نقش گمرک در تحقق اهداف مالی یا حمایتی دولت از وضع حقوق و عوارض ورودی در این میان بسیار تعیین کننده است،‌ به طوری که بدون استفاده از تکنیک‎های گمرکی و روش‎های اجرای صحیح مقررات، دستیابی به این اهداف مقرر نخواهد بود.(بنایی،۱۳۷۶)
۲-۴-۶- تشریفات گمرکی
تشریفات گمرکی به مجموع عملیاتی گفته می‎شود که توسط گمرک و صاحب کالا یا نماینده صاحب کالا انجام می‎شود و منتهی به صدور سند ترخیص در ذیل یک رویه یا رژیم گمرکی می‎شود. این عملیات از تسلیم اظهارنامه به گمرک توسط صاحب‎ کالا شروع و به اخذ سند ترخیص کالا از گمرک منتهی می‎شود.
نمودار (۲-۷) مراحل مختلف تشریفات گمرکی را نشان می دهد.
تسلیم اظهارنامه و تشریفات گمرکی و ترخیص کالا و پرداخت کلیه وجوهی که به ورود قطعی آن کالا تعلق می‎گیرد در اولین گمرک مجاز انجام می‎شود. کالاهای وارده به کشور را می‎توان برای یکی از منظورهای زیر اظهار کرد:

• • ورود قطعی

• • ورود موقت

• • اعمال به خارج کشور (مرجوعی)

• • ترانزیت خارجی

• • ترانزیت داخلی

عملیاتی که از طرف گمرک نسبت به اظهارنامه و کالای مربوط به آن انجام و منتهی به صدور پروانه گمرکی موارد یک تا چهار می‎گردد تشریفات قطعی و درمورد پنجم (ترانزیت داخلی) تشریفات غیرقطعی گمرکی نامیده می‎شود.
برای خروج کالای وارده از گمرک تحت هریک از عناوین پنجگانه که در بالا ذکر شده (به استثنای ترانزیت داخلی) صاحب کالا یا نماینده او باید اظهارنامه مخصوص آن عنوان را که در اداره گمرک در اختیار اظهارکنندگان قرار می دهند، تنظیم و به همراه سایر اسناد مورد نیاز به گمرک تسلیم نماید.
مراحلی که برای کالای صادراتی صورت می‎گیرد، مشابه مراحلی است که برای کالای وارداتی صورت می‎گیرد. کالای صادراتی پس از تنظیم اظهارنامه از طرف مأموران گمرک مورد معاینه و ارزیابی قرار می‎گیرد. (بنایی،۱۳۷۶)
۲-۴-۷- سیستم اظهار از راه دور
سامانه و سیستم اظهار از راه دور، یعنی صاحبان کالا یا نمایندگان قانونی آنها با مراجعه به سایت اینترنتی، با بهره گرفتن از نام کاربری و کلمه عبور میتوانند اطلاعات مربوطه را وارد کرده و با انتخاب گمرک محل ترخیص، نحوه حمل، گمرک ورودی و … نسبت به تکمیل اظهار نامه و متعاقب آن اظهار کالا و انجام تشریفات گمرکی اقدام کنند.
از مزایای این سامانه این است که بر اساس ارزش اظهاری حقوق و عوارض گمرکی به صورت سیستمی تعیین و قبض پرداخت صادر می شود.
از دیگر مزایای راه اندازی این سامانه این است که ارباب رجوع می توانند از منزل یا محل کار خود کالا را اظهار کرده و با این امر شاهد کاهش مراجعات متعدد به گمرک هستیم.
با راه اندازی این سیستم در گمرک فرودگاه امام خمینی(ره)، واحدهای احراز هویت و ارزش در سرویس ارزیابی ادغام و همه ی تشریفات گمرکی مربوطه در یک ایستگاه واحد متمرکز شده و مدت زمان انجام این تشریفات کاهش یافته است بنابر اعلام این گمرک، با راه اندازی این سامانه کلیه محاسبات مربوطه و مجوزهای قانونی لازم بصورت سیستمی بررسی و با توجه به مسیر تعیین شده به قسمت ارزیابی یا نمونه برداری ارجاع داده می شود.
بنابر این گزارش، با راه اندازی این سامانه، تشریفات کالاهای گمرکی به خصوص کالاهای اساسی به نحو چشمگیری کاهش یافته است.
از زمان پیاده سازی سامانه اظهار از راه دور در این گمرک زمان انجام تشریفات گمرکی کالاها به نحو محسوسی کاهش یافته و به طور تقریبی به نصف رسیده است.
تفاوت و تغییری که در خصوص فرایند ترخیص کالا از زمان اجرای طرح اظهار از راه در گمرک فرودگاه امام خمینی(ره) صورت گرفته، بیانگر افزایش سرعت فرایند ترخیص کالا در مقایسه با سیستم آسیکودا می باشد بطوریکه میانگین زمان انجام تشریفات از ابتدا تا صدور پروانه به ۲ تا ۵/۲ ساعت در کلیه مسیرها رسیده، در حالی که میانگین زمان تشریفات گمرکی در سیستم آسیکودا، ۵ ساعت بوده است که این حاکی از کاهش زمان در انجام زمان تشریفات گمرکی است.
علاوه براین طراحی سیستم به نحوی است که امنیت اطلاعات ثبت شده حفظ شده و مانع دسترسی نیروی انسانی جهت دستکاری در سیستم می شود. همچنین ثبت هرگونه اطلاعات با نام کاربر و امکان مشاهده ی زمان و تاریخ آن از دیگر نقاط قوت سامانه مزبور است.
کاهش مراجعات متعدد به این گمرک و کاهش زمان انجام تشریفات گمرکی، مهمترین دستاورد این سامانه بوده و به گفته صاحبان کالا این اقدام، کاهش قیمت تمام شده ی مواد اولیه و کالاهای واسطه ای واحدهای تولیدی را به دنبال داشته است.
تصاویر زیر مراحلی از روند انجام تشریفات گمرکی در گمرک خرمشهر را پس از راه اندازی سامانه ی اظهار از راه دور در این گمرک نشان می دهد.
۲-۴-۸- سیستم آسیکودا
نظام گمرکی آسان رایانه‎ای ترجمه لفظ آسیکودآ^[۷] است. با بهره گرفتن از آسیکودا داده‎های تجاری گردآروی و تدوین شده و برای تجزیه و تحلیل آمارهای اقتصادی به کار می‎رود.
نتایج حاصل از این تجزیه وتحلیل در تصمیم‎گیری مدیران و مسئولان نقش بسزایی دارد.(گمرک،۱۳۷۲)
۲-۴-۸-۱- اهداف آسیکودآ (ولدان،۱۳۸۲)

1. 1. سرعت بیشتر در ترخیص کالا

1. 1. استفاده بهینه از نیروی انسانی

1. 1. ایجاد فرهنگ استفاده از سیستم‎های مکانیزه

1. 1. کسب درآمد بیشتر

1. 1. ارائه سریع و به موقع آمار دقیق تجارت خارجی

۲-۴-۸-۲- قابلیت‎های آسیکودآ(ولدان،۱۳۸۲)

1. 1. پشتیبانی کلیه روش‎های ترخیص و رویه‎های گمرکی

1. 1. کنترل ترانزیت کالا در مبدأ و مقصد

1. 1. استفاده از اظهارنامه SAD^[8]

1. 1. چاپ اظهارنامه و کلیه گزارش‎ها

1. 1. استفاده از کدهای محلی

1. استفاده از کدهای بین‎المللی