منبع:سازمان مدیریت وبرنامه ریزی استان سمنان،۱۳۹۰
۳-۴- اقلیم
دامغان درچاله ای که به همین نام معروف است قرار دارد . موقعیت آن در جنوب رشته کوه البرز و هم جـواری نـه چندان دور با دشت های بسیار خشـک مرکزی ایران و دوری نسبی از اثرات مراکز رطوبت زا آن را در ردیف نواحـی با اقلیـم خشـک قـرار داده است . گسترش پرفشار جنب حاره ای در دوره ی گرم سال و پوشش سراسری ایران توسط آن و شرایط حاصل از آن ، تابستان طولانی و خشکی را در این ناحیه به ارمغان آورده است . به همان اندازه که شدت خشکی و گرمای تابستانی از ویژگی های دوره گـرم سـال بـوده و مشـکلات عدیـده ای را پیش می آورد ، دوره ی سرد سال نیز با چهره ای متضاد ، مشکلات خاص خود را دارد . (اداره کل هواشناسی استان سمنان ، ۱۳۸۹)
۱-۳-۴- پارامترهای اقلیمی
۱-۱-۳-۴- دما
مطالعه ی عنصر دما و پارامترهای دمایی و عوامل مؤثر بر آن در نواحی خشک از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، زیرا در نواحی خشک داخلی ایران این عنصر اولاً دارای تغییرات قابل ملاحظه ای از تابستان به زمستان است ، و ثانیاً با توجه به میزان اندک بارش ، نقش آن در میزان تبخیر و تعرق محیط بسیار مؤثر است . در ناحیه ی مورد مطالعه ، ارتفاع نسبی در نواحی بالای چاله که شهر دامغان در آن قرار گرفته است ، تا حدودی در این امر مؤثر است ولی به موازات حرکت به دو قسمت انتهای چاله ، بر این میزان افزوده می شود و در تابستان ، بـا افـزایش درجـه ی حـرارت و قطـع بارش ها ، شرایط خشکی شدیدی در نیمه ی جنوبی چاله دامغان حاکم می گردد .
از نظر میانگین دما و پراکندگی آن سردترین ماه ژانویه (دیماه) با ۷/۰ درجه ی سانتیگراد و گرمترین ماه ژوئیه (تیرماه) با ۱/۲۶ درجه ی حرارت و اختلاف سالیانه ۴/۲۵ درجه ی سانتیگراد که طبق فرمول «کنراد» ، از نظر بری بودن و میزان آن را به نسبت بحری ترین و بری ترین نقاط جهان ۵۰ درصد نشان می دهد . تفاوت معدل حداقل سردترین ماه سال با معدل حداکثر گرمترین ماه سال رقم قابل ملاحظه ی ۲/۴۰ درجه ی سانتیگراد و دامنه ی مطلق دما در ارتباط با تفاوت حداقل مطلق و حداکثر مطلق دمای دیده بانی شده رقم ۵۸ درجه سانتیگراد را نشان می دهد . (اداره کل هواشناسی استان سمنان ، ۱۳۸۹)
۲-۱-۳-۴- بارندگی
از ویژگی های عمده ی مناطق خشک نه تنها میزان کم بارش های جوی است ، بلکه تغییرپذیری شدید آن ، از سالی به سال دیگر ، و نامشخص بودن زمان شدت آن کاملاً مشهود است .
میزان بارش حتی خیلی کمتر از حد انتظار برای ماه های مختلف و تمام عرض سال است . و این امر بیان گر این واقعیت است که تا حد زیادی به دور از اثرات مؤثر اقلیم های باران زا باقی مانده و شرایط محلی نیز اثر چندان زیادی در این امر ندارند ؛ از این روست که تمهیدات لازم در جهت کاوش و تأمین آب از منابع زیرزمینی از جمله کارهای بومیان این سامان می باشد . در این مورد پادگان های آبرفتی در پایکوه البرز به عنوان عامل اصلی منابع ذخیره ی آبی در جهت تأمین آب لازم برای ما در چاه های قنات کنده شده در این ناحیه کمک زیادی می کنند .

به طور کلی از نظر پراکندگی بارندگی ۸/۳۵ درصد از آن زمستان و ۴/۲۸ درصد از آن بهار و ۲/۳ از آن در تابستان و ۶/۱۹ درصد از آن پائیز است . (اداره هواشناسی استان سمنان ، ۱۳۸۹)
۳-۱-۳-۴- بادهای محلی
- باد تورانه
این باد از ۲۰ فروردین شروع می شود و وزش آن به طور متناوب بوده و گاهی ممکن است تا ۳ شبانه روز ادامه داشته باشد و گاهی احتمال دارد از شب تا صبح بورزد . باد تورانه خنک بوده و از سمت سمنان می ورزد . این باد تحت تأثیر جریان عمومی هوا به وجود می آید .
- باد چالو
فصل وزش این باد از فروردین تا تیرماه است و معمولاً هنگامی که در مازندران بارندگی می شود این باد می وزد . باد چالو سرد بوده و ممکن است به زراعت گندم و جو و پنبه و سردرختی ها آسیب برساند . وزش شدید این باد خوشه های گندم و جو را خوابانیده و برگ بوته های پنبه را می ریزد و به سردرختی ها نیز ضرر می رساند . منشاء این باد احتمالاً از کوه چالوئی در شمال چاله دامغان است که کوه مرتفعی است و حداکثر ارتفاع به ۳۷۵۰ متر می رسد . این باد در نتیجه ی اختلاف فشار و درجه ی حرارت بین کوهستان و چاله به وجود می آید و این حالت در شرایطی که در کوهستان و البرز باران می بارد و سردتر می شود بیشتر محسوس است .
- باد شهریار
باد شهریار از غرب چاله و از طرف سمنان وزیده و فصل وزش آن بهار و تابستان است . این باد به طور متناوب می وزد و معمولاً از بعدازظهر شروع شده و تا غروب ادامه می یابد . این باد نیز در اثر اختلاف درجه حرارت به وجود می آید .
- باد بشم
باد بشم متناوب بوده و فصل وزش آن از اواسط اسفند تا اواخر اردیبهشت است و این باد در بعضی سال ها به سردرختی ها صدمه می زند . این باد از کوه بشم ، در شمال غربی دامغان ، وزیده و اغلب سبب ایجاد آن اختلاف درجه ی حرارت بین کوهستان و دشت است .
- باد راجی
باد راجی از غرب چاله و از طرف سمنان می وزد که باد خنکی است . وزش آن از اواسط اسفند شروع شده و تا اواخر اردیبهشت ادامه دارد ؛ در صورت شدت به سردرختی ها ضرر می رساند و به هنگام وزش این باد مقداری گرد و خاک نیز بلند می شود .
- باد بسطام
باد بسطام که از شمال شرق چاله و از کوه بسطام در مشرق شاهرود می وزد ، باد خنکی است که هیچ نوع آسیبی به محصولات کشاورزی و سردرختی ها نمی رساند و فصل معینی نیز ندارد .
- باد کویر (باد پائین)
باد کـویر در تابستان می وزد و زمان وزش آن در بعد از ظهر است و معمـولاً ۲ تا ۳ سـاعت ادامه دارد . این باد ملایم است و شدت چندانی ندارد . باد کویر در غـرب دامغـان به نـام بـاد پایین مشهور است . (اداره هواشناسی استان سمنان ، ۱۳۸۹)
۲-۳-۴- ناهمواری ها
متعاقب هر حرکت زمین ساختی از پایان دوران دوم به تدریج قسمتی از ناهمواری های ناحیه ی دامغان از آب خارج شده و حرکات جدیدتر ، تغییرات شکل ناهمواری را پیچیده تر می ساخته است .
کوهسـتان های البـرز از مجموعـه ی چین خوردگـی های مـوازی به صـورت تاقـدیس ها و ناویس های مجاوری تشکیل شده و گسل های (Failles) متعدد محلی و منطقه یی به ویژه در دامنه ی جنوبی مسلط به دامغان آن ها را درهم ریخته است . مجاورت های غیرعادی و روراندگی های (Chariage) متعدد (کوه نمکه Namakeh ، کوه چهارلت Chaharalat و کوه زنگی) و چاله های زمین ساختی نسبتاً وسیع (دره ی علیای دامغان رود) قسمتی از این آشفتگی ها را نشان می دهد .
جابجایی عمودی گسل ها گاهی آنچنان زیاد است که سنگ های دوران اول را در حاشیه ی شمالی و شمال غربی دشت دامغان دردبرابر رسوبات تخریبی دوران چهارم قرار داده است . ادامه ی مسیر سیلاب ها از داخل ماسه سنگ ها و دولومیت های دوران اول سیاه کوه در شمال شهر دامغان نشانه ی کندی حرکات زمین ساخت و ادامه ی آن در زمان بسیار نزدیکی به زمان حاضر است .
کوهستان های جنوبی با حجم و ارتفاع کمتر چاله ی دامغان را از دشت کویر جدا ساخته اند . هرچند که محور اصلی تغییر شکل ها هم چنان شمال شرقی – جنوب غربی است ، اما گسل های کوچک محلی آن ها در جهات مختلف شکسته اند . (پورتال استانداری سمنان ، ۱۳۹۰)
۵-۴- منابع آبی
۱-۵-۴- آب های سطحی
۱-۱-۵-۴- رود چشمه علی
چشمه علی پرآب ترین و طولانی ترین رود شهرستان دامغان است . این رود از ارتفاعات مرکزی البرز شامل : کوه ابوالقاسم ، کوه حلالان و کوه سیاه خانی سرچشمه می گیرد . شاخه های متعدد از جمله رود نمکه ، رود شورآب و رود آستانه را از سمت غرب دریافت می کند . حوزه ی آب ریز آن نسبتاً وسیع و طول آن از سرچشمه تا کویر چاه جام بیش از ۱۰۰ کیلومتر است. (حقیقت،۱۳۷۹،ص۱۴)
۲-۱-۵-۴- نهر شش آسیاب (نهر سرخان)
نهر شش آسیاب یکی دیگر از حوضه های نسبتاً مهم آبریز شهرستان دامغان است که وسعت حوضه ی آبریز محدودی دارد . طول آن از سرچشمه تا کویر چاه جام حدود ۵۰ کیلومتر است .جریان آب شمالی – جنوبی است و از شمال دشت به سوی روستای مهماندوست جریان دارد .
جریان متوسط آب آن در تابستان ۳۳ لیتر در ثانیه است که به مصرف مزارع و باغات همان نواحی می رسد . بقیه ی مسیر تا حوضه ی انتهایی ، جز در فصل طغیان ، خشک است . (حقیقت،۱۳۷۹،ص۱۵)
۳-۱-۵-۴- کال شور
سرچشمه ی این رود از کوهستان های مرکزی البرز است . شاخه ی اصلی رود مجن نام دارد که با جهت شرقی – غربی به سوی شهر شاهرود جریان دارد .
به علت وسعت حوضه ی آبریز از طغیان های شدیدی برخوردار است و اغلب خسارات زیادی به مزارع و باغ های مسیر خود وارد می کند . این رود پس از عبور از شهرستان شاهرود به نام کال سیاه مسیر خود را به سمت جنوب غربی تغییر داده و به شهرستان دامغان وارد می شود . در عبور از زمین های نمکدار دشت به تدریج شور شده و در شهرستان دامغان کال شور نامیده می شود .
۲-۵-۴- آب های زیرزمینی
منشاء آب های زیرزمینی چاله ی دامغان به ویژه در شمال و مغرب دشت کوه های البرز است .
قابلیت نفوذ سنگ ها و وجود گسل های متعدد در جهات متفاوت و بالاخره مخروط افکنه های وسیع پایکوه های شمالی و غربی در افزایش حجم آب های نفوذی نقش فوق العاده ای دارند . در ارتباط با شیب توپوگرافیک همگرای دشت آب های زیرزمینی نهایتاً به سمت کویر چاه جام هدایت می شوند .
اما قبل از رسیدن به مرکز دشت و شور شدن آن ها به طور سنتی ، از قرن ها قبل ، ابتدا از طریق حفر قنات ها و سپس از طریق چاه های نیمه عمیق و عمیق برای مصارف گوناگون از این آب استفاده شده است . دست رسـی به آب سـفره های سطحی از پایکوه شمالی به سمت کویر چاه جام به تدریج آسان تر می شود . (پورتال استانداری سمنان ، ۱۳۹۰)
۶-۴- پوشش گیاهی
پوشش گیاهی شهرستان دامغان به دلیل متنوع بودن شرایط اقلیمی ، خاک ، توپوگرافی آن ، بسیار متنوع و متفاوت است و آن را می توان به سه گروه تقسیم کرد : ۱ـ پوشش گیاهی جنگلی و بوته ای در منطقه کوهستانی : در این منطقه علاوه بر بوته هایی چون گون و درمنه و دیگر گیاهان کوهستانی ، درختان جنگلی از قبیل ارس (arss) ، بلوط نیز وجود دارند ۲ ـ پوشش گیاهی استپی بوته ای : نواحی دشتی که دارای آب و هوایی خشک است ، عبارتند از : قیچ ، تاغ ، درمنه ، سبدک ، اشلن ، یا اشنیان ، جغجغه و خارشتری و غیره . ۳ ـ پوشش گیاهی منطقه شور و کویری جنوبی : که به صورت پراکنده و خیلی تنک در اراضی بسیار شور و کویری وجود دارند ، از قبیل خارشتری و دیگر انواع گیاهان شوری پسند مانند شورها (salzola) به ویژه شور سیاه در شهرستان دامغان نیز به دلیل متنوع بودن شرایط طبیعی ، حیات وحش آن نیز متنوع است ، به عنوان مثال در مناطق سردسیر کوهستانی حیواناتی مانند خرس بز ، قوچ و میش و در مناطق معتدل و گرمسـیرتر ، آهو دیـده می شـود و گفتـه می شود که گورخر نیز وجود دارند . (اداره کل منابع طبیعی سمنان ، ۱۳۸۹)
۷-۴- معادن
معادن زغال سنگ این منطقه بیش تر در ارتفاعات شمال و شمال شرقی دامغان وجود دارند که مملو از ذخایر زغال سنگ است . معدن منصورکوه (۲۰ کیلومتری غربی) ، معدن هپال و سال دره (۳۰ کیلومتری شمال) ازجمله معادن شناخته شده زغال سنگ دراین منطقه به شمار می آیند .
معادن سرب و روی دشت بو (در ۳۲ کیلومتری غرب قوشه) و تویه (در ۵ کیلومتری شمال غربی آبادی تویه) نیز از جمله معادن فعال سرب و روی در منطقه دامغان به شمار می آیند . معادن فراوان گچ و آهک نیز دراین شهرستان وجود دارد که تعدادی از آن ها مورد بهره برداری گرفته اند . (اداره کل صنایع و معادن استان سمنان ، ۱۳۸۹)