسته نیست، بلکه سر دیگر آن نیز به مردمان و حکومت شوندگان بسته است. از این رو اعمال حاکمیت نه تنها ابزاری برای حفظ قدرت فرمانروا شمرده می شود بلکه ابزار حفظ حقوق شهروندان نیز هست.
گفتار دوم: حاکمیت و مالکیت بر اموال عمومی و دولتی
دولت و سازمانهای عمومی مانند افراد و اشخاص حقوقی حقوق خصوصی برای انجام دادن وظایف خود و تأمین خدمات عمومی اموال زیادی را در اختیار دارند. بخشی از این اموال از قلمرو حقوق مدنی خارج و تابع قواعد و احکام حقوق عمومی است که به همین مناسبت به آنها اموال عمومی می‌گویند.
بخش دیگر از اموال مزبور تابع قانون مدنی یا بازرگانی است جز اینکه در برخی موارد از لحاظ نظارت عمومی به موجب قانون محاسبات عمومی و آئین‌نامه‌های معاهدات دولتی، محدودیت‌هایی بر آنها وارد شده است. این اموال، اموال خصوصی یا اختصاصی دولت و سازمانهای عمومی‌خوانده می‌شوند. ^[۳۱۰]
از جمله مواد قانونی که به اموال عمومی‌دلالت صریح دارند اصول ۴۴ و ۴۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است. در تعقیب دو اصل مزبور تبصره ۲ قانون دیوان محاسبات کشور در بهمن ماه ۱۳۶۱ به تصویب رسیده است که دال بر عمومی بودن مالکیت اموال مذکور در اصول ۴۴ و ۴۵ قانون اساسی می‌باشد. ^[۳۱۱]
سپس هر مالی که بر طبق قانون و مدارک موجود ملک اشخاص حقیقی یا اشخاص حقوق عمومی‌یا حقوق خصوصی نباشد جزو اموال عمومی است. ^[۳۱۲]
مطابق مواد ۲۴ و ۲۵ و ۲۶ قانون مدنی اموال عمومی به اداره خدمات عمومی اختصاص یافته اند و چون این اموال به عموم ملت تعلق دارد قانونگذار آنها را از قلمرو حقوق مدنی خارج کرده و تابع قواعد مقررات مالکیت عمومی قرار داده است و آنچنانکه در ماده ۲۴ قانون مدنی آمده است این اموال را نمی‌توان از راه معامله تصرف و تملک کرد.
اموال عمومی‌را نمی‌توان از راه اماره تصرف به تملک خصوصی درآورد و چون غرض از غیرقابل فروش بودن این اموال حفظ منافع جامعه است مقتضی است که مرور زمان نیز نسبت به اموال مزبور جاری نشود. در خصوص تجاوز به اموال عمومی‌یا تصرف وتملک غیر قانونی آنها باید گفت به موجب قوانین جزایی جرم محسوب می‌شود و مجازات دارد. ^[۳۱۳]
در قانون مدنی از اموالی که تابع نظامات عمومی هستند تحت عنوان «اموالی که مالک خاص ندارند یاد شده است. مباحات، اموال مجهول المالک و مشترکات عمومی اموالی هستند که تابع قواعد عمومی هستند». ^[۳۱۴] در نهایت در یک جمع بندی کلی در خصوص اموال عمومی می‌توان نتیجه گرفت که اموال عمومی قابل تملک خصوصی نیستند و قابلیت نقل و انتقال ندارد. قابلیت استفاده انحصاری ندارند و بوسیله اشخاص حقوقی حقوق عمومی اداره می‌شوند و مختص خدمات عمومی هستند. ^[۳۱۵]
در مقابل اموال عمومی که مالکیت آنها متعلق به عموم است، اموال اختصاصی دولت قرار دارند که حق دولت و سایر سازمانهای عمومی نسبت به این اموال شبیه حق مالکیت افراد خصوصی نسبت به آنهاست، و دولت و سازمانهای دولتی در مورد اموال مزبور می‌توانند قرارداد لازم را با اشخاص منعقد کنند و دارای تمام حقوق مالکانه نسبت به آنها هستند. در خصوص برخی مباحات که فاقد مالک خاص هستند باید گفت برخی مصادیق آن امروزه در تملک اختصاصی دولت است مانند اراضی موات که دولت با به ثمر رساندن قوانین موضوعه به اعمال حاکمیت بر آنها می‌پردازد. ^[۳۱۶]
بنابراین می‌توان گفت اموال دولتی عبارت است از کلیه اموال (اعم از اموال منقول، غیر منقول) که ملک خاص دولت به عنوان یک شخص حقوقی می‌باشد. در این خصوص ماده سوم آئین‌نامه اموال دولتی مصوب ۱۳۱۹ مقرر می‌دارد که:
«هر نوع مال منقول و غیرمنقول که در تصرف مالکانه دولت باشد» همچنین به موجب ماده ۲ آئین‌نامه اموال دولتی مصوب ۱۳۷۲ اموال دولتی بدین ترتیب تعریف شده است: «اموالی که توسط وزارتخانه‌ها و مؤسسات یا شرکتهای دولتی خریداری می‌شود و یا به هر طریق قانونی دیگر به تملک دولت درآمده یا در می‌آیند».
آنچه در تعریف آئین‌نامه اموال دولتی مصوب ۷۲ روشن است، اینکه قانونگذار در صدد بیان اقسام عملکردهای دولت بوده و هر دو شق اعمال حاکمیت و تصدی را مدنظر داشته است زیرا خریداری اموال از سوی وزارتخانه ها و مؤسسات و شرکتهای دولتی عموماً در مقام تصدی است و حال آنکه دولت علاوه بر امور اداری و اعمال تصدی وظایف دیگری نیز برعهده دارد که عبارت است از اعمال حاکمیت و به عبارت دیگر دولت در مقام اعمال حاکمیت می‌تواند به حکم قانون اقدام به سلب مالکیت از افراد نموده و اموال آنها را تملک نماید که نظیر آن را در جریانات اصلاحات ارضی و یا ملی کردن صنعت نفت شاهد بودیم.
لذا قانونگذار با اضافه نمودن عبارت «و یا به هر طریق قانونی دیگر» از التفات به این امر غافل نمانده است.
گفتار سوم: نقش حاکمیت ملی در قراردادهای نفتی
در ایران اعمال حق مالکیت منابع نفت و گاز با ملی کردن این صنعت در سال ۱۳۲۹ توسط طلایه دار این حرکت محمد مصدق صورت گرفت. ملی کردن صنعت نفت ناظر به تأمین یک منفعت عمومی مالی است. همان هدف و تعالی که با اعمال حق مالکیت دولتها در بخشهای حیاتی جامعه تأمین می‌شود پس به جاست به تعریف ملی کردن نیز اشاره کنیم.
«ملی کردن دست یافت دولت به مالکیت و اداره دارایی هایی است که پیش از آن در دست اشخاص یا شرکتها بوده است». ملی کردن در ردیف یک سلسله اصطلاحهایی همانند اجتماعی کردن، مالکیت عمومی، مالکیت دولتی و مالکیت اجتماعی است. مالکیت ملی در برابر مالکیت خصوصی است و مالکیت تعاونی را در بر نمی‌گیرد. ^[۳۱۷] مقوله حاکمیت و تصدی از جمله موضوعات بحث برانگیزی است که سالهاست در اذهان و محافل سیاسی به منظور ارائه دیدگاه ها و راهکارهای لازم در ارتباط با نقش دولت در اقتصاد و میزان دخالت آن در امور اجرایی مطرح بوده است. این موضوع از یک سو با هدف حفظ حاکمیت و اقتدار ملی بر منابع و ثروتهای خدادادی هر کشور و از طرف دیگر افزایش سطح منافع اقتصادی و رفاه اجتماعی مطرح گردیده و مورد مناقشه صاحب نظران و برنامه ریزان اقتصادی بوده است. در کشورهای توسعه نیافته و یا در حال توسعه نظریاتی که طرفدار دخالت دولت در تصدی هستند بیشتر ناظر به این عقیده است که مکانیزمهای داخلی علی علی الخصوص قوانین و نهادهای مدنی و زیر ساختمانهای اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی به آن درجه از رشد و شکوفایی دست نیافته است که بخش خصوصی فعال در این کشورها بتوانند توان مقاومت در مقابل قانونمندی و امنیت ناشی از ثبات سیاسی و اقتصادی حاکم بر سرمایه در بازارهای بین‌المللی را داشته باشد. اساساً با توجه به حاکمیت، اصل سود به فعالیتهای بخش خصوصی بدلیل ضعف محرز زیرساختهای اقتصادی و دیدگاه ها و مواضع سیاسی حاکم بر این کشورها که گاه با اصول مورد پذیرش جامعه بین‌المللی در تناقض قرار می‌گیرد هیچ تضمینی به حفظ و نگهداشت سرمایه‌های ملی از سوی این بخش و تأمین منافع عمومی وجود ندارد به همین دلیل لازم است دولت در عین اعمال حاکمیت نقش خود را نیز به عنوان یک بنگاه اقتصادی به اجرا گذارد و جریان اراده اقتصاد و فعالیتهای اقتصادی در بخش منابع طبیعی را برعهده گیرد. ^[۳۱۸]
در حال حاضر اغلب کشورهای صادرکننده نفت و گاز مواجه به تداخل میان تصدی دولت در امور نفت و گاز و حاکمیت در این بخش هستند و به جهت سهم قابل توجه درآمدهای نفتی در ایران در اقتصاد این کشورها و تأمین منافع عمومی، موضوع مالکیت این شرکتها تحت الشعاع قرار گرفته و غالباً به صورت ملی و تحت قوانین و مقررات غیرقابل انعطاف دولتی اداره می‌شوند.
نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران طبق اصل ۴۴ قانون اساسی بر پایه سه بخش دولتی- تعاونی و خصوصی استوار است که بخش دولتی آن کلیه صنایع بزرگ، معادن بزرگ، صنایع مادر و بازرگانی و خارجی و.. . را شامل می‌شود که به صورت مالکیت عمومی و در اختیار دولت است.
از سوی دیگر طبق ماده ۲ قانون نفت مصوب ۶۷ منابع نفت کشور جزء انفال و ثروتهای عمومی است و طبق اصل ۴۵ قانون اساسی در اختیار حکومت اسلامی می‌باشد.
براساس اساسنامه شرکت ملی نفت ایران حاکمیت دولت بر ذخائر هیدروکربوری یعنی وظیفه حاکمیتی دولت به شرکت ملی نفت تفویض شده است^[۳۱۹].
در حال حاضر در بخش انرژی و زیر بخش نفت سه فعالیت انجام می‌شود که یکی تصدی گری و بنگاهداری است که امور مربوط به اکتشاف و سرمایه‌گذاری را انجام می‌دهد و دیگری حاکمیت است که سیاستگذاری، کنترل و نظارت را برعهده دارد و با بخشهای بالادستی رابطه حقوقی برقرار می‌کند تا تولیدی که انجام می‌شود براساس منافع ملی باشد و یک بخش هم استانداردهای اجرایی طرحها را معین می‌سازد. در جایی مثل شرکت ملی نفت ایران، این سه وظیفه در مرکز مثلث مخلوط شده است.
ابلاغ اصل ۴۴ قانون اساسی فقط قسمتی از صنایع مادر مربوط به صنعت نفت از جمله صنایع بزرگ پایین دستی نفت و گاز را از حیطه دولتی بودن خارج ساخته و شرکت ملی نفت و شرکتهای استخراج و تولید در اولین فرازهای ابلاغیه از رویداد خصوصی سازی مستثنی شده‌اند اما به نظر می‌رسد بتوان با بهره گرفتن از فضای ایجاد شده و با نگاهی دقیق تر به شرایط صنعت نفت و چشم اندازهای پیش رو به اقدامات درست تر در آینده دست یافت و باید در نظر داشت کشورهایی که در صنعت نفت موفق شده‌اند سه وظیفه تصدی گری و حاکمیت و تعیین استانداردها جدا از یکدیگر مابین وزارت نفت و شرکتهای ملی نفت تفکیک شده‌اند. ابلاغ بند ج سیاست‌های کلی اصل ۴۴ فقط امیدی است که بتوان دولت را در نقش جدید خود در سیاست گذاری، هدایت و نظارت بر اقتصاد ملی و در آینده ای نزدیک در صنعت تاثیرگذار و تاثیرپذیر نفت مشاهده کرد.
بند اول: حاکمیت و مالکیت بر انفال و منابع نفتی در ایران
همانطور که در مباحث قبل مطرح شد معادن در منابع فقهی به دو دسته معادن ظاهر (سطح الارضی) و معادن باطن (تحت الارضی) دسته بندی شده است. معادن ظاهر برخلاف معادن باطن به آن معادنی گفته می‌شود که مؤلفه آباد کردن به آن اطلاق نشده و صرفاً تحت عنوان حیازت تقدم و سبقت دارند، یعنی هر کسی هر مقدار که برداشت کند همان قدر را مالک می‌گردد. ^[۳۲۰]
البته نظر به اینکه در گذشته نفت به صورت چشمه های خودجوش به روی زمین جاری می‌گردید، برخی از فقهای اسلام آن را جزو معادن ظاهر قرار داده اند. اما امروزه نفت در اعماق هزارها متر زیر زمین به عنوان معادن باطن وجود دارد که با بهره گرفتن از ابزارهای برتر تکنولوژی اکتشاف شده و استخراج می‌گردد.
در مورد واگذاری معادن دو دیدگاه متفاوت در بین فقها وجود دارد^[۳۲۱].
الف: دسته ای از فقها معتقدند که نظر به اینکه معادن جزو اموال عامه است پس حکومت اسلامی حق واگذاری آن را با رعایت حقوق سایر منتفعین به اغیار را دارد. ولی عده‌ای معتقدند اصلاً حق واگذاری اموال عمومی به غیر وجود ندارد.

-1-4-3-5 ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻓﺮﻋﯽ :1-4 راﺑﻄﻪ ﻣﯿﺎن ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي و ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ از ﻃﺮﯾﻖ
ﺑﻌﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ
ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯿﺰان ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻌﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎري (ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ) ﺑﺎ ﻣﯿﺰان ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ (ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ) ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯿﺰان ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري دو روش ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ. ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺪل ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺴﯿﺮ دوم، ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪ ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺼﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ 0.25 ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار اﺳﺖ، در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺑﺎ ورود ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﻌﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯿﺰان ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان 0.334 اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻓﺮﺿﯿﻪ را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
ﺗﺎﯾﯿﺪ اﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻓﺮﺿﯿﻪ اﺻﻠﯽ اول، ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺴﻬﯿﻞ ﮔﺮ راﺑﻄﻪ ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي و ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﻌﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎزﻣﺎن، ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ در ﺑﯿﻦ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﺮاي ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﻪ ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ، ﻣﺪﯾﺮان ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ارﺗﻘﺎي رواﺑﻂ ﮐﺎري و اﯾﺠﺎد ﺳﺎﺧﺘﺎر ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺗﺴﻬﯿﻞ ﮐﻨﻨﺪه ﺗﺮي در ﺳﺎزﻣﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
-2-4-3-5 ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻓﺮﻋﯽ :2-4 راﺑﻄﻪ ﻣﯿﺎن ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي و ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ از ﻃﺮﯾﻖ
ﺑﻌﺪ راﺑﻄﻪ اي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ
ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯿﺰان ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻌﺪ راﺑﻄﻪ اي (ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ) ﺑﺎ ﻣﯿﺰان ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ (ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ) ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯿﺰان ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري دو روش ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ. ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي
ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ- ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات ١٥٨
ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺪل ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺴﯿﺮ دوم، ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪ ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺼﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ 0.25 ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار اﺳﺖ در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺑﺎ ورود ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﻌﺪ راﺑﻄﻪ اي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯿﺰان ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان 0.503 اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻓﺮﺿﯿﻪ را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
ﺗﺎﯾﯿﺪ اﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻓﺮﺿﯿﻪ اﺻﻠﯽ اول، ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ راﺑﻄﻪ اي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺴﻬﯿﻞ ﮔﺮ راﺑﻄﻪ ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي و ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﻌﺪ راﺑﻄﻪ اي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎزﻣﺎن، ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ در ﺑﯿﻦ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﺮاي ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﻪ ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ، ﻣﺪﯾﺮان ﺑﻪ ﻓﮑﺮ اﻓﺰاﯾﺶ ﮐﺎرﻫﺎي ﺗﯿﻤﯽ و ﺑﺴﺘﺮﺳﺎزي ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد و اﻓﺰاﯾﺶ اﻋﺘﻤﺎد ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ ﻣﯿﺎن اﻓﺮاد ﺑﺎﺷﻨﺪ.
-3-4-3-5 ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻓﺮﻋﯽ :3-4 راﺑﻄﻪ ﻣﯿﺎن ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي و ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ از ﻃﺮﯾﻖ
ﺑﻌﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻧﯿﺰ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ
ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯿﺰان ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ از ﻃﺮﯾﻖ ﺑﻌﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ (ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري ﻏﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ) ﺑﺎ ﻣﯿﺰان ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ (ﺑﻄﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ) ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ و ﻣﻘﺎﯾﺴﻪ ﻣﯿﺰان ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري ﭘﺮداﺧﺘﯿﻢ. ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺪل ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﺴﯿﺮ دوم، ﻣﺸﺨﺺ ﮔﺮدﯾﺪ ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺼﻮرت ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﺑﺎ ﺿﺮﯾﺐ 0.25 ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار اﺳﺖ، در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﺑﺎ ورود ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﻌﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﯿﺰان ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان 0.345 اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ ﮐﻪ اﯾﻦ ﻧﮑﺘﻪ ﻓﺮﺿﯿﻪ را ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
ﻓﺼﻞ ﭘﻨﺠﻢ- ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي و ﭘﯿﺸﻨﻬﺎدات ١٥٩
ﺗﺎﯾﯿﺪ اﯾﻦ ﻓﺮﺿﯿﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻓﺮﺿﯿﻪ اﺻﻠﯽ اول، ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﺑﻌﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﺴﻬﯿﻞ ﮔﺮ راﺑﻄﻪ ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي و ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺑﻌﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ در ﺳﺎزﻣﺎن، ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ در ﺑﯿﻦ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﮔﺮدد ﺑﺮاي ﺗﺮﻏﯿﺐ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﺑﻪ ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ، ﻣﺪﯾﺮان ﺑﻪ ﻓﮑﺮ اﯾﺠﺎد و ﮔﺴﺘﺮش ارزﺷﻬﺎي ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺸﺘﺮك در ﻣﯿﺎن ﮐﺎرﻣﻨﺪان و ﺑﺎزﮔﻮ ﮐﺮدن و ﯾﺎدآور ﺷﺪن اﻫﺪاف ﺳﺎزﻣﺎﻧﯽ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
در ﺟﺪول 1-5 ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﺌﻦ ﻓﺮﺿﯿﺎت اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ.
ردﯾﻒ
1
2
3
4
5
6
7
8
9
ﻓﺮﺿﯿﺎت
ﻓﺮﺿﯿﻪ اﺻﻠﯽ -1 ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﯽ داري دارد
ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻓﺮﻋﯽ -1-1 ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﺑﻌﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﯽ داري دارد
ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻓﺮﻋﯽ -2-1 ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﺑﻌﺪ راﺑﻄﻪ اي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ
ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﯽ داري دارد
ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻓﺮﻋﯽ -3-1 ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﺑﻌﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ
ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﯽ داري دارد
ﻓﺮﺿﯿﻪ اﺻﻠﯽ -2 ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﯽ داري دارد
ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻓﺮﻋﯽ -1-2 ﺑﻌﺪ ﺳﺎﺧﺘﺎري ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ
داﻧﺶ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﯽ داري دارد
ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻓﺮﻋﯽ -2-2 ﺑﻌﺪ راﺑﻄﻪ اي ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ
داﻧﺶ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﯽ داري دارد
ﻓﺮﺿﯿﻪ ﻓﺮﻋﯽ -3-2 ﺑﻌﺪ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ
داﻧﺶ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﯽ داري دارد
ﻓﺮﺿﯿﻪ اﺻﻠﯽ -3 ﺳﺒﮏ رﻫﺒﺮي ﺑﺮ ﻧﯿﺖ ﺑﺮاي ﺗﺴﻬﯿﻢ داﻧﺶ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﯽ داري دارد
ﻧﺘﺎﯾﺞ آزﻣﻮن
ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻓﺮﺿﯿﻪ
ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻓﺮﺿﯿﻪ
ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻓﺮﺿﯿﻪ
ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻓﺮﺿﯿﻪ
ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻓﺮﺿﯿﻪ
ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻓﺮﺿﯿﻪ
ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻓﺮﺿﯿﻪ
ﺗﺎﯾﯿﺪ ﻓﺮﺿﯿﻪ

نقش گمرک در تحقق اهداف مالی یا حمایتی دولت از وضع حقوق و عوارض ورودی در این میان بسیار تعیین کننده است،‌ به طوری که بدون استفاده از تکنیک‎های گمرکی و روش‎های اجرای صحیح مقررات، دستیابی به این اهداف مقرر نخواهد بود.(بنایی،۱۳۷۶)
۲-۴-۶- تشریفات گمرکی
تشریفات گمرکی به مجموع عملیاتی گفته می‎شود که توسط گمرک و صاحب کالا یا نماینده صاحب کالا انجام می‎شود و منتهی به صدور سند ترخیص در ذیل یک رویه یا رژیم گمرکی می‎شود. این عملیات از تسلیم اظهارنامه به گمرک توسط صاحب‎ کالا شروع و به اخذ سند ترخیص کالا از گمرک منتهی می‎شود.
نمودار (۲-۷) مراحل مختلف تشریفات گمرکی را نشان می دهد.
تسلیم اظهارنامه و تشریفات گمرکی و ترخیص کالا و پرداخت کلیه وجوهی که به ورود قطعی آن کالا تعلق می‎گیرد در اولین گمرک مجاز انجام می‎شود. کالاهای وارده به کشور را می‎توان برای یکی از منظورهای زیر اظهار کرد:

• • ورود قطعی

• • ورود موقت

• • اعمال به خارج کشور (مرجوعی)

• • ترانزیت خارجی

• • ترانزیت داخلی

عملیاتی که از طرف گمرک نسبت به اظهارنامه و کالای مربوط به آن انجام و منتهی به صدور پروانه گمرکی موارد یک تا چهار می‎گردد تشریفات قطعی و درمورد پنجم (ترانزیت داخلی) تشریفات غیرقطعی گمرکی نامیده می‎شود.
برای خروج کالای وارده از گمرک تحت هریک از عناوین پنجگانه که در بالا ذکر شده (به استثنای ترانزیت داخلی) صاحب کالا یا نماینده او باید اظهارنامه مخصوص آن عنوان را که در اداره گمرک در اختیار اظهارکنندگان قرار می دهند، تنظیم و به همراه سایر اسناد مورد نیاز به گمرک تسلیم نماید.
مراحلی که برای کالای صادراتی صورت می‎گیرد، مشابه مراحلی است که برای کالای وارداتی صورت می‎گیرد. کالای صادراتی پس از تنظیم اظهارنامه از طرف مأموران گمرک مورد معاینه و ارزیابی قرار می‎گیرد. (بنایی،۱۳۷۶)
۲-۴-۷- سیستم اظهار از راه دور
سامانه و سیستم اظهار از راه دور، یعنی صاحبان کالا یا نمایندگان قانونی آنها با مراجعه به سایت اینترنتی، با بهره گرفتن از نام کاربری و کلمه عبور میتوانند اطلاعات مربوطه را وارد کرده و با انتخاب گمرک محل ترخیص، نحوه حمل، گمرک ورودی و … نسبت به تکمیل اظهار نامه و متعاقب آن اظهار کالا و انجام تشریفات گمرکی اقدام کنند.
از مزایای این سامانه این است که بر اساس ارزش اظهاری حقوق و عوارض گمرکی به صورت سیستمی تعیین و قبض پرداخت صادر می شود.
از دیگر مزایای راه اندازی این سامانه این است که ارباب رجوع می توانند از منزل یا محل کار خود کالا را اظهار کرده و با این امر شاهد کاهش مراجعات متعدد به گمرک هستیم.
با راه اندازی این سیستم در گمرک فرودگاه امام خمینی(ره)، واحدهای احراز هویت و ارزش در سرویس ارزیابی ادغام و همه ی تشریفات گمرکی مربوطه در یک ایستگاه واحد متمرکز شده و مدت زمان انجام این تشریفات کاهش یافته است بنابر اعلام این گمرک، با راه اندازی این سامانه کلیه محاسبات مربوطه و مجوزهای قانونی لازم بصورت سیستمی بررسی و با توجه به مسیر تعیین شده به قسمت ارزیابی یا نمونه برداری ارجاع داده می شود.
بنابر این گزارش، با راه اندازی این سامانه، تشریفات کالاهای گمرکی به خصوص کالاهای اساسی به نحو چشمگیری کاهش یافته است.
از زمان پیاده سازی سامانه اظهار از راه دور در این گمرک زمان انجام تشریفات گمرکی کالاها به نحو محسوسی کاهش یافته و به طور تقریبی به نصف رسیده است.
تفاوت و تغییری که در خصوص فرایند ترخیص کالا از زمان اجرای طرح اظهار از راه در گمرک فرودگاه امام خمینی(ره) صورت گرفته، بیانگر افزایش سرعت فرایند ترخیص کالا در مقایسه با سیستم آسیکودا می باشد بطوریکه میانگین زمان انجام تشریفات از ابتدا تا صدور پروانه به ۲ تا ۵/۲ ساعت در کلیه مسیرها رسیده، در حالی که میانگین زمان تشریفات گمرکی در سیستم آسیکودا، ۵ ساعت بوده است که این حاکی از کاهش زمان در انجام زمان تشریفات گمرکی است.
علاوه براین طراحی سیستم به نحوی است که امنیت اطلاعات ثبت شده حفظ شده و مانع دسترسی نیروی انسانی جهت دستکاری در سیستم می شود. همچنین ثبت هرگونه اطلاعات با نام کاربر و امکان مشاهده ی زمان و تاریخ آن از دیگر نقاط قوت سامانه مزبور است.
کاهش مراجعات متعدد به این گمرک و کاهش زمان انجام تشریفات گمرکی، مهمترین دستاورد این سامانه بوده و به گفته صاحبان کالا این اقدام، کاهش قیمت تمام شده ی مواد اولیه و کالاهای واسطه ای واحدهای تولیدی را به دنبال داشته است.
تصاویر زیر مراحلی از روند انجام تشریفات گمرکی در گمرک خرمشهر را پس از راه اندازی سامانه ی اظهار از راه دور در این گمرک نشان می دهد.
۲-۴-۸- سیستم آسیکودا
نظام گمرکی آسان رایانه‎ای ترجمه لفظ آسیکودآ^[۷] است. با بهره گرفتن از آسیکودا داده‎های تجاری گردآروی و تدوین شده و برای تجزیه و تحلیل آمارهای اقتصادی به کار می‎رود.
نتایج حاصل از این تجزیه وتحلیل در تصمیم‎گیری مدیران و مسئولان نقش بسزایی دارد.(گمرک،۱۳۷۲)
۲-۴-۸-۱- اهداف آسیکودآ (ولدان،۱۳۸۲)

1. 1. سرعت بیشتر در ترخیص کالا

1. 1. استفاده بهینه از نیروی انسانی

1. 1. ایجاد فرهنگ استفاده از سیستم‎های مکانیزه

1. 1. کسب درآمد بیشتر

1. 1. ارائه سریع و به موقع آمار دقیق تجارت خارجی

۲-۴-۸-۲- قابلیت‎های آسیکودآ(ولدان،۱۳۸۲)

1. 1. پشتیبانی کلیه روش‎های ترخیص و رویه‎های گمرکی

1. 1. کنترل ترانزیت کالا در مبدأ و مقصد

1. 1. استفاده از اظهارنامه SAD^[8]

1. 1. چاپ اظهارنامه و کلیه گزارش‎ها

1. 1. استفاده از کدهای محلی

1. استفاده از کدهای بین‎المللی