می کند. بنابراین کیفیت تصویر پنهان نگاری استخراج شده عملکرد الگوریتم را تضمین می کند. در روش پیشنهادی در استخراج تصویر پنهان نگاری کور می باشد به این صورت که حمله کننده از نوع الگوریتم به کاررفته در فرایند استگانوگرافی اطلاعی ندارد. ۱-۷- کلمات کلیدی ۱-۷-۱- استگانوگرافی استگانوگرافی یا پنهان نگاری دانشی است برای پنهان کردن داده یا فایلی در فایل دیگر، بطوری که فقط افراد آگاه با ابزار لازم بتوانند به آن دست یابند. استفاده از این روش در مواردی بسیار عالی و کاربردی است. برخلاف رمزگذاری که فایل حفاظت شده را کاملاً حساس جلوه می‌دهد و جلب توجه می کند، این روش از ناآگاهی افراد، برای جلوگیری از دستیابی آن‌ ها به اطلاعات خاص بهره می برد. پنهان نگاری خود شاخه ای از دانشی به نام ارتباطات پوشیده است. دانش ارتباطات پوشیده خود شامل چندین شاخه از جمله رمز نگاری، ته نقش نگاری[۲۷] و … می باشد. ۱-۷-۲- حوزه تبدیل[۲۸] تکنیک های پنهان نگاری می توانند به دو دسته تقسیم بندی شدند: تکنیک های دامنه فضایی (مکان) و تکنیک های دامنه تبدیل (فرکانس). در شکل های دامنه فضایی برای گنجاندن شی دیجیتال مورد نظر مقادیر پیکسل ها بطور مستقیم دستکاری می شود. این روش پیچیدگی کمتری دارند، شکننده ترند و قوی نیستند، اما در شکل های حوزه تبدیل (فرکانس) ابتدا تصاویر به یکی از حوزه های فرکانسی انتقال یافته و سپس پنهان نگاری با دستکاری مقادیر در حوزه فرکانس انجام می گیرد و در نهایت تصویر به حوزه مکان بازگردانده می شود. در مقایسه با تکنیک های دامنه فضایی ثابت شده است که تکنیک های حوزه تبدیلی در دست یافتن به الگوریتم پنهان نگاری دیجیتال از لحاظ غیر قابل مشاهده بودن و نیازمندی های استحکام بهتر می باشد. انتقال های حوزه تبدیل که عموماً در الگوریتم های پنهان نگاری تصاویر دیجیتال مورد استفاده قرار می گیرد شامل انتقال های زیر است: دامنه تبدیل کسینوسی گسسته[۲۹] (DCT)، دامنه تبدیل فوریه گسسته[۳۰] (DFT)، دامنه تبدیل موجک[۳۱] (DWT)، دامنه تبدیل سریع هادامارد[۳۲] (FHT) و تجزیه مقدارمنفرد[۳۳] (SVD) و … می باشد. ۱-۷-۳- تجزیه مقدار منفرد روش های متعدد پنهان نگاری در حوزه تبدیل وجود دارند. تجزیه مقدار منفرد یا تجزیه مقدارهای تکین (SVD) یکی ازاین موارد است. این روش توسط بلترامی[۳۴] در سال ۱۸۷۳ و جردن[۳۵] در سال ۱۸۷۴ مستقلاً ابداًع شد و بعدها در سال ۱۹۳۰ یانگ[۳۶] آن را برای ماتریس های مستطیل شکل گسترش داد. تا سال ۱۹۶۰ به دلیل نیاز به تکنیک های پیچیده عددی، از SVD به عنوان یک ابزار محاسباتی استفاده نمی شد. ژنه کلوب[۳۷] آن را به عنوان یک ابزار سودمند در موارد گوناگون معرفی کرد.[۱۱] SVD یکی از مفیدترین ابزارهای جبر خطی برای کاربردهای مختلف مانند فشرده سازی تصویر و سایر زمینه های پردازش تصویر و سیگنال می باشد. بطور کلی طرح های پنهان نگاری مبتنی بر تجزیه مقدار منفرد با توجه به سادگی در پیاده سازی و برخی ویژگی های جذاب ریاضی، محبوبیت زیادی را به دست آورده اند. ۱-۷-۴- تبدیل موجک گسسته تبدیل موجک گسسته (DWT) یک ابزار ریاضی مناسب برای نمایش و پردازش تصویر دیجیتالی است. این تبدیل در حوزه فرکانس صورت می گیرد اصولاً تبدیلاتی که در حوزه فرکانس انجام می شوند پیچیدگی بیشتری دارند و در برابر تخریب ها و حملات مقاوم تر عمل می کنند. ۱-۸- نوآوری تحقیق با توجه به تلاش هایی که در زمینه پنهان نگاری تصاویر دیجیتالی صورت گرفته، نوآوری تحقیق پیشرو ارائه روش پیشنهادی پنهان نگاری تصاویر دیجیتال با بهره گرفتن از روش ترکیبی تجزیه مقدار منفرد و تبدیل موجک گسسته ۱- سطحی می باشد که همانطور که در نتایج این تحقیق نشان داده شده است در امنیت و حفظ تصویر مخفی موثر واقع شده است. ۱-۹- ساختار پایان نامه در این پایان نامه در فصل اول مقدمه و کلیات تحقیق ارائه شده است، در ادامه بحث فصل دوم ادبیات و پیشینه تحقیق، مفاهیم کلی پنهان نگاری دیجیتالی، تجزیه مقدار منفرد و تبدیل موجک گسسته ارائه می شود و در فصل سوم روش تحقیق شرح داده شده می شود، در فصل چهارم محاسبات و یافته های تحقیق روش پیشنهادی ارائه می گردد و سرانجام فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات بیان شده است. فصل دوم ادبیات و پیشینه تحقیق ۲-۱- تاریخچه پنهان کردن اطلاعات تاریخچه ی کهنی دارد. جوهرهای نامرئی، کدهای رمزی، پیغام های مخفی و به طور کلی استگانوگرافی همواره مورد توجه بشر بوده است. [۱۲]اولین استفاده از تکنیک های پنهان نگاری توسط هرودوت[۳۸] که یک مورخ یونانی است در کتابش «تاریخها» شرح داده شده است. [۱۳]داستان آن به حوالی سالهای ۴۴۰ قبل از میلاد برمی گردد، وقتی که حاکم یونان به دست داریوش در شوش زندانی شده بود ولی بایست پیامی را بصورت محرمانه برای برادر خوانده اش در میلتیوس ارسال کند. به همین منظور موی سر غلامش را تراشید و پیام خود را روی سرش خال کوبی نمود و وقتی موهای غلام به اندازه کافی رشد نمود او را عازم مقصد نمود و جالب است که در اوایل قرن بیستم نیز از همین روش جاسوسان آلمانی استفاده نمودند. داستان دیگر نیز مربوط به زمانه همین پادشاه است. دمراتوس[۳۹]، یک یونانی در دربار ایران بود و یک پیام مخفی را برای اسپارتا ارسال کرد تا او را از حمله کوروش آگاه سازد. او ابتدا موم روی لوح را برداشت و پیام را روی چوب زیر موم نوشت سپس پیام را با موم دوباره مخفی کرد. به گونه ای که لوح دوباره بصورت یک لوح مفید که هنوز هیچ پیامی روی آن نوشته نشده بود درآمد. به همین ترتیب روش های دیگری توسط آلفیس استفاده شد. روش های مخفی سازی پیام در پاشنه کفش پیکهای خبررسان، گوشواره های زنان و نوشتن متن داخل لوح های چوبی که توسط گچ سفید پوشانده می شدند از این جمله بودند. همچنین او در روش دیگری پیشنهاد کرد که می توان جهت مخفی سازی یک پیام سوراخهایی در بالا و پایین حروف ایجاد و یا ارتفاع حروف مورد نظر را در یک متن که ما آن را متن پوششی می نامیم تغییر داد. سوراخ های ایجاد شده روی حروف و یا زیر آن به علت تضاد رنگ سیاه حروف و سفید کاغذ اصولاً محو می شدند و قابل دیدن نمی باشند. این روش تا قرن ۱۷ میلادی نیز استفاده می شد. اما در سالهای بعدی توسط وایلکنس توسعه یافت. او از نقاط بسیار کوچک که با جوهرهای قابل رؤیت ایجاد می کرد بجای سوراخ کردن کاغذ استفاده می نمود. جوهرهای نامریی نیز یکی از عمومی ترین ابزارها برای پنهان نگاری هستند و در روم باستان حتی در جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار می گرفتند. یکی از پیشگامان پنهان نگاری تریتمیوس[۴۰] روحانی آلمانی بود و کتابی پیرامون پنهان نگاری با عنوان «Steganographia» نوشت که در زمان وی منتشر نشد.[۸] اولین کتاب واقعی در این زمینه را اسکات[۴۱] در سال ۱۶۶۵ در ۴۰۰ صفحه با نام Schola Steganographica نوشت. [۱۴] او در این کتاب به چگونگی مخفی کردن پیام در لابلای نتهای موسیقی اشاره کرده است. شکل ۲-۱ Johannes Trithemius و نمونه ای از کتابهایش [۱۴] در قرن ۱۵ و ۱۶، پنهان نگاری توسعه زیادی پیدا نمود. در سال ۱۸۷۵ بروستر پیشنهاد کرد که می توان پیام های محرمانه را در فواصل خالی در حدود یک نقطه پنهان نمود. در اوایل قرن بیستم و در طی جنگ بور[۴۲] در آفریقای جنوبی یک پیشاهنگ انگلیسی نقشه هایش را روی نقاشیهایی از بالهای پروانه مخفی می کرد و برای فرمانده اش می فرستاد. در جنگ بین روسیه و ژاپن در سال ۱۹۰۵، تصاویر میکروسکوپی در گوش، سوراخ های بینی و یا زیر ناخن انگشتان جاسازی می شد. در جنگ جهانی اول پیامهایی که بین جاسوسان رد و بدل می گشت محدود به یک سری نقاط بسیار ریز بود که در چندین مرحله کوچک شده بودند و در بالای نقطه ها و یا علامت های کاما که در یک جمله استفاده می گشتند قرار می گرفتند و بگونه ای که هیچ توجهی را جلب کنند. در جنگ جهانی دوم نیز توجه زیادی به پنهان نگاری شد و تجربیات زیادی در این زمینه کسب شد. در ابتدای جنگ از جوهرهای نامریی استفاده می شد ولی بعداً از حروف و پیام های معمولی برای مخفی کردن پیام اصلی استفاده کردند. اولین روش های پنهان نگاری دیجیتال در دهه ی ۸۰ مطرح شدند و روش های جدیدتر همه مربوط به یک دهه ی اخیر هستند. با ارائه هر الگوریتم، روشی نیز بر ضد آن طراحی می شود و روش های قدیمی جای خود را به روش های جدیدتر می دهند. البته دولت آمریکا تا سال ۱۹۹۹ از ترس استفاده ی تروریستی و جاسوسی کشورهای دیگر، استفاده تجاری از پنهان نگاری را ممنوع کرده بود ولی با فشار شرکتها و محققان آمریکایی و طی یک دادخواهی چهار ساله اجازه ی استفاده مشروط از این فناوری در کاربردهای عمومی را صادر کرد. [۱۲,۱۵,۱۶] ۲-۲- معرفی همزمان با پیشرفت تکنولوژی و رشد روز افزون اینترنت ، امکان استفاده غیر مجاز از اطلاعات افزایش یافته است، لذا نیاز مبرم به روش های جدید به منظور حفظ حریم اشخاص و شرکت ها در این حوزه احساس می شود. رمزنگاری و استگانوگرافی علومی هستند که به بشر در زمینه امنیت اطلاعات کمک می نمایند. در حوزه رمز نگاری، ابتدا داده به صورتی که برای مهاجم نامفهوم باشد، تغییر شکل می یابد و سپس ارسال می شود. تغییر شکل به گونه ای است که امکان دستیابی مهاجم به اطلاعات بدون داشتن کلید رمز غیرممکن خواهد بود. اما در حوزه نهان نگاری، ابتدا داده درون یک سیگنال پوشاننده برای ایجاد «سیگنال نهان نگاری شده» مخفی می شود سپس این سیگنال، ذخیره یا مخابره خواهد شد. بنابراین وجود داده و حتی انتقال آن مخفی خواهد ماند. مبنای انواع کریپتوگرافی و استگانوگرافی به این دلیل است که ارتباطات الکترونیکی در رسانه های ناامنی نظیر ایمیل و صفحات وب انجام می شود. در واقع، بیشتر دولتها مقرراتی دارند که به آنها اجازه می دهد هر نوع ارتباطات در اینترنت و شبکه های تلفنی سوییچ عمومی را کنترل نمایند. این موضوع شامل کنترل ایمیل ها، صفحات وب، تلفن های عمومی و سایر شکل های ارتباط الکترونیکی می باشد.[۱۷] آژانس های امنیتی دولتها از سخت افزارها و نرم افزارهای ویژه برای دریافت سیگنالهای الکترونیکی در مخابرات ماهواره های بین المللی استفاده می کنند. سپس کامپیوترها اطلاعات مشکوک در ارتباط تلفنی را براساس کلید واژه هایی نظیر «بمب» با تطبیق یک الگوی ویژه صوتی فیلتر می کنند.[۱۸] برنامه های استگانوگرافی گسترده ای بصورت آماده در اینترنت قابل دسترسی هستند که به تروریستها یا افراد سودجو کمک می کند تا اطلاعات با ارزش خود را از طریق اینترنت پخش کنند بدون اینکه آژانس های امنیتی دولت ها متوجه شوند. در حال حاضر برخی از گروه های امنیتی مشغول توسعه روش هایی برای تشخیص اطلاعات استگانوگرافی شده هستند. با توجه به وجود هزاران روش و برنامه قابل دسترس استگانوگرافی، تقریباً غیر ممکن است که هر تجزیه و تحلیل روی ارتباطات نتیجه دهد و اطلاعات استگانوگرافی شناسایی شوند.[۱۹] در ادامه به طور کامل به معرفی کامل شکل های مختلف حفاظت از محتوای رسانه دیجیتالی خواهیم پرداخت. ۲-۲-۱- پنهان نگاری بسیاری از شما نوشتن با آبلیمو و آب پیاز را در کودکی تجربه کرده‌اید و شاید هم برای دوستان تان این تردستی را اجرا کرده باشید که با گرم کردن کاغذ نوشته‌ها نمایان می شدند. از قلم‌های بی‌رنگ که استفاده کرده اید؟ قلم‌هایی که جوهر نامرئی دارند. نوشته‌های این قلم‌ها تنها با بهره گرفتن از نورهای مخصوص نمایش داده می‌شوند. برای نوشتن عبارات مخفی و سرّی بر روی کاغذ می‌توان از این روش استفاده کرد. تنها کسانی می‌توانند نوشته‌ی روی آن را بخوانند که از شیوه کار آگاه بوده و چراغ مخصوص اش را داشته باشند. پنهان نگاری معادل فارسی واژه ی استگانوگرافی می باشد که در اصل کلمه ای یونانی بوده و از دو کلمه Steganos به معنای پنهان کردن[۴۳] و Graphy به معنای نوشتن[۴۴] تشکیل شده است. ترجمه کلمه به کلمه این لغت «نوشتار پوششی» می باشد که البته برداشت این معنی از استگانوگرافی چندان متداول نیست و بیشتر به مفهوم پنهان سازی اطلاعات در یک رسانه به عنوان پوشش بکار می رود به گونه ای که توسط اشخاص غیر مجاز قابل تشخیص نباشد. مفاهیم مخفی سازی اطلاعات[۴۵]، جاسازی داده ها و واترمارکینگ دیجیتال اغلب در یک واژه کلی تحت عنوان واترمارکینگ مورد استفاده قرار می گیرند که البته این موضوع در کاربردهای تجاری بیشتر صدق می کند و لیکن در مقالات و کتب تخصصی پیرامون این موضوع، نویسندگان از عناوین مختلف استفاده می نمایند. به عنوان نمونه دی ولیسچاور[۴۶] بنا به استفاده تخصصی در هر موضوع، استگانوگرافی را در دسته های مختلف مطابق شکل (۲-۲) تقسیم نمود [۲۰] و یا نیکولیدیس[۴۷] معیار دیگری برای تقسیم بندی این موضوع مطرح کرد.[۲۱] شکل ۲-۲ طبقه بندی انواع واترمارکینگ براساس مدل دی ولیچساور [۲۰] یک اصل اساسی در انواع روش های پنهان نگاری این است که پیام پنهان شده در اسناد یا تصویر توسط شخص سوم قابل تشخیص و یا بازیابی نباشد. به عنوان مثال، پیام پنهان شده می تواند شامل یک شماره سریال یا یک دنباله ارقام تصادفی یا داده های کپی رایت و یا مشخصات پدیدآورنده اثر باشد. بنابراین در جهان امروز استگانوگرافی را به صورت نوعی رمزنگاری الکترونیک می توان تعریف کرد که در آن اطلاعات در یک فایل که آن را پوشش[۴۸] می نامند، به گونه ای مخفی شود که تنها توسط گیرنده ی مجاز (فردی که الگوریتم و رمز به کار گرفته شده را می داند) قابل بازیابی باشد. پوشش می تواند یک فایل تصویری، صدا، متن و یا ویدئو و … باشد. به فایل نهایی اصطلاحاً «استگانوگرام [۴۹]» می گویند. با نگاهی به تاریخ در می یابیم که روش های مختلف پنهان سازی اطلاعات از یک سابقه هزار ساله برخوردار است. [۷,۸,۲۲] اما تنها در سالهای اخیر روش های جدید پنهان نگاری پیشرفت چشمگیری داشته است. هر روز میلیون ها فایل در اینترنت بین افراد جابه جا می شود وگستردگی و ارزان قیمت بودن این شبکه، این امکان را فراهم آورده است که به صورت کانالی ارزان و سهل الوصول برای مبادله ی

SEM ۰/۰۲ ۰/۰۴ ۰/۰۳ ۰/۰۷ ۰/۰۲ ۰/۰۵ ۰/۰۵ ۰/۰۹ معنی داری ns ns ns ns ns ns ns ns ns اختلاف معنی دار نیست. ۴-۱۱- نتیجه گیری افزودنیهای مورد استفاده، توانست در مقایسه با گروه شاهد اثر مثبتی بر عملکرد جوجههای گوشتی بگذارد، هر چند چای سبز تأثیری بر عملکرد جوجه ها نشان نداد. با توجه به نتایج به دست آمده در این تحقیق، افزودن چای سبز میتواند بطور معنی داری سطح کلسترول و تری گلیسرید پلاسما جوجههای گوشتی را کاهش دهد. اضافه نمودن آنتی بیوتیک بطور معنی داری قابلیت هضم پروتئین را بهبود بخشید. با توجه به نتایج بدست آمده در این تحقیق، مکمل پری بیوتیک میتواند ارتفاع پرز و نسبت ارتفاع پرز به عمق کریپت دوازدهه را تحت تأثیر قرار دهد. مکمل نمودن جیره با آنتی بیوتیک در این آزمایش اثر منفی معنی داری روی وزن نسبی ایلئوم فوقانی و کل روده گذاشت. افزودن چای سبز به جیره جوجه های گوشتی در این آزمایش به طور معنی داری وزن پانکراس را افزایش داد. ۴-۱۲- پیشنهادات پیشنهاد میشود در مطالعات آتی از اثرات ترکیبی پروبیوتیک و آنتی بیوتیک، پری بیوتیک و آنتی بیوتیک و پروبیوتیک و پری بیوتیک استفاده شود. با توجه به اثر مثبت سطح ۲۰ درصد چای کامبوچا بر عملکرد در این آزمایش، پیشنهاد سطوح بالاتر این چای مورد مطالعه قرار گیرد. میتوان در تهیه چای کامبوچا به جای استفاده از چای سبز از گیاهان دارویی دیگر بهره گرفت. پیشنهاد میشود از عصاره ترکیبات موجود در چای سبز به جای استفاده مستقیم از خود گیاه استفاده گردد. پشنهاد میشود اثر استفاده از سطوح مختلف چای کامبوچا در آب نیز مورد بررسی قرار داده شود. فصل ۵ منابع منابعReferences افشار مازندران، ن.، ا. (۱۳۸۰). پروبیوتیک ها و کاربرد آنها در تغذیه دام و طیور.(تألیف روی فولر). چاپ اول، انتشارات نور بخش. تهران. پناهی دهقان، م.، رسول نژاد فریدونی، س.، زنده روح کرمانی، ر.، مدیر صانعی، م.، معافی محمود آبادی، م.، میرسلیمی، س. م. و نیک نفس، ف. (۱۳۷۴). فیزیولوژی پرندگان. انتشارات واحد آموزش و پرورش معاونت اقتصادی کوثر. تهران. چاپ اول. تاج بخش،ح. (۱۳۸۳ ). باکتری شناسی عمومی، انتشارات دانشگاه تهران. دخیلی و همکاران(۱۳۸۵ ). اثرات ضد میکروبی اسانس چهار گیاه دارویی بر سالمونلاتیفی موریوم و مقایسه آنها با آنتی بیوتیک های رایج در دامپزشکی. فصلنامه گیاهان دارویی، سال پنجم، شماره بیستم، صفحه۲۱٫

از دیگر اجزاء بانکداری الکترونیک ایران می توان به دستگاه های خودپرداز، شعب مکانیزه، پین پد[۳۲]، پایانه های فروش، کارتهای هوشمند، تلفن بانک و فاکس بانک و غیره اشاره نمود. ابزارهای مهم و اجرایی حفظ مشتری در بانکداری الکترونیکی الف) وب سایت یک وب سایت این امکان را فراهم مى‌سازد تا نیازهاى مصرف‌کننده پیگیرى شود، بنابراین صاحب کسب و کار مى‌تواند بر طبق آن تولیدات خود را عرضه کند. یک وب سایت بطور اتوماتیک سفارشات را پیگیرى مى‌کند، براى تشخیص آنکه چه اقلامى از نظر فروش بهتر هستند و چه چیز مورد نیاز است و بیشتر سفارش داده مى‌شود مى‌توان به وب سایت مراجعه کرد. از طریق کسب و کار اینترنتى مى‌توانید همه چیز را در خصوص کسب و کار به محض ورود به بازار و مغازه بیاموزید. وب سایت این امکان را براى تاجران فراهم مى‌سازد تا در مورد شرکت خود به مشتریان توضیح دهند و معیارهاى خود را بیان کنند. بعنوان مثال شرکتى که به فروش ظروف آشپزخانه مى‌پردازد مى‌تواند در کنار آن دستورات آشپزى رایگان ارائه دهد، یا شرکتى که در حیطه نرم افزار فعالیت دارد مى‌تواند کاربردهاى آزمایشى رایگانى عرضه کند. با مطالعه تاریخچه و رزومه یک شرکت، مشترى احساس مى‌کند که با صاحب آن شرکت در ارتباط است. اختصاصى کردن یک شرکت حس وفادارى را در مصرف‌کننده ایجاد مى‌کند. وب سایت در حقیقت فروش آسان است زیرا از طریق آن تاجران مى‌توانند به راحتى تولیدات خود را به مصرف‌کننده عرضه کنند(بیگلی و همکاران، ۲۰۰۸). همه مردم در مورد اهمیت وب سایت براى تجارت خود آگاه هستند. شش دلیل که در اینجا عنوان مى کنم در واقع از دلایل ابتدائى اهمیت وب سایت ها می باشد(بویه و همکاران، ۲۰۰۲). جدول۲-۲)دلایل اهمیت وب سایت دلیل اول– وجود وب سایت، اعتبار تجارت را افزیش مى دهد وب سایت تأئیر قوى بر اعتماد مشترى هاى بالقوه دارد. یک طراحى حرفه اى، متن مناسب با نوشتار خوب، اطلاعات مفید از محصولات و اطلاعات تماس مناسب باعث افزایش اعتماد مشتریان به شرکت مى شود. به مردم مى فهماند که شما داراى دانش و به روز هستید. اگر در طراحى یک سایت با کیفیت و داراى اطلاعات مفید هزینه شود، مردم حتما تحت تأثیر قرار خواهند گرفت. دلیل دوم– وب سایت باعث مى شود شرکت در هر زمان و از هر مکان قابل دسترس باشد. تا آوریل سال ۲۰۰۲ میلادى، فقط در آمریکا، ۱۶۶ میلیون نفر از مردم روى خط بوده اند. برخى از آنها در جستجوى محصولات و خدمات هستند. با داشتن یک سایت وب، شرکت براى دنیایى از فرصتها براى دسترسى مردمى که غیر از سایت شما راهى دیگر براى رسیدن به شرکت ندارند آماده مى شود. با کلیک ساده موس، هر کسى مى تواند در ۷ روز هفته و ۲۴ ساعت شبانه روز به شرکت دسترسى داشته باشد. دلیل سوم– وجود وب سایت سهولت ارجاع مشتریان جدید به شرکت را فراهم مى کند. براى بسیارى از تجارتها، یک منبع حیاتى براى یافتن مشتریان جدید، ارجاع سایرین است. داشتن وب سایت این امکان را فراهم مى کند که مردم به راحتى سایت شما را به دیگران ارجاع دهند. آدرس وب سایت راحت تر از شماره تلفن به خاطر مى ماند بعلاوه دادن راه هاى مختلف تماس به مردم، امکان برقرارى تماس را بیشتر مى کند. دلیل چهارم– وب سایت یک ابزار قوى فروش است. فروش محصولات از طریق یک فروشگاه اینترنتى یک راه بسیار عالى براى افزایش فروش است. شما یک ویترین دائمى و سهل الوصول که هزینه آن خیلى کمتر از یک فروشگاه آجرى است دارید ضمن اینکه مردم بیشترى امکان دسترسى به آن را دارند. وجود اطلاعات فروش موثر در وب سایت شما، امکان وادار شدن مردم به کلیک روى دکمه خرید را افزایش مى دهد. هرچند که شما از طریق اینترنت نتوانید فروش انجام دهید، وب سایت یک سرمایه مهم است. وب سایت یک شروع براى متقاعد کردن بازدید کنندگان به نیاز آنها به محصولات است. دلیل پنجم – وب سایت باعث افزایش ارزش تبلیغات مى شود. اضافه کردن آدرس وب سایت در تبلیغات، کارت تجارى و امضاء شرکت، یک راه خوب براى جلب مشترى است. داشتن آدرس سایت به مردم کمک مى کند که هر زمان که در مورد شما مى شنوند و یا تبلیغات شما را مى بینند، به پیام شما عکس العمل نشان دهند. مراجعه به وب سایت شما راحت تر از نوشتن نامه یا رفتن به مغازه یا حتى تلفن زدن به است. مردم اطلاعات شما را به راحتى دریافت مى کنند و نیازى نیست براى آقاى فروشنده براى کمک صبر کنند. همچنین بازدید از وب سایت خیلى راحت است چون هیچ معذوریتى وجود ندارد و بازدید کنندگان تحت فشار نیستند. دلیل ششم – وب سایت کمک مى کند با مشتریان بالقوه در ارتباط بود. عده زیادى وجود دارند که به آنچه ارائه مى شود علاقمند هستند ولى هم اکنون براى خرید آمادگى نداشته باشند. باید با آنها در ارتباط بود تا زمانى که آنها براى خرید آمادگى یافتند، با خبر شد. وب سایت یک روش عالى براى تسهیل این فرایند است. می توان از طریق وب سایت آدرس تماس مشتریان بالقوه را جمع آورى کرد(شولتز و همکاران، ۲۰۰۹). ب)پست الکترونیک

۵- اولویت نیازمندی­های مدیریت دانش در بیمارستان شهید بهشتی شیراز به چه صورت است؟ ۶- اولویت راه‌ حل ‌های مدیریت دانش در بیمارستان شهید بهشتی شیراز به چه صورت است؟ ۱-۵- قلمرو تحقیق با توجه به موضوع تحقیق که عبارت است از اولویت‌بندی راه‌ حل ‌های مدیریت دانش با رویکرد گسترش عملکرد کیفیت(QFD)[15] فازی در بیمارستان شهید بهشتی شیراز، لذا قلمرو مکانی تحقیق، بخش اورژانس بیمارستان شهید بهشتی شیراز با ۱۴ پزشک عمومی و ۱۶ پزشک متخصص می­باشد. قلمرو زمانی این پژوهش، سال ۱۳۹۳ است و قلمرو موضوعی پژوهش، مباحث مرتبط با مدیریت دانش می­باشد. ۱-۶- روش تحقیق با توجه به اینکه تحقیق حاضر در بخش اورژانس بیمارستان شهید بهشتی شیراز انجام شده است، نوع تحقیق بر اساس هدف، کاربردی می‌باشد و بر اساس چگونگی به‌دست آوردن داده‌های مورد نیاز، از نوع توصیفی و از شاخه­ پیمایشی(تحلیلی) محسوب می‌شود. علاوه بر این، پژوهش حاضر از آن نظر که به بررسی داده ­ها در برهه­ای از زمان می ­پردازد، مقطعی است. در این پژوهش به­منظور جمع­آوری داده ­ها از ابزار پرسشنامه استفاده گردیده است که روایی پرسشنامه به تأیید خبرگان در این زمینه می‌رسد و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ تعیین می‌گردد. جامعه‌ی آماری این پژوهش پزشکان بخش اورژانس بیمارستان شهید بهشتی شیراز است. در این پژوهش ابتدا با بهره گرفتن از تکنیک [۱۶]TOPSISفازی به تعیین وزن نیازمندی‌ها و راه‌ حل ‌های مدیریت دانش پرداخته می­ شود. بعد از این مرحله با به­ کارگیری تکنیک گسترش عملکرد کیفیت فازی به تشکیل ماتریس روابط فازی QFD پرداخته می­ شود و در نهایت راه­ حل­های مدیریت دانش با بهره گرفتن از تکنیکSAW[17]اولویت­ بندی می­گردد. ۱-۷- تعریف کلمات کلیدی مدیریت دانش: مدیریت دانش عبارت است از یک استراتژی آگاهانه در فراهم‌آوری دانش صحیح برای افراد مناسب در زمان مناسب وکمک به افراد در تسهیم و نیز به‌کار بستن دانش مربوطه با بهره گرفتن از روش‌هایی که منجر به ارتقای عملکرد سازمانی می‌شوند( اودل و گریسون[۱۸]، ۱۹۹۸). منطق فازی[۱۹]: منطق فازی ابزاری توانمند برای مسائل مربوط به سیستم­های پیچیده­ای که درک آن­ها مشکل و یا مسائلی که وابسته به استدلال تصمیم ­گیری و استنباط بشری می­باشند، به­شمار می ­آید(کوره­پزان دزفولی، ۱۳۸۷). منطق فازی فناوری جدیدی است که شیوه­ هایی را که برای طراحی و مدل­سازی، نیازمند یک سیستم ریاضیاتی پیچیده و پیشرفته است را با بهره گرفتن از مقادیر زبانی و دانش فرد خبره جایگزین می­سازد(قنبری و موسوی، ۱۳۹۰). QFD: گسترش عملکرد کیفیت، به حوزه‌ی ‌مدیریت کیفیت جامع تعلق دارد که یک راهکار ساخت‌یافته و خطی را برای تبدیل نیازهای مشتری به ویژگی‌های محصول جدید ارائه می‌دهد(بتچاریا و همکاران[۲۰]، ۲۰۱۰). QFD برای توسعه دادن بهتر محصولات و خدماتی که به نیازهای مشتری پاسخگو هستند، مورد استفاده قرار می‌گیرد و یک تابع متقابل را برای شناسایی نیازهای مشتری و برگردان آن‌ ها به ساختارهای طراحی، برای طراحی محصولات جدید یا بهبودیافته به­کار می‌گیرد. QFD سطح کیفیتی بالا از انتظارات مشتری را در سراسر مراحل طراحی محصول برآورده می‌کند(ابراهیمی، ۱۳۸۱). TOPSIS: تاپسیس یکی از روش­های تصمیم ­گیری چند­شاخصه است کهm گزینه را با توجه به nمعیار، رتبه ­بندی می­ کند. مبنای این روش، انتخاب گزینه­ای است که کم­ترین فاصله را از جواب ایده­آل مطلوب و بیش­ترین فاصله را از جواب ایده­­­آل نامطلوب دارد(لی و ریوس[۲۱]، ۱۹۹۹). ۱-۸- فصل­‌بندی تحقیق در این فصل با عنوان کلیات تحقیق، پس از تعریف مسأله­ موجود، اهداف و ضرورت­های انجام تحقیق ارائه شده و در ادامه سؤالات تحقیق، قلمرو و روش تحقیق تعیین ‌گردید. فصل دوم مروری بر ادبیات تحقیق است. این فصل به بررسی تعاریف، اهداف، الزامات، ضرورت­ها و … دانش و مدیریت دانش و هم­چنین به معرفی تکنیک­های به­کار رفته در این پژوهش و در نهایت مطالعات داخلی و خارجی و مهمترین یافته­ ها از مرور پژوهشهای پیشین پرداخته است. در فصل سوم بعد از بررسی مراحل اجرای تحقیق، روش انجام تحقیق بررسی گردید و سپس به بررسی سؤالات تحقیق، قلمرو زمانی و مکانی تحقیق، روایی و پایایی تحقیق، ابزارهای مورد استفاده در گردآوری اطلاعات و جامعه­ آماری پرداخته شد.. نتایج حاصل از اولویت­ بندی راه­ حل­های مدیریت دانش با بهره گرفتن از تکنیک­های TOPSIS فازی، QFD فازی و SAW نیز در فصل چهارم آورده شده است. در نهایت نیز، نتیجه‌گیری و پیشنهادات، فصل پنجم تحقیق را به خود اختصاص می‌دهد. فصل دوم ادبیات تحقیق و مبانی نظری ۲-۱- مقدمه بررسی تاریخچه، مفاهیم، تعاریف و به­ طور کلی مبانی نظری یک مفهوم، پیش‌نیاز شناخت و پیاده‌سازی آن مفهوم است. بر این اساس، در فصل حاضر با هدف شناسایی مفاهیم مورد استفاده در این پژوهش، ابتدا به بررسی مفاهیم داده، اطلاعات، دانش و خرد پرداخته می‌شود. سپس تعاریف دانش از دیدگاه محققان مختلف بررسی می‌گردد و مروری بر انواع دانش، خصوصیات و ویژگی‌های دانش و اهمیت آن می‌شود. سپس به بررسی تعاریف مدیریت دانش، مزایا، اهداف، ویژگی‌ها، دلایل به ­وجود آمدن مدیریت دانش، تاریخچه‌ دانش و مدیریت آن و … در جامعه‌ی کنونی پرداخته می‌شود. در ادامه مروری بر تکنیک‌های مورد استفاده در تحلیل داده‌ها‌ی این پژوهش می‌گردد. مطالعات انجام شده در زمینه‌ی مدیریت دانش در دو قسمت مطالعات داخلی و خارجی و مهم­ترین یافته­ ها از مرور پژوهش­های پیشین نیز بخش نهایی این فصل را تشکیل می‌دهد. ۲-۲- دانش اساسی‌ترین مشخصه‌ی سازمان‌های هوشمند در قرن ۲۱ ، تأکید بر دانش و اطلاعات است. دانش ابزار قدرتمندی است که می‌تواند تغییرات را در جهان به ­وجود آورده و نوآوری‌ها را ممکن سازد(محمدی فاتح و همکاران، ۱۳۸۷). امروزه، دانش به‌عنوان مهم‌ترین سرمایه و عامل اصلی مزیت رقابتی پایدار سازمان‌ها به‌شمار می‌رود. این سرمایه برخلاف سایر سرمایه‌های سازمان که درصورت مصرف از ارزش آن کاسته می‌شود، در اثر استفاده باارزش‌تر می‌گردد(تیوانا[۲۲]، ۲۰۰۰). سازمان‌ها با تکیه بر دانش برتر امکان اتخاذ تصمیم‌های معقول‌تر در موضوع‌های مهم و بهبود عملکردهای مبتنی بر دانش را می‌یابند(پروبست و روب[۲۳]، ۲۰۰۰). ۲-۲-۱- داده، اطلاعات، دانش و خرد در بحث مدیریت دانش و کاربرد آن در سازمان­ها اغلب با مفاهیم وابسته‌ای مواجه هستیم که در زیر به شرح مختصر هر یک از آن‌ ها می‌پردازیم. داده عبارت از حرف یا علامتی است که به­خودی خود معنا ندارد. هرگاه داده‌ها پردازش شده و درون یک متن با ساختار مدون قرار بگیرند، به‌گونه‌ای که مبین معنا باشند در آن صورت به اطلاعات تبدیل می‌شوند. مرحله‌ی بعدی درک و فهمیدن است که در این مرحله می‌توان معنای اطلاعات را در ساختار فکری خود جای داد و آن را دریافت. در واقع، برای آن‌که اطلاعات دریافته شود، نیاز به یک زمینه است تا اطلاعات مفهوم باشد. درک کردن مرحله‌ی بین اطلاعات و دانش است. نباید اصطلاح دانستن را با اصطلاح دانش یکسان پنداشت؛ زیرا دانش، اغلب برای اشاره به حقیقتی پذیرفته شده و فاقد بعد زمان به کار می‌رود و ممکن است صرفاً به جذب انفعالی اطلاعات اشاره داشته باشد،(رویدادی که اغلب در برنامه‌های آموزشی رسمی مشهود است) در حالی که با بهره گرفتن از اصطلاح دانستن، دانش را به‌عنوان ساختی اجتماعی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهیم(جعفری مقدم، ۱۳۸۱). اطلاعات شامل داده‌های منظم برای هدفی معین است در حالی که دانش فراتر از آن است و می‌تواند اندیشه باشد، مانند کاربرد اطلاعات برای نیل به یک هدف. داده‌ها پس از تحلیل و طبقه‌بندی مورد تعبیر و تفسیر قرار می‌گیرند و تبدیل به اطلاعات می‌شوند(سنگ و همکاران[۲۴]، ۲۰۰۲). دانش، مجموعه باورها، حقایق، مفاهیم، چشم‌اندازها، قضاوت‌ها، انتظارات و دانستن چراها است و دانش سازمانی، دانشی است که از فرآیندها، سیستم‌ها، محصولات، قوانین و فرهنگ سازمان حاصل می‌شود. ریشه‌ی دانش از اطلاعات و ریشه‌ی اطلاعات از داده است. داده، واقعیت عینی، خام، بی‌معنی و مجزا درباره رویدادها و اطلاعات و پیامی که معمولاً در شکل سند یا یک ارتباط، قابل مشاهده یا قابل شنیدن است، تعریف می‌شود. اما دانش، اطلاعات معنی‌داری است که اساساً با فعالیت‌های انسان در ارتباط است و از درک اینکه بدانیم چه چیزی، چگونه و چرا، به‌دست می‌آید، نشأت می‌گیرد(زاک[۲۵]، ۱۹۹۹؛ کوین و روبو[۲۶]، ۱۹۸۳). به‌طور خلاصه، داده، اطلاعات، دانش و خرد چهار مرحله‌ی زنجیره‌ی اطلاعات هستند. داده‌ها به‌ خودی خود عاری از مفهوم‌اند و شامل مشاهدات، حقایق یا اعدادی هستند که اطلاعاتی مجزا را ارائه می‌دهند. وقتی که داده‌ها به­منظور خاصی سازماندهی شده و در یک متن قرار می‌گیرند تبدیل به اطلاعات می‌شوند. زمانی که اطلاعات برای آشکار ساختن الگوهای غیرمعمول یا گرایش‌های نهان مورد تحلیل قرار می‌گیرند به دانش تبدیل می‌شوند و هنگامی‌که دانش برای تصمیم‌گیری در موقعیت‌های واقعی زندگی به­کارگرفته می‌شود تبدیل به معرفت(خرد) می‌گردد(گاندی[۲۷]، ۲۰۰۴). ۲-۲-۲- تعاریف دانش اولین تعریف از دانش توسط پلاتو[۲۸] در سال ۱۹۵۳ ارائه شده‌ است. وی دانش را اعتقادات واقعی توجیه شده تعریف کرده ‌است(کاکبادسه و همکاران[۲۹]، ۲۰۰۳). پس از آن تعاریف متعددی وارد ادبیات مدیریت شده که به­عنوان نمونه به چند مورد از این تعاریف در جدول(۲-۱) اشاره شده است. جدول ۲-۱: تعاریف دانش منبع: یافته­های محقق ردیف تعاریف نویسندگان ۱ دانش، توانایی واکنش نشان دادن به موقعیت‌های واقعی و انجام دادن کارها به جای صحبت کردن درباره‌ی آن‌ ها است. نوناکا و تیس[۳۰]، ۲۰۰۱ ۲ دانش عبارت است از درک، آگاهی یا شناختی که در طول زمان از طریق مطالعه، تحقیق، مشاهده و تجربه به­دست می ­آید.

محمود ابو ریّه در این باره مى‏نویسد: «یهودیان به علّت داشتن کتاب و نیز به دلیل علمایشان، در مسائل ناشناخته‏ مربوط به آیین‏هاى پیشین، براى عرب‏ها به منزله استاد شناخته مى‏شدند».[۱۴۰۳] ب. تشویق قرآن به مراجعه به اهل کتاب از طرف دیگر، قرآن مسلمانان را به مراجعه به آگاهان و اهل کتاب تشویق کرده و خطاب به آنان فرموده است: Cفَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ مِمَّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ فَسْئَلِ الَّذِینَ یَقْرَؤُنَ الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکَ لَقَدْ جاءَکَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّکَ فَلا تَکُونَنَّ مِنَ المُمْتَرِینَB[1404] آیت الله معرفت، بر آن است که در این آیه، گرچه ظاهراً خطاب متــوجه پیــامبرصلی الله علیه و آله می باشد، اما مراد، کسانی هستند که در رسالت حضرت، شک و تردید دارند. خداوند به آنان سفارش می کند که برای شناختن صفات پیامبر اسلامصلی الله علیه و آله ، به دلیل ذکر اوصافش در تورات و انجیل، به اهل کتاب مراجعه کنند.[۱۴۰۵] بر این اساس مسلمانان صدر اسلام با نظر به این قبیل آیات، گمان می کردند مراجعه به یهودیان حتی در اموری همچون تاریخ پیامبرانعلیهم السلام و اصول معارف اسلامی بلامانع است.[۱۴۰۶] در نتیجه می توان دوره اول را آغاز ورود اسرائیلیات دانست؛ چرا که از نظر آیت الله معرفت، در همین دوره برخی مسلمانان به گمان عدم منع پرسش از اهل کتاب، راجع به کلیه مسائل و اصول معارف اسلامی، از آنان پرسش می کردند. ۵-۲-۱-۳-۲٫ دوره دوم: نکوهش مراجعه به اهل کتاب اما مراجعه به اهل کتاب چندان ادامه نیافت؛ زیرا دیری نپایید که خبث طینت آنان آشکار شد و توطئه آنان در جهت مخدوش کردن چهره اسلام ،گمراه نمودن مسلمانان و سست ساختن بنیاد عقاید ایشان بر ملا گردید.[۱۴۰۷] در نتیجه، مراجعه به اهل کتاب مورد نهی از دو جانب قرار گرفت: الف. قرآن و نهی از رجوع به اهل کتاب قرآن کریم با صراحت، مسلمانان را از مراجعه به اهل کتاب بازداشت و چنین فرمود: Cیا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا بِطانَهً مِنْ دُونِکُمْ، لا یَأْلُونَکُمْ خَبالًا، وَدُّوا ما عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضاءُ مِنْ أَفْواهِهِمْ وَ ما تُخْفِی صُدُورُهُمْ أَکْبَرُ، قَدْ بَیَّنَّا لَکُمُ الْآیاتِ إِنْ کُنْتُمْ تَعْقِلُونَB[1408] آیت الله معرفت مقصود از CبِطانَهًB را از لحاظ لغوی همان «آستر لباس» دانسته و معنای آیه این است که بیگانگان را محرم راز خود قرار ندهید و به آنان اعتماد نکنید. در معنای Cلا یَأْلُونَکُمْ خَبالًا وَدُّوا ما عَنِتُّمْB می گوید: یعنى در سست کردن اعتقاد شما نسبت به اسلام از هیچ کوششى دریغ نمى‏ورزند و نهایت تلاش خود را براى ایجاد مشقّت روحى و سردرگمى فکرى شما به کار مى‏بندند.[۱۴۰۹] بنابراین قرآن به روشنی مسلمانان را از رجوع به یهودیان و پرسش از آنها نهی کرد. ب. نهی پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) از رجوع به اهل کتاب پس از نهی قرآنی، ایشان به نهی و نکوهش پیامبرصلی الله علیه و آله نسبت به مراجعه به اهل کتاب نیز اشاره کرده و در این باره حدیثی را از مجالد از شعبی از جابر بن عبدالله انصاری نقل می کند: «عمر بن خطاب کتابى را که از طرف بعضى از اهل کتاب به دستش رسیده بود به خدمت پیامبرصلی الله علیه و آله آورد و آن را براى پیامبر خواند. پیامبرصلی الله علیه و آله خشمناک شده فرمود: آیا عقل از سرتان رفته است؟ قسم به آن که جانم در قبضه قدرت اوست من دین و پیام رسالت را پاک و پاکیزه و به دور از هر شائبه‏اى عرضه کرده‏ام. درباره هیچ چیز از اهل کتاب نپرسید؛ زیرا روش آنان چنین است که گاه از حقایقى خبر مى‏دهند و شاید شما آن را تکذیب کنید و گاه اخبار نادرستى را مطرح ساخته و آن را تأیید کنید. قسم به مالک جانها که اگر موسى علیه السّلام در این زمان مى‏بود چاره‏اى جز پیروى من نداشت».[۱۴۱۰] ابن حجر در مورد سند این روایت می گوید: رجال سند این حدیث موثقند و تنها مجالد ضعیف است. ولی بخاری و یعقوب بن سفیان گفته است او را صدوق دانسته اند. ابن عدی روایات او از طریق شـعبی از جــابر را قابـل اعتمـاد دانسته است. بر این اســاس، معتقــدم این حــدیث نیز قابل اعتمــاد می باشد.[۱۴۱۱] آیت الله معرفت ذیل این حدیث و پس از اشاره به کلام ابن حجر می گوید: «با وجود این، چگونه ممکن است ‏براى مسلمانان جایز باشد به یهودیان مراجعه کنند و افسانه‏هایى کهن را که از کمترین اعتبار برخوردار نبوده است از زبان آنان بشنوند و آن را باور دارند؟ در صورتى که این افسانه‏هاى خرافى، چنان با اباطیل آمیخته شده است که اگر در لابه‏لاى آن به حقیقتى هم اشاره شده باشد، به هیچ عنوان نمى‏توان به صحّت آن اطمینان پیدا کرد…».[۱۴۱۲] اما با وجود نهی قرآن و پیامبر اکرمصلی الله علیه و آله از مراجعه به یهود، برخی از مسلمانان دست از مراجعه و پرسش کردن از آنان بر نداشتند.آنها به گمان خود به قصد سؤال کردن در مورد مسائلی که در احادیث مسلمانان یافت نمی شود، به سراغ یهودیان می رفتند و به این رجوع خاتمه نمی دادند.[۱۴۱۳] بنابر آنچه گفته شد، می توان میزان ورود اسرائیلیات به منابع اسلامی در این دوره را- با وجود مراجعه عده ای- از دوره پیش کمتر دانست؛ چرا که قرآن و پیامبرصلی الله علیه و آله ، از آن نهی فرمودند. ۵-۲-۱-۳-۳٫ دوره سوم: عصر صحابه و رجوع به اهل کتاب از نظر آیت الله معرفت، مراجعه به اهل کتاب پس از رحلت پیامبر اسلامصلی الله علیه و آله ، شدت بیشتری یافت. ایشان علت اصلی این مسئله را بسته شدن باب علم الهى که در شخصیت پیامبر اسلامصلی الله علیه و آله تجلى یافته بود، دانسته و می گوید: «…از روى غفلت از مراجعه به چشمه‏سارهاى جوشان علوم آن حضرت، صحابه دانشمندش به ویژه باب علم نبى، علىعلیه السلام و همراهان و همفکران آن حضرت همچون ابن عباس و ابن مسعود و امثال آنان نیز روى برتافته بودند؛ بنابراین به بیراهه پناه آوردند».[۱۴۱۴] در جای دیگر عصر رواج قصه های اسرائیلی را دو قرن، پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می داند که با خلافت عمر، مقارن می باشد[۱۴۱۵] که ایشان علت آن را فتوحاتی عنوان می کند که در این زمان رخ داد و باعث گسترش مرزهای جهان اسلام گردید. در میان تازه واردان به اسلام، افرادی مانند کعب الأحبار حضور داشتند که با اصول شریعت جدید بیگانه بودند.[۱۴۱۶] و در مقامی خاستگاه اسرائیلیات و نفوذ آن در منابع تفسیر، حدیث و تاریخ را بین رحلت پیامبر اکرمصلی الله علیه و آله تا عصری که تابعان در آن ظهور یافتند، عنوان می نماید.[۱۴۱۷] بر اساس این کلام مبدأ شیوع و رواج اسرائیلیات به طور جدی را باید پس از رحلت پیامبر اکرمصلی الله علیه و آله دانست که از طرفی مسلمانان جای خالی مرجع برای پاسخگویی مسائل خود را به صورت محسوس، دیدند و به جای مراجعه به صحابه عالی قدر پیامبرصلی الله علیه و آلهکه در رأس آنها امیرالمؤمنینعلیه السلام قرار داشت، به یهودیانی مراجعه می کردند که جز القای افکار و عقاید باطل چیزی به دانــش آنان نمی افزودند.[۱۴۱۸] و از طرف دیگر ورود افراد تازه مسلمان به جهان اسلام باعث شد دروغ های اهل کتاب به جامعه اسلامی نفوذ یابد.[۱۴۱۹] ۵-۲-۱-۳-۴٫ دوره چهارم: عصر تابعان و نقل اسرائیلیات به گفته آیت الله معرفت اوج گستردگی نقل اسرائیلیات در منابع اسلامی، «عصر تابعان» است. ایشان علت آن را مسامحه تابعان نسبت به نقل اسرائیلیات در تفاسیر، بدون توجه به نقد و تنقیح آن دانسته است، به طوری که این سیر، به همین منوال تا زمان حال، ادامه پیدا کرده است.[۱۴۲۰] بر اساس آنچه در این قسمت بیان گردید، به نظر می رسد آیت الله معرفت با بیان اهمیت و جایگاه رجوع به اهل کتاب نزد عرب جاهلی و مسلمانان صدر اول، زمان ورود اسرائیلیات به منابع اسلامی را در زمان پیامبر اکرمصلی الله و علیه و آله و قرون اولیه ظهور اسلام می داند؛ چرا که طبق گفته ایشان، حتی مسلمانان در آن زمان گمان می کردند، رجوع به اهل کتاب نه تنها مذموم نیست، بلکه به قصد شناختن هر چه بیشتر مسائل مربوط به اسلام، ضروری است. به همین جهت بود که قرآن و پیامبر اکرمصلی الله علیه و آله، پس از مدت کوتاهی از آن نهی فرمودند. ولی با توجه به اینکه برخی از مسلمانان – حتی صحابه آن حضرت - به این نهی، ترتیب اثر ندادند رجوع به اهل کتاب ادامه یافت. بر این اساس همان طور که پیش تر بیان شد، مبدأ ورود اسرائیلیات به منابع اسلامی، زمان پیامبرصلی الله علیه و آله، آغاز شیوع آن در زمان صحابه و گسترش آن، دوره تابعان می باشد. ۵-۲-۱-۴٫ گستره اسرائیلیات در منابع اسلامی از آنچه در سخنان آیت الله معرفت فهمیده می شود، ایشان هر سه منبع مهم اسلامی که عبارتند از تاریخ، حدیث و به ویژه تفسیر را آلوده به اسرائیلیات می داند و آن را از آثار سوء مراجعه به یهود معرفی کرده و می گوید: «از جمله آثار سوئى که مراجعه به اهل کتاب- به رغم نهى پیامبر- از خود برجاى گذاشت این بود که اکاذیب اسرائیلى با تاریخ و تفسیر و نیز احادیث وارد شده از پیامبرصلی الله علیه و آله و صحابه برگزیده و بزرگوار آن حضرت درآمیخت و در نتیجه علاوه بر تاریخ و حدیث، تفسیر را نیز آلوده ساخت و مسخ کرد».[۱۴۲۱] ایشان همچنین، به موضوعاتی اشاره می کند که در آنها بیشترین جعل اسرائیلی واقع شده است. این نوع روایات جعلی در درجه نخست در موضوعاتی همچون امور مربوط به خلقت و آفرینش هستی، داستان پیامبرانعلیهم السلام و تاریخ امت های پیشین و در درجه دوم، در مسائل مربوط به اصول معارف اسلامی رخنه کرده است.[۱۴۲۲] همچنین در مقدمه تفسیر خود، آلوده شدن حدیث و تفسیر به خرافات اسرائیلی را خاطر نشان می کند و می نویسد: «از بزرگترین گرفتاری هایی که جهان اسلام را از عهد نخستین، یعنی بلافاصله پس از وفات پیـامبر صلی الله علیه و آله فـراگـرفت، مصیبت اسـرائیلیات بود که با اباطـیل و افسانه های دروغینش راه زندگی را بر مسلمانان تنگ کرد، و حقایق را در معرض زیر و رو شدن قرار داد… مجموعه بزرگی از این اباطیل، قصه ها و حکایت های شبیه به خرافات است که کتاب های حشویه از اهل حدیث و تفسیر را پر کرده است… و بدین سان حدیث و تفسیر، آمیزه ای از غث و سمین و قوی و ضعیف گردید و نقل حدیث موضع اتهام محققان آگاه گردید».[۱۴۲۳] نکته دیگر، جنبه داستان سرا بودن افرادی است که اسرائیلیات را منتشر می کردند. این خصوصیت، به خوبی گویای موضوع این نوع جعلیات بوده و به گفته آیت الله معرفت افسانه بودنش را بیشتر آشکار می نماید.[۱۴۲۴] ۵-۲-۲٫ رویکرد عملی با توجه به آنچه بیان گردید، مشخص شد که از نظر آیت الله معرفت، عصر صحابه و تابعان، در حقیقت مهم ترین زمان گسترش اسرائیلیات در منابع اسلامی می باشد. بنابراین، بررسی این روایات، و برخورد ایشان در جهت نقد آنها، دارای اهمیت است. در این بخش، مانند آنچه گذشت، می توان اسرائیلیاتی را که آیت الله معرفت در تفسیرش به آنها اشاره نموده و به نقد آن پرداخته، ذیل عناوین زیر بیان نمود: ۵-۲-۲-۱٫ حضرت آدم(علیه السلام) آیت الله معرفت ضمن آیاتی از قرآن به جنبه های مختلف داستان حضرت آدمعلیه السلام، پرداخته و روایات اسرائیلی مرتبط با آن را ذکر و نقد می کند: ذیل تفسیر آیات ۳۰ تا ۳۴ سوره بقره، روایات بسیاری را از ابن عباس، قتاده، حسن بصری و… نقل شده است.[۱۴۲۵] این روایات دارای «تناقض و تخالف» در متن می باشند.[۱۴۲۶]