ns76/0
خطای آزمایش
۱۰
۸۳/۰
۵۹/۱۹
۷۷/۱۷
۸۰/۲
ضریب تغییرات (%)
۶۱/۱۱
۴۲/۱۷
۴۷/۱۶
۵۰/۱۳
ns ، * و ** به ترتیب غیر معنی دار و معنی داری در سطح احتمال ۵% و ۱%
۴-۵- اثر تاریخ کاشت و مالچ بر تعداد گره ریشه لوبیا
با توجه به نتایج حاصل از تجزیه واریانس تعداد گره ریشه مشاهده شد که اثر تاریخ کاشت، استفاده از مالچ و اثر متقابل آنها بر این صفت بسیار معنی دار گردید(جدول ۴-۲).
مقایسه میانگین اثر تاریخ کاشت بر صفت تعداد گره ریشه در نمودار ۴-۵ نشان داده شده است. با توجه به نتایج به دست آمده در تاریخ کاشت دوم(۱۰/۲/۹۳) تعداد گره بیشتری روی ریشه لوبیا نسبت به تاریخ کاشت های اول و سوم تشکیل شد. تأخیر در کاشت، کل دوره رشد گیاه(رویشی و زایشی) را کاهش می دهد و کلیه صفات مورفولوژیکی گیاه از جمله تعداد گره کاهش می یابد(وقار و همکاران، ۱۳۸۸). تأخیر کاشت بهاره لوبیا غالباً با افزایش دما طی دوران رشد گیاه و در نتیجه با تسریع نمو همراه می باشد. تسریع نمو موجب کاهش فرصت برای رشد و همچنین موجب کاهش تشکیل تعداد شمار کمتری گره در ریشه می شود (خواجه پور و باقریان نایینی، ۱۳۸۰؛ اردکانی و همکاران، ۱۳۸۵). مقایسه میانگین اثر مالچ بر تعداد گره ریشه نشان داد که بیشترین میانگین آن در شرایط استفاده از مالچ مشاهده می شود(نمودار ۴-۶). نتایج حاصل از تأثیر مالچ بر رشد و گره لوبیا فرانسه بیانگر این است که مالچ با ایجاد شرایط مناسب برای فعالیت باکتری باعث افزایش تعداد گره می شود(سینگ[۲۹] و همکاران، ۲۰۱۱). تاریخ های کاشت اول، دوم و سوم × مالچ تقریباً از نظر تعداد گره تشکیل شده روی ریشه مشابه هم بودند اما تاریخ کاشت اول و سوم بدون مالچ دارای کمترین تعداد گره ریشه تشکیل شده روی هر بوته لوبیا بودند(نمودار ۴-۷). از آنجایی که برای تشکیل گره ریشه به شرایط خاصی در خاک نیاز است و علاوه بر آن جمعیت باکتری در خاک نیز از شرایط بسیار مهم است به نظر می رسد با مطلوب شدن وضعیت دمای خاک در شرایط تاریخ کاشت دوم و استفاده از مالچ تعداد گره تشکیل شده روی ریشه های لوبیا افزایش یافته باشد. در تاریخ کاشت سوم به علت مدت زمان کم، گیاه فرصت همزیستی با باکتری را ندارد زیرا در اثر فشار طول روز به سرعت وارد مرحله گلدهی می شود و گل ها به عنوان مخازن قوی بخش زیادی از مواد پرورده فتوسنتزی را به سمت خود جذب می کنند و انتقال مواد فتوسنتزی به سمت ریشه ها برای ایجاد گره کم می شود. نکته قابل توجه این است که در شرایط استفاده از مالچ روند تشکیل گره در کلیه تاریخ کاشت ها تقریباً یکسان بود و نوسانات زیادی در تشکیل گره های ریشه بوته لوبیا مشاهده نمی شود.
۳۴/۱=LSD
نمودار ۴-۵- اثر تاریخ کاشت بر تعداد گره ریشه تشکیل شده در هربوته لوبیا
۰۹/۱LSD=
نمودار ۴-۶- اثر مالچ بر تعداد گره ریشه تشکیل شده در هر بوته لوبیا
۸۹/۱=LSD
نمودار ۴-۷- اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر تعداد گره ریشه تشکیل شده در هر بوته لوبیا
۴-۶- اثر تاریخ کاشت و مالچ بر درصد پوشش علف هرز
تجزیه واریانس درصد علف هرز بیانگر معنی دار بودن اثر مالچ و اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ می باشد، اما اثر تاریخ کاشت براین صفت معنی دار نشد(جدول ۴-۲).
مقایسه میانگین اثر مالچ بر پوشش علف هرز نشان داد که استفاده از مالچ در کنترل بیشتر علف هرز تأثیر داشت(نمودار ۴-۸). مالچ با پوشش سطح خاک مانع نفوذ نور شده و این امر باعث می شود جوانه زنی بذر علف های هرز با مشکل مواجه شده و بذرهای کمتری جوانه بزنند. در واقع مالچ در مزارع با کاهش رسیدن نور به بذر علف های هرز موجب کاهش جوانه زنی آنها از طریق کاهش کیفیت و کمیت نور می شود. همچنین با بهره گرفتن از مالچ می توان موجب ایجاد تغییرات فنولوژیکی در رشد علفهای هرز شد. ترکیبات آللوپاتیک نیز می توانند از راه های مختلفی از جمله تجزیه ضایعات موجود در مالچ، انتشار ترشحات ریشه ای گیاهان موجود در مالچ و تبخیر شدن از سطوح مختلف اندام های گیاهی موجود در مالچ وارد خاک شوند و به طور گسترده ای کنترل کننده انتخابی علف های هرز باشند(قنبری و همکاران، ۱۳۹۲؛ رلف و مک دانیل[۳۰]، ۲۰۰۹). نتایج اثر مالچ کاه بر جمعیت بانک بذر نشان داد که مالچ کاه اندازه بانک بذر را کاهش داده به طوری که با افزایش میزان مالچ از تراکم بذور کاسته می شود(عسگرپور و همکاران، ۱۳۸۹).
تیمار تاریخ کاشت دوم بدون مالچ بیشترین مقدار پوشش علف هرز در هر کرت را داشت اما تیمار تاریخ کاشت دوم با مالچ دارای کمترین میانگین این صفت بود(نمودار ۴-۹). در شرایط بدون مالچ و در تاریخ کاشت دوم لوبیا درصد پوشش علف هرز در هر کرت بسیار زیاد بود در حالی که در همین تاریخ کاشت استفاده از مالچ توانست به طور قابل توجهی و به مقدار ۸۷ درصد جمعیت علف های هرز را کاهش دهد. در تاریخ کاشت سوم نیز باز هم درصد پوشش علف هرز در شرایط استفاده از مالچ کمتر از عدم کاربرد مالچ بود اما نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که افزایش دمای هوا و در نتیجه دمای خاک و نیز افزایش شدت نور در شرایط استفاده از مالچ پوشش علف هرز به مقدار کمی افزایش یافت.
۷۸/۵LSD=
نمودار ۴-۸- اثر مالچ بر درصد پوشش علف هرز در لوبیا
۰۱/۱۰LSD=
نمودار ۴-۹- اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر درصد پوشش علف هرز در لوبیا
۴-۷- اثر تاریخ کاشت و مالچ بر مقدار رطوبت نسبی خاک
تجزیه واریانس اثر مالچ و تاریخ کاشت بر مقدار رطوبت نسبی خاک نشان داد این دو فاکتور بر صفت مذکور اثر معنی داری داشتند، اما اثر متقابل تاریخ کاشت × مالچ بر این صفت معنی دار نشد(جدول ۴-۲).
مقایسه میانگین اثر تاریخ کاشت بر مقدار رطوبت نسبی خاک نشان داد که مقدار رطوبت نسبی خاک به تدریج از تاریخ کاشت اول تا تاریخ کاشت سوم کاهش پیدا کرده است و کمترین مقدار رطوبت نسبی خاک در تاریخ کاشت سوم دیده شد(نمودار۴-۱۰). هر چه از تاریخ کاشت اول به سمت تاریخ کاشت سوم پیش می رویم دمای هوا زیاد شده و از مقدار بارندگی ها کاسته می شود که موجب کاهش درصد رطوبت خاک می شود در واقع در تاریخ اول به علت هوای خنک و بارش باران افزایش رطوبت دیده شد.
اثر مالچ بر رطوبت نسبی خاک نیز نشان داد که مقدار رطوبت نسبی خاک در شرایط استفاده از مالچ بیشتر از رطوبت خاک در شرایط عدم استفاده از آن بود(نمودار ۴-۱۱). مالچ با جلوگیری از برخورد نور خورشید به سطح خاک و خنک نگه داشتن خاک از تبخیر رطوبت جلوگیری کرده و همچنین افزایش تخلخل خاک و نفوذپذیری آب باعث افزایش رطوبت در خاک می شود که با نتایج(سینگ[۳۱] و همکاران، ۲۰۱۱) مطابقت دارد. همچنین مالچ بازتاب تابش خورشید را در روز افزایش می دهد و باعث کاهش از دست دادن حرارت کمی از خاک در شب می شود. در نتیجه با افزایش دمای حداقل و کاهش دمای حداکثر تفاوت در دمای سطحی خاک در طی شبانه روز را به وجود می آورد. داشتن محتوای آب خاک سطحی نزدیک به ظرفیت مزرعه و درجه حرارت کمتر خاک به طور کلی به نفع رشد گیاه و افزایش عملکرد است. به خصوص برای خاک هایی با ظرفیت نگهداری آب پایین. محتوای بالای آب خاک در سطح خاک و تغییرات کمتر دمای روزانه خاک می تواند جذب مواد غذایی را افزایش دهد که اثر مالچ بر رشد و توسعه گیاه را تشدید می کند(وایل[۳۲] و همکاران، ۲۰۱۵).
۹۱/۳=LSD
نمودار ۴-۱۰- اثر تاریخ کاشت بر مقدار رطوبت نسبی خاک
۱۹/۳LSD=
نمودار ۴-۱۱- اثر مالچ بر مقدار رطوبت نسبی خاک
