فشار شغلی تمایل به ماندن در سازمان التزام و درگیری شغلی رفتارهای بازخوردی(ترک خدمت و تمایل به ترک خدمت) حمایت سازمانی ادراک شده حمایت سرپرست پاداشهای سازمانی (پرداخت و مزایا و ترفیع) زمینه های شغلی(امنیت شغلی،فشارهای شغلی،آموزش و بعد سازمان مشخصات فردی(شخصیت) و مشخصات جمعیتی (سن و جنس) انصاف و مساوات در رفتار(عدالت سازمانی) شکل (۲-۶) پیش شرطها و تأثیرات حمایت سازمانی (۲۰۰۲،rhoades etal). بخش سوم تعهد سازمانی ۲-۳)بخش سوم: تعهد سازمانی ۲-۳-۱) مقدمه کارایی و توسعه هر سازمان تا حد زیادی به کاربرد صحیح نیروی انسانی بستگی دارد. هر قدر که شرکتها و سازمانها، بزرگتر می شوند بالطبع به مشکلات این نیروی عظیم نیز اضافه می شود. مدیران در ارتباط با مسائل گوناگون سعی در کنترل مداوم کارکنان خود دارند. تصور مدیران این است که وقتی شخصی در یک محل استخدام می شود باید تمام شرایط آن سازمان را بپذیرد. بعضی از مدیران بر روی این مساله که رضایت کارکنان را می توان از طریق پاداش و ترغیب به انجام کار افزایش داد،پا فشاری می کنند. شاید تصور مدیران این است که کارکنان،زیردستان آنها هستند و باید فرامین آنها را بپذیرند. اگرچه امروزه به دلیل اینکه کارکنان در زیر فشار مالی زیادی بسر می برند بیشتر توجه و تمایل آنها به مسائل اقتصادی کار است، ولی بتدریج کارکنان علاقه مند به انجام کارهای با مفهوم و خواهان استقلال شغلی بیشتری در کار خود هستند، تا بدین طریق احساس ارزشمندی به آنها دست دهد. یکی از مهمترین مسائل انگیزشی که امروزه با حجم گسترده ای در مطالعات روانشناسی صنعتی و سازمانی در غرب گسترش یافته، مساله تعهد سازمانی است که به این موضوع خواهیم پرداخت. در بین نگرشهای شغلی تعهد سازمانی به خاطر روابطی که با انگیزش، درگیری شغلی، غیبت و ترک خدمت دارد مورد توجه زیادی قرار گرفته است. تعهد سازمانی به عنوان پیوند عاطفی بین کارکنان و سازمانشان تعریف شده است. ۲-۳-۲) تعاریف و مفاهیم تعهد سازمانی تعهد بر وزن تفعل،از ریشه ((ع ه د)) است و در لغت به معنای بر عهده گرفتن و عهد و پیمان بستن آمده است (کاتوزیان،۱۳۸۲،ص ۱۱۳۹).احتمالا بیشترین تحقیقات نزدیک به تعهد سازمانی به کارهای مودی و پورتر و استیرز[۶۸] در سال ۱۹۸۲ بر می گردد که وابستگی عاطفی کارکنان به سازمانشان را تاکید می نمودند. این دیدگاه ویژگیهای تعهد سازمانی را اینگونه بیان می کرد: ۱٫ اعتقاد قوی و پذیرش اهداف و ارزشهای سازمان ۲٫ تمایل به تلاش زیاد برای سازمان ۳٫ علاقه شدید به ماندن به عنوان عضوی از سازمان (۲۷٫p،۱۹۸۲،et al mowday). تعهد سازمانی یکی از فعالیتهای اساسی و از اهداف نهایی تلاش سازمانها برای ادامه حیاتشان می باشد. علت آن بخاطر این است که افرادی که سطح بالایی از تعهد سازمانی دارند بیشتر سازگارند، راضی اند، بهره ورترند و با حس وفداری قوی و پاسخگوئی زیاد کار می کنند و برای سازمان هزینه کمتری دارند (۶۹۵٫p،۲۰۱۰،yavuz). مطابق تحقیقات جروس[۶۹] تعهد سازمانی بخش مهمی در حالات روانی فرد است به خاطر اینکه فردی که تعهد بالایی را تجربه می کند خود را در رفتارهای بسیاری درگیر می کند مثل رفتارهای شهروندی و عملکرد بالا و بر این عقیده است که برای سازمان مفید باشد. مفهوم تعهد سازمانی علاقه قابل ملاحضه ای را همچون تلاش شدید برای فهمیدن،پایداری در فدارکاری کارکنان برای سازمان جلب می کند. آلن و میر[۷۰] در تئوری هایشان بیان کرده اند که کارکنان با تعهد عاطفی بالا می مانند برای اینکه می خواهند بمانند، کارکنان با تعهد مستمر بالا می مانند برای اینکه نیاز دارند که بمانند و کارکنان با تعهد هنجاری بالا می مانند برای اینکه احساس می­ کنند باید بمانند(۳۳۰٫p،۲۰۰۹،cohen). تعهد سازمانی مانند مفاهیم دیگر سازمانی به شیوه های متفاوت تعریف شده است. معمولی ترین شیوه برخورد با تعهد سازمانی آن است که تعهد سازمانی آن است که تعهد سازمانی را نوعی وابستگی عاطفی به سازمان در نظر می گیرند. بر اساس این شیوه، فردی که به شدت متعهد است، هویت خود را از سازمان می گیرد، در سازمان مشارکت دارد و با آن در می آویزد و از عضویت در آن لذت می برد. از نظر رابینر[۷۱] تعهد سازمانی حالتی است که فرد سازمان را معرف خود می داند و آرزوی باقی ماندن در سازمان را دارد(رابینز،۱۳۸۴،ص ۲۶۶). پورتر،استیرز و مودی[۷۲] : تعهد سازمانی عبارت است از تعیین هویت یک فرد با سازمان خاص و میزان درگیری و مشارکت و همکاری او با سازمان متبوعش (۳۶۴٫p،۲۰۰۸،etal steyrer). کوهن[۷۳]: تعهد سازمانی نیرو و توانی است که افراد را ملزم و موظف می کند تا در راستای یک یا چند هدف،رفتار و کنش های مربوط به هم را ایفا کنند(زکی،۱۳۸۷،ص۹۹). آرنولد[۷۴]: تعهد سازمانی قدرت و نیروی واقعی است تا افراد، خود را به سازمان ملتزم و سازمان را معرف خود بدانند(زکی،۱۳۸۷،ص۹۹). میلر[۷۵]: تعهد سازمانی موجب می شود تا فرد،هویت خود را با سازمان و اهداف آن منطبق بداند و آرزو کند تا عضوی از سازمان کارش باشد(زکی،۱۳۸۷،ص۹۹). چاتمن و اورایلی[۷۶] : تعهد سازمانی را به معنی حمایت و پیوستگی عاطفی با اهداف و ارزشهای یک سازمان،به خاطر خود سازمان و دور از ارزشهای ابزاری آن “وسیله ای برای دستیابی به اهداف دیگر” تعریف می کند (اسماعیلی،۱۳۸۰،ص۳۷). مورهد و گریفین[۷۷] : تعهد سازمانی را احساس هویت و وابستگی فرد به سازمان دانسته اند. از نظر آنها کارکنانی که دارای تعهد و پایبندی هستند،نظم بیشتری در کار خود دارند، مدت بیشتری در سازمان می مانند و بیشتر کار می کنند(مورهد و گریفین،۱۳۷۴،ص۹۴). استرون[۷۸] : تعهد سازمانی عبارت از نگرشهای مثبت و منفی افراد نسبت به کل سازمان” نه شغل” است که در آن مشغول به کارند. در تعهد سازمانی شخص نسبت به سازمان احساس وفاداری قوی دارد و از طریق آن سازمان خود را مورد شناسایی قرار می دهد(اسماعیلی،۱۳۸۰،ص۳۷). شلدون[۷۹]: تعهد سازمانی را نگرش یا جهت گیری که هویت فرد را به سازمان مرتبط یا وابسته می کند تعریف می کند. (اسماعیلی،۱۳۸۰،ص۳۷). کانتر[۸۰] :تعهد سازمانی را تمایل عاملان اجتماعی به اعطای نیرو و وفادای خویش به سیستم های اجتماعی می داند (اسماعیلی،۱۳۸۰،ص۳۷). شهید مطهری: تعهد به معنی پایندی به اصول و فلسفه یا قراردادهایی است که انسان به آنها معتقد است و پایدار به آنها می باشد. فرد متعهد کسی است که به عهد و پیمان خود وفادار باشد و اهدافی را که به خاطر آنها و برای حفظ پیمان بسته است صیانت کند (اسماعیلی،۱۳۸۰،ص۳۷). به عقیده سالانسیک[۸۱] تعهد حالتی است در انسان که در آن فرد با اعمال خود و از طریق این اعمال اعتقاد می یابد که به فعالیتها تداوم بخشد و مشارکت موثر خویش را در انجام انها حفظ کند. (اسماعیلی،۱۳۸۰،ص۳۷). بوکانان[۸۲] : تعهد را نوعی وابستگی عاطفی و تعصب آمیز به ارزشها و اهداف سازمان می داند،وابستگی به نقش فرد در رابطه با ارزشها و اهداف و به سازمان فی نفسه جدای از ارزش ابزاری آن (اسماعیلی،۱۳۸۰،ص۳۷). به نظر لوتانز و شاو[۸۳] : تعهد سازمانی به عنوان یک نگرش اغلب این گونه تعریف شده است: ۱٫تمایل قوی به ماندن در سازمان ۲٫تمایل به اعمال تلاش فوق العاده برای سازمان ۳٫اعتقاد قوی به پذیرش ارزشها و اهداف وجه اشتراک تعاریف بالا این است که تعهد حالتی روانی است که رابطه فرد را با سازمان مشخص کند،تصمیم به ماندن در سازمان یا ترک آن را بطور ضمنی در خود دارد (اسماعیلی،۱۳۸۰،ص۳۷). می یر و آلن[۸۴]: تعهد سازمانی ساختاری چند بعدی است که احساس تعلق و وابستگی افراد نسبت به سازمانشان را توصیف می کند(۴۸۶٫p،۲۰۰۸،et al markovits). هرسکوویچ و می یر[۸۵] : تعهد نیرویی است که فرد را ملزوم و مقید به روش و طریقی کرده است که مرتبط با هدف خاصی است(۹۹۳٫p،۲۰۰۴،meyer). ۲-۳-۳) ضرورت و اهمیت توجه به تعهد سازمانی یکی از عوامل موثر در عملکرد نیروی انسانی داشتن تعهد سازمانی است.تعهد سازمانی رفتارهای افراد را تحت تاثیر قرار می دهد.تعهد بیانگر احساس هویت و وابستگی فرد به سازمان است و هیچ سازمانی نمی تواند بدون تعهد و تلاش کارکنان موفق گردد(یعقوبی و دیگران،۱۳۸۶،ص۶۳). دلایل زیادی وجود دارد از اینکه چرا یک سازمان بایستی سطح تعهدات سازمانی اعضایش را افزایش دهد،تعهد سازمانی یک مفهوم جدید بوده و بطور کلی با وابستگی و رضایت شغلی تفاوت دارد.(فرهنگی و دیگران،۱۳۸۴،ص۱۴). ثانیا تحقیقات نشان داده است که کارکنانی که تعهد بالایی دارند دوست ندارند سازمان را ترک کنند(۱۹۹۳،tett&meyer، ۱۹۹۰، mathieu&zajac)، به نظم و مقررات توجه دارند(۲۰۰۲،& topolnytsky،herscovitch، meyer، stanley)، عملکرد همراه با کارایی دارند (۲۰۰۲،riketta،۲۰۰۵،cooper-hakim&viswesvaran) و(۲۰۰۲، riketta، ۲۰۰۲،et al meyer)، شهروند سازمانی خوبی هستند(۳٫p،۲۰۱۰،et al meyer). لوتانز[۸۶] اظهار می دارد که در متون تحقیقی اخیر، نگرش کلی تعهد سازمانی، عامل مهمی برای درک و فهم رفتار سازمانی و پیش بینی کننده خوبی برای تمایل به باقی ماندن در شغل آورده شده است. تعهد و پایبندی مانند رضایت،دو طرز تلقی نزدیک به هم هستند که به رفتارهای مهمی مانند جابجایی و غیبت اثر می گذارند. همچنین تعهد و پایبندی می تواند پیامدهای مثبت و متعددی داشته باشند، کارکنانی که دارای تعهد و پایبندی هستند، نظم بیشتری در کار خود دارند،مدت بیشتری در سازمان می مانند و بیشتر کار می کنند.مدیران باید تعهد و پایبندی کارکنان را به سازمان حفظ کنند و برای این امر بتوانند با بهره گرفتن از مشارکت کارکنان در تصمیم گیری و فراهم کردن سطح قابل قبولی از امنیت شغلی برای آنان، تعهد و پایبندی را بیشتر کنند.اندیشه تعهد موضوعی اصلی در نوشته های مدیریت است.این اندیشه یکی از ارزشهای اساسی است که سازماندهی بر آن متکی است و کارکنان بر اساس ملاک تعهد،ارزشیابی می شوند. اغلب پرسشهایی به عمل می آید از قبیل: آیا اضافه کار خواهد کرد؟ایا روزهای تعطیل بر سر کار خواهد آمد؟ آیا دیر می آید یا زود می رود؟ اغلب مدیران اعتقاد دارند که این تعهد برای اثربخشی سازمان ضرورتی تام دارد(اسماعیلی،۱۳۸۰،ص۳۸). اهمیت وقوع تعهد سازمانی به روابط پیچیده بین سازمان و کارکنانش و اینکه تعهد سازمانی تا چه اندازه ای می تواند رفتارهای کاری مثبت(مثل رفتارهای فرا نقش) را ارتقا دهد،در بر می گیرد. گریفین و هیپبورن[۸۷] معتقد بودند که ادراک و ارتقا تعهد برای کارایی و اثربخشی سازمان امری ضروری است(۶۴۷٫p،۲۰۰۷،etal lambert). تحقیقات نشان می دهند که تعهد با ترک خدمت و خروج از شغل رابطه منفی و با عملکرد بالا رابطه مثبت دارد(۳۶۴٫p،۲۰۰۸،etal steyrer). تعهد سازمانی پیامد و اثرات -عملکرد شغلی -رفتارهای بازخوردی(بازدهی)

عوامل غیراقتصادی: مقبولیت کارآفرینی (فرهنگی) تحرکات اجتماعی، امنیت و عواملی همچون طبقه اجتماعی، قدرت کنترل و … عوامل روان‌شناختی: نیاز به توفیق، انگیزه‌ها و مخاطره‌پذیری. ترکیب عوامل تولید به منظور ایجاد تغییر در تولید محصولات و خدمات (مارتین و سام،۱۹۹۲، به نقل از سلیمانی آقچای، ۱۳۹۰ ). در فرایند تبیین مفهوم کارآفرینی با نسبت دادن ویژگی‌ها، کارکردها و فعالیت‌های متنوعی به فرد کارآفرین مواجه می‌شویم. «هربرت و لینک[۷۸]» عوامل اساسی که تا سال ۱۹۸۲ در تئوری‌های ایستای اقتصادی به کارآفرینان نسبت می‌دادند را جمع‌بندی نمودند. «بارتو[۷۹]» آن‌ ها را در مطالعات خود تحت عنوان بررسی نقش کارآفرینی در تئوری‌های اقتصادی مورد توجه قرار داد. در این تئوری‌ها شش عامل مشترک کارکردی را می‌توان یافت که به کارآفرینان نسبت داده شده است. جدول ‏۲-۳: نقش‌های کارکردی کارآفرینان در تئوری‌های اقتصادی (بارتو ۱۹۸۹، به نقل از سلیمانی آقچای، ۱۳۹۰) نقش کارکردی نظریه پرداز اصلی معامله‌گر هماهنگ کننده مالک محصول نوآور تصمیم گیرنده واسطه ریچارد کانتیلون ژان باتیست سی فردریک هاولی ژوزف شومپیتر فرانک نایت ایزائیل کرایزنر به طور کلی تمام اقتصاددانان علاوه بر نقش‌هایی که از لحاظ کارکردی به کارآفرینان نسبت می‌دادند آن‌ ها را سرمایه‌دار نیز می‌دانستند و در میان آن‌ ها «کرایزنر» کارآفرین را به عنوان واسطه معرفی نمود (کرایزنر، ۱۹۷۳: ۵۵ و ۵۶). ب) کارآفرینی از دیدگاه دانشمندان مدیریت دهه های پایانی قرن بیستم و سرعت پیشرفت علم و تکنولوژی تحولات گسترده و عمیقی را در کلیه ارکان زندگی اجتماعی بر جای گذاشت. سازمان‌ها نیز به این نتیجه دست یافتند که حتی با ایجاد تغییرات گسترده در ساختار و تکنولوژی و روش، نمی توانند بقا و تداومِ حیات خود را تضمین نمایند. تحول در ذهنیت و اندیشه کارکنان و مدیران، نسبت به مفاهیم سازمان است که می تواند تضمین کننده‌ی بقای سازمان شود و سازمان‌ها، تنها با داشتن کارکنان خلاق و مبتکر می توانند همواره خود را با محیط و نیازها خواسته های مشتری تطبیق دهند، فرصتها را شناسایی نموده، از نقاط قوت و خوبیهای خود به درستی بهره ببرند و با توانایی و ابتکار، تهدیدها را به فرصت تبدیل نمایند. از این‌رو مدیران سازمانها بر جذب و به‌کارگیری افرادی که با ایده های جدید خود دست به خلاقیت بزنند و سازمان را در مسیر رقابتهای ملی و بین المللی هدایت کنند به طور روز افزونی مورد تأکید قرار گرفت و از دهه های ۷۰ ـ ۱۹۶۰، کارآفرینان به سازمان‌های بزرگ و پیشرو راه یافتند، و سازمان‌ها و شرکت‌ها، با وجود ساختار اداری و دیوانسالارانه‌ی خود، به فرایند اختراع و نوآوری محصولات و خدمات جدید پرداختند (حسن مرادی، ۱۳۸۵). برخی از تعاریف ارائه شده توسط دانشمندان مدیریت عبارت است از: «پیترسون»[۸۰] معتقد است که کارآفرینی یک فرایند است و به تنهایی نمی تواند در شخصی متجلی شود بلکه تجلی آن باید با فرصتها نیز همراه باشد. «گامپرت»[۸۱] معتقد است که کارآفرینی فرایند ایجاد ارزش از راه تشکیل مجموعه منحصر به فردی از منابع، به منظور بهره گیری از فرصتها می باشد. «جفری تیمونز»[۸۲]، معتقد است که کارآفرینی خلق و ایجاد بینشی ارزشمند از هیچ است. کارآفرینی فرایند ایجاد و دستیابی به فرصتها و دنبال نمودن آنها بدون توجه به منابعی است که در حال حاضر موجود است (سلیمانی آقچای، ۱۳۹۰). ج) کارآفرینی از دیدگاه محققین روانشناسی و جامعه شناسی از اواسط قرن بیستم روانشناسان، جامعه‌شناسان و دانشمندان علوم رفتاری با درک نقش کارآفرینان در اقتصاد و به منظور شناسایی ویژگی‌ها و الگوهای رفتاریِ کارآفرینان، به بررسی و تحقیق در مورد کارآفرینان پرداختند (احمد پور داریانی، ۱۳۸۴: ۱۴). تحقیقاتِ این گروه را، به عنوان رویکردِ ویژگی‌هایِ شخصیتی نام می‌بردند که از اواسط قرن ۲۰ آغاز شد و قصد داشت صفات ذاتی و اکتسابی آنان را شناسایی نماید تا ضمن شناسایی افرادی که دارای خصوصیات ذاتی کارآفرینی هستند و شناخت ویژگی‌های اکتسابی کارآفرینان، اقداماتی در جهت آموزش این گروه از افراد و افزایش تعداد کارآفرینان انجام دهند. صاحب‌نظران این دوره کارآفرینان را عامل دگرگونی می‌دانستند که در برابر فرصت‌ها هوشیارند و از مهارت‌های پیش‌بینی و بردباری و غیره برخوردارند. تلاش محققان روانشناسی در زمینه شناخت ویژگی‌های کارآفرینان فهرستی از صفات رفتاری متعدد را ارائه می‌دهد. این فهرست چند عامل زیر را برای کارآفرینان ذکر کرده است. اعتقاد به نفس، استقلال رای، خوش‌بینی، نیاز به موفقیت، سخت کوش، پیشگام، ریسک پذیر، استقلال برای انجام کارهای بزرگ، رفتارهای هدایت گرایانه، دارای ابتکار و نوآوری و غیره. مهم‌ترین تعریف محققان علوم رفتاری از کارآفرینی عبارت است از: «هاری[۸۳]» فعالیت کارآفرینی را به دو دسته تقسیم می‌کند وظیفه اول، وظیفه اجرایی است یعنی مدیریت امور و رفع نیازهای افراد. وظیفه دوم وی، رابط بودن است یعنی انتقال احساسات به دیگران. کارآفرین باید سعی نماید تا حامل پیام دوستی، اعتماد، صداقت به مشتریان بوده و موجب تداوم روابط و همچنین موفقیت می‌شود. از دید «پنروز[۸۴]» جنبه اصلی کارآفرینی شناسایی و بهره‌برداری فکرهای فرصت طلبانه برای گسترش شرکت‌های کوچک است. «رابرت لمب»[۸۵] معتقد است که کارآفرینی یک نوع تصمیم‌گیری اجتماعی است که توسط نوآوران اقتصادی انجام می‌شود و نقش عمده کارآفرین را اجرای فرایند گسترده ایجاد جوامع محلی، ملی و بین‌المللی و یا دگرگون ساختن نهادهای اجتماعی و اقتصادی می‌دانست. (احمد پور، ۱۳۸۷: ۱۵). «هوسلیتز[۸۶]» معتقد است که نیاز به توفیق، افراد را برمی‌انگیزد تا موقعیت‌های کارآفرینانه را انتخاب کند. یک کارآفرین دارای نیاز به توفیق بالا و مخاطره‌پذیری است. «تایکن و هوردنای[۸۷]» کارآفرینی را مترادف با صفاتی مانند جسور، مخاطره پذیر و مجری می‌داند و واژه‌هایی مانند سازگاری، محافظه کاری و روزمرگی را متضاد با کارآفرینی می‌داند (حسن مرادی، ۱۳۸۵: ۹). باتوجه به بیانات فوق مشخص می شود که تعاریف مختلفی از این واژه شده است اما وجه مشترک تمام آن ها ویژگی های افرادکارآفرین را چنین بیان می کند: مخاطره پذیری و ریسک پذیری، خلاقیت ونوآوری، جایگزینی روش های نو و جدید به جای روش های کهن و ناکارآمد، فرصت شناسی و توانمندی در بهره گیری از دانش و اطلاعات. در خصوص کلمه کارآفرین هم هنوز یک تعریف جامع که مورد توافق کلیه یا اکثریت صاحبنظران باشد، وجود ندارد، اما می توان کارآفرین مستقل را به صورتهای زیر تعریف نمود: فردی که مسئولیت اولیه جمع آوری منابع لازم برای شروع کسب و کار است یا کسی که منابع لازم برای شروع و یا رشد کسب و کاری را بسیج می نماید و تمرکز او بر نوآوری و توسعه فرایند، محصول و یا خدمات جدید می باشد( احمد پور داریانی، ۱۳۸۷). کسی که فرصت را کشف می کند و تقاضا را پیش بینی می کند و خطرات ناشی از نوسانات آن را به عهده می گیرد. در فرایند تولید، عامل سازماندهی و مسئول تصمیماتی ازقبیل:« چه تولید شود؟ چقدر تولید شود؟ و یا به چه روشی تولید شود؟» می باشد ( صمد آقایی، ۱۳۷۸: ۱۷ ).

سوارز[۴۵] و همکاران (۲۰۰۱) اثر سمیت روی را در محلول غذایی بر روی رشد و تغذیه E. maclata ,E. urophylla بهمنظور ارزیابی اثرات مقادیر اضافه روی بر رشد و تغذیه اکالیپتوس در گلخانه انجام دادند. مقدار بحرانی سمیت فلز روی ۸۳۵ میلیگرم بر کیلوگرم در Eucalyptus maclata و ۶۹۷٫۸ میلیگرم بر کیلوگرم در E.urophylla بود. این نتایج نشان داد که Eucalyptus maclata مقاومت بیشتری نسبت به E. urophylla در مورد فلز روی دارد. توسط یانای[۴۶] و همکاران (۲۰۰۶) اثر ویژگیهای خاک بر جذب کادمیم و روی با بهره گرفتن از گیاه قدومهکوهی Thlaspi caerulescens بررسی شد. آنها مدلهای رگرسیونی را برای برآورد غلظت فلز در شاخساره گیاه و جذب فلز به وسیله گیاه براساس غلظت کل فلز در خاک و سایر ویژگیهای خاک بهکار بردند. بیکر و بروکس[۴۷] ( ۱۹۸۹ ) غلظت آستانه تحمل را برای دیگر فلزات تجمع یافته در گیاهان از ۱۰۰ میکروگرم کادمیم در ۱ گرم وزن خشک، ۱۰۰۰ میکروگرم نیکل، مس، کبالت و سرب در ۱ گرم وزن خشک و ۱۰۰۰۰ میکروگرم روی و منگنز در ۱ گرم وزن خشک را تعیین نمودند. مکگرات[۴۸] و همکاران (۲۰۰۶) گزارش کردند غلظت کل فلزات استخراج شده از خاک تحت تأثیر عواملی از قبیل غلظت عنصر در خاک، بیوماس گیاهی، توانایی انباشت گیاه و… است و بیوماس گیاهی تحت تأثیر حاصلخیزی خاک و عوامل مختلفی منجمله عملیات زراعی مثل آبیاری، مصرف کود و کنترل آفات و علفهای هرز قرار دارد. روس[۴۹] (۱۹۹۴) در تحقیقی نشان داد که بیش از ۹۰ درصد سرب و بیش از ۸۰ درصد کروم و روی موجود در برگ گیاهان مختلف از اتمسفر منشأ میگیرد. بر طبق بررسی هایی که توسط کوانگ[۵۰] (۱۹۹۷) بر روی Salix انجام شده این گیاه توان جذب کادمیم را دارد و از طرفی گونه غالب در اکوسیستم می‌باشد در نتیجه باعث افزایش کادمیم در وحوش (به طور مثال گوزنها، خرگوش، گرگ) شده است. در نتیجه از نظر زیستمحیطی بسیار نگران کننده می‌باشد. جذب سرب و کادمیم در بعضی از گیاهان متاثر از یکدیگر می‌باشد به این معنی که زمانیکه هر دو آنها بهمقدار قابل توجهی در خاک باشند متاثر از یکدیگر می‌باشند. این تاثیر در صورتیکه باعث کاهش جذب فلز گردد مفید است ولی زمانیکه باعث افزایش جذب عنصر گردد مضر است. مطالعه‌ای که توسط مادیوا[۵۱] و همکاران (۲۰۰۴) انجام گردید به بررسی اثر متقابل سرب و کادمیم در خاکهای شنی بر روی Cynodon nlemfluensis پرداخت و نشان داد که حضور هر دو عنصر سرب و کادمیم باعث اثرات زیان‌آور در افزایش جذب کادمیم در این گیاه می‌شود. سینگ[۵۲] و همکاران (۲۰۱۰) در بررسی خود با عنوان استفاده از قلمههای درختی برای گیاهپالایی نواحی خشک آبیاری شده با فاضلاب شهری نشان دادند که گونه E.camaldulensis بالاترین توانایی در اصلاح خاکها را دارا میباشد. آنها نتیجه گرفتند که کشت قلمههای درختی بویژه E.camaldulensis میتواند به کنترل تخریب خاک و افزایش زیستتوده کمک کند. نتایج یک بررسی توسط وانپیس[۵۳] و همکاران (۲۰۰۰) که بر روی آفتابگردان رشد کرده در خاکهای آلوده به کادمیوم انجام شد، نشان دادند که میزان کادمیوم ذخیره شده در اندام هوایی بیشتر از ریشه میباشد. شا[۵۴] و همکاران (۲۰۱۱) نشان دادند با افزایش کاربرد کادمیوم و کروم، تجمع آنها در بافتهای گونه E.camaldulensis (ریشه > ساقه > برگ) افزایش مییابد، درحالی که تجمع عناصر غذایی (پتاسیم، فسفر، منیزیم و آهن) و میزان کلروفیل، کاهش مییابد. نتایج کاهش تدریجی رشد و تولید زیستتوده جوانههای اکالیپتوس را با افزایش کاربرد خارجی کادمیوم و کروم در آب آبیاری نشان دادند که بیانگر سمیت این فلزات برای E.camaldulensis میباشند. مارشیول[۵۵] و همکاران (۲۰۰۶) در آزمایشی برای مطالعه پتانسیل گیاهجذبی تربچه و کلزا و آفتابگردان در خاکهای آلوده در یک آزمایش گلخانهای از پارامترهای ضریب گیاهجذبی و فاکتور انتقال استفاده کردند. نتیجه گرفته شد که فاکتور انتقال آفتابگردان و تربچه بیشتر از کلزا است. آنها در آزمایشی دیگر دریافتند که فاکتور انتقال در گیاه کلزا برای عنصر سرب کمتر از کادمیوم و روی بوده و به ترتیب برابر ۰۱/۰، ۵۳/۰ و ۲۲/۰ به دست آمده بود. ژانگ[۵۶] (۱۹۹۳) در مطالعه خود به برهمکنشی منفی بین دو عنصر مس و روی اشاره کرده است. که نتیجه گرفت، این پدیده امکان دارد به دلیل رقابت برای اشغال مکانهای حمل کننده یکسان صورت گیرد. عبدالصبور[۵۷] و همکاران در سال ۱۹۸۸ بیان کردند که حضور کادمیم منجر به بروز مشکلات ناشی از انتقال روی و سایر عناصر کم مصرف در گیاه می شود. ۲-۲-۲- مطالعات صورت گرفته در داخل کشور وهابزاده و همکاران (۱۳۸۴) اثرات زیستمحیطی فرآیندهای استخراج و فرآوری معدن سرب و روی آهنگران را بررسی کردند. بدین منظور از بخشهای مختلف آب، خاک وگیاهان موجود در منطقه نمونهبرداری انجام شد. سپس به کمک دستگاه جذب اتمی میزان تراکم ۶ فلز از فلزات سنگین شامل کادمیوم، روی، مس، نیکل، سرب وآهن در نمونه ها، سنجش ومورد مقایسه قرار گرفت. که بیانگر تفاوت در میزان تحمل و ذخیرهسازی انواع فلزات سنگین نسبت به میانگینهای موجود توسط گونه های مختلف است. میرغفاری (۱۳۸۴) درپژوهشی غلظت سرب در تعدادی از گونه های گیاهی طبیعی اطراف معدن سرب و روی ایرانکوه در اصفهان را مورد بررسی قرار داد. که تفاوت غلظت سرب در اندام هوایی گونه گیاهی در سطح احتمال پنج درصد معنی دار و در ریشه فاقد تفاوت معنیدار بود. باقریفام (۱۳۸۷) تأثیر غلظتهای مختلف اورانیوم بر ویژگیهای فیزیولوژیکی و مقدار کلروفیل درگیاهان آفتابگردان و سویا را بررسی کردند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که افزایش غلظت اورانیوم در خاک بهطور معنیدار بر روی ویژگیهای مورد مطالعه تأثیر داشت. افزایش غلظت اورانیوم سبب افزایش درجه بازدارندگی رشد و کاهش شاخص تحمل (TI) در گیاهان سویا و آفتابگردان گردید. تولید زیستتوده زیاد در غلظتهای بالای اورانیوم نشان دهنده مقاومت بالاتر این گیاه به تنش سمیت اورانیوم میباشد. هودجی وهمکاران (۱۳۸۸) به ارزیابی تجمع برخی از فلزات سنگین در خاک و محصولات کشاورزی در یک ناحیه صنعتی پرداختند. هدف از این تحقیق بررسی غلظت آهن، روی و سرب در خاک وگونه گیاهی در منطقه اطراف کارخانه ذوب آهن اصفهان بود. در این تحقیق ۱۷ ناحیه مجزا و۵۴ نقطه نمونهبرداری تعیین گردید. در هر نقطه از ۴عمق ۵-۰ ، ۱۰-۵، ۲۰-۱۰ ، ۴۰-۲۰ سانتیمتری نمونهبرداری گردید. غلظت آهن، روی و سرب قابل استخراج با DTPA در ۲۱۶ نمونه خاک اندازه گیری شد. همچنین غلظت این عناصر در اندام هوایی ۱۶۲ نمونه گیاه از ۱۳ نوع گونه گیاهی منطقه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که حداکثر غلظت آهن، سرب و روی در لایه سطحی(۲۰-۰) بهترتیب برابر با ۷۴٫۲، ۱۰، ۸٫۳ در لایه عمقی خاک (۴۰-۲۰) بهترتیب برابر ۷۶٫۸، ۶٫۴ و ۶٫۱ میلیگرم در کیلوگرم خاک ودر جنوبشرق و شرق منطقه است. حداکثر غلظت آهن در اندام هوایی کاج (Pinus sp.) 1521.8 میلیگرم در کیلوگرم ماده خشک گیاهی و در جنوب کارخانه بوده است که از حداکثر غلظت آهن در ماده خشک گیاهی(۷۵۰ میلی گرم در کیلوگرم) بالاتر است. حداکثر غلظت روی در اندام هوایی یونجه (Medicago sativa) و فرفیون (Euphorbia spp.) بهترتیب ۵۱٫۷ و ۵۰٫۲ میلیگرم در کیلوگرم مادهخشک گیاهی و شمالشرق و جنوبغربی منطقه بوده است که پایینتر از حداکثر غلظت طبیعی این عنصر (۲۰۰ میلیگرم در کیلوگرم) در گیاه است. حداکثر غلظت سرب در اندام هوایی برنج (Oryza sativa) 97.7 میلیگرم در کیلوگرم مادهخشک گیاهی و شمالشرق منطقه بوده است که نسبت به حداکثر غلظت در گیاهان (۱۰۰ میلیگرم در کیلوگرم) در حد بحرانی است. داوری و همکاران (۱۳۸۹) تجمع فلزات سنگین در بستر، برگ و ریشه درختان حرا (Avicennia marina) در استان بوشهر مورد بررسی قرار گرفت. غلظت سرب و روی در برگهای درختان حرا منطقه مورد مطالعه بالاتر از این میزان در مطالعات مشابه در دیگر نقاط جهان بود که این نشان از ورود فلزات سنگین از هوا و جذب سطحی برگها دارد. وحیددستجردی و همکاران (۱۳۸۹) بررسی و مقایسه تجمع فلزات سنگین در آب و خاک وگیاه تالاب بین المللی گاوخونی در سالهای ۱۳۸۵-۱۳۸۱ را انجام دادند. در این تحقیق بهمنظور بررسی تعدادی از پارامترهای شیمیایی و غلظت فلزات سنگین در آب و خاک و گیاه تالاب گاوخونی و مقایسه نتایج با استانداردها و همچنین نتایج حاصل از بررسیهای انجام شده در سالهای گذشته، از طریق آنالیز نمونه های برداشت شده از محیط تالاب در اردیبهشت سال ۱۳۸۵ انجام گرفت. بررسیهای انجام شده بیانگر وجود تغییراتی مبنی بر کاهش بعضی از پارامترها در آب و خاک تالاب نسبت به سالهای گذشته است. دلیل این امر بارش مناسب و پر آب شدن تالاب در سال ۱۳۸۵ میباشد. عینالهی (۱۳۸۹) میزان تجمع فلزات سنگین کادمیم، نیکل، مس و روی در رسوبات و بافتهای درخت حرا Avicennia marina در خلیج گواتر، دریای عمان را بررسی کرد. بر اساس این مطالعه میزان فاکتور تجمع زیستی BCFبافتهای گیاهی میتوانند شاخص زیستی مناسبی برای فلز کادمیوم در منطقه باشند. ریشه و ساقه نیز میتواند شاخص مناسبی برای فلز مس در منطقه محسوب شوند. برای فلز نیکل نیز ریشه شاخص مناسبی در منطقه بوده و بالا بودن TFدر کلیه فلزات مورد بررسی نشان دهنده نقش موثر ریشه A.marina در انتقال فلزات به بخشهای مختلف است. عامل موثر در نسبتهای متفاوت فلزات میتواند ناشی از دسترسی زیستی و ضروری و غیرضروری بودن فلزات برای گیاه باشد. ذوفن و همکاران (۱۳۹۱) به مقایسه توانایی تغلیظ فلزات سنگین در پوشش گیاهی منطقه اطراف صنایع فولادسازی در جاده بندر امام- ماهشهر، اهواز پرداختند. در این مطالعه میزان تجمع فلزات سنگین Ni، Mn، Zn، Fe و Pb در خاک و پوشش گیاهی اطراف مناطق صنایع تولید فولاد در جنوبشرق شهر اهواز واقع در جاده بندر امام- ماهشهر بررسی گردید. براساس این مطالعه، غلظت فلزات در پوشش گیاهی منطقه از حد آستانه تعریف شده برای گیاهان بیش تجمع دهنده کمتر است و تصور میشود که گونه های گیاهی انتخاب شده توانایی تجمع و انباشت فلزات مورد مطالعه را در بخش هوایی خود دارند. تحقیق و پژوهش قادریان[۵۸] و همکاران (۲۰۰۷) که با بررسی گیاهان موجود در معدن سرب و روی ایرانکوه، مقدار عناصر سرب و روی را در این گیاهان تعیین نمودند. براساس این مطالعه، گیاه M. chenopodiifolia از خانواده شببوئیان میتواند بهخوبی در خاکهای آلوده به سرب و روی ایرانکوه رشد کند و دارای پتانسیل قابل ملاحظهای برای انباشتگی سرب و روی در برگهای خود در شرایط طبیعی است. در پژوهش دیگر دکتر مهلقا قربانلی و همکاران (۱۳۸۶) اثر کلرید مس را بر روی پارامترهای رشد و کربوهیدراتهای محلول گیاه کلزا بررسی کردند و نتایج حاکی از این بود که در غلظتهای بالای کلریدمس (۵۰۰ میکرومولار) میزان کربوهیدراتهای محلول و نامحلول (ساکارز و الیگوساکاریدها و پلیساکاریدها) افزایش مییابد که این افزایش از مکانیسمهای دفاعی کلزا در برابر غلظتهای بالای فلزات میباشد. چرا که گیاهان برای جلوگیری از تخریب کلروفیل توسط فلزات سنگین میزان کربوهیدراتها را افزایش میدهند. همچنین علت احتمالی تجمع و افزایش کربوهیدراتها در تنش مس، بازدارندگی چرخه کربن به وسیله مس میتواند باشد. در تحقیق علی و همکاران (۲۰۰۳) بر گونهSalix acmophylla bioss ترتیب تجمع عناصر سرب، نیکل و مس در قسمتهای مختلف )برگها، ساقه و ریشه( این گونه گیاهی بهصورت Cu< Ni< Pb بود که البته میزان جذب این فلزات بسیار متغیر بود. شریعت (۱۳۸۴) در مطالعهای تحت عنوان” تاثیر سطوح مختلف عناصر سنگین بر جوانه‌زنی و رشد گیاهچه در سه گونه ‌اکالیپتوس” نتیجهگیری کرد که مقایسه جدولهای مختلف مقایسه میانگین نشان دهنده این موضوع هستند که تیمارهای مس بیشترین اثرات منفی را در رشد گیاهچه داشته‌اند. و همچنین نتیجه گرفت که مقادیر پایین عناصر سنگین [(۵۰)Cu، (۱)Zn، (۵۰)Pb، (۱۰)Cd] تاثیر چندانی در جوانهزنی و رشد ریشه‌چه و ساقه‌چه نداشته است بنابراین در صورتیکه آلودگی مناطقی که برای رشد این سه گونه در نظر گرفته شده است از این مقادیر بالاتر نباشد جوانهزنی و رشد گیاهچه‌های اکالیپتوس می‌تواند این مقادیر را تحمل نماید. قطبیراوندی و همکاران (۱۳۸۷) در پژوهشی امکان استفاده از گیاهان بومی جهت زدودن آلودگیهای فلزات سنگین در ناحیهی معدنی مس سرچشمه کرمان را مورد بررسی قرار دادند. طبق نتایج بیشترین مقدار سرب و مس در گونه گیاهی Onosma stenosiphon اندازه گیری شد. بهطور کلی مقدار عناصر مورد بررسی در گیاهان این منطقه بالا بوده و میتوان از برخی از این گیاهان بهعنوان ابزارهای زیستی جهت زدودن آلودگیهای فلزی استفاده کرد. پورخباز[۵۹] و همکاران (۲۰۰۷) در رساله دکترای خود به مطالعهای با عنوان اثرات رسوب و نشست فلزات سنگین روی برگهای چنار، جنبه های شیمیایی، آناتومیکی و خواص مورفولو‍ژیکی برگهای چنار را بررسی نموده که مناطق مورد مطالعه در مرکز شهر مشهد که دارای ترافیک بالا (آلودگی بالا) و نیز مناطقی با ۲۰ کیلومتر فاصله و مناطق روستایی با ترافیک کم (آلودگی کم) انتخاب شد. غلظت سرب در برگهای چنار در مناطق شهری بهطور معنیداری نسبت به مناطق روستایی بالاتر بود. میانگین غلظت سرب اندازه گیری شده در مناطق شهری در محدوده ۹/۴۸ – ۱۳۱ و برای مناطق روستایی نیز بین ۹/۴- ۸/۹ بوده است. که اختلافات معنیداری بین برگها در مناطق روستایی و شهری ملاحظه شد. مطالعات هودجی و جلالیان (۱۳۸۳) آلودگی کم خاک و گیاه با برخی از فلزات سنگین چون آهن، روی و منگنز را در منطقه استقرار مجتمع فولاد مبارکه نشان میدهند، این محققان گزارش کردهاند که غلظت آهن در خاک سطحی ( cm5 -0) و اندام هوایی برنج، گندم و لوبیا در مقایسه با میانگین غلظت این عنصر در هر یک از این بخشها رقم بالایی دارد (هودجی و جلالیان، ۱۳۸۳ الف و ب). نوربخش (۱۳۸۵) در بررسی اثرات بافت و کادمیم خاک بر رشد گندم، کاهو و تربچه گزارش داد که غلظت بیشتر از ۱۰ میلیگرم بر کیلوگرم کادمیم سبب کاهش رشد گردید. همچنین تجمع کادمیوم در کاهو بیشتر در اندام هوایی مشاهده شد. طبق نتایج بهدست آمده توسط بوربوری و طهرانی (۱۳۸۹) که بر اثر برهمکنش مقادیر و روش مصرف مس و روی بر خصوصیات گیاهی گندم صورت دادند، به این نتیجه رسیدند که مصرف خاکی و محلول پاشی عنصر مس در افزایش غلظت و محتوای جذب عنصر روی در دانه اثر منفی داشته است. ۳-۱- آزمون گلخانهای برای مطالعه عکسالعمل سطوح مختلف روی،مس، سرب و کادمیوم قابل جذب در برگ، ساقه و ریشه دو گونه اکالیپتوس Eucalyptus microtheca و Eucalyptus camaldulensis انتخاب شدند. قبل از انتقال نمونه های خاک به گلخانه، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک‌ها تعیین گردید. عامل روی، مس، سرب و کادمیوم هر کدام دارای سه سطح بودند که سطوح مختلفی از این عناصر به گلدانها اعمال شد و در نهایت پس از جذب این فلزات سنگین توسط گونه های مذکور میزان فلزات سنگین موجود در برگ، ساقه و ریشه توسط دستگاه ICP اندازه گیری شد. ۳-۱-۱- موقعیت جغرافیایی گلخانه و منطقه مورد مطالعه در دهه های اخیر اکالیپتوسکاری در مناطق شمالی و جنوبی کشور رشد فزایندهای یافته و بتازگی مسئله زراعت چوب در مناطق مذکور توجه همگانی را به خود معطوف کرده است. طرحهای سازگاری گونه های اکالیپتوس در استان گلستان در منطقه نیمهبیابانی چپرقویمه و نیز کاشت درختان اکالیپتوس بعنوان بادشکن و حصار زنده در اطراف باغات و مزارع مناطق مختلف استان گلستان، زراعت چوب در مناطقی همچون آق قلا و نیز بهمنظور فضای سبز و تلطیف هوا در مناطق صنعتی و کارخانه های ذوب فلز و بعنوان پوشش سبز فضای شهری در سطح شهرهای استان برای کاستن از آلودگی هوا و خاک جایگاه ویژهای پیدا نموده است. چپرقویمه، روستایی است از توابع بخش مرکزی شهرستان گنبد کاووس در استان گلستان، این روستا در دهستان آقآباد قرار داشته و براساس سرشماری سال ۱۳۸۵جمعیت آن ۶۳۳ نفر (۱۲۴خانوار) بوده است، که در ایستگاه منابع طبیعی این منطقه اقدام به کشت و تولید نهال و درخت اکالیپتوس نمودهاند. این تحقیق در آزمایشگاه و گلخانه بخش تحقیقات منابع طبیعی اداره کل مرکز تحقیقات کشاورزی و منابعطبیعی واقع در شهر گرگان با مختصات جغرافیایی ۳۶ درجه و ۵۰ دقیقه عرض شمالی و ۵۴ درجه و ۲۷ دقیقه طول شرقی و ارتفاع ۱۷۰ متر از سطح دریا، اجرا شد. شهر گرگان از لحاظ اقلیمی و طبیعی گرم و مرطوب بوده که دشتهای مرتفع نیز در پهنه منطقه گسترده شدهاند. شکل (۳-۱) موقعیت استان گلستان و شهرستان گرگان و موقعیت گلخانه ۳-۱-۲- عملیات کاشت ۳-۱-۲-۱- انتخاب و نمونه برداری خاک خاک مورد استفاده در این پژوهش از مزرعه تحقیقاتی اداره کل مرکز تحقیقات کشاورزی و منابعطبیعی واقع در شهر گرگان تهیه شده است و نمونه خاک بهصورت مرکب از عمق ۴۰- ۰ سانتیمتر تهیه و مقدار کافی از آن به گلخانه بخش تحقیقات منابع طبیعی منتقل شد. بعد از انتقال نمونه های خاکی جهت خشک نمودن آنها به مدت یک هفته در معرض هوا قرار داده شدند. ۳-۱-۲-۲- انتخاب و تهیه نهالها بهمنظور اجرای آزمایش گلخانهای نهالهای ۶ ماهه و یکدست، با متوسط ارتفاع، قطر ساقه و تعداد برگ، از نهالستان اداره کل مرکز تحقیقات کشاورزی و منابعطبیعی واقع در شهر گرگان تهیه شده و به گلخانه اداره کل مرکز تحقیقات کشاورزی و منابعطبیعی گروه منابعطبیعی منتقل گردیدند. در این تحقیق از دو گونه Eucalyptus microtheca و Eucalyptus camaldulensis استفاده شد. ۳-۱-۲-۳- کشت گیاه عملیات کاشت نهالها در گلدانهای پلاستیکی ۱ کیلوگرمی با ارتفاع ۱۵ سانتیمتر و دهانه ۱۰ سانتیمتر صورت گرفت. در هر گلدان تعداد یک نهال اکالیپتوس کاشته شد. کشت گلخانهای در شرایط یکسان و بهطور همزمان برای تیمارهای مختلف انجام شد. جزئیات مربوط به تیمارها در قسمتهای بعد توضیح داده خواهد شد. ۳-۱-۳- عملیات داشت در طول ۱۳ هفته عملیات داشت، روزانه دما و نور گلخانه کنترل گردید. آبیاری روزانه گلدانها با آب مقطر و سطوح مختلف عناصر سنگین به یک اندازه بهصورت حجمی یا وزنی صورت گرفت و رطوبت در حد ظرفیت مزرعه برای گلدانها اعمال گردید. با توجه به نتایج آزمون اولیه خاک مقدار ۱۵۰ گرم کود در چهار تقسیط به خاک هر گلدان اضافه گردید. در طول این دوره گیاهان از نظر آفات و بیماریهای گیاهی کنترل شدند. کلیه نهالها در گلخانه و در شرایط حداقل و حداکثر دما و رطوبت گلخانه به ترتیب ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتیگراد و ۶۰ تا ۸۰ درصد رطوبت نسبی نگهداری شدند. پس از ۲ ماه از استقرار کامل نهالهای اکالیپتوس در گلخانه، تیمارهای مختلف فلزات سنگین به طریقه ذیل بر روی نهالهای اکالیپتوس صورت گرفت. شکل (۳-۲) گیاهان اکالیپتوس در طول دوره داشت در گلخانه ۳-۱-۳-۱- اعمال تیمارهای فلزات سنگین خاک هوا خشک با بافت لومیرسی و عبور یافته از الک ۴ میلیمتری، در گلدانهای پلاستیکی ۱ کیلوگرمی توزیع شد. تیمارهای مختلف که هر کدام در سه سطح مختلف مربوط به عناصر: کادمیوم، مس، روی، سرب و مخلوطی از تیمارهای مذکور بوده است پرورش یافته و پس از رشد، نمونه برداری از ریشه، ساقه و برگ انجام گرفت. به منظور بررسی تاثیر فراهمی این تیمارها بر جذب عناصر در ریشه، ساقه و برگ دو گونه اکالیپتوس یک آزمایش با سه تیمار کادمیوم (غلظتهای ۵، ۱۰، ۱۵ppm )، سه تیمار مس (غلظتهای ۵، ۱۰، ۲۰ppm )، سه تیمار روی (غلظتهای ۱، ۳، ۱۰ppm )، سه تیمار سرب (غلظتهای ۵۰، ۱۰۰، ۲۰۰ppm ) و سه تیمار مخلوط از این عناصر در سه سطح Cu(5) Zn(1) Pb(50) Cd(5)و Cu(10) Zn(3) Pb(100) Cd(10) و Cu(20) Zn(10) Pb(200) Cd(15) میلیگرم بر کیلوگرم، هر تیمار با ۳ تکرار برای دو گونه اکالیپتوس در نظر گرفته شد(شریعت و همکاران، ۱۳۸۹). جهت اعمال تیمارهای مس، روی، سرب و کادمیوم بدین صورت عمل شد که در تیمار شاهد فقط از آب مقطر به میزان ۱ لیتر در هفته استفاده شد. در حالیکه نهالهای موجود در دیگر تیمارها، غلظتهای مختلف عناصر سنگین مورد نظر را همراه با آب آبیاری بهصورت هفتگی دریافت مینمودند. برای فراهم نمودن غلظتهای عناصر سنگین Cd, Pb, Zn, Cuاستفاده شده در این آزمایش، بهترتیب از محلولهای Cd(No3)2, Pb(No3)2, ZnSo4, CuSo4 استفاده شد و غلظتهای مورد نظر در تیمارهای مختلف بر حسب میلیگرم بر کیلوگرم تهیه گردید. مقادیر ذکر شده محلولها، توزین شده و سپس بهطور کامل به خاک هر گلدان اضافه گردید. بهطوری که مقادیر مختلف عناصر سنگین در مقادیر یاد شده تا حد ممکن به طور یکنواخت در خاک پخش شود (عسگریلجایر و همکاران، ۱۳۹۲).

نوع سیستم­های تولیدی که تحت عنوان سلول­های تولیدی انعطاف­پذیر[۷] از آن نامبرده می­ شود تا حدودی از اصول اولیه تکنولوژی گروهی (که طراحی سلول­ها براساس آن است) فاصله می­گیرند زیرا اصل متمایز بودن گروه­ ها (سلول­ها) در این نوع سیستم­ها کم­رنگ می باشد. بدین معنی که به علت اتوماسیون، سلول­ها قادر به تولید انواع مختلفی از قطعات (خانواده قطعات) می­باشند. شرکت­ها و موسساتی که به فروش کالاها یا خدمات اشتغال دارند، اغلب با مسئله­ فروش ظرفیت محدودی از یک کالای خاص در یک افق زمانی محدود روبرو هستند. چنانچه در بازار مشتریان متنوعی وجود داشته باشند که حاضر به پرداخت قیمت­های مختلف در قبال محصول دریافتی باشند، اغلب این امکان وجود دارد که با تنوع بخشیدن به محصول ، اقسام گوناگونی از مشتریان را هدف فروش قرار دهد. بدین ترتیب محصول را با قیمت­های متفاوتی به فروش رساند و به ازای یک محصول در یک زمان خاص یا ارائه­ خدمات با کیفیتی بالاتر ، وجه بیشتری را از مشتری دریافت کرد. بدین منظور باید نخست درباره نحوه­ قیمت­ گذاری و نیز تعداد محصولات تخصیص یافته به هریک از انواع مشتریان تصمیم گیری کرد. چگونگی انجام این تصمیم گیری­ها، موضوع بحث “مدیریت درآمد” است. مدیریت درآمد را می­توان بدین صورت تعریف کرد: هنر بیشینه سازی سود حاصله از ظرفیت محدودی از محصولات، در یک افق زمانی محدود، از طریق فروش هر محصول به مشتری مناسب در زمان مناسب و به قیمت مناسب. این مقوله، فعالیت­های نظیر متمایزسازی قیمت ورد کردن برخی از مشتریان در انتظار مراجعه­ی مشتریان سودده تر را شامل می گردد. در طول دهه گذشته در بسیاری از صنایع، مدیریت درآمد تبدیل به ابزاری حیاتی در بهبود و افزایش سطح سوددهی شرکت­ها شده است. یک شرکت ممکن است سود بسیاری را از دست بدهد فقط به این دلیل که قیمت­های تعیین شده از سوی او برای محصولاتش هم­راستا و هماهنگ با تقاضا نباشد. حجم بسیار زیادی از تحقیقات انجام شده بر یافتن استراتژی بهینه در قیمت­ گذاری پویا و تخصیص موجودی با هدف حداکثر کردن سود، تمرکز داشته است. شرکت­های هواپیمایی جزء اولین شرکت­هایی بودند که این گونه استراتژی­ های پویا را در عمل پیاده کردند.در این پژوهش یک مسئله توام تولید سلولی – قیمت گذاری توسعه داده شده است. که با تعیین قیمت برای هر کالا در هر رده به منظور حداکثر کردن درآمد با تعیین میزان تولید هر کالا در هر دوره تاثیر آن را بر شکل سلول و نحوه تخصیص قطعات به سلول­ها بررسی می­ شود. ۲-۱ : ساختار پایان نامه ساختار این پایان نامه به شرح زیر می­باشد: در فصل دوم مروری بر تحقیقات انجام شده در زمینه تولید سلولی پویا و مسائل قیمت گذاری صورت گرفته و مسائلی که توسط محققین مختلف در این زمینه مطرح گردیده است مورد بررسی قرار خواهند گرفت.در فصل سوم سیستم­های تولید سلولی پویا و مسئله قیمت­ گذاری تعریف و به طور مفصل تشریح خواهند شد. در ادامۀ این فصل به معرفی الگوریتم­های فرا ابتکاری ژنتیک و شبیه­سازی تبرید[۸] که روش­های فرا ابتکاری[۹] برای حل مسائل NP-Completeمورد استفاده قرار خواهند گرفت، پرداخته خواهد شد. در قسمت اول فصل چهارم، مساله در غالب یک مدل ریاضی مدل­سازی شده و سپس ضمن ارائه مثال و حل آن به بررسی صحت مدل­ ارائه شده پرداخته­ایم. در قسمت دوم، یک تحلیل حساسیت جامع از پارامترهای مختلف مدل ارائه و تشریح گردیده است. در قسمت سوم الگوریتمی بر مبنای روش های ژنتیک و شبیه سازی تبرید جهت حل مساله ارائه می­ شود. برای مقایسه نتایج بدست آمده با حل بهینه، ابتدا برخی مسائل با ابعاد پایین توسط نرم­افزارLingo9 حل و سپس جواب­های بدست آمده و زمان پردازش لازم برای آنها با نتایج حاصل از روش های ژنتیک و شبیه­سازی تبرید مقایسه می­شوند و در نهایت در فصل پنجم به نتیجه ­گیری و ارائه پیشنهادات برای انجام تحقیقات آتی مبادرت ورزیده می­ شود. فصل دوم ادبیات موضوع ۱-۲: مقدمه (مرور ادبیات): در این بخش یک مرور کامل ادبیات از کارهایی که در مسائل قیمت گذاری و طراحی سیستم­های تولید سلولی[۱۰](CMS) درحالت پویا را در دو زیر بخش به طریق زیر، ارائه می­کنیم. به علت تعداد زیاد کارهای مربوط که در عناوین گفته شده پیاده­سازی شده است، ما فقط بر روی مطالعات انجام شده اخیر تمرکز کرده­ایم. ۲-۲: مساله قیمت گذاری: از زمانی که لتل­وود برای نخستین بار در سال ۱۹۷۲ راه حلی را برای مسئله مدیریت درآمد صنایع هواپیمایی ارائه نمود تاکنون مدل­ها وروش های حل گوناگونی که از تکنیک های گوناگون محاسباتی و ریاضیاتی بهره می­جستنددر خطوط هواپیمایی و همچنین سایر صنایع نظیر هتل­داری، اتومبیل­های کرایه­ای، حمل و نقل ریلی و­.­ .­. معرفی شده اند. ۱-۲-۲: مرور ادبیات قیمت گذاری پویا: در این فصل، ادبیات ارائه شده در زمینه قیمت­ گذاری پویا در مبحث مدیریت درآمد بررسی می شود. همانگونه که اشاره خواهد شد، مبحث قیمت­ گذاری پویا تنها یکی از مقوله­ های مورد بررسی در مدیریت درآمد است و در مورد ادبیات صورت گرفته بیشتر به این وجه از مفهوم مدیریت درآمد پرداخته شده است. مبحث مدیریت­درآمد[۱۱]، نخستین بار در چهار دهه پیش و در زمان رخداد بی­نظمی­های وسیع در وضعیت شرکت­های هوایی مطرح شد. می­توان مدیریت­درآمدرا بصورت “هنر فروش ظرفیتی محدود از کالا در زمان مناسب با قیمت مناسب"تعریف نمود. ابتدا تاریخچه مختصری از نحوه پیدایش و تکامل مدیریت درآمد ارائه می­گردد و در ادامه، قیمت گذاری پویا در مدیریت درآمد بررسی می­ شود . توضیحات بیشتر در مورد منشا مدیریت درآمد و تاریخچه آن را می­توان در بلوبابا [۱۲]]۵۹[، اسمیت[۱۳]، لایم­کولر[۱۴] و درو[۱۵] ]۷[، کراس [۱۶] ]۶۱[، دانلیوی[۱۷] ]۴۰[، و وینود [۱۸]]۸[ یافت. پیش از ۱۹۷۲، تقریبا تمامی تحقیقات مربوط به روش­های کمی و عددی ، در زمینه کنترل رزرواسیون بلیت، به موضوع رزرو مضاعف کنترل­شدهمنحصر شده بود. محاسباتی که برای رزرو مضاعف انجام می­­گرفت، عمدتا به پیش ­بینی توزیع احتمال تعداد مسافرانی که در لحظه پرواز، برای سوار شدن به هواپیما حاضر بودند، وابسته بود. از اینرو، تحقیقات مفیدی در زمینه ­های پیش­`بینی غیر تجمیعی، لغو رزرو توسط مسافران، مسافران غائب، و مسافران بدون جا انجام گرفت. موفقیت نسبی در پیاده­سازی نتایج تحقیقات انجام شده در زمینه ­های پیش ­بینی و رزرو مضاعف کنترل شده، باعث کسب اعتبار بیشتر برای روش­های علمی کنترل رزرواسیون بلیت شد. در سال­های اولیه دهه ۱۹۷۰، برخی از خطوط هوایی دست به ابتکار جدیدی زدند. آن­ها قسمت محدودی از ظرفیت بعضی از محصولات کرایه ای[۱۹]خود را با تخفیف به مسافران ارائه نمودند. به گونه ای که مسافرانی که کرایه­های متفاوتی پرداخته بودند، هم زمان در یک قسمت از هواپیما ، از خدمات مشابهی بهره­مند می­شدند. به عنوان نمونه، BOAC ( برییتیش ایرویز[۲۰] فعلی) سرویس رزرو زودهنگام [۲۱] را ایجاد نمود که در آن، اگر مسافران حداقل ۲۱ روز قبل از پرواز ، بلیت خود را رزرو می­کردند، کرایه کمتری از آن­ها دریافت می­شد. این ابتکار باعث شد که این خط هوایی بتواند از بعضی صندلی­هایی که پیش از این در پروازها خالی می­ماندند، به کسب درآمد بپردازد. اما این کار، آن­ها را با مسئله جدیدی روبرو کرد و آن مساله این بود که چه تعداد صندلی باید برای رزرو­های دیر هنگام، که از آن­ها کرایه کامل و بدون تخفیف دریافت می­شد، حفظ[۲۲]شود. اگر تعداد کمی صندلی کنار گذاشته می­شد، هواپیما مجبور بود با صندلی­های خالی پرواز کند، که این نیز به معنای از دست رفتن درآمد بود. برای حل این معضل نمی­شد برای تمامی پروازها از یک قاعده ساده، مثل حفظ درصد ثابتی از ظرفیت، برای رزروها دیرهنگام استفاده نمود. چرا که مسافران (در مورد نحوه رزرو بلیت) به عوامل زیادی از جمله کرایه ، برنامه سفر[۲۳]، فصل، روزی از هفته که پرواز درآن انجام می­ شود، ساعت پرواز و بسیار عوامل دیگر بستگی دارد. بدیهی است که انجام کنترل موثر و کارا بر صندلی­هایی که با تخفیف ارائه می­شوند، مستلزم ثبت و بررسی دقیق سوابق رزرو بلیت، گسترش قابلیت ­های سیستم­های اطلاعاتی و انجام تحقیق وتوسعه(R&D) دقیق بر روی قواعد کنترل موجودی صندلی­ها است. لیتل­وود[۲۴]]۴۶[ که یکی از محققین برجسته BOAC بود، نشان داد که تقاضای رزرو بلیت با قیمت تخفیف یافته، تازمانی باید مورد پذیرش واقع شود که درآمد آن از درآمد مورد انتظار[۲۵] هر بلیتی­که در آینده با قیمت کامل رزو شود، بیشتر باشد. این قانون ساده کنترل موجودی صندلی­ها ، که قانون لیتل­وود هم نامیده می­ شود، سرآغاز تحقیقاتی شد که به نام مدیریت بازده و بعد­ها به نام مدیریت درآمد شناخته شدند. در آمریکای شمالی ، آغاز توسعه و تحقیقات عمده در زمینه مدیریت درآمد، از زمانی بود که امریکن ایرلاینز[۲۶] ، سرویس های کرایه های فوق ارزان[۲۷] خود را از آوریل ۱۹۷۷ راه اندازی کرد، یعنی کمی قبل از آزاد سازی خطوط هوایی داخلی و بین الملل آمریکا. در طول بیست سال گذشته، سیستم­های مدیریت درآمد از شکل ساده کنترل تک­مسیر[۲۸] خارج شدند و با تکامل تدریجی، به شکل کنترل بخش­های[۲۹] (پرواز)، و نهایتا به صورت کنترل مبدا- مقصد[۳۰] درآمدند. هر یک از این پیشرفت­ها نیازمند سرمایه ­گذاری در سیستم­های اطلاعاتی پیچیده­تر بود، اما سود حال از این سرمایه گذاری­ها بسیار عظیم و خیره کننده بود( به عنوان نونه رجوع کنید به اسمیت، لایم­کولر و درو]۷[و کراس]۶۱[.) در ۱۹۹۹، اکثر خطوط هوایی بزرگ دنیا و تعداد زیادی از خطوط هوایی کوچک، توانایی مدیریت درآمد را (البته در سطوح متفاوت) کسب کردند.سایر خطوط هوایی کوچک و همچنین خطوط هوایی بین ­المللی، در بازارهایی که به تازگی آزاد( خصوصی) شده اند، نیز پیاده سازی مدیریت درآمد را آغاز نموده اند. گزارش­هایی حاکی از موفقیت مدیریت درآمد در خطوط هوایی بسیار فراوان است و این امر، راه را برای استفاده از مدیریت درآمد در سایر بخش­های حمل و نقل( زمینی، ریلی، دریایی و . . .) و همچنین بسیاری از بخش­های خدماتی، باز کرده است. علاوه بر بررسی چگونگی قیمت­ گذاری و رزرو بلیت در صنایعی همچون خطوط هوایی، مبحث عمده دیگری که در مدیریت درآمد مورد بررسی قرار می­گیرد، قیمت­ گذاری پویای[۳۱] کالاهای قابل عرضه در افق زمانی معین است. در سال­های اخیر شاهد پیشرفت زیادی در راستای پذیرش استراتژی­ های قیمت­ گذاری پویا و توسعه این روش­ها از خرده فروشی­ها به سایر صنایع بوده­ایم کوی[۳۲] ]۵۷[. در این راستا می­توان سه عامل عمده زیر را به عنوان دلیل این پدیده برشمرد: افزایش دسترسی به داده ­های مربوط به میزان تقاضا تسهیل تغییر قیمت­ها با بهره گرفتن از تکنولوژی­های نوین فراهم آمدن ابزارهای لازم جهت آنالیز داده ­های مربوط به میزان تقاضا و قیمت­ گذاری­های پویا. تعیین قیمت مناسبی که برای ارائه یک کالا باید از مشتری مطالبه شود، کاری پیچیده است که شرکت­ها برای انجام آن، نه­تنها باید از هزینه­ های عملیاتی و نیز در دسترس بودن ذخایر مناسب آگاهی داشته باشند، بلکه بایستی از میزان ارزش کالای مربوطه برای مشتری و چگونگی تغییر تقاضای کالا در آینده نیز با اطلاع باشند. بنابراین جهت مطالبه قیمتی صحیح از مشتریان، شرکت­ها باید اطلاعات کافی در موردمشتریان خود داشته باشند از سوی دیگر بتوانند قیمت­های خود ر ا با کمترین هزینه ممکن تغییر دهند. تا چندی پیش، شرکت­ها هیچ­یک از دو عامل لازم یاد شده را برای قیمت­ گذاری محصولات خود در دست نداشتند. شرکت­ها دارای توانایی اندکی برای پیگیری اطلاعات مربوط به مشتریان و سلایق آن­ها بودند و از سوی دیگر، هزینه­ های تغییر قیمت­ها نیز بسیار چشمگیر بود. امروزه چه در اینترنت و چه در فروشگاه­های زنجیره­ای، تکنولوژی­های نوین به فروشندگان اجازه می­دهد که انواع اطلاعات را در مورد مشتریان خود بدست آورند. با توجه به سادگی تغیر قیمت­ها، به­ ویژه در فروشگاه­های اینترنتی، استراتژی­ های قیمت­ گذاری پویا و به­ ویژه سیاست قیمت­ گذاری کاهشی برای بسیاری از شرکت­ها شناخته ­شده­است و این شرکت­ها همچون فیرمارکت[۳۳]، کامپ یواس­ای[۳۴]، لندزاند[۳۵]،و جی­سی­پنی[۳۶] از این سیاست­ها در سیستم فروش خود استفاده می­ کنند. با وجود اینکه تغییر قیمت­ها در فروشگاه­های زنجیره­ای همچنان پرهزینه است اما با به اجرا درآمدن تکنولوژی­های جدیدی همانند سیستم­های قیمت­ گذاری پوسته­ای الکترونیکی[۳۷] ، این هزینه­ها به شدت کاهش خواهند یافت. این پیشرفت­های تکنولوژیکی زمینه را برای فراهم­کنندگان سرویس­های قیمت­ گذاری پویا، که ابزارهای پشتیبانی تصمیم ­گیری را برای قیمت­ گذاری پویا[۳۸] ارائه میکنند(DPOSP) ، مهیا نموده است. با وجود توانایی محدودی که امروزه برای تغییر قیمت­ها وجود دارد با این حال، اولین استفاده کنندگان از نرم افزارهای قیمت­ گذاری پویا ، اخبار زیادی را در مورد بهبود عملکرد مالی خود گزارش داده­اند. مرکز تحقیقاتی ای­ام­آر پیش بینی کرده است که بازار فروش نرم­افزارهای مربوط به قیمت­ گذاری­های پویا در سال ۲۰۰۵ به ۵۰۰ میلیون دلار برسد(.جیرارد[۳۹]]۳۳[.) هرچند که سیاست­های فروش و روش­هایی که برای عرضه کالا به کار می­روند، بسیار متفاوت هستند، اما این سیاست­ها را می­توان به دو دسته کلی، مکانیزم قیمت­های از پیش تعیین شده[۴۰] و مکانیزم کشف قیمت­ها[۴۱] ، تقسیم نمود. در مکانیزم قیمت­های از پیش تعیین شده، یک قیمت خاص از سوی فروشنده تعیین و به مشتری ارائه می­ شود که وی می ­تواند اقدام به خریدکالای مربوطه کند و یا اینکه از خرید کالا صرف نظر نماید. در مکانیزم کشف قیمت، همانند مکانیزمی که در حراج و یا مزایده[۴۲] دیده می­ شود، قیمت بر اساس تقاضاهای رسیده تعیین می­ شود. برای بررسی ادبیات مربوط به مکانیزم کشف قیمت می­توان به کلمپرر[۴۳] ]۵۸[ ویا مک­آفی[۴۴] ومک­میلان[۴۵] ]۶۲[ مراجعه نمود. در گذشته شرکت­ها برای مدت­های طولانی قیمت­های مربوط به کالا و یا خدمات خود را ثابت نگاه می­داشتند.دلیل عمده این امر، نداشتن اطلاعات دقیق از تقاضا، هزینه­ های نسبتا زیاد تغییر در قیمت­ها و نیز سرمایه گذاری نسبتا زیاد مورد نیاز برای برطرف کردن نیازمندی­های سخت افزاری و نرم افزاری لازم برای به کاربردن استراتژی­ های قیمت­ گذاری پویا بود. در قیمت­ گذاری پویا، فروشنده قیمت­ها را در طول زمان بر اساس عواملی همچون، زمان باقیمانده تا انتهای بازه فروش، اطلاعات مربوط به تقاضا و نیز در دسترس بودن موجودی کافی تغییر می­دهد. با توجه به هدف تعادل عرضه و تقاضا، اولین کاربرد علمی روش­های قیمت­ گذاری پویا در صنایعی است که تغییر ظرفیت در کوتاه مدت در آنها امری دشوار است. مثال­های عملی چنین صنایعی، خطوط هوایی، خطوط کشتیرانی، هتلداری و اتفاقات ورزشی می­باشند، که در بیشتر این صنایع، تغییر قیمت­های ارائه کالا و خدمات می ­تواند با هزینه کمی صورت پذیرد. در مقابل، در صنایعی همچون فروشگاه­های زنجیره­ای که در آنها میزان موجودی در کوتاه مدت بسیار انعطاف پذیر می­باشد، بیشتر توجه­ها بر روی بهبود مدیریت میزان موجودی می­باشد.پیشرفت­های حاصل شده در زمینه تکنولوژی اطلاعات وتجارت الکترونیکی[۴۶]، نقش بسیار مهمی را در پیشرفت­های حاصل در مدیریت موجودی در این صنایع ایفا نموده است. با وجود پیشرفت­های قابل توجه در کاهش هزینه­ های مربوط به زنجیره تامین[۴۷] از طریق مدیریت موجودی، هنوز هم درصد زیادی از فروشگاه­های زنجیره­ای هر ساله مبالغ زیادی را به دلیل مازاد موجودی و یا فروش­های از دست رفته، از دست می­ دهند. با توجه به این مسئله، اکنون تعداد زیادی از این فروشگاه­ها توجه بیشتری نسبت به بعد تقاضا در رابطه بین عرضه و تقاضا از خود نشان می­ دهند و سعی دارند سیاست­های قیمت­ گذاری خود را مورد بازنگری قرار دهند. ۲-۲-۲: طبقه بندی ادبیات قیمت گذاری پویا برای بررسی کامل مدل­های ارائه شده در زمینه قیمت­ گذاری پویا، می­توان به دو مقاله مرور ادبیات از المغربی[۴۸]]۸۰[ و بیتران[۴۹]]۳۵[ مراجعه نمود. در قیمت­ گذاری پویا ، به راحتی می­توان مشاهده نمود که مسئله قیمت­ گذاری­ای که یک فروشنده کالاهای دارای عمر زیاد[۵۰] همانند یک دستگاه یخچال، با آن روبرو می­باشد با مسئله قیمت­ گذاری فروشنده­ای­که سعی دارد لباس­های تابستانی خود را در انتهای تابستان به فروش برساند، متفاوت است. هر چند که هر دو فروشنده، باید در مورد چگونگی قیمت­ گذاری کالا خود در باقیمانده افق زمانی فروش تصمیم ­گیری نمایند، اما عواملی که تصمیم ­گیری آن­ها را تحت تاثیر قرار می­ دهند کاملا متفاوت هستند. می­توان سه عامل تعیین کننده ­ای را که نوع مسئله قیمت­ گذاری پویایی که یک فروشنده با آن روبرو است را تعیین می­نمایند، به صورت زیر بیان نمود: ۱-۲-۲-۲: امکان تدارک مجدد[۵۱] یا عدم امکان تدارک مجدد موجودی(R/NR) امکان تجدید موجودی در طول بازه فروش، در واقع تعیین می­نماید که آیا فروشنده قبل از شروع بازه فروش ، بایستی در مورد میزان موجودی خود تصمیم بگیرد یا اینکه در طول بازه فروش نیز می ­تواند اقدام به تجدید موجودی خود نماید. برای کالاهایی که دارای بازه فروش کوتاهی می­باشند، همانند کالاهایی که بر اساس مد[۵۲] ارائه می­شوند و یا کالاهایی که تنها در یک بازه کوتاه خاص در طول سال ارائه می­شوند و از سوی دیگر، دارای مدت زمان تدارک زیادی نیز هستد، امکان تجدید موجودی وجود ندارد. در چنین مواردی،فروشنده باید در مورد قیمت ارائه کالاهای خود با توجه به میزان موجودی معینی که در دست دارد، تصمیم گیری نماید. ۲-۲-۲-۲: تقاضای مستقل یا وابسته در طول زمان(D/I) میزان تقاضا در طول چند دوره، در صورتی می ­تواند وابسته باشد که کالای ارائه شده، با دوام باشد، یا اینکه اطلاعات مشتری در مورد کالای مربوطه، نقشی ­را در رابطه با خرید کالا ایفا نماید. در مورد این کالاها، اطلاعات مشتریان نسبت به کالا می ­تواند بر تصمیم گیری آنها برای خرید و نیز هزینه­ای که آنها برای خرید کالای مربوطه حاضر به پرداخت هستند، تاثیر بگذارد. به طور کلی، در ابتدای فروش کالایی جدید، خریداران دارای اطلاعات کمی در مورد کالای مربوطه می­باشند و فروشنده می ­تواند با انجام تبلیغات، بر مشتریان خود اثرگذار باشد. در مقابل برای کالاهایی که با دوام محسوب نمی­شوند، تقاضا در هر دوره فروش را می­توان مستقل از تقاضا در سایر دوره­ های فروش دانست و فروش فعلی نمی­تواند تاثیری بر فروش­های بعدی داشته باشد. این خصوصیت در مورد بسیاری از کالاها مانند شیر و یا نان صادق است که در مورد آنها، مشتری خریدهای متوالی­ای را در طول زمان انجام می­دهد. در مورد محصولات مربوط به مد و یا محصولات فصلی، بازه فروش به قدری کوچک است که می­توان از تاثیر اطلاعات حاصل شده برای خریداران کالا، بر روی سایر مشتریان صرف نظر نمود. ۳-۲-۲-۲: مشتریان نزدیک بین [۵۳]یا استراتژیک[۵۴](M/S) رفتار مشتریان در خرید کالا، سیاست فرشنده را در زمینه قیمت­ گذاری کالاهای خود در طول بازه فروش تحت تاثیر قرار می­دهد. یک مشتری نزدیک­بین، در صورتیکه قیمت ارائه شده در مورد کالای مورد نظر وی، کمتر از حدی باشد که کالا برای وی ارزش دارد، اقدام به خرید کالا می­نماید، بدون اینکه قیمت کالا در آینده را مدنظر قرار دهد. در مقابل، یک مشتری استراتژیک، هنگامی­که اقدام به خرید می­ کند، رفتار قیمت­ها را در آینده مورد توجه قرار می­دهد و با توجه به این رفتار، اقدام به خرید کالا می­نماید. قیمت­ گذاری کالاهایی که در فروش آنها، فروشنده با مشتریان استراتژیک رو به روست دارای پیچیدگی بیشتری می­باشد،چرا که فروشنده باید تاثیر قیمت­های آینده و قیمت­های کنونی را با همدیگر، برای قیمت­ گذاری کالای خود، مورد توجه قرار دهد. علاوه بر سه عاملی که مطرح گردید، عوامل زیاد دیگری می­توانند بر روی سیاست­های قیمت­ گذاری پویا موثر باشند. همانند هزینه­ های تغییر قیمت­ها، فصلی بودن کالا، تغییرات ناگهانی در تقاضا و قوانین تجاری مربوطه. لیکن با توجه به سه عامل بررسی شده می­توان مسائل قیمت گذاری پویای موجود درادبیات را به شکل مناسبی طبقه بندی نمود. اکنون به بررسی ادبیات مربوط به قیمت­ گذاری پویا در مدیریت درآمد می­پردازیم. مدل­های مختلفی جهت بررسی چگونگی تصمیم ­گیری در زمینه قیمت­ گذاری ارائه شده است که می­توان در این راستا، به مدل­های( بیتران[۵۵] و همکاران]۳۵[) ،( بیتران و ماندسچین[۵۶]]۳۴[)، (فنگ[۵۷]و گالگو[۵۸]]۸۹[)، (گالگو و وان­رایزین[۵۹]]۳۲[)، (اسمیت[۶۰] و آچابال[۶۱]]۶۵[) و (ژائو[۶۲] و ژنگ[۶۳]]۸۲[) اشاره نمود.مفروضات معمول در این مقالات عبارتند از: شرکت­ها در یک محیط غیر رقابتی فعالیت می­نمایند طول بازه فروش معین است شرکت دارای موجودی معینی در ابتدای بازه فروش بوده و امکان تدارک مجدد موجودی وجود ندارد. سرمایه گذاری در موجودی، یک هزینه از دست رفته می باشد. میزان تقاضا با افزایش قیمت کاهش می یابد. کالاهایی که تا انتهای بازه به فروش نرسیده­اند، دارای ارزش اسقاطی می باشند. مفروضات ارائه شده ، بر فروش بخش زیادی از کالاهای ارائه شده در فروشگاه­های زنجیره­ای منطبق می­باشد که در مورد آنها، بعنوان مثال زمان مورد نیاز برای تهیه کالاهای فصلی و یا کالاهای مربوط به مد در حدود سه تا شش ماه است، در حالیکه بازه فروش آنها کوتاه و معمولا کمتر از ۱۲ هفته می­باشد. در نتیجه، با توجه به میزان معین موجودی در دست، بدون امکان تجدید موجودی، هدف قیمت­ گذاری کالاهای در دست به منظور بیشینه کردن میزان سود مورد انتظار در طول بازه فروش است. این مفروضات به جز فرض اول، در بسیاری از ابزارهای پشتیبانی تصمیم قیمت گذاری نیز در مورد استفاده هستند.

توجه: ۱- زمان و نوع فعالیت‌های اجرایی پایان‏ نامه، حتی‏الامکان باید با مندرجات جدول منطبق باشد. ۲- حداقل زمان قابل قبول برای پیش‏بینی مراحل مطالعاتی و اجرایی پایان‏ نامه کارشناسی ارشد ۶ ماه و حداکثر ۱۲ ماه می‏باشد. تذکر: اساتید راهنما و مشاور موظف هستند قبل از پذیرش پروپوزال، به سقف ظرفیت راهنمایی و مشاوره خود توجه نموده و در صورت تکمیل بودن ظرفیت پذیرش، از امضاء این فرم و یا در نوبت قرار دادن آن و ایجاد وقفه در کار دانشجویان جداً پرهیز نمایند. بدیهی است در صورت عدم رعایت موازین مربوطه، مسئولیت تأخیر در ارائه پروپوزال و عواقب کار، متوجه گروه تخصصی خواهد بود. ۸- صورتجلسه گروه تخصصی نام ‏و نام‏خانوادگی دانشجو: محسن محبی نیلکی امضاء تاریخ نام و نام‏خانوادگی استاد یا استادان راهنما امضاء تاریخ ۱هادی زاینده رودی (عضو هیأت علمی دانشگاه ……………………) ۲- (عضو هیأت علمی دانشگاه ……………………) نام و نام‏خانوادگی استاد یا استادان مشاور امضاء تاریخ ۱- (عضو هیأت علمی دانشگاه ……………………) ۲- (عضو هیأت علمی دانشگاه ……………………) نام و نام‏خانوادگی عضو کمیته نظارت بر تحقیق امضاء تاریخ ۱- (عضو هیأت علمی دانشگاه ……………………) شورای گروه تخصصی …………………………………..در تاریخ ………………………. در محل ………………………. با حضور اعضای مربوطه خانم تشکیل و موضوع پایان‌نامه ـــــــــــــــ..محسن محبی نیلکی با عنوان آقای پخش بار اقتصادی با سوخت های چندگانه با بهره گرفتن از الگوریتم IPSO بررسی و به تصویب رسید. نام و نام‏خانوادگی اعضای شورا امضاء تاریخ ۱-هادی زاینده رودی ۲-علیمراد خواجه زاده ۳-فرشید کی نیا ۴- ۵- ۶- نام و نام‏خانوادگی مدیرگروه: فرشید کی نیا امضاء تاریخ تذکر: لازم است پروپوزال دانشجویان از تاریخ تأیید در شورای گروه تخصصی تا زمان طرح در شورای پژوهشی دانشکده بیشتر از یکماه نگذرد. تذکر: لازم است قبل از تصویب پروپوزال در شورای پژوهشی دانشکده، شرایط احراز و ظرفیت پذیرش اساتید راهنما و مشاور مطابق بخشنامه‌های مربوطه توسط پژوهش دانشکده کنترل شود. ۹- صورتجلسه شورای (پژوهشی) دانشکده: خانم موضوع و طرح تحقیق پایان‏ نامه ـــــــــــــ .محسن محبی نیلکی . دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد گروه برق آقای گرایش قدرت که به تصویب کمیته گروه تخصصی مربوطه رسیده است، در جلسه مورخ ………………………. شورای (پژوهشی) دانشکده طرح شد و پس از بحث و تبادل نظر مورد تصویب اکثریت اعضاء قرار گرفت. ردیف نام و نام‏خانوادگی نوع رأی (موافق یا مخالف) محل امضاء