۲-۷-۲- ضرورت وجود شاخص ها در برنامه ریزی:

از آنجا که بررسی ها و تجزیه و تحلیل موضوعات نیازمند اطلاعات مناسب و مورد نیاز می‌باشند و شاخص ها اولین مجموعه اطلاعات مناسب مورد نیاز است.همچنین مجموعه اطلاعات پیرامون یک موضوع را به دست می‌دهند و در واقع پل ارتباطی کارشناس با موضوع مورد نظر می‌باشند وجود آن ها از اهمیت خاصی برخوردار است تا معلوم نباشند راجع به چه اموری باید جمع‌ آوری شود و ملاک و معیار برای آن معرفی نشود،عملا کاری از پیش نخواهد رفت و یا آمارهایی ناهماهنگ و نامرتبط با موضوع تهیه خواهد شد که بررسی و ارزیابی آن ها نیز در راستای دسترسی به اهداف مورد نظر هیچ ثمری نخواهد داشت.

تاثیر گسترده شاخص در شناخت موضوعات و به تبع آن در ارزیابی و برنامه ریزی فعالیت های جوانان نیز ضرورت اهتمام و دقت کافی در تعیین شاخص ها در این حوزه را روشن می‌سازد.

۲-۷-۳- کار بست شاخص ها

مروری بر منابع و ماخذ سازمان یافته علوم تربیتی بیانگر کار بست متنوع شاخص هاست.

۱-از شاخص ها برای اندازه گیری وضعیت و روند تغییرات اقتصادی-اجتماعی در کشورها استفاده می شود.

۲-شاخص ها برای تشریح وضعیت نظام آموزشی ،پژوهشی،خدماتی و انتشاراتی و رشد حرفه ای به کار می‌روند.

۳-شاخص ها برای سیاست گذاری و برنامه ریزی کلان آوزشی به کار می‌روند.

۴-از شاخص ها ممکن است به صورت عملی،نظری و یا تجربی استفاده شود.

۵-از شاخص ها برای تعیین میزان پیشرفتها و تغییرات استفاده می شود.

۶-با شاخص ها می توان میزان پیشرفت و یا تاثیر طرح ها را در رسیدن به اهداف مؤسسات آموزشی مورد توجه قرار داد.

۷-از شاخص ها می توان به عنوان معیارهای معتبر در زمینه تحقیقات استفاده نمود.

۸-از شاخص ها برای نشان دادن مشکلات می توان استفاده کرد.

۹-شاخص ها برای پیش‌بینی روند کار مورد استفاده قرار می‌گیرد.(خورشیدی،۵۲:۱۳۸۲)

۲-۷-۴- معیارهای شاخص های عملکردی

برخی از صاحب نظران اعتقاد دارند که شاخص های عملکردی به عنوان یک سیستم شفاف کننده عمل می کند و سنجش امور نیازمند شاخص های عملکردی با عنایت به پنج معیار زیر است:

۱)داشتن هدف

۲)متحد و هماهنگ کردن مؤلفه‌ های درون داد،فرایند و نتایج

۳)هماهنگی سیستم داخل مؤسسات آموزشی با کل سیستم جامعه

۴)روش های هماهنگ

۵)کاربست ابزاری جهت راهنمایی در اتخاذ تصمیمات استراتژیک

(قورچیان،نادر قلی،خورشیدی،عباس،۱۱۵:۱۳۸۹)

که در این بخش سعی بر آن داریم به طور اجمال از دیدگاه صاحب نظران پیرامون انواع شاخص های موجود بهره مند شویم.

۱)شاخص ها از نظر منظر کتاب توسعه،شاخص ها و نماگرها

در این کتاب با یک پیش گفتار و مقدمه کوتاه و خلاصه مدیریتی با توجه به معرفی یک مجموعه موضوعی از نماگرها و شاخص های مهم داخلی و بین‌المللی در کشور پرداخته است.

این بخش شامل شش بخش شامل شاخص های:

-اقتصادی

-اجتماعی

-سیاسی

-فرهنگی

-علمی و فناوری

-دفاعی

-امنیتی

برای هریک از شاخص ها و نماگرهای شناسایی شده مشخصات تحلیلی شامل نوع،تعریف ومفهوم روش محاسبه،زمینه کاربدر مشخصات آمارهی مورد استفاده و ماخذ تهیه شاخص ها به طور جداگانه و در قالب فرم های یکسان تتنظیم شده است.

برای دسترسی بهتر به شاخص ها،ابتدا فهرست یا درخت واره ای آن ها ارائه شده و سپس مشخصات تحلیلی مربوط به هر شاخص ارائه گردیده است.

درخت واره شاخص های اصلی و فرعی در این پژوهش(جدول)آمده است و تحلیل شاخص های موجود به بخش پیوست ها موکول شده است.

۲-تدوین شاخص های فرهنگی نقشه مهندسی فرهنگی کشور کارگروه تدوین شاخص های فرهنگی

در این پژوهش با بیان اهمیت و ضرورت شاخص ها در نقشه مهندسی پرداخته است و انواع شاخص را در

۱)شاخص های راهبردی(استراتژیک)

۲)شاخص های هدف

۳)شاخص های عملیاتی

که ازاین سه شاخص استراتژیک در سطح بالا-هدف در سطح میانی و عملیاتی در سطح پایین می‌باشد.

در بخش دیگر این پژوهش مراحل تدوین شاخص های «نقشه مهندسی فرهنگی کشور»مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۲-۷-۵- شاخص های راهبردی نقشه مهندسی فرهنگی شامل :

۱)بنیانی راهبردی

۲)ساختاری راهبردی

۳)نمودی راهبردی

است که تفضیل آن در بخش پیوست می‌باشد.

۳-شاخص های فرهنگی کشور از منظر کارشناسان کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای عالی انقلاب فرهنگی

در این پژوهش شاخص های فرهنگی را بر اساس اهداف، معیارها و زمینه‌های کاربردی طبقه بندی نموده است که برخی از این طبقه بندی ها شامل:

۱)شاخص های کمی و کیفی

۲)شاخص های اولیه و ثانویه

۳)شاخص های راهبردی(استراتژیک)،هدف،ارزیابی

۴)شاخص های سطح کلان-میانی-خرد

۵)شاخص های مدل درختی پیترس شامل:

1. 1. ناظر به ریشه

1. 1. ناظر به تنه(ساقه)

1. ناظر به شاخ و برگ

۶)شاخص های تعریفی-وابسته و استنتاجی

۷)شاخص ها به روش سیستمی

۸)شاخص های ذهنی و عینی

۹)شاخص های ایستا و پویا

۱۰)شاخص های ساده وترکیبی

۴-شاخص های پیوست فرهنکی از دیدگاه کارشناسان کمیسیون حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی

در این پژوهش بعد از تعریف شاخص، طبقه بندی شاخص ها در سه سطح ذیل معرفی نموده است.

۱)شاخص های کلی(اساسی)

۲)شاخص های کلان

۳)شاخص های خرد

سپس به ارزشیابی چهار فرهنگ مؤثر در ارزشیابی کیفی اشاره می‌کند که عبارتند از:

۱)فرهنگ فرهنگی

۲)فرهنگ سیاسی

۳)فرهنگ اجتماعی

۴)فرهنگ اقتصادی

که شرح تفضیلی ابعاد فرهنگ-شاخص های کلی و شاخص های کلان به بخش پیوست موکول شده است.

۵-ارزشیابی با عنایت به شاخص های عملکردی

از کتاب آقای دکتر عباس خورشیدی راجع به نقش محوری شاخص ها در نظام آموزشی کاربست شاخص ها،نقش شاخص های عملکردی در آموزش،معیارهای شاخص های عملکردی،اصول تدوین شاخص های عملکردی و به ارائه الگوی ارزشیابی مناسب برای آموزش و پرورش ایران اشاره می‌کند.

۶-مجموعه گزارش عملکرد کارگروه«تدوین شاخص های فرهنگی»

در این پژوهش پس از تعریف شاخص و شاخص سازی انواع شاخص ها را از زوایای مختلف مورد مطالعه بررسسی و طبقه بندی قرار داده است که به شرح ذیل است:

۱)شاخص ها بر مبنای روش،پیچیدگی محاسبه شامل شاخص های ساده و مرکب

۲)شاخص های ترکیبی شامل ترکیبی ساده و ترکیبی وزنی

۳)شاخص های اقتصادی شامل پویا و ایستا

۴)شاخص های تحلیلی و تحقیقی

دربخش دیگر این پژوهش ارتباط استرتژی با شاخص ها را مورد بررسی قرار داده سپس از شاخص های اولیه،ثانویه،شاخص های استراتژیک و عملکردی را مورد مطالعه قرار داده است.