بی‌رنگ

حالت فیزیکی

مایع

مایع

مایع

نقطه ذوب

نقطه جوش

حلالیت در آب

ناچیز

ناچیز

ناچیز

هیدرازین، به عنوان سوخت برای بسیاری از موشک‌ها و فضاپیماها استفاده می‌شوند. این ترکیبات برای ساخت انواع داروها، مواد شیمیایی کشاورزی و فوم‌های پلاستیک مورد استفاه قرار می‌گیرند. ۱و۲- دی متیل هیدرازین هیچگونه استفاده تجاری ندارد و در آزمایشگاه‌ها برای مطالعه سرطان کولون در حیوانات آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هیدرازین‌ها از طریق مکان‌هایی که آنها را تولید و فراوری می‌کنند، محیط را آلوده می‌کنند. مطالعات مختلفی در رابطه با مسمومیت انسان و حیوانات آزمایشگاهی با هیدرازین‌ها انجام شده است. براساس این مطالعات و نیز مطالعات invitro، قرار گرفتن در معرض هیدرازین‌ها از راه‌های مختلف، عوارض خطرناک مختلفی از جمله آسیب‌دیدگی موضعی، تشنج، مسمومیت کبدی، آسیب عصبی، آسیب سلول‌های خونی، آسیب کلیوی، آسیب دستگاه تنفسی و آسیب ژنتیکی و حتی سرطان را در بردارد (۶۲).
۱-۶-۱- متابولیسم هیدرازین ها
مسیرهای آنزیمی و غیرآنزیمی مختلفی در رابطه با متابولیسم هیدرازین‌ها وجود دارد. مسیرهای متابولیکی سه نوع هیدرازین اساساً با یکدیگر مشابه است و در این قسمت به متابولیسم DMH ـ۱و۲ می‌پردازیم:
مطالعات invivo نشان داده‌اند که ۱و۲ ـ دی متیل هیدرازین متابولیزه شده و آزومتان، آزوکسی متان، متیل آزوکسی متانول، اتان و کربن دی اکسید را تشکیل می‌دهد. تزریق ۲۰۰ میلی گرم به ازای کیلوگرم وزن ـ۲۰ از DMH ـ ۱,۲ به رت نشان داده است که تقریباً ۲۴% ـ ۴% از DMH به صورت کربن دی اکسید و ۲۳% ـ ۱۴% از آن به صورت آزوکسی متان در تنفس بازدم یافت شده است . ۱,۲-DMH طی یک سری واکنش های اکسیداسیون متوالی به آزومتان تبدیل شده و آن نیز به آزوکسی متان و سپس متیل آزوکسی متانول تبدیل می‌شود (۸). همچنین مقادیری از اتان در هوای بازدم رت‌هایی که در معرض ۹۱ـ۹ میلی گرم به ازای کیلوگرم وزن از ۱,۲-DMH قرار گرفتند نیز یافت شده است. این مطالعه بیان می‌کند که اتان توسط دایمریزاسیون رادیکال‌های متیلی که از متابولیسم ۱,۲-DMH تشکیل شده‌اند، ساخته می‌شود. این نتایج نشان می‌دهند که اکسیداسیون این ترکیب می‌تواند هم در اتم نیتروژن و هم کربن رخ دهد و رادیکال‌های آزاد مختلفی را تولید کند.
مطالعات invitro بر روی سلول‌های سرطان کولون انسان و میکروزوم‌های کولون انسان نشان داده‌اند که این سلول‌ها قادر به تولید فرمالدهید از ۱,۲-DMH هستند . تشکیل فرمالدهید با اضافه کردن مهارکننده‌های سیتوکروم P₄₅₀ کاهش و با افزودن القاءکننده‌های P₄₅₀ افزایش نشان داده است. این مطالعه بیان می‌کند که متابولیسم ۱,۲-DMH در قسمت‌های مختلف روده متفاوت است، به گونه ای که متابولیسم آن در قسمت نزولی بیشتر از صعودی است. دیگر مطالعات نشان داده‌اند که قسمت بالا رونده کولون توانایی بیشتری در تولید واسطه‌های متصل‌شونده به DNA از ۱,۲-DMH را دارد . مطالعه ۴ آنزیم سیستم اکسیداز با عملکرد مختلط میکروزوم^[۴۴] در دو ناحیه روده بزرگ و کوچک و همچنین کبد و کلیه، ۴ تا ۸ هفته بعد از تیمار رت های ویستار با ۱,۲-DMH (20 میلی گرم به ازای کیلوگرم وزن) به صورت هفته ای ۱ بار و زیر پوستی، نشان داد که در رتهای تیمار نشده سطح ۴ آنزیم مذکور در کبد و ژئوژنوم بسیار بیشتر از ایلئوم و کولون می باشد. در رتهای تیمار شده با DMH، فعالیت AHH^[45] کبدی در مقایسه با رتهای گروه کنترل بعد از ۴ و ۸ هفته کاهش قابل توجهی داشته است. در صورتی که AHH در ژئوژنوم و ایلئوم بعد از ۸ هفته کاهش یافته است. فعالیت آنزیم سیتوکروم P450 کلاس ۱A1 (EROD) کبد و ژئوژنوم بعد از ۴ هفته کاهش شدیدی داشته و بعد از ۸ هفته به سطح نرمال رسیده است. فعالیت UDP -گلوکورونیل ترانسفراز (UDP-GT) در هیچ کدام از گروه ها تغییر نداشت. فعالیت آنزیم های مذکور در قسمت های کولون و کلیه هیچ تغییری نداشت . مطالعه‌ای نشان داده است که سیتوکروم P450 رداکتاز و Cytb5 و _۱IIB و CYPIIA₁ در متابولیسم DMH در میکروزوم‌های کولون نقش مهمی دارند و آنتی بادی بر علیه این آنزیم‌ها، متابولیسم DMH را مهار کرده و از اثرات سرطانزایی آن می‌کاهد .
واسطه‌های واکنش‌پذیر مختلفی در طول متابولیسم ۱,۲-DMH تشکیل می‌شوند. مطالعات in vitro نشان داده‌اند که متیل آزوکسی متان به صورت خود به خودی و یا آنزیمی توسط الکل دهیدروژناز و یا سیتوکروم P450، یک گونه فعال (احتمالاً یون متیل دی آزونیوم) را تولید می‌کند . سیتوکروم P450 با اکسید کردن نیتروژن به صورت باند نیتروژنی ۱,۲-DMH، باعث تشکیل یک واسطه فعال و پایدار “آزو” می گردد (۷۱) دیگر مطالعات in vitro نیز تولید رادیکال‌های آزاد از متابولیسم DMH را نشان داده‌اند. به عنوان مثال تشکیل رادیکال‌های آزاد متیل از ۱,۲-DMH در میکروزوم‌های بافت کبد رت با مهارکننده‌های سیتوکروم P₄₅₀، مهار می‌شود . در مقابل با اضافه کردن مهارکننده‌های منواکسیژناز حاوی فلاوین از جمله methimazole، تشکیل رادیکال‌های متیل کاهش نمی‌یابد که این امر نشان‌دهنده این است که این آنزیم در تولید رادیکال‌های آزاد از ۱,۲-DMH نقش ندارد. احتمالاً رادیکال‌های آزاد تولید شده در طول متابولیسم ۱,۲-DMH، مسئول اتصالات DNA در in vitro و در نتیجه بروز اثرات سرطانزایی این ترکیب هستند (۶۷)
مطالعات مختلف نقش دیگر آنزیم های فاز II به خصوص گلوتاتیون S-ترانسفراز را در متابولیسم هیدرازین ها نشان داده اند. فعالیت آنزیم گلوتاتیون S-ترانسفراز همراه با دیگر آنزیمهای آنتی اکسیدانی از جمله سوپراکسید دسموتاز و کاتالاز در رتهای سرطانی تیمار شده با ۱,۲-DMH (20 میلیگرم به ازای کیلوگرم وزن) کاهش می یابد (۷۶ )البته مطالعه ای دیگر نشان می دهد که در رتهای تیمار شده با ۱,۲-DMH (20 میلی گرم به ازای کیلوگرم وزن) آنزیم گلوتاتیون S-ترانسفراز افزایش داشته است که این امر بر نقش گلوتاتیون S-ترانسفراز در مسیر سم زدایی هیدرازین دلالت می کند (۷۷).
۱-۶-۲- مکانیسم ایجاد سرطان کولورکتال توسط ۱,۲-DMH
متیلاسیون DNA یک مکانیسم اپی ژنتیک بوده که بیان ژنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
۵-متیل سیتوزین در DNA بیان ژنها را تغییر داده و باعث تغییر برخی فرایندهای سلولی نظیر رشد و تکثیر^[۴۶] و تمایز^[۴۷] می گردد. به نظر می‌رسد که این رویداد، یک مکانیسم مهم در فرایند کارسینوژنز باشد . در طی کارسینوژنز هر دو حالت هیپو و هیپرمتیلاسیون ممکن است روی دهد. هیپرمتیلاسیون ژنها ممکن است نسخه‌برداری از ژنهای سرکوبگر تومور را مهار کرده و در نتیجه باعث بروز سرطان گردد [۸۷]. افزایش پیشرونده متیلاسیون جزایر CpG در ژنهای سرکوبگر تومور خاص نظیر رتینوبلاستوما، p16 و p14 منجر به بروز برخی سرطانها نظیر ریه و مثانه می شود. به علاوه در کارسینوژنز با واسطه نیکل، به علت القاء ROS و فعال شدن مسیرهای MAP kinase، هیپرمتیلاسیون پروموتور p16 رخ می‌دهد . هیپومتیلاسیون نیز با افزایش میزان موتاسیون همراه می باشد. در انسان بیشتر نئوپلاسم‌های متاستاتیک، دارای ۵ـ متیل سیتوزین بسیار کمتری از بافتهای نرمال هستند. هیپومتیلاسیون می‌تواند در آنکوژنها رخ داده و بیان آنها را تشدید کند .
رادیکالهای فعال اکسیژن (ROS) قادر هستند الگوی متیلاسیون DNA را تغییر دهند. آسیب اکسیداتیو به DNA نظیر ایجاد ۸- هیدروکسی گوانین (۸OHdG) توسط رادیکال  در واکنش متیل ترانسفرازها با DNA اختلال ایجاد کرده و منجر به هیپومتیلاسیون عمومی سیتوزین در نواحی GpG می‌گردد .
DMH یک پروکارسینوژن قوی بوده که بعد از فعالسازی متابولیکی، باعث متیلاسیون بازهای گوانین در DNA و تولید O⁶ ـ متیل گوانین (O⁶-MeG) در DNA بافت‌های مختلف از جمله کولون، ایلئوم و کبد و تغییر بیان ژن‌ها و در نهایت ایجاد تومور می‌شود. در شرایط عادی O⁶-MeG با کمک آنزیم‌ خاصی به نام MGMT^[48] از DNA برداشته می‌شوند. ولی این آنزیم به مقدار بسیار کم در بافت وجود دارد. در صورت در معرض قرار گرفتن مزمن عوامل متیله‌کننده، O⁶-MeG در DNA تجمع پیدا کرده و باعث تبدیل باز گوانین به آدنین می‌شود . مطالعات نشان داده اند که در سرطان کولورکتال DMH با کاهش شدید فعالیت MGMT و تشکیل MeG O⁶ در DNA سلول‌های کولون منجر به تغییر تکثیر و تمایز سلولی در کولون دیستال و پروگزیمال و در نهایت ایجاد تومور می‌شود .
DMH اساساً باعث ایجاد تومورهای کولون دیستال می‌شود که البته با توجه به نوع و گونه حیوان متفاوت است. این اختلاف، احتمالاً به دلیل توانایی حیوان در متابولیزه کردن DMH و یا پاسخ تکثیر سلولی به کارسینوژن می‌باشد. به دنبال تیمار حیوانات با DMH، در گونه‌های مستعدتر، شکست‌های رشته DNA و اتصالات DNA نسبت به گروهی که مستعد نیستند بیشتر دیده می‌شود. آلکیلاسیون DNA در بافت‌هایی غیر از کولون از جمله کبد و کلیه نیز دیده می‌شود. القاء تومور کولون توسط DMH احتمالاً به دلیل تفاوت این بافت‌ در مقاومت به آلکیلاسیون DNA می‌باشد. مطالعات نشان داده‌اند که سطح اتصالات آلکیلی در DNA بافت‌های تومور کولون بیشتر است. قرار گرفتن در معرض DMH، منجر به تجمع این اتصالات به DNA و در نتیجه افزایش آسیب های کارسینوژنی و موتاژنی می شود.
۱-۷ ـ متابولیسم گزنوبیوتیکها
تمام موجودات زنده در معرض تعداد زیاد و متنوعی از زنوبیوتیک ها و مواد سمی قرار دارند. حدود ۳۰ نوع آنزیم های متابولیزه کننده مختلف در بدن، مسئول مسمویت زایی این مواد سمی می باشند. عوامل زنوبیوتیک، می تواند باعث القاء آنزیم های خاصی شده که در متابولیسم خودشان به طور خاص، نقش دارند. گاهی اوقات این عوامل زنوبیوتیک، بیش از یک آنزیم را القاء می کنند. القاء آنزیم ها باعث افزایش توانایی موجود زنده، برای متابولیسم مواد سمی و کاهش صدمات به بافت های هدف می شود. القاء آنزیم ها توسط زنوبیوتیک ها معمولا چند روز طول می کشد. القاء آنزیمی تا زمانی ادامه می یابد که موجود در معرض مواد سمی قرار داشته باشد. کبد بیشترین سهم را در متابولیسم و سم زدایی ترکیبات دارویی و سمی به ویژه عوامل هپاتوتوکسیک دارد.
متابولیسم زنوبیوتیک ها در دو فاز جداگانه صورت می گیرد که به طور مختصر در جدول شماره ۲-۱ توضیح داده شده است:
۱ـ واکنش اصلی در مرحله یک، واکنش هیدروکسیلاسیون است که اعضای یک دسته از آنزیمها به نام آنزیم های منواکسیژناز یا سیتوکروم P450 کاتالیزور آن هستند. واکنش هیدروکسیلاسیون ممکن است موجب خاتمه عملکرد دارو شود، اما این امر همیشه صادق نیست. این آنزیمها کاتالیزور انواع مختلفی از واکنش ها (علاوه بر هیدروکسیلاسیون) هستند که عبارتند از: دآمیناسیون، هالوژناسیون، سولفوراسیون. اپوکسیداسیون، پراکسیژناسیون و احیا (جدول ۱-۱). همچنین واکنش های دیگری نیز در مرحله یک صورت می گیرد که عبارتند از: واکنش های هیدرولیز (نظیر واکنش هایی که آنزیم های استراز کاتالیزور آنها هستند) و برخی دیگر از واکنش هایی که سیتوکروم P450 کاتالیزور آنها نمی باشند. به طور کلی واکنش های فاز I باعث فعال سازی، اضافه کردن یا در معرض قرار دادن گروه های عملکردی خاص می شوند که برای متابولیسم به آنزیم های فاز II نیازمند هستند.
۲ـ واکنش های فاز II ، بیوسنتتیک هستند، در این مرحله، آنزیم های خاص، ترکیبات هیدروکسیله یا سایر ترکیبات تولید شده در مرحله یک را به انواع مختلفی از متابولیت های قطبی تبدیل می کنند. این عمل از طریق کنژوگاسیون این ترکیبات (با اسید گلوکورونیک، سولفات، استات. گلوتاتیون یا برخی از انواع اسیدهای آمینه) یا متیلاسیون آنها صورت می گیرد.
هدف کلی از انجام این دو مرحله از روند متابولیسم گزنوبیوتیک ها، افزایش قابلیت انحلال آنها در آب (قطبی بودن) و لذا تسهیل دفع آنها در بدن است. اگر مواد گزنوبیوتیک بسیار آب گریز، به اشکال قطبی تر تبدیل نشوند، در بافت تا مدت تقریباً نامحدودی باقی خواهند ماند. در برخی موارد، واکنش های متابولیک فاز یک، ترکیبات گزنوبیوتیک را از حالت غیر فعال به شکل فعال (از نظر زیست شناختی) تبدیل می کنند. در این موارد ترکیب گزنوبیوتیک اولیه را ترکیب «پیش سرطانزا» یا «پیش دارو» می نامند. در موارد دیگری واکنش های بعدی از فاز یک (نظیر واکنش های هیدروکسیلاسیون بعدی) پیش از وقوع واکنش های کونژوگاسیون، این ترکیبات فعال را به اشکال دارای فعالیت کمتر یا غیرفعال تبدیل می کند. در سایر موارد، واکنش های کنژوگاسیون خود محصولات فعال واکنش های مرحله یک را به ترکیبات دارای فعالیت کمتر یا غیرفعال تبدیل می کنند. سپس این ترکیبات از طریق ادرار یا مدفوع دفع می شوند، در موارد بسیار کمی کنژوگاسیون ممکن است واقعاً موجب افزایش فعالیت زیست شناختی مواد زنوبیوتیک شود .

جدول ۱ـ۲. واکنش ها و آنزیم های درگیر در متابولیسم زنوبیوتیک ها

• ۵- متولد سال ۱۹۸۴ میلادی در ایتالیا، او پژوهشگر در زمینه هنر اسلامی، معماری و تمدن اسلامی است.( بورکهارت، ۱۳۸۹، ص ۱) ↑

• ۶- سبک اصفهانی در دوره صفویه به اوج شکوهمندی خود دست یافت. از جمله ویژگی های این شیوه، ساده شدن طرح ها واستفاده از اشکال هندسی ساده، شکل ها و خط های شکسته است ( برخلاف شیوه آذری که از طرحهای پیچیده هندسی بهره گرفته می شد ) ، استفاده از گنبدهای گسسته میان تهی و بهره گیری هر چه بیشتر از کاشی‌های هفت رنگ تا کاشی های تراش یا معرق در تزیینات، استفاده از پلان‌های مستطیل شکل و چند ضلعی ساده، پلان ایوانی، به کار گرفتن مصالح مرغوب و بادوام  و همچنین استفاده از کاشی های خشتی، هفت‌رنگ، مقرنس کاری، در تزئینات بنا  است. در این شیوه بر خلاف شیوه های قبل در مصالح تغییراتی ایجاد وسپس از آنها استفاده می کردند. (بختیار، ۱۳۷۴، ص ۶۳) ↑

• ۷- در دوره صفوی، ازبک و ازبکان عنوان سلسله امرای شیبانی است که بوسیله محمد شاه بخت( محمد شیبانی) مشهور به شاهی‌بک یا شیبک تأسیس شد (۹۰۵ ه‍. ق.) و غالباً بسبب تعصب در مذهب تسنن و تجاوز به خراسان با شاهان صفوی در زدوخورد بوده‌اند. ( یاوری- باوفا، ۱۳۹۰، ص ۱۶۳) ↑

• • ۸- بخشی از دیوار پایین است که معمولا برای استحکام بیشتر آمودی از سنگ و کاشی دارد. ↑

• ۹- این طاق به صورت ادامه رج چینی دیواره‌ها تا تیزه می‌باشد و بیشتر در اماکن عمومی مانند مدارس و مساجد استفاده می‌شده است. ↑

• ۱۰- ماندالا،دایره ای است که یک مربع آن را محصور می‌کند و در بسیاری موارد مستقیم یاغیر مستقیم به آن ارجاع می دهد.ماندالا مظهر روح و هستی است، مربع نشان دهنده ی اصل های مکمل و ثنوی عالم هستند و دایره ماندالا مظهر برقراری دوباره ی دارمای کیهانی و زیارت روح است و ابزار دستیابی به ملکوت است. (بلخاری، ۱۳۹۰،ص ۳۸۴) ↑

• ۱۱- «در روایتی آمده: «حاملان هشتگانه عرش خدا در قیامت چهار نفر از اولین، و چهار نفر از آخرین هستند، چهار نفر از اولین «نوح»، «ابراهیم»، «موسی» و «عیسی» می‌باشند، و چهار نفر از آخرین «محمد»، «علی»، «حسن» و «حسین» هستند.باید توجه داشت اگر حاملان هشتگانه عرش، هشت گروه باشند، ممکن است گروه‌هایی از فرشتگان و گروهی از انبیاء و اولیاء عهده‌دار این مهم گردند، و به این ترتیب، بخشی از تدبیر نظام آن روز را فرشتگان بر عهده دارند، و بخشی را انبیاء، اما همه به فرمان خدا است.»(تفسیر نمونه، جلد ۲۴،ص ۴۵۴) ↑

• ۱۲- ( المفردات فى غریب القرآن)، واژه نامه بدیع قرآنى، نوشته شده به دست راغب اصفهانى، در یک جلد به زبان عربى مى‏باشدکه به شرح و توضیح و تفسیر واژگان دشوار قرآن پرداخته است. ↑

• ۱۳- توضیح در صفحه۸۹ ↑

• ۱۴- «عن النبی صلی الله علیه و آله انه قال من توضا ثم خرج الی المسجد فقال حین یخرج من بیته بسم الله الذی خلقنی فهو یهدین هداه الله الی الصواب و الایمان و اذا قال و الذی هو یطعمنی و یسقین اطعمه الله من طعام الجنه و سقاه من شرابها و اذا قال و اذا مرضت فهو یشفین جعل الله کفاره لذنوبه و اذا قال و الذی یمیتنی ثم یحیین اماته الله الشهداء و احیاه حیوه السعداء و اذا قال و الذی اطمع ان یغفر لی خطیئتی یوم الدین غفر الله له خطأه کلهو ان کان کزبد من البحر و اذا قال رب هب لی حکماً و الحقنی بالصالحین وهب الله له حکماً و علماً و الحقه بصالح من مضی و صالح من بقی و اذا قال و اجعل لی لسان صدق فی الاخرین کتب الله فی ورقه بیضاء ان فلان بن فلان من الصادقین و اذا قال و اجعلنی من ورثه جنه النعیم اعطاه الله منازل فی جنته النعیم و اذا قال و اغفر لابی غفر الله لابویه. عن ائمه اهل البیت سلام الله علیهم اجمعین ادا دخلت المسجد فقدم رجلک الیمنی و قل بسم الله و بالله و من الله و الی الله و خیر الاسماء کلها الله توکلت علی الله و لاحول و لاقوه الا بالله الهم صل علی محمد و آل محمد و افتح لی ابواب رحمتک و توبتک و اغلق عنی ابواب معصیتک و اجعلنی من زوارک و عمار مساجدک و ممن یناجیک فی اللیل و النهار و ادحر عنی الشیطان الرجیم و جنود ابلیس اجمعین. و قال الامام ابو عبدالله جعفر بن محمد الصادق علیه السلام من مشی الی المسجد لمیضع رجلا علی رطب و لا یابس الا سبحت له الارض الی الارض السابعه صدق رسول الله صلی الله علیه و آله کتبها علی رضا العباسی فی ۱۰۲۵٫»( هیلن براند، ۱۳۷۷، ص ۱۵۰) ↑

• ۱۵- «سبحان ربک رب العزه عما یصفون و سلام علی المرسلین و الحمد الله رب العالمین صدق الله العظیم و صدق رسوله النبی الکریم و نحن علی ذلک من الشاهدین و الحمد الله رب العالمین کتبها علی رضا العباسی غفر الله ذنوبه.»( همان، ص ۱۵۱) ↑

• ۱۶- «صدق الله العظیم الکریم. عن ابی عبدالله علیه السلام اذا کان لیله الجمعه انزل من السماء ملئکه بعدد الذر فی ایدیهم اقلام الذهب و قراطیس الفضه لایکتبون الی لیله السبت الا الصلوه علی محمد و آل محمد فاکثروا منها قال ان من السنه ان تصلی علی محمد و اهل بیته فی کل جمعه الف مره و فی سایر الایام مأته مره» ↑

• ۱۷- «صدق الله العلی العظیم و صدق رسوله الکریم. عن جابر عن ابی جعفر السلم قال النبی صلی الله علیه و آله لجبریل علیه السلام و ای البقاع احب الی الله تعالی قال المساجد و اهلها احب الی الله اولهم دخولا و آخرهم خروجاً منها صدق نبی الله.» ↑

• ۱۸- «صدق الله العلی العظیم و صدق رسوله الکریم و نحن علی ذلک من الشاهدین و صلی الله علی خیر خلقه محمد و آله الطبین الطاهرین و سلم تسلیماً کثیراً کثیراً برحمتک یا ارحم الراحمین و یا اکرم الاکرمین.» ↑

• ۱۹- «و قال الله تبارک و تعالی و ان المساجد لله فلا تدعوا مع الله احداً صدق الله العظیم و صدق رسوله الکریم و نحن علی ذلک من الشاهدین برحمتک یا ارحم الراحمین. عن ابی جعفر علیه السلام قال لما اسری برسول الله صلی الله علیه و آله الی السماء فبلغ البیت المعمور فحضرت الصلوه فاذن جبریل علیه السلام و اقام فتقدم رسول الله صلی الله عیله و آله صف الملئکه و النبیون خلف محمد صلی الله علیه و آله.»( همان، ص ۱۵۲-۱۵۳) ↑

• ۲۰- شیخ بهاء الدین ، محمدبن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی دانشمند بنام دوره صفویه است. اصل وی از جبل عامل شام بود. بهاء الدین محمد ده ساله بود که پدرش عزالدین حسین عاملی از بزرگان علمای شام بسوی ایران رهسپار گردید و چون به قزوین رسیدند و آن شهر را مرکز دانشمندان شیعه یافتند، در آن سکنی گزیدند و بهاءالدین به شاگردی پدر و دیگر دانشمندان آن عصر مشغول گردید.

مرگ این عارف بزرگ و دانشمند را به سال ۱۰۳۰ و یا ۱۰۳۱ هجری در پایان هشتاد و هفتمین سال حیاتش ذکر کرده اند.وی در شهر اصفهان روی در نقاب خاک کشید و مریدان پیکر او را با شکوهی که شایسته شان او بود ، به مشهد بردند و در جوار حرم هشتمین امام شیعیان به خاک سپردند. ( یاوری- باوفا، ۱۳۹۰، ص۱۰۲) ↑

• ۲۱- بیست و هشت حرف زبان عربی.( مجلسی، ۱۴۰۴ق، ص۳۱) ↑

• ۲۲- مراد از علم جفر (علم الحروف) علمی است که صاحبان آن علم ادعا دارند که به وسیله آن تمامی حوادث عالم را تا انقراض عالم می‌دانند و صورت کامل و صحیح این علم مخصوص معصومین است. ↑

۲-۳-۱۰- شرایط ایجاد خلاقیت و نوآوری:
۱- فضای خلاق :
مدیریت باید همیشه آماده شنیدن ایده های جدید از هرکس در سازمان باشد. در واقع سازمان باید در جستجوی اینگونه فکرها باشد. به کارگیری،سیستم مدیریت استعداد، ابزار موثری در سازمان به شمار می رود. مدیران با بـه کارگیری این ابزار می توانند مهارتهای کارکنان مستعد را به طرز صحیحی گسترش دهند. ممکن است شما باافراد مستعد زیادی برخورد کنید، که در سازمانی مشغول بکارند ولی نمی توانند نتایج قابل توجهی تولید کنند. این به خاطر فقدان سیستم مدیریت استعداد مناسب روی می دهد. ۲-دادن وقت برای خلاقیت:

موسسات برای این منظور می توانند شرایط خاصی را برای کارکنان مهیا سازند.
۳-برقراری سیستم پیشنهادات :
یکی از روش های ترغیب خلاقیت برقراری سیستم دریافت پیشنهادات است بدین ترتیب روشی برای ارائه پیشنهادات فراهم می شود( آقایی، ۱۳۸۵).
۴-ایجاد واحد مخصوص خلاقیت:
گاهی گروه خاصی از کارکنان برای نوآوری و خلاقیت استخدام می شوند و در بعضی از سازمانها این گروه را واحد تحقیق و توسعه می نامند. این گونه واحدها وقتشان را صرف یافتن ایده های جدید برای ارائه خدمات یا ساختن محصول، فناوری می کنند و گاهی تحقیق محض انجام می دهند(همان).
۲-۳-۱۱- روش های افزایش خلاقیت:
کسب تجربه با دقت در جزئیات و ایجاد پرسشهای زیاد، در مورد نحوه انجام کار ها و محیط اطراف و نیز مطالعه، گوش دادن و خوب دیدن ، مسافرت، تماسهای شخصی بویژه با کودکان و تغذیه و تهییج تصور بازیهای فکری مانند: حل معما و جدول، بازی شطرنج، مسابقه بیست سؤالی
سرگرمی ها و هنر های زیبا در قالب کارهای دستی، نقاشی، مجسمه سازی، نواختن موسیقی
مطالعه و خواندن بیوگرافی انسانهای موفق، مطالعه کتب تخصصی و عمومی
نویسندگی و نوشتن آنچه به اندیشه می آید.
تمرین در حل خلاق مسائل (تدبیر برای حل مسائل مشخص حقیقی)
کار گروهی با رعایت قواعد آن
در پیرامون و محیط کار خود اشیاء گوناگون داشته باشید.
خود را در نقش یک « تولید» تصور کنید و نقش آن تولید رابازی کنید.
به طبیعت نگاه کنید و الهام بگیرید.
تمام فرضیات خود را به شکل پرسش مطرح کنید( حسینی، ۱۳۸۶).
۲-۳-۱۲- مدیریت تقویت خلاقیت در سازمان:
وضعی را بوجود آورید، که افراد پدیده تغییر را بپذیرند(همکاری با مدیر در هنگام تصمیم گیری مدیر، به خطر نیافتادن امنیت شغلی با اجرای تغییر).
نظرات و عقاید جدید را تقویت کنید (گوش دادن با علاقه به نظرات کارکنان ، اجرا نمودن نظرات مناسب و گزارش به بالا دستان).
اجازه دهید افراد روابط متقابل با هم داشته باشند (رد و بدل شدن اطلاعات مفید بین کارکنان و اعضای گروه ها).
در برابر شکستها شکیبا باشید (ایده های ناموفق را تجربه کنید).
هدفها را بصورت مشخص تعیین کنید و برای تأمین آنها به اعضاء آزادی عمل بدهید.
برای افراد خلاق و سخت کوش ارزش قائل شوید (پرداخت پاداش مناسب برای خلاقیت).
فضای محرک خلاقیت را در سازمان ایجاد کنید و همیشه آماده شنیدن ایده ها و پیشنهاد ها باشید.
دادن وقت برای خلاقیت (ایجاد واحد مخصوص خلاقیت)
ایجاد برقراری نظام پیشنهاد هادات( خادم حسینی، ۱۳۸۶).
۲-۴- بخش چهارم: پیشینه تجربی
۲-۴-۱- تحقیقات انجام شده مرتبط با پژوهش در داخل کشور
- سید جوادین، عابدی، یزدانی و پورولی(۱۳۹۲)، به بررسی نقش میانجی اعتماد و تعهد سازمانی در رابطه بین عدالت سازمانی و رفتارهای شهروندی سازمانی در بیمارستان ها پرداخته شد. نتایج پژوهش نشان داد که تعهد سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی اثر مثبتی وجود داشت، همچنین اعتماد سازمانی بر رفتارهی شهروندی سازمانی اثر مثبتی وجود داشت.
- آغاز و نگین تاجی(۱۳۹۲)، در تحقیقی با هدف « اعتماد درون سازمانی: عاملی کلیدی در جهت تسهیم واقعی دانش» فرضیه های این پژوهش با بهره گرفتن از پرسشنامه در خبرگزاری ایسنا که اکثر کارکنان آن را نیروی کار دانشی و متخصصین تشکیل می دهند به آزمون گذارده شده اند. براساس نتایج این پژوهش، اعتماد درون سازمانی بر رفتارهای تسهیم دانش درون واحدی و میان واحدی مؤثر است. البته شدت این رابطه درباره تسهیم دانش خود را با اعضای شایسته تر واحد خود تسهیم کنند، اما از اینکه دانش خود را در اختیار اعضای سایر واحدها بگذارند چندان هراسی ندارند. نکته مهم این بود که افراد با سابقه مدیریتیبیشتر کمتر تمایل به در اختیار دیگران گذاشتن دانش خود داشتند.
ـ مایل افشار، رجب زاده و معمارپور(۱۳۹۱)، تحقیقی با عنوان:« بررسی ارتباط بین رفتار شهروندی سازمانی و بهره وری نیروی انسانی از دیدگاه کارکنان در بیمارستان های آموزشی شهر تهران» انجام داده اند. جامعه آماری تحقیق کلیه کارکنان بیمارستان های علوم پزشکی شهید بهشتی و تهران می باشند که از بین آنها ۴۲۹ نفر به روش تصادفی ساده انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است، که داده های آن از آزمون های همبستگی اسپیرمن و رگرسیون تجزیه و تحلیل گردید.نتایج پژوهش نشان داد که از نظر کارکنان بیمارستان های مورد مطالعه بین رفتار شهروندی سازمانی و بهره وری نیروی انسانی کارکنان رابطه معنی دار وجود دارد.
ـ مظلومی، ناصحی فر و احسان فر(۱۳۹۱)، تحقیقی با عنوان:« بررسی رابطه رهبری تحول آفرین و خلاقیت و نوآوری سازمانی در شرکت های خصوصی بیمه در ایران»انجام داده اند. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و از نظر بررسی فرضیات تحقیق همبستگی می باشد، جامعه آماری آن شامل کلیه مدیران ارشد شرکت های خصوصی بیمه بود، و تعداد ۱۳۸ نفر به روش تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب و از طریق پرسشنامه داده ها را از نمونه مورد نظر جمع آوری کردند. داده ها را از طریق روش تحلیل عاملی تأییدی و مدل معادلات ساختاری تحلیل شدند. یافته های این پژوهش نشان داد که رابطه ای مثبت بین رهبری تحول آفرین و نوآوری سازمانی وجود داشت و متغیر خلاقیت سازمانی در این میان نقش میانجی دارد.
ـ ضرغامی، جعفری و اخوان(۱۳۹۰)، تحقیقی با عنوان:« بررسی رابطه بین خلاقیت و انگیزه افراد برای نوآوری در سازمان های پژوهشی: مطالعه موردی در پژوهشکده پردازش هوشمند علائم» پرداختند. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و از نظر بررسی فرضیات تحقیق همبستگی می باشد، جامعه آماری آن شامل کلیه کارمندان سازمان های پژوهشی بود، و تعداد ۲۴۵ نفر به روش تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب و از طریق پرسشنامه داده ها را از نمونه مورد نظر جمع آوری کردند. داده ها را از طریق آزمون های همبستگی پیرسون تحلیل شدند. نتایج نشان داد که ارتباط معناداری بین میزان خلاقیت و انگیزه به کارگیری نوآوری در افراد وجود دارد. همچنین ارتباط این دو عامل با ویژگی های فردی، میزان مشارکت در پروژه های نوآورانه و تعداد جلسات شرکت در کارگاه آموزشی تفکر خلاق برگذار شده در پژوهشکده سنجیده شده است.
ـ هویدا، سیادت، آقابابایی و رحیمی(۱۳۹۰)، تحقیقی با عنوان:« بررسی رابطه بین راهبردهای رفتار محور خود- رهبری و خلاقیت اعضای هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت تهران» پرداختند. در یک تحقیق توصیفی از نوع همبستگی در دانشگاه علم و صنعت در سال تحصیلی ۸۹-۱۳۸۸ تعداد ۱۱۹ نفر را به عنوان نمونه انتخاب کردند و از طریق پرسشنامه های خلاقیت رندسیپ و پرسشنامه راهبردهای رفتار خود رهبری داده ها جمع آوری شدند و از طریق آزمون های همبستگی پیرسون تحلیل آنها انجام گرفت. یافته های تحقیق نشان داد که بین راهبردهای رفتار محور خود رهبری با خلاقیت رابطه مثبت وجود دارد.
- دانایی فرد، خائف الهی و حسینی(۱۳۹۰)، در پژوهشی با هدف بررسی« تأملی بر ارتقاء تسهیم دانش در پرتو رفتار شهروندی سازمانی» این پژوهش که در وزارت مسکن و شهرسازی و وزارت خانه راه و ترابری انجام شد؛ جامعه آماری آن شامل، ۶۶۲ نفر و نمونه ای به تعداد ۲۴۸ نفر انجام شد؛ از طریق آزمون همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی و تی مستقل داده های جمع آوری شده تحلیل شدند. و نتایج حاکی از ارتباط معنی دار بین رفتارشهروندی و ابعاد آن(بجز جوانمردی) و تسهیم دانش وجود داشت. نتایج رگرسیون نیزنشان داد که؛ متغیر مستقل(رفتارشهروندی) ۴/۱۸% از واریانس تسهیم دانش را پیش بینی کرد، و تفاوت معنی داری بین وزارت خانه های مورد پژوهش از نظر رفتار شهروندی و تسهیم دانش وجود نداشت.
- احمدی، ایرانیان و پارسانژاد(۱۳۹۰)، به بررسی رابطه خلاقیت سازمانی و رضایت شغلی با استرس شغلی در بین کارکنان سازمان جهاد کشاورزی استان فارس پرداخته است. یافته های این پژوهش نشان داد که رابطه ای مثبت بین خلاقیت سازمانی و رضایت شغلی وجود داشت اما یا استرس شغلی رابطه ای منفی داشتند.
- مصطفی نژاد، کریمی و حسنی( ۱۳۹۰)، در پژوهشی به بررسی رابطه بین خلاقیت و رفتار شهروندی سازمانی با کارآفرینی در بین معلمان دوره ابتدایی شهرستان پیرانشهر پرداختند. نتایج تحلیل آنها نشان داد که بین متغیر های خلاقیت و کارآفرینی ارتباط معنی داری وجود داشت. همچنین بین متغیر های رفتار شهروندی سازمانی و کارآفرینی نیز ارتباط معنی داری وجود داشت.. نتایج تحلیل رگرسیون چند گانه نیز نشان داد که بین خلاقیت و رفتار شهروندی سازمانی با کارآفرینی بطور کلی درمعلمان مرد و زن نیز ارتباط معنی داری وجود داشت.
- فتحی زاده، پاک طینت و شهبا در سال( ۱۳۸۹)، در پژوهشی با هدف بررسی« میزان خلاقیت و نوآوری در سه اداره دولتی آموزش و پرورش، جهاد کشاورزی و بهداشت و درمان شهرستان سیرجان و ارائه یک مدل پیشنهادی جهت افزایش خلاقیت و نوآوری در سازمان ها» داده های این پژوهش با بهره گرفتن از روش همبستگی تحلیل شدند، نتایج آن حاکی از این است، که بین متغیرهای مستقل( برنامه ریزی، فرهنگ سازمانی، ساختار سازمانی و بعد اجتماعی)، با میزان خلاقیت و نوآوری و نیز تفاوت معناداری بین میزان خلاقیت و نوآوری در سازمان های مذکور بررسی، سپس میزان خلاقیت در هریک از آنها محاسبه گردیده است.
- نیسی و نمکی(۱۳۸۹)، در پژوهشی با هدف بررسی« رابطه نشردانش(تسهیم دانش) و سطوح یادگیری سازمانی بین کارکنان دانشگاه شهید چمران اهواز» نمونه های این تحقیق از بین کارکنان دانشگاه شهید چمران اهواز انتخاب شده و شامل کلیه ی دانشکده ها و سایربخش های سازمانی می شدند. پرسشنامه های این مطالعه میان ۱۳۰ نفر از کارکنان توزیع شدهد که تعداد ۱۰۱ پرسشنامه قابل استفاده برای تحلیل نتایج تحقیق بود؛ نتایج تحلیل رگرسیون نشان دهنده ی ارتباط معنی دار بین متغیرهای نشر دانش و یادگیری سطوح فردی- گروهی با سطح سازمانی هستند. مدل های تحلیل مسیر نمایانگر عدم هم افزایی برخی ابعاد یادگیری به منظور تسهیل نشر دانش در جامعه ی مورد بررسی می باشند.
- یعقوبی، مقدمی و کیخا(۱۳۸۹)، پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین رهبری تحول آفرین و رفتار شهروندی سازمانی صورت گرفته است. در این راستا داده های مورد نیاز برای تحلیل این ادعا با بهره گرفتن از پرسشنامه‌های چند عاملی رهبری و رفتار شهروندی سازمانی از جامعه آماری پژوهش (سازمان مدیریت و برنامه ریزی و اداره امور مالیاتی استان قم) جمع آوری گردید. تحلیل اطلاعات با بهره گرفتن از ضریب همبستگی پیرسون حاکی از این است که رابطه بین سبک رهبری تحول آفرین و رفتار شهروندی سازمانی معنادار است. بعلاوه تمامی مؤلفه های رهبری تحول آفرین با رفتار شهروندی سازمانی رابطه معناداری دارند. همچنین تحلیل رگرسیون چند عاملی بیانگر این است که از میان مؤلفه های رهبری تحول آفرین، رفتار های آرمانی و ملاحظات فردی بیشترین تأثیر را در رفتار شهروندی سازمانی دارند.
- زندی در سال(۱۳۸۹)، در پژوهشی با هدف بررسی« رابطه بین تسهیم دانش و عملکرد مطالعه ی موردی: شرکت گاز استان کردستان» این پژوهش از لحاظ هدف جزء پژوهش های کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش جزء پژوهش های توصیفی _ پیمایشی است. جامعه آماری شامل تمامی کارکنان شرکت گاز استان کردستان می باشد. همچنین برای نمونه گیری از روش نمونه گیری تصادفی استفاده می شود. در این پژوهش از پرسش نامه استاندارد با سؤالات بسته جهت گردآوری داده ها استفاده شده است. رابطه معنی دار بین تسهیم دانش و عملکرد را گزارش کردند.
- شاهسواری(۱۳۸۹)، در تحقیقی با هدف «بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی بر اساس مدل دنیسون و تسهیم دانش در بانک سپه شهر تهران» این پژوهش که در جامعه آماری کارکنان بانک سپه شهر تهران ونمونه ای به تعداد ۱۹۶ نفر از طریق پژوهشی توصیفی از نوع همبستگی به بررسی رابطه بین فرضیات تحقیق پرداخت. نتایج نشان داد که فرهنگ سازمانی با تسهیم دانش رابطه معنی داری دارد.
- جعفرزاده کرمانی(۱۳۸۷)، در پژوهشی با هدف بررسی« زیرساختهای اشتراک دانش (بسترها و شیوه‎های به اشتراک‎گذاری دانش) در گروه‎های آموزشی کتابداری و اطلاع‎رسانی» بسترهای اشتراک دانش در این پژوهش از دو رویکرد بررسی شده‎اند؛ ابتدا بسترهایی که از نظر اعضای هیئت علمی برای اشتراک دانش مناسب دانسته شد و سپس بسترهایی که توسط دانشگاه محل خدمت اعضای هیئت علمی برای اشتراک دانش فراهم شده، شناسایی گردید (در این پژوهش، بسترهای پست الکترونیک، کارگاه‎های آموزشی، سمینارها و نشریه‎های تخصصی به عنوان مناسب‎ترین بسترها از دیدگاه اعضای هیئت علمی، تعیین گردید). با مقایسه و تطبیق یافته‎های این دو قسمت، خلأ بین بسترهای مناسب و موجود مشخص شد و نتایج نشان داد فراهم‎آوری بسترهای اشتراک دانش توسط دانشگاه‎های محل خدمت اعضای هیئت علمی، زیر سطح متوسط بوده است. همچنین، در پژوهش حاضر متداول‎ترین شیوه‎های اشتراک دانش مورد استفاده اعضای هیئت علمی(شامل: اشتراک دانش از طریق جلسات و نشستهای رسمی، شرکت در سمینارها، استفاده از پست الکترونیک و گروه‎های بحث و انتشار مقاله در نشریه‎ها) شناسایی گردید. پژوهشگر در این پژوهش به وجود رابطه‎ای متقابل بین بسترها و شیوه‎های اشتراک دانش پی برد.
- حقیقت جو و ناظم در سال(۱۳۸۸)، در پژوهشی با هدف بررسی« خلاقیت مدیران، سلامت سازمانی و بهره وری کارکنان دانشگاه های علوم پزشکی کشور» به این منظور از میان ۱۲۸۱ نفر جامعه آماری دانشگاه های علوم پزشکی کشور انجام شد، نتایج آن حاکی ازاین است، که بین سلامت روانی و بهره وری رابطه وجود دارد، بین میزان سلامت سازمانی و خلاقیت مدیران رابطه معکوس وجود داشت، اما معنی دار نبود. همچنین بین میزان خلاقیت مدیران و میزان بهره وری رابطه معنی دار وجود داشت؛ اما معنی دار نبود، و به عبارت دیگر با افزایش خلاقیت، بهره وری نیز افزیش یافته است.
ـ مقیمی(۱۳۸۵)، به بررسی ارتباط رفتارشهروندی سازمانی و فرهنگ کارآفرینی در سازمان های دولتی پرداخته است. نتایج پژوهش نشان داد که ارتباط قوی بین مولفه های فرهنگ سازمانی کارآفرینانه و رفتارشهروندی سازمانی گزارش شده است.

اما هزار دختر بافنده این زمان
با چرک و خون زخم سرانگشتهایشان
جان می کنند در قفس تنگ کارگاه
از بهر دستمزد حقیری که بیش از آن
پرتاب می کنی تو به دامان یک گدا…
هنگام بوسه و غزل عاشقانه نیست
هرچیز رنگ آتش و خون دارد این زمان
هنگامه رهایی لب ها و دست هاست
در روی من مخند
شیرینی نگاه تو بر من حرام باد
بر من حرام باد از این پس شراب و عشق
بر من حرام باد تپش های قلب شاد!
یاران من به بند
در دخمه های تیذه و نمناک باغشاه
در عزلت تب آور تیعیدگاه خارک
در هر کنار گوشه ی این دوزخ سیاه…
(ابتهاج،۶۳:۱۳۷۰)
همان گونه که ملاحضه گردید سایه ابتدا در این شعر اختلاف طبقاتی را با به تصویر کشیدن شب جشن تولّد محبوب خود و مقایسه کردن آن با رنج دختران بافنده و گرسنگی آنان را نشان می دهد.نوازندگی گالیا با ناز انگشتان او بر پرده های ساز از یک طرف و سرانگشتان زخمی و چرک آلود هزار دختر بافنده فقیر از سوی دیگر،باز تابی زیبا از مسائل اجتماعی است که شاعر تحت تأثیر تبلیغات سوسیالیستی و شعارهای آنان سروده است «این شعر اثری است، مردم گرا که مفاهیم آن از واقعیت های ملموس زندگی مایه گرفته است شعر( کاروان) نشان می دهد که واقعیت های زندگی مردم سزاوارترین مضامین برای آفرینش هنری به شمار می آیند و هنرمند می تواند این واقعیت های تلخ و سرسخت را به منزله آنچه هست، ببیند و آنها را به نحو مؤثّری برای مردم تصویر کند و از آن که باید باشد، یعنی از حقیقت سخن بگوید».(عابدی، ۱۳۳۷ : ۱۳۵)

در ادامه شعر، همان گونه که خود می گوید( هنگام بوسه و غزل عاشقانه نیست) به مسائل سیاسی می پردازد، در بند بودن دوستانش در دخمه های تاریک و نمناک، یادآور رنج ها و اندیشه های سیاسی اوست و این چنین به وعده خود جامه عمل می پوشاند مجموعه( قطعنامه) شاملو نیز این چنین سراسر است از همین اندیشه های سیاسی و توجه به مردم که تحت تأثیر همین تبلیغات تفکر چپ از ذهن شاعر تراوش کرده است، این مجموعه شامل چهار شعر طولانیست که در دوشعر آن به نام (شکوفه های سرخ یک پیرهن) و (سرود مردی که خودش را کشت) همانند مقدمه هوشنگ ابتهاج در (سراب) از گذشته خود انتقاد می کند و تعهّد می کند که از این به بعد در خدمت جامعه باشد شاملو خود در مورد این دو شعر می نویسد: «این اشعار حاصل مستقیم پشیمانی و رنج روحی من بود از اشتباه کودکانه چاپ مشتی اشعار سست و قطعات رمانتیک و بی ارزش در کتابی با عنوان آهنگ های فراموش شده است، دیر، امّا ناگهان بیدار شده بودم، تعهّد را تا مغزه استخوان هایم حس می کردم».( شاملو، ۱۳۶۴: ۸۱)
این مجموعه آغاز شعر سیاسی شاملو است،
سنگ می کشم بر دوش
سنگ الفاظ
سنگ قوانی را
و از عرق ریزان غروب، که شب را
در گود تاریکش
می کند بیدار…
من چنینم، احمقم شاید
که می داند
که من باید
سنگ های زندانم را به دوش کشم
به سان فرزند مریم که صلیبش را
و نه بسان شما
که دسته شلاق دژخیم تان را می تراشید
از استخوان برادرتان
و رشته تازیانه جلادتان را می بافید
از گیسوان خواهران
و نگین به دسته شلاق خودکامگان می نشانید
از دندان های شکسته پدرتان!
(شاملو، ۱۳۷۲: ۷۶-۷۴)
امّا تأثیر ترجمه های اشعار روسی و تفکّرات ناسیونالیستی در ین اشعار کمرنگ است، ولی در شعر( شعری که زندگی است) این تأثیر نمایان و هویداست:
موضوع شعر شاعر پیشین
از زندگی نبود
در آسمان خشک خیالش
جز با شراب و یار نمی کرد گفتگو
او در خیال بود و شب روز
تأثیر شعر او نیز
چیزی جز این نبود
آن را به جای مته نمی شد به کار زد
امروز شعر حربه خلق است
زیرا که شاعران

مسئول سرویس
ارزیابی (کد ارزیابی)
نمودار (۲-۷) گردش کار در گمرکات تجارتی (تشریفات گمرکی)
بخش پنجم: زیربنای نظری تحقیق
۲-۵-۱- مقدمه :
مدلی که در این تحقیق برای تعیین عوامل مؤثر بر رضایت ارباب رجوع از خدمات بکار رفته، برگرفته از مدل زیتامل و تئوری برابری آدامز می‎باشد.

۲-۵-۲- مدل زیتامل
در اواسط دهه ۱۹۸۰ زیتامل شروع به مطالعه شاخص‎های کیفیت خدمات و چگونگی ارزیابی کیفیت خدمات توسط مشتریان کرده که مدلی را در رابطه با کیفیت خدمات براساس مصاحبه‎هایی که با ۱۲ گروه مشتریان هدف مختلف انجام داده بود ارائه نموده است.
در مدل زیتامل رضایت، متغیر وابسته‎ای است که مورد توجه قرار گرفته است. متغیری که تلاش می‎شود تغییرات آن توسط سه متغیر مستقل کیفیت رویه، کیفیت مراوده و کیفیت نتیجه تعبیر و تفسیر شود.
بطور کلی این مدل تلاش می‎کند تا فعالیت‎های عمده سازمان که ادارک از کیفیت را تحت تأثیر قرار می‎دهد را نشان دهد.
کیفیت رویه
رضایتمندی
کیفیت مراوده
کیفیت نتیجه
نمودار (۲-۸) مدل رضایت زیتامل (زیتامل، ۱۹۸۰)
منظور از رویه، فرایند انجام کار و منظور از مراوده، برخورد و تعاملات رفتاری بین ارباب رجوع و کارکنان و منظور از نتیجه نیز، آن‎چه ارباب رجوع به خاطر آن به سازمان مراجعه می‎نماید می‎باشد.
که براساس نظر و پیشنهاد اساتید راهنما و مشاور متغیرهایی که برای بررسی کیفیت رویه از خدمات ارائه شده در دایره‎های صادرات و واردات بکار برده شده شامل: قوانین، مدت زمان (سرعت)، اختیارات و سیستم اطلاعاتی می‎باشند.
متغیرهایی را که برای بررسی کیفیت مراوده از خدمات ارائه شده در دایره‎های صادرات و واردات بکار برده شده است شامل : مسئولیت، احترام، نوع برخورد و متانت می‎باشند.
متغیرهایی که نیز برای کیفیت نتیجه از خدمات ارائه شده در دایره‎های صادرات و واردات بکار برده شده است شامل: تخصص، ضمانت و میزان خسارت می‎باشند.
۲-۵-۳- تئوری برابری
۲-۵-۳-۱- نظریه برابری آدامز
آدامز، برابری خود را در قالب مبادلات اجتماعی ارائه کرد که یک مبادله دوجانبه است و در آن هریک از دو طرف کاری برای طرف دیگر انجام می‎دهد و در مقابل چیزی دریافت می‎کند که انتظار دریافت آن را دارد.
کارکنان زمان و نیروی کار خود را صرف کارفرمایان می‎کنند و به زبان عادلانه این نیروی کار و زمان معروف سهمی است که کارکنان در سرمایه‎گذاری کارفرما برای خود منظور کرده‎اند و یا قائلند.
آدامز دنبال تحقق این مطلب بود که:
الف) چه وقت و چرا این داد و ستد ممکن است نامناسب یا مناسب تشخیص داده شود «مقدمه احساس بی‎عدالتی».
ب) نتایج احساس بی‎عدالتی چه عکس‎العمل‎هایی می‎باشند.
باتوجه به گفته‎های فوق به بررسی عدالت و تأثیر آن بر رضایت می‎پردازیم.
۲-۵-۳-۲- عدالت^[۱۰]
حیات و قوام هر سازمان یا سیستم اجتماعی منوط به وجود پیوندی مستحکم میان عناصر شکل دهنده آن است. ‌از این رو عدالت به مثابه عامل حیات و بقای سیستم‎های اجتماعی محسوب می‎شود؛ زیرا عدالت، اجزای مختلف را در کنار یکدیگر منسجم می‎سازد درحالی که بی‎عدالتی، موجبات جدایی عناصر شکل‎دهنده را فراهم می‎آورد (پورعزت، ۱۳۸۰).
عدالت میزان انصاف و برابری است که یک مشتری در طی یک تماس خدماتی ارائه می‎کند
(۱۹۹۸، Seiders & Berry ).
تحقیقات نشان می‎دهد که یکی از عوامل مؤثر بر ارزیابی مشتری از کیفیت خدمات ارائه شده، رعایت عدالت است (۱۹۹۴، Krishnan & Grant). به عبارتی دیگر عدالت حاصل قضاوت مشتری از میزان انصاف و برابری در یک تماس خدماتی است.
در اکثر نوشته‎های معاصر درخصوص سازمان‎ها به اهمیت ارزش‎های اساسی در سازمان تأکید شده است؛ که عدالت یکی از این روش‎های اساسی سازمان به شمار می‎رود.
کولینز^[۱۱] و پوراس، ارزش‎ها را اصول اساسی و راهنمای پایدار سازمان‎ها تعریف می‎کنند. راولس عدالت را اولین خاصیت سازمان‎های اجتماعی می‎داند. بارنارد انصاف را یکی از اصول بنیادی فعالیت‎های جمعی در سازمان‎ها قلمداد می‎کند. از نظر کلاوسون اصول اساسی رهبری مؤثر عبارتند: راستگویی، وفای به عهد، رعایت عدالت و انصاف و احترام به افراد. با توجه به این موارد می‎توان گفت که اهمیت انصاف در سازمان به خاطر نقشی است که بعنوان یک ارزش اساسی در سازمان ایفا می‎کند.
(۲۰۰۰ ، Konovesky)
تئوری برابری^[۱۲] و تئوری اسناد^[۱۳] از لحاظ نظری این بعد از مدل را تأیید می‎نماید. این تئوری‎ها ریشه در حقوق، روانشناسی، جامعه‎شناسی و اقتصاد دارند که با بهره گرفتن از آن می‎توان عدالت و انصاف را در تماس‎های خدماتی^[۱۴] سنجید. مشتری در قضاوت خود آنچه را که اتفاق افتاده است، دلیل رخ دادن آن، فردی که مسئول این رویداد است و همچنین نتایج حاصله را مورد بررسی قرار می‎دهد. مشتریان با بکارگیری تئوری برابری میزان عدالت را می‎سنجد و با بهره گرفتن از قضاوت ناشی از تئوری اسناد به رضایت یا عدم رضایت می‎رسد.
تئوری اسناد به مشتریان و مصرف کنندگان کمک می‎کند که راجع به رضایت یا عدم رضایت خود از خدمات قضاوت کنند (۱۹۸۴،Folkes). این تئوری در رشته‎های مختلف کاربرد دارد و یکی از پارادیم‎های مهم از نظر صاحبنظران روانشناسی و بازاریابی به حساب می‎آید.
منشاء تئوری اسناد، دیدگاه هایدر می‎باشد که سه متغیر علی، کانون، ثبات و کنترل را عوامل تعیین کننده در ارزیابی مشتری می‎داند. یکی از مؤلفه‎هایی که مشتری در روش ارزیابی خود از میزان برابری و انصاف و تماس خدماتی مورد استفاده قرار می‎دهد نه فقط توجه به آنچه که اتفاق افتاده است بلکه به منشاء و علت (کانون)، تا چه اندازه درحد انتظار بوده است (ثبات)، و مقصر چه کسی است نیز استناد می‎شود.
ونیر در سال ۱۹۸۰ به این نتیجه رسید که مشتریان شرکت را به خاطر قصور خارج از کنترل آنها مقصر می‎دانند و بیشتر به اهمیت تئوری اسناد در شکل‎گیری و ارزیابی مشتری و رضایت آنان تأکید نمود.
برابری در کسب رضایت مشتری بسیار اهمیت دارد زیرا مردم خواهان آن هستند که با آنها منصفانه رفتار شود (۱۹۷۸، Walster). همچنین تحقیقات بازاریابی نشان می‎دهد که بین نابرابری و عدم رضایت مشتری همبستگی مثبت وجود دارد (۱۹۸۳ ، Grove & Mowen ).
افرادی که بی‎عدالتی و نابرابری را احساس می‎کنند تلاش می‎کنند که عدالت برقرار شود
(۱۹۹۰، Greenberg)
بعد از آن نظریه پردازان علاوه بر عدالت، ابعاد آن یعنی عدالت توزیعی^[۱۵]،‌ عدالت رویه‎ای و عدالت مراوده‎ای^[۱۶] را نیز بعنوان مکمل عدالت بسط داده‎اند. تئوری برابری همچنین در رشته‎های دیگر نیز در تحقیقات مورد استفاده قرار گرفته است. جامعه‎شناسان برابری را بجای قضاوت احساسی، براساس نسبت مبادله منابع اقتصادی می‎سنجند. تئوری برابری نشأت گرفته از تئوری محرومیت نسبی و مقایسه اجتماعی مسبوق به فرمول ریاضی آدامز است که مقایسات اجتماعی را از طریق نسبت ستاده به داده بعمل می‎آورند.
مطالعات رضایت شغلی آدامز درخصوص برابری پرداخت، نشانگر آن است که کارکنانی که نسبت پرداخت را منصفانه و عادلانه می‎دانند از رضایت شغلی برخوردار هستند.
اسمیت^[۱۷] نیز اخیراً این اصول را برای ارزیابی میزان عدالت رویه‎ای، عدالت توزیعی و عدالت تراوده‎ای در مطالعات خود در رابطه با قصور در خدمات و بهبود آن بسط داده است.