با توجه به مطالب فوق، برای گردشگری روستایی نیز نمیتوان نقطه آغازینی را بیان نمود چرا که شروع بازدید از جوامع روستایی توسط شهروندان سایر مناطق چندان مشخص نیست و میتوان حدس زد که از زمان شکل گیری شهرها و گسترش تمدنهای بشری، انسان به دلیل روابط اقتصادی و اجتماعی به انگیزه های مختلف همواره در طول تاریخ، جهانگردی و گردشگری را تجربه کرده است (شریف زاده، مراد نژاد، ۱۳۸۱، ص ۵۲). گردشگری روستایی یک پدیده بسیار قدیمی است؛ اما در عین حال گردشگری روستایی به عنوان یک فعالیت تفریحی- اجتماعی در نیمه دوم قرن هجدهم در انگلستان و مجموع اروپا ظاهر شد قبل از آن هم مناطق روستایی مورد استفاده فعالیتهای تفریحی قرارگرفته بود، اما شرکت در این فعالیتهای تفریحی محدود به اقشار برتر جامعه بود (منشی زاده، نصیری، ۱۳۸۱، ص ۵۰). انقلاب صنعتی اگر چه باعث ایجاد مسائل و مشکلاتی برای جوامع شهری و روستایی شد ولی در کنار آن موجب گسترش راهها و جادهها و وسایل حمل و نقل و توسعه ارتباطات هم در سطح محلی، ملی و بینالمللی شد که این خود باعث افزایش مسافرتها و تفریحات به نقاط مختلف جهان از جمله مناطق روستایی گردید (قادری، ۱۳۸۲، ص ۱۱۴). در قرن نوزدهم گسترش خطوط راه آهن دسترسی به مناطق روستایی را برای افراد زیادی فراهم کرد و شروع توسعه صنعت گردشگری سبب گسترش گردشگری روستایی شد (منشی زاده، نصیری، ۱۳۸۱، ص ۵۲). شاید بیشترین تقاضای گردشگری روستایی از سال ۱۹۵۴ اتفاق افتاد که به طور کلی باعث رشد تقاضا در کلیه زمینه های گردشگری شد و به تبع آن تقاضای گردشگری روستایی نیز افزایش یافت. به طور کلی مهمترین عامل موثر در زمینه توسعه گردشگری روستایی، افزایش سریع مالکیت خودرو بود (قادری، ۱۳۸۲، ص ۱۱۶). امروزه در بسیاری از کشورهای جهان گردشگری روستایی توجه تعداد زیادی از گردشگران را به خود جلب کرده است و به عنوان یکی از مردمیترین اشکال گردشگری به شمار میآید چنان که بر اساس گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) در ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۹۳ بیشتر از ۷۰ درصد جمعیت این کشور از نوع تفریحات روستایی برخوردار گردیدهاند و در بیشتر کشورهای صنعتی جهان نیز چنین وضعیتی وجود دارد. بر اساس بررسیهای شبکه تفریحی روستا (CRN) در انگلستان تعداد افرادی که به طور روزانه در سال ۱۹۹۳ از مناطق روستایی بازدید کرده بودند بیش از ۹۰۰ میلیون نفر بالغ گردیده است (منشی زاده، نصیری، ۱۳۸۱، ص ۱). ایران یکی از ده کانون شکل گیری تمدن بشری در جهان بوده است و نخستین آثار مدنیت که در این سرزمین کشف شده، به هزاره پنجم پیش از میلاد مسیح تعلق دارد (محلاتی، ۱۳۸۰، ص ۲۷۰). این کشور به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص و وجود فرهنگ و آداب و رسوم، آثار تاریخی، هنری و میراث فرهنگی خود به طور قطع برای جهانگردان و گردشگران عهد قدیم بهترین مقصد محسوب میشده است (رضوانی، ۱۳۷۹). با این وجود در مورد مسافرت به نواحی روستایی در زمان ایران باستان تحقیقات و مطالعات بسیار اندک است و اطلاع دقیقی در دست نیست، ولی با توجه به آداب و رسوم ایرانیان و وجود اکثریت جمعیت در مناطق روستایی میتوان گفت که گردشگری روستایی نیز دارای جایگاه خاص خود بوده است، در حقیقت گردشگری روستایی در ایران از زمان شکل گیری تمدنهای بزرگ و شهرها شکل گرفته و گردشگران در این زمان به منظورهای خاصی مسافرت میکردهاند. قرن نوزدهم، قرنی متفاوت در تاریخ جهانگردی ایران شناخته میشود، سیاحان، دیپلماتها، بازرگانان، باستانشناسان، محققان و حتی افراد کنجکاو به ایران سفر میکردند تا صرفاً حس کنجکاوی خود را ارضا کنند. در قرن بیستم به طور پراکنده نیز اقداماتی در صنعت گردشگری و جهانگردی ایجاد شد که میتوان به راه اندازی سرویس کالسکه رانی در تهران- قزوین، رشت- انزلی و سایر شهرها اشاره کرد و مؤسسات مختلف خارجی تدریجاً مسافرخانه و مهمان خانههایی برای پذیرایی از اروپاییان و کسانی که به ایران مسافرت میکردند، به وجود آوردند. به هر حال هر چند که در دوره مذکور، روند ورود گردشگران خارجی به ایران رو به تزاید گذاشته بود، ولیکن هیچ گاه به عنوان یک صنعت به شکل امروزی که دارای تشکیلات منظم و قوانین و مقررات ویژه ای باشد و درآمد زایی نماید، مورد توجه نبوده است. صنعت گردشگری در ایران از نیم قرن پیش به این طرف به منظور شناساندن مفاخر ایران و تمدن این سرزمین باستانی رسماً شکل گرفت و برای اولین بار از سال ۱۳۱۴ اداره ای در وزارت کشور به نام اداره امور جهانگردی تاسیس شد که فعالیت آن محدود به چاپ نشریات و کتابچه های راهنمای گردشگری ایران بود. بعد از شهریور ۱۳۲۰، اداره مذکور جای خود را به «شورای عالی جهانگردی» داد که زیر نظر وزارت کشور بود و در نهایت در سال ۱۳۴۲ هیئت وزیران تاسیس «سازمان جذب سیاحان» را تصویب کرد و این سازمان رسماً کار خود را آغاز نمود (رضوانی، ۱۳۷۹، ص ۱۹۲). این سازمان که به ارائه طرحها و برنامه ریزیهای وسیع زیربنایی در امر گردشگری موفق شد، در سال ۱۳۵۳ جزو تشکیلات وزارت اطلاعات درآمد و تحت عنوان «وزارت اطلاعات و جهانگردی» متولی تنظیم امور ایرانگردی و جهانگردی شد (محلاتی، ۱۳۸۰، ص ۲۸۰). از آن به بعد اداره ایرانگردی و جهانگردی به وسیله چهار شرکت سهامی با عناوین «شرکت سهامی گشتهای ایران»، «شرکت سهامی خانه های ایران»، «شرکت سهامی سازمان مراکز جهانگردی برای ورزشهای زمستانی» و «شرکت تأسیسات جهانگردی ایران» با نظارت وزارت اطلاعات و ایرانگردی اداره شد. پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۳۸۵ به منظور جلوگیری از تداخل وظایف و هماهنگ نمودن فعالیتها و مسایل مربوط به جهانگردی، این چهار شرکت در یکدیگر ادغام گردیدند و «سازمان مراکز ایرانگردی و جهانگردی» با بافت و خط مشیهای جدید و اهدافی متمایز از گذشته تشکیل و شروع به کار نمود. این سازمان اداره و بهره برداری از واحدهای اقامتی به شکل مهمان خانه، مهمان سرا، اردوگاه، کلبه، چادر، غذا سرا، چای خانه، پیست اسکی تأسیسات کنار دریا، آبهای معدنی، مراکز ورزشی زمستانی و هر نوع محل مناسب دیگری برای ایرانگردی و جهانگردی را به عهده گرفت. شورای عالی اداری در جلسه ۱۹/۱/۱۳۷۳ به پیشنهاد سازمان امور اداری کشور و به منظور افزایش کارایی سازمان و تمرکز در مدیریت دستگاههای فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی کشور را از وزارت فرهنگ و آموزش عالی منفک و به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ملحق نمود. در تداوم این نقل و انتقالات و ثابت نگه داشتن نسبی این وضعیت در مدت قریب به ده سال، از اواخر سال ۱۳۸۲ و ابتدای ۱۳۸۳ بار دیگر با انحلال سازمان ایرانگردی و جهانگردی، سازمان میراث فرهنگی نیز از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتزع و به نهاد ریاست جمهوری با عنوان «سازمان میراث فرهنگی و گردشگری» میپیوندد. تشکیلات جدید با عمر کوتاه دو ساله بار دیگر دستخوش تحول و تغییراتی نوین میشود. صنایع دستی ایران که خود دارای تشکلی جدا و سازمان یافته، تحت عناوین «مدیریت صنایع دستی» یا شرکت صنایع دستی (دولتی) به صورت واحدهای تقریباً مجزا و مستقل در استانها مشغول به کار بودند، بنا به ابلاغ مصوبه جدید شورای عالی اداری از روزهای آغازین سال ۱۳۸۵ منحل و تحت پوشش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری قرار گرفتند. هم اکنون سازمان «میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری» که حاصل ادغام سه بخش دولتی در یکدیگر است با اضافه نمودن نام هر استان در انتهای همین عنوان و تحت نظارت و کنترل (مدیریت) متمرکز یکی از معاونین ریاست جمهوری از تاریخ ذکر شده و با عنوان جدید به فعالیت ادامه داده و در تلاش است تا ضمن تثبیت نظام تشکیلاتی و اداری و جلوگیری از نقل و انتقالات دائم (تفکیک و ادغام) و تغییرات ساختاری مکرر، توجه و توجه برنامه ریزی خود را معطوف وظایف و تکالیف اصلی نماید. با توجه به مطالب فوق به طور کلی میتوان گفت که صنعت گردشگری، صنعت نوپایی در کشور است که هنوز در ابتدای کار خود است و گردشگری روستایی نیز که جز کوچکی از این صنعت به حساب میآید، هنوز جایگاه خود را (به جز در چند مورد اندک) در برنامهها و طرحهای توریستی بدست نیاورده و هنوز به عنوان یک صنعت درآمدزا و کارا و صنعتی بدون آلودگی، بدون صرف هزینه زیاد و به قول اقتصاددانان «صادرات نامرئی» به آن نگریسته نمیشود. گردشگری روستایی در تجارب جهانی «گردشگری روستایی» از زمره مواردی است که اخیراً در حوزه ادبیات صنعت گردشگری بازتابی خاص داشته است، چنانچه امروزه با استناد مدارک تجارب جهانی در رابطه با توسعه گردشگری روستایی، درصد بالایی از میزان درآمد زایی ملی و افزایش معیشت خانوارهای روستایی همراه با اشتغال زایی و رفاه اجتماعی را به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر، لازم است تا با رجوع به اسناد و تجارب جهانی، ضمن تحلیل این تجارب و همگام با تطبیق آن ها با شرایط خاص اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی امکان کار بست و استفاده بهینه از این تجارب را در روستاهای حال حاضر ایران شدنی گردانید. بر این اساس، در رابطه با برنامه ریزی توسعه گردشگری لازم است نوع ارائه تسهیلات و خدمات و مکانیسمهای اجرایی و برنامه ریزی و نوع رویه عمل در فرایند مداخله ساختاری، مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. گردشگری روستایی در ایالات متحده آمریکا (ایالت یوتا) مساحت این ایالت ۸۴۹۹۰ مایل مربع است و یازدهمین ایالت بزرگ آمریکا به شمار میرود و یکی از چهار ایالت چهارگوش شکل آمریکاست. علیرغم وسعت زیاد، جمعیت یوتا (Utah) در سال ۱۹۹۴ تنها ۱۹۱۶۰۰۰ نفر بوده است که ۸۰% آن در دره کوه های واساچ[۱۲] در شمال این ایالت و نزدیک مرکز یعنی «سالت لیک سیتی»[۱۳] قرار دارند. به دلیل جمعیت کم این ایالت دارای مناظر بکر و تماشایی است که بخش وسیعی از فعالیتهای گردشگری در «یوتا» در این محدوده انجام میشود بنابراین گردشگری یکی از مهمترین فعالیتهای اقتصادی در «یوتا» و یکی از صنایعی است که با رشد سریع روبروست. در سال ۱۹۹۴ گردشگری به طور تخمینی ۳۵/۳ میلیارد دلار عاید اقتصاد این ایالت و ۶۹۰۰۰ شغل ایجاد کرد. دریاچه پاول[۱۴] دومین دریاچه مصنوعی جهان است که در منطقه تفریحی ملی colencanyon قرار دارد و سالانه ۳ میلیون گردشگر را جذب میکند که در فعالیتهای مختلف تفرجی زمینی و آبی شرکت می کند. با این وجود بیشتر تقاضاها برای گردشگری روستایی در نیمه جنوبی ایالت «یوتا» متمرکز شده است زیرا جاذبه های متعددی در آن جا وجود دارند. در بخش جنوبی ۵ پارک ملی و از ۶ یادمان تاریخی ایالت یوتا ۴ یادمان در این بخش قرار دارند این ایالت دارای ۴۵ پارک و ۷ جنگل ملی است. پارکهای ملی اصلیترین جاذبه گردشگری روستایی هستند و طی چند سال گذشته رشد سالانه تعداد گردشگران حدود ۷/۳ درصد بوده است که این روند حاکی از گردشگرانی است که از خارج این ایالت برای بازدید و تفرج به این منطقه مراجعت میکنند. در مجموع از پارکهای این ایالت سالانه حدود ۷ میلیون نفر بازدید میکنند، اما به طور کلی به جز «پارک دولتی»، «دریاچه بزرگ نمک» و «پارک دولتی خلیج ویلارد» که نزدیک به مراکز اصلی جمعیت هستند و هر ساله بیش از یک میلیون نفر از آن جا دیدن میکنند، سایر پارکها از جاذبه های کمتری نسبت به پارکهای ملی برخوردارند. هیچ آمار و ارقامی از سطوح مشارکت مردم در فعالیتهای گردشگری روستایی «یوتا» در دست نیست با این وجود گردش با خودروهای سواری و سایر وسائط حمل و نقل چادر زدن و پیاده روی، دوچرخه سواری، شکار، ماهی گیری (در این ایالت بیش از ۱۰۰۰ دریاچه قابل ماهیگیری وجود دارد) و اقسام ورزشهای آبی مثل گردش با قایق بادبانی و کلک سواری از فعالیتهای مورد علاقه گردشگران میباشند. بیشتر این فعالیتها توسط بازدید کنندگان محلی که در یوتا زندگی میکنند صورت میگیرد ولی در سال ۱۹۹۴ بیش از ۱۵ میلیون گردشگر از مناطق خارج از این ایالت بودند. شایان ذکر است که از این رقم حدود ۰۰۰/۹۰۰ نفر از بازدید کنندگان خارجی بودند با توجه به اینکه ۷۰% اقامت گردشگران در مناطق روستایی این ایالت صورت میگیرد، لذا گردشگری روستایی در اقتصاد ایالت یوتا نقش بسزایی ایفا می کند. گردشگری روستایی در روستای «برونته» انگلستان «ریورند پاتریک برونته»[۱۵] به همراه همسر و شش فرزندش به روستای کوچکی از «هاورث»[۱۶] در «یورک شایر» انگلستان نقل مکان کردند. این خانواده در روستا و در کلیسایی در محله «جورچین» زندگی میکردند و در همان مکان سه خواهر از این خانواده به نامهای آن[۱۷]، شارلوت[۱۸] و امیلی[۱۹] رمانهای مشهور خود را در دهه ۱۸۴۰ به رشته تحریر در آوردند. از آن زمان این منطقه به دلیل حضور خواهران برونته مشهور شده است. در حال حاضر خانه این نویسندگان به موزه کلیسا تبدیل شده و سالانه پذیرایی بیش از ۰۰۰/۱۰۰ بازدید کننده است، «هاورث» سالانه پذیرای بیش از یک میلیون گردشگر است و درآمد اقتصادی حاصل از گردشگران این روستا حدود ۲۰ میلیون پوند است. به منظور ارتقای جایگاه این روستا به عنوان مقصد گردشگران و جذب بیشتر آن ها در مارس سال ۱۹۹۶ سازمانی برای بازاریابی گردشگران در این روستا تشکیل و آغاز به کار نمود. هدف اصلی این اقدام ارتقای مشارکت جوامع محلی و سازمان بازاریابی منطقه بود تا بتواند زمینه توسعه گردشگری را به نحو مطلوبی فراهم نمایند. البته جاذبه های گردشگری دیگری نیز در این منطقه وجود دارند که میتوان به «کلیسای بولتن»، «راه آهن بخار»، «دره کیلی وورث» و «روستای سالتایر» در نزدیک «برادفورد»[۲۰] اشاره نمود که از معروفیت نسبتاً زیادی برخوردار بوده و تحت تأثیر روستای برونته قرار دارند عضویت در سازمان گردشگری روستای برونته برای همه شرکتها هتلها، مهمان سراها، مغازهها و رستورانها آزاد است و این سازمان در ازای دریافت حق عضویت برای فعالیتهای گوناگون بازاریابی انجام میدهد این فعالیتها عبارتند از: - ارتباط با رسانه های گروهی و تدارک بازدیدهایی برای آشنایی با این منطقه - ایجاد یک پایگاه اطلاعاتی در مورد بازار گردشگری - انتشار یک فصل نامه درباره سیاحت و وسایل ارتباط جمعی - بازاریابی روستای «برونته» از طریق اینترنت - توسعه تورهای مرتبط با تعطیلات کوتاه مدت و سایر خدمات که از طریق یک سازمان حمل و نقل محلی صورت میگیرد. - تبلیغات برای منطقه از طریق نشریات منطقه ای موفقیت گردشگری روستایی برونته تنها در دراز مدت حاصل میشود. با این وجود بسیاری از مطالعات انجام شده به ویژه در سطح بینالمللی نشان میدهند که استفاده از نام «برونته» میتواند به طور معجزه آسایی بازدید کنندگان بیشتری را جذب کند. طرح «تارکا» در انگلستان طرح تارکا[۲۱] در سال ۱۹۸۹ به عنوان یک برنامه هماهنگ سازی و تعامل میان حفظ محیط زیست، تفرج و گردشگری در شمال «دون»[۲۲] در انگلستان اجرا شد. هدف اصلی این طرح اضافه نمودن منابع طبیعی بیشتر به مناطق حفاظت شده بود، بسیاری از مجریان به این موضوع واقف شده بودند که تعامل میان محیط زیست و توسعه گردشگری میتواند بسیار سودمند باشد و نقش اساسی را در ارتقای رفاه اجتماعی و اقتصادی ایفا نماید. این طرح قسمت وسیعی از مناطق روستایی شمال «دون» را در برگرفته و در میان مراکز تفریحی ساحلی و پارکهای ملی «دارتمور»[۲۳] و «اکسمور»[۲۴] گسترده شده است. علی رغم جذابیتهایی که این منطقه به عنوان یک مقصد گردشگری داشت به نظر میرسید این منطقه از نبود یک هویت مشخص رنج میبرد و به همین دلیل تنها ۱% از گردشگران را جلب میکرد. این منطقه محل وقوع رمان کلاسیک «هنری ویلیامسون» با عنوان «تارکا، سمورآبی» است که در دهه ۱۹۲۰ منتشر شده است بنابراین طرح «تارکا» به عنوان مبنایی برای حفاظت از محیط زیست برنامه ریزی شده و به عنوان پیشگام در توسعه گردشگری مورد استفاده قرار گرفت اهداف این طرح عبارت بودند از: - حفظ و توسعه حیات وحش زیبا و ویژگیهای منحصر به فرد شمال «دون» - برانگیختن مردم در لذت بردن و درک این منطقه - توسعه و ارتقای گردشگری در منطقه اداره کل طرح مستلزم مشارکت سازمانهای گوناگون قانونی و داوطلب محلی و ملی بود این سازمانها شامل شوراهای محلی، انجمنهای گردشگری منطقه ای، شورای روستا و کمیته توسعه روستایی است. بعد از ۳ سال طرح «تارکا» انجمن گردشگری روستایی «تارکا» را به عنوان یک بخش خصوصی به عضویت پذیرفت مدت کوتاهی پس از آن این انجمن بیشتر کارکردهای بازاریابی طرح «تارکا» را بدست گرفت و بیش از ۱۵۰ سازمان خصوصی را تحت پوشش خود قرار داد. این طرح ۳ مرحله متمایز داشت در مرحله اول تمام امکانات و تلاشها به حفظ محیط زیست و توسعه پیاده روی اختصاص داشت. مرحله دوم طرح بر توسعه صنعت گردشگری از طریق ایجاد انجمن گردشگری روستایی تارکا و سایر اقدامات بنا نهاده شده و مرحله نهایی این طرح بر تحکیم دستاوردها از طریق بازاریابی و تجزیه و تحلیل دقیق متمرکز بود. طرح «تارکا» به اهداف اصلیاش دست یافت و به موازات حمایت جدید بخشهای محلی تا سال ۱۹۹۷ سرمایه قابل ملاحظه ای را جذب نمود. گردشگری روستایی در اسپانیا محبوبیت اسپانیا به عنوان مقصد اکثر گردشگران ساحلی در ایام تعطیلات، مرهون وجود تعداد زیاد اقامت گاه های گردشگری است که در مناطق روستایی سواحل مدیترانه پراکنده هستند. به طور مثال تقریباً اقامت گاه های ثبت شده در اسپانیا در جزایر «بالئاریک»[۲۵] قرار دارند، در حالی که در منطقه «کاتالونیا»[۲۶] که بخش معروف «کوستابراوا»[۲۷] در آن قرار دارد، تنها ۲۰% اقامت گاهها وجود دارند اگر چه گردشگری در اسپانیا صرفاً به مناطق ساحلی محدود نشده است و طیف گوناگونی از اقامت گاه های گردشگری در سراسر این کشور را فرا میگیرد که از مهمترین آن ها میتوان به هتلهای مجلل گران قیمت، پانسیونها یا خانه های شبانه روزی اشاره نمود اما قابل توجه ترین انواع اقامت گاهها مخصوصاً در ارتباط با گردشگری روستایی شبکه گسترده «پارادورها»[۲۸] به معنی مسافرخانه یا هر نوع اقامتگاه است و در گذشته این لغت برای اتاقهای کرایه ای شبانه استفاده میشد که به اغنیاء و ثرومندان تعلق داشت و خدمات جانبی مثل اصطبل حیوانات نیز توسط «مسافرخانه دار» (posada) فراهم میشد در سال ۱۹۲۶، نمایندگی توریست سلطنتی پیشنهاد داد که مفهوم سنتی «پارادور» را میتوان به شبکه امکانات اقامتی در سراسر کشور تسری داد و دولت باید مسئول ارائه تسهیلات برای توسعه هتلهای اقامتی در آن مناطق شود زیرا واگذاری چنین فعالیتهایی به بخش خصوصی واقعبینانه و سودمند نبود. علاوه بر این مقرر شد تا قلعه های قدیمی، صومعهها و قصرها در جهت توسعه «پارادورها» نقش مهمتری را ایفا نمایند. اولین پارادور در رشته کوه «گردوس»[۲۹] برای گردشگرانی که به قصد شکار به منطقه میآمدند، ساخته شد و از آن تاریخ زنجیره پارادورهایی که توسط دولت اداره میشوند به ۸۶ اقامتگاه رسیده است که ۸۳ عدد از آن ها هتل و بقیه مهمانپذیر یا رستوران است. از ۳۵ بنای تاریخی که بازسازی شده، ۱۳ بنا قلعه های مربوط به قرون وسطی ۸ بنا صومعه راهبه ها و بیمارستانها ۷ بنا متعلق به دوره «باروک»[۳۰] و قرون وسطی، ۵ بنا کاخهای قدیمی لردها و ۲ بنای دیگر ساختمانهایی هستند که در فضای تاریخی احاطه شدهاند. به طور کلی «پارادورها» ۸۵۰۰ تخت را در ۴۵۰۰ اتاق فراهم کردهاند و از سال ۱۹۹۰ هر ساله ۲ میلیون گردشگر را جذب میکنند. گردشگری روستای در استرالیا و نیوزلند گردشگری برای حل بسیاری از معضلاتی که روستاها با آن دست به گریبانند، بهترین گزینه محسوب میشوند، اما چنانچه این پدیده به خوبی مدیریت نشود موجب بروز برخی مشکلات بسیار پیچیده میگردد. در واقع زمانی که روستاییان سعی میکنند تعادلی بین تقاضای گردشگری و فعالیتهای کشاورزی خود ایجاد کنند به شدت دچار مشکل میگردند. روستاها در موقعیتی ما بین اراضی بایر و اراضی شهری به سر میبرند و این مسئله محدودیتهایی را برای توسعه گردشگری به وجود میآورد که شهرها و مناطق شهری هرگز با آن مواجه نیستند. هم چنان مناطق روستایی بین طبیعت بکر و دست نخورده و جهان متمدن شهر یا شهرک قرار دارند که طبیعت آن تحت کنترل درآمده است. گردشگری روستایی در استرالیا عمدتاً در چشماندازها و مناطق کشاورزی صورت گرفته و بر اساس بهرهوری از طبیعت تعریف میشود. رایجترین گردشگری روستایی در استرالیا عبارتند از گردشگری کشاورزی[۳۱] و گردشگری مزرعه[۳۲] گردشگری کشاورزی شامل فعالیتهای «پذیرایی» و گذران تعطیلات در مزارع است، اما گردشگری مزرعه ای، تشکیل شده از مزارع در حال بهره برداری که علاوه بر فعالیتهای زراعی، جهت کسب درآمد مازاد به فعالیتهایی با اهمیت گردشگری نیز میپردازند. چند مورد از محصولات گردشگری روستایی که توسط وزارت کشاورزی و شیلات نیوزلند شرح داده شدهاند عبارتند از: - اقامتگاه مزرعه ای شامل جای خواب، صبحانه و سایر وعده های غذایی، پذیرایی و شرکت در فعالیتهای متمرکز در یک مزرعه سنتی ساده و بی پیرایه به طوری که گردش گر خود را عضوی از خانواده احساس نماید. - هتلهای روستایی، شامل جای خواب و غذا اما مرکز توجه برخی فعالیتهای مربوط به مزرعه نیز است. - واحدهای اقامتی روستا[۳۳] شامل اتاقکهای پشم چینی، انبار کاه، کلبه های کارگاه و… که با تغییراتی آماده اقامت گردشگران شدهاند. - کمپ یا کاروان، مکانهای پر جاذبه دسترسی مناسب و سایهبان یا سر پناه درختان و دارای تسهیلاتی برای تأمین نیازهای گردشگران (مثل حمام، توالت و غیره) - اقامت در هوای آزاد که ممکن است سختتر از انواع دیگر باشد و در فصول سرد تر طرفداران کمتری دارد. فشارهای عصبی ناشی از زندگی شهری و دور بودن از محیط زیست طبیعی تمایل به فرار از زندگی یکنواخت شهری را به وجود آورده است مناطق روستایی رهایی از این فشارها را ممکن ساخته و فرصتی را برای تجربه یک روش ساده تر و آرامتر زندگی در اختیار گردشگران قرار میدهد بعد از جنگ دوم جهانی گردشگری که موجب افزایش خود آگاهی و کمال طلبی انسانها میشد طرفداران بیشتری پیدا کرد. تبلیغات گسترده رسانه های گروهی در مورد گردشگری نقش مهمی در توسعه این پدیده داشتند افزایش شناخت انسان از محیط زیست و رابطه بین انسان و محیط زندگیاش موجب شکل گیری «رویکرد سبز» گردید و جاذبه های روستایی را به عنوان گردشگری پایدار اکولوژیکی مطرح ساخت. به موازات این تحولات و با پیشرفت جوامع بشری و حذف موانع سیاسی و اقتصادی گردشگری دسترسی به نواحی روستایی تسهیل گردید؛ و به همین دلیل امروزه تعداد مسافرتها بیش از گذشته شده و این پدیده به تبعیت از افزایش درآمدها شتاب مضاعفی یافته است. بسیاری از جوامع روستایی در استرالیا دارای تعاونیهای روستایی هستند که به ایجاد همکاری و ارتباط بین فعالیتهای گردشگری منطقه ای میپردازند. سهم گردشگری در اقتصاد استرالیا حدود ۵/۴% تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۰۱ بوده است حدود یک سوم این درآمدها از طریق هزینه های صرف شده برای غذا در رستورانها، اقامت در محل خرید و شرکت در کلوپها و جشنها بدست آمده است البته کلیه این اقلام بخشی از اقتصاد گردشگری روستایی را شامل میگردد. بدین ترتیب گردشگری قادر است اثرات مطلوبی بر اقتصاد روستاها داشته باشد. لازم به توضیح است گردشگری میتواند باعث بروز اختلاف نظرهای اجتماعی در منطقه شود که در نتیجه آن تنشهای احتمالی در جامعه ایجاد نماید. به خصوص در مورد توزیع درآمد این مشکل بیشتر به چشم میخورد چرا که تنها خویشاوندان نزدیک در وظایف مربوط به گردشگری به کار گرفته میشوند گردشگری اثرات منفی هم دارد که از ارزش آن به عنوان یک صفت جانبی و مکمل میکاهد مسائلی مانند تابلوهای تخریب شده زباله، رفتار نادرست، تخریب راه های جنگلی توسط وسائط نقلیه، ترافیک فراوان، عدم رعایت حریم خصوصی اراضی، باز گذاردن درها و خلوت شکنی و موارد مشابه از تبعات سوء گردشگری قلمداد میگردند. یک بررسی در جوامع مناطق مرتفع جنوب استرالیا در موارد اثرات سوء گردشگری، اثرات منفی زیر را نشان داد: - شلوغی منطقه (۱۰%) - مشکلات توقف اتومبیل (۱۶%) - خسارات محیطزیستی (۱۰%) - زباله/ پسماند برخورد نادرست با کارکنان بخش گردشگری (۵/۴%) - مطالعه ای در منطقه ویکتوریا نشان داد که ۶۷% مزرعه داران از «مواجهه با مردم» به عنوان یکی از دلایل عمده آغاز حرفه گردشگری نام میبرند. متصدیان اقامت گاه های مزرعه ای در نیوزیلند دریافتند که مزایای اجتماعی حاصل برقراری رابطه با گردشگران بسیار سودمند است. در منطقه ویکتوریا گردشگری روستایی به دو شکل انجام میگرفت گردشگران داخلی که در تعطیلات کوتاه مدت ۲ تا ۳ روزه به این نواحی میآیند و شمار کوچکی از گردشگران خارجی برای مدت ۲ تا ۳۰ روز در این مکانها اقامت مینمودند. در سال ۱۹۹۴، ۳۴% گردشگران به بازدید از نواحی و ایالات مختلف استرالیا پرداختند، اما ۳ منطقه بیشتر مورد توجه گردشگران قرار گرفت. گردشگران اروپایی و آمریکای شمالی تمایل بیشتری به بازدید از مناطق داخلی استرالیا داشتند در حالی که آسیاییها علاقه چندانی به این امر نشان نمیدادند. منطقه سیدنی در استرالیا به دلیل نقش مهمی که به عنوان عمدهترین مقصد گردشگران در استرالیا دارد، دارای بیشترین بازدید کننده است، در واقع تقریباً دو سوم گردشگران، سیدنی را نیز در برنامه سفر خود میگنجانند. گردشگران داخلی ایلوارا[۳۴] تقریباً همه از سیدنی میآیند که برای تعطیلات با اتومبیل شخصی به منطقه مسافرت کرده و کمتر از ۳۰ شب در آن اقامت مینمایند. حدود ۴۵% تعطیلات سپری شده در ایالت نیوساوت والز[۳۵] در بازدید از مناطق روستایی سپری میشود. بخشهای کلیدی بازار متمایل به گردشگری روستایی شامل خانواده های جوانی میشود که در جستجوی اقامت گاههای راحت برای کاهش اضطراب و سرگرم کردن بچهها میباشند و نیز زوجهای سالخورده ای که طالب بازدید از مناطق آرام و بدون استرس هستند و هر دو این گروهها تمایل دارند مدتی را در این مناطق اقامت داشته باشند (حدود ۱ هفته). پدیده جالب توجهی که در استرالیا مشاهده شد، تقارن افزایش گردشگران با شروع فعالیتهای زراعی است (از قبیل پرورش دام و فعالیتهای زراعی در زمینهای زرعی کوچک). به عنوان مثال، گوسفندهای مورد نیاز برای نمایش عملیات پشم چینی به طور معمول از بازار تهیه میشوند و باغچه های کوچک برای افزایش انجام فعالیت کشاورزی در مزرعه ایجاد میگردند.
راهکارهای توسعه گردشگری روستایی و جذب گردشگر در بخش مرکزی شهرستان نیر- قسمت ۱۳