داتوره

+

+

عبادزاد (۱۳۸۶) و پاریزی (۱۳۹۰)

 

تاجریزی

+

+

عنابستانی (۱۳۹۰)

 

خاکشیر

+

یافت نشد

عنابستانی (۱۳۹۰)

 

سلمه تره

+

+

پاریزی (۱۳۹۰) و عنابستانی (۱۳۹۰)

 

لوبیا چیتی

یافت نشد

+

قارونی کردانی (۲۰۱۳)

 

 

 

 

 

 

 

 

۲-۹-علائم بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند
علائم بیماری پیچیدگی بوته چغندر قند بر حسب جدایه ویروس و میزبان گیاهی متغییر است. از طرفی شرایط محیطی نیز فاکتور مهمی در بروز علائم و شدت و ضعف آن محسوب می‌شود (Freitag and Severin, 1936; Bennett, 1971 ). برخی گیاهان مانند واریته‌های حساس چغندرقند، اسفناج و لوبیا علائم مشخصی را نشان می‌دهند، اما در سایر محصولات علائم خفیف و حتی گاهی غیرقابل تشخیص هستند (Hills and Taylor, 1954).
علائم بارز آلودگی ویروس پیچیدگی بوته برروی برگ‌های چغندرقند شامل رگبرگ روشنی، تا شدن یا لوله شدن برگ‌ها به موازات رگبرگ اصلی به طرف بالا همراه با راست ایستادن برگ‌ها و کاهش رشد می‌باشد. در سطح زیرین برگ‌ها، رگبرگ‌ها دچار تورم‌های زگیل مانند (enations) می‌شوند (شکل ۲-۱ ). بعلاوه ریشه‌ها کوتاه مانده، چوبی و شکننده شده و ریشه‌های فرعی پیچیده و بد شکل می‌گردند. ریشه‌های بد شکل شده کارایی کمتری دارند، از این رو گیاه ممکن است در طول روز پژمرده شود (Bennett, 1971; Sutic et al., 1999).
شکل ۲-۱ وجود نقاط برجسته در روی رگبرگ‌ها و چروکیدگی برگ چغندر‌قند در اثر آلودگی به ویروس کرلی تاپ ( فتاحی ۱۳۹۱).
علاوه بر چغندرقند، چند گیاه محک خوب برای BCTV وجود دارد که علائم آن‌ ها به شرح زیر می‌باشد:

برروی توتون معمولی (Nicotiana tabacum) علائم رگبرگ روشنی با کوتاه شدن میان گره‌ها و به دنبال آن کوتولگی گیاه دیده می‌شود، برگ‌های جوان کوچک مانده و فنجانی می‌گردند.
در داتوره (Datura stramonium) برگ‌های جوان کوچک می‌مانند، در حالی که برگ‌های مسن علائم رگبرگ روشنی را نشان می‌دهند، در خیار (Cucumis sativus) علائم مرگ گیاهچه و کوتولگی قسمت‌های تازه جوانه‌زده، بد شکلی برگها و کم شدن فاصله میان گره‌ها که نتیجه آن مجتمع شدن برگ‌ها است در گیاهان مسن‌تر دیده می‌شود. قسمت‌های تازه جوانه‌زده، بد شکلی برگها و کم شدن فاصله میان گره‌ها که نتیجه آن مجتمع شدن برگ‌ها است در گیاهان مسن‌تر دیده می‌شود. در گوجه‌فرنگی (Lycopersicon esculentum) علائم ضخیم شدن، پیچیدگی و چین‌ خوردگی برگ‌ها و صورتی رنگ شدن رگبرگ‌ها، ریزبرگی، نامتقارن شدن پهنک برگ، زردی برگ‌ها مشاهده می‌گردد. در بوته‌های اسفناج آلوده علائمی شامل کاهش رشد، راست ایستادن برگها، لوله شدن برگها به سمت بالا و تورم رگبرگ‌ها در پشت برگ مشاهده می‌شود. در گیاهان زینتی شامل اطلسی، قرنفل و میخک علائمی از قبیل زردی برگ‌ها و کاهش رشد بوته‌ها مشاهده می‌شود (جهان بین، ۱۳۹۲; Thomas and Mink, 1979).
۲-۱۰-کنترل بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند
دامنه میزبانی وسیع و فراوانی زنجرک ناقل مدیریت‌ بیماری پیچیدگی بوته چغندر‌قند را مشکل ساخته است (Creamer et al., 1996). با وجود این یک سری از روش‌های مدیریتی جهت کنترل این بیماری تاکنون مورد استفاده قرار گرفته که تا حدودی موثر بوده است.

 

 

• کنترل شیمیایی بیماری با بهره گرفتن از حشره‌کش ها: از آنجایی که زنجرک ناقل ویروس قادر به حرکت به مزارع مجاور در هنگام سمپاشی است سمپاشی باید در سطوح وسیع صورت پذیرد. استفاده از حشره‌کش‌های سیستمیک به طور موثری از وقوع بیماری پیچیدگی بوته در مرحله بحرانی رشد بوته‌های چغندر‌قند جلوگیری می‌کند (Malm and Frinkner, 1968). تیمار بذر یا خاک با حشره‌کش‌های سیستمیک، گیاهان را تا مرحله ٨-۶ برگی محافظت می کند (Ritenour et al., 1970; Hills et al., 1960). استفاده از حشره‌کش در نواحی غیرزراعی، زمانی که زنجرک‌ها برروی میزبان های پاییزه تجمع می‌یابند تا حدود زیادی تعداد حشرات مهاجر بهاره را کاهش می‌دهد (Bennett, 1971).

 

 

 

• به کارگیری ارقام مقاوم چغندرقند: این روش نیز جهت کنترل این بیماری مورد استفاده می‌باشد. در واریته‌های مقاوم غلظت ویروس کمتر، دوره کمون طولانی‌تر و ایجاد بهبودی بعد از آلودگی با سرعت بیشتری صورت می‌گیرد (Duffus and Shoyen, 1977). از آنجایی که جدایه‌های BCTV و در حال حاضر گونه‌های ویروسی ایجاد کننده بیماری پیچیدگی بوته چغندرقند دارای صفات فنوتیپی و ژنوتیپی مربوط به خود هستند، باید گونه یا جدایه غالب را در منطقه مشخص نمود و سپس استراتژی‌های مقاومت به بیماری را تنظیم کرد (Stenger, 1995).

 

 

 

• به کارگیری اقدامات زراعی: جهت کنترل بیماری پیچیدگی بوته چغندر‌قند می‌توان به تغییر تاریخ کاشت اقدام کرد به طوری که قبل از مهاجرت زنجرک، گیاه مرحله حساس را طی نماید اما از آنجایی که زمان هجوم زنجرک چغندر در هر سال بسته به دما قابل پیش‌بینی نمی‌باشد نمی‌توان به این راهکار تکیه کرد (Wang et al., 1999). بهبود شرایط زراعی رشد گیاه جهت افزایش سایه‌دهی گیاه و رطوبت و در نتیجه کاهش جمعیت زنجرک و هم‌چنین کاهش منابع تکثیر زنجرک‌ها و منابع میزبانی زراعی از جمله اقداماتی است که به کنترل بیماری کمک می کند (Bennett, 1971; Duffus, 1983).

 

مرحله ی ۴: دگرگونی

- درگاه واحد برای دسترسی به خدمات

 

 

۱-۶-۷ امکان سنجی
امکان سنجی، پتانسیل موفقیت یک پروژه را ارزیابی می کند، پنج فاکتور رایج در مطالعه امکان سنجی از اهمیت بیشتری برخوردار است که شامل:
۱ - فنی^[۸] ۲ - اقتصادی^[۹] ۳ - قانونی^[۱۰] ۴ - عملیاتی^[۱۱] ۵ - زمان بندی^[۱۲] می شود.
فصل دوم
مروری بر ادبیات تحقیق
۲-۱ بخش اول: شبکه تبادل الکترونیکی اطلاعات
۲-۱-۱ مقدمه
ارتباط از ایما و اشاره و دود و کبوتر شروع شده تا به اینترنت و ماهواره رسیده است. دود و آتش از وسایل اولیه ارتباطات محسوب می شود. اختراع خط از دیگر تلاش های انسان برای ایجاد ارتباط بود. ظاهراً سومری ها عجله زیادی برای برقراری ارتباط با سایرین داشتند. مصریان نیز خط هیروگلیف را اختراع کردند. ایرانیان باستان با بهره گرفتن از اسب و سوار تازه نفس (چاپار) نامه های دولتی را با سرعت به نقاط مختلف می رساندند. در سال ۱۷۹۲ « چاپ^[۱۳]» فرانسوی توانست ماشینی برای ارسال ۱۹۶ سیگنال به سایر نقاط اختراع کند. «کوک^[۱۴]» انگلیسی آن را کامل تر کرد، اما این «مورس^[۱۵]» بود که علایم تلگراف را به صورت ۳نقطه ابداع کرد. .«مارکونی^[۱۶]» ایتالیایی نخستین مخترع رادیو بود. با نصب ترانزیستور توسط « شوکلی^[۱۷]» در سال ۱۹۴۸ این اختراع کامل تر و اندازه رادیو کوچکتر شد.تلفن بی سیم مشکل حرکت کردن با تلفن را برای بعضی ها حل کرد. این آزادی عمل را مدیون تکمیل شدن فناوری رادیویی هستیم. تلفن تصویری آخرین پدیده در فناوری تلفن است.
تلویزیون مهمترین وسیله ارتباطی جهان امروز است. این وسیله به صورت مستقیم و لحظه ای صدا و تصویر را از هر جای جهان که این اطلاعات ارسال می شود، دریافت می کند.. رادار در سال ۱۹۳۰ کامل و در جنگ جهانی دوم به عنوان راهنمای هواپیما و کشتی به خدمت گرفته شد. رایانه در زندگی امروز ما نقش مهمی دارد که با راه اندازی شبکه جهانی اینترنت توانسته است فاصله ها را کوتاه و به تبادل اطلاعات کمک بیشتری کند. با وجود شبکه های گسترده الکترونیکی و دیجیتال وایجاد خطوط پرسرعت اینترنت و اینترانت و اکسترانت و شبکه ­های تحت وب در جهان، سرعت تبادل اطلاعات به سرعت میلی ثانیه رسیده است و دریافت اطلاعات یکسان توسط چندین کاربر همزمان، انتقال اطلاعات وتبادل آنرا جهت سهولت در کار و کاهش هزینه های کاربران تسهیل نموده است (پورمند،۱۳۸۶، ۱۶).
۲-۱-۲پیشینه جهانی تبادل الکترونیکی داده
تبادل داده‌های تجاری تحت استانداردی خاص که مورد توافق طرفین باشد از یک رایانه به رایانه دیگر بدون دخالت متصدی را تبادل الکترونیکی داده گویند. معتبرترین شیوه تبادل الکترونیکی داده یی دی آی (EDI) نام دارد که اولین بار در سال ۱۹۷۰ میلادی (برابر با ۱۳۴۹ شمسی) توسط شبکه‌های افزاینده ارزش موسوم به VAN برای جایگزینی انتقال داده به‌وسیله مودم و یا سیستم‌های متداول کاغذی ارائه شد. خدمت ارائه شده از استاندارد X۱۲ تعریف شده توسط موسسه ملی استاندارد آمریکا موسوم به ANSI برای تعریف داده‌ها استفاده می‌کرد که هنوز مورد استفاده در آمریکای شمالی و سایر نقاط دنیا می‌باشد. بعدها سازمان ملل استاندارد دیگری را به نام EDIFACT معرفی و به اعضا پیشنهاد کرد که بیشتر در اروپا متداول می‌باشد^[۱۸].
EDIFACT استاندارد بین المللی شناخته شده ای برای EDI جهت مبادله رنج وسیعی از بخش های تجاری و غیرتجاری است. در ضمن قراردادهایی برای جایگذاری پیام ها در یک نامه وجود دارد که فرستنده، گیرنده و دیگر ویژگی های یک انتقال را مشخص می کند (مارتین^[۱۹]، ۱۹۹۹).
۲-۱-۳تعریف شبکه کامپیوتری
شبکه کامپیوتری چیست؟
دانشنامه رشد در سایت خود بطور خلاصه در خصوص شبکه کامپیوترو سخت افزار و نرم افزار مطالبی منتشر نموده که در ادامه خلاصه آن ارائه میگردد:
یک شبکه شامل دو یا چند کامپیوتر است که برای به اشتراک گذاشتن منابع خود (مثل چاپگر و CD-ROM)، رد و بدل کردن فایل ها و یا ارتباط با یکدیگر متصل شده اند.
۲-۱-۴ مدلهای پیاده سازی دولت الکترونیکی
فرایند توسعه وپیاده سازی دولت الکترونیکی یک فرایند پویا و جامع است. باتوجه باینکه شرایط کشورهای گوناگون جهان تاحدودی بایکدیگر متفاوت است و هریک از آنها ممکن است در پیاده سازی دولت الکترونیکی مقاصد ویژه ای را دنبال کنند، نمی توان یک متدولوژی و روش یکتا را برای همه کشورها تجویز کرد. از اینروفرایندتوسعه الکترونیکی باید برپایه شناخت و تحلیل درست از شرایط محیطی انجام گیرد در عین حال، با بررسی نحوه گسترش دولت الکترونیکی در کشورهای مختلف جهان، می توان شاهد روندها و کارهای همانندی میان آنها بود و به نتایج زیر رسید:
۱ – هرکدام ازمنابع علمی و پژوهشی، مدل و یا متدولوژی خاصی را برای تشریح مراحل مورد نیاز ارائه کرده اند.
۲ – پیاده سازی دولت الکترونیکی به مثابه انتقال از یک نوع سیستم حکومتی به نوع دیگری از اداره امور است. بنابراین متدولوژی های پیاده سازی دولت الکترونیکی ماهیتی تکاملی دارند و بیشتر شبیه به ساخت یا ایجادیک سیستم جدید هستند.
۳ – بنظر میرسدکه فرایند ایجاد و توسعه دولت الکترونیکی یک فرایند پیوسته است و بطورمعمول در ۴ یا۵ گام پیموده می شود. این موضوع با پژوهشهای متعددی که درباره روند گسترش دولت الکترونیکی در نقاط مختلف جهان و در سال های گذشته انجام گرفته، نشان داده شده است. مدلهای مختلف پیاده سازی دولت الکترونیکی به دو دسته ۴ مرحله ای و ۵ مرحله ای تقسیم میشوند که بشرح ذیل معرفی میگردند.
جدول ۲-۱ مدلهای پیاده سازی دولت الکترونیکی

 

مراحل پیاده سازی

نام مدل پیاده سازی

ردیف

 

۱ – فهرست برداری۲ – تراکنش ۳- ادغام عمودی ۴- ادغام افقی

Layne-Lee

 

 

۱-پیدایش ۲ – ارتقا ۳ – تعامل ۴- تراکنش ۵ – یکپارچگی

United Nations

 

 

• •  

 

 

 

1. 1. اهتمام صحابه و تابعان به قرآن

 

اهمیت ویژه‌ای که اصحاب پیامبر۹و مسلمانان قرون اول و دوم هجری، نسبت به قرآن کریم قائل بودند، دلیل دیگری است که قائلان به این دیدگاه، برای اثبات مدعای خود ذکر کرده اند.

نقد
در پاسخ به این دلیل باید بگوییم که اهتمام صحابه و تابعین بر قرآن، تواتر اصل قرآن را ثابت مى‏نماید، نه تواتر کیفیت قرائت آن را. چرا که- همانطور که قبلاً گفتیم- تلازمى بین تواتر قرآن و تمامى قرائات نیست.
آیت الله خویی;در پاسخ به این دلیل می نویسد: «اهمیت دادن مسلمانان به قرآن کریم و اهتمام همه جانبه به آن، سبب تواتر خود متن قرآن کریم خواهد شد، نه تواتر چگونگی تلفظ و قرائت آن؛ به ویژه آنکه قرائت برخی از قاریان، مبتنی بر اجتهاد (اظهار نظر شخصی) یا سماع از یک نفر بوده است. به فرض پذیرش این دلیل باید همه قرائات متواتر باشند چون دلیلی بر اختصاص تواتر بر قرائات هفتگانه یا دهگانه وجود ندارد. و برای خواننده روشن است که انحصار قرائات در قرائات سبعه مربوط به قرن سوم هجری است و قبل از آن هیچ اثری از آن ها نبوده است.»^[۱۹۰]

 

• •  

 

 

 

1. 1. ادعای اجماع

 

دلیل دیگری که قائلان به تواتر قرائات در پدیرش این ادعا بیان می کنند این است که متواتر بودن قرائات هفتگانه مورد اجماع (تمام دانشمندان علوم قرآنی در تمام قرون) بوده است.
نقد
در پاسخ به این دلیل باید گفت که چنین اجماعی گزارش نشده است و وجود ندارد زیرا تعداد زیادى از علماء، حتى از علماى اهل سنت قائل به عدم تواتر قراآت هستند. مانند فخر رازى در التفسیر الکبیر ^[۱۹۱] و ابن جزرى در النشر^[۱۹۲] و زرکشى در البرهان‏ ^[۱۹۳] و … به عدم تواتر قراآت سبعه، اعتقاد دارند.
از علماى شیعه نیز کسانى مانند شیخ طوسى;در تبیان‏^[۱۹۴]، علّامه محمد جواد بلاغى‏ ^[۱۹۵]، آیه اللّه خوئى;^[۱۹۶] و … قائل به عدم تواتر قراآت هستند.
به فرض اینکه همه علمای اهل سنت قائل به تواتر قرائات سبع باشند این ادعا قابل پذیرش نیست چرا که مفهوم اجماع در صورتی محقق می‌شود که پیروان نظریه‌های مقابل، مخالف آن نباشند. به دیگر سخن تمام عالمان یک عصر بر یک نظری خاص اتفاق نظر داشته باشند. اما در مسأله قرائات هفتگانه، حتی پیروان هر یک از این قرائات به تخطئه و خرده‌گیری بر قاری دیگر پرداخته و به نوعی با یکدیگر مخالف بوده‌اند. بنابراین تصور چنین اجماعی امکان ندارد و ادعایی بیش نیست.^[۱۹۷]

 

• •  

 

 

 

1. 1. حدیث سبعه احرف

 

یکی دیگر از ادله قابل طرح موافقان تواتر قرائات سبعه حدیث «نزل القرآن على سبعه احرف» است؛ این حدیث در بسیاری از منابع اهل سنت و برخی منابع شیعی آمده است. موافقان تواتر قرائات به این حدیث استناد کرده اند و در معنا و تفیسر «سبعه احرف» گفته اند: مراد از هفت حرف همان هفت قرائت متواتر است. به عبارت مقصود از نزول قرآن بر هفت حرف، نزول قرآن بر هفت قرائت است و قرآن با هفت قرائت بر پیامبر۹نازل شده است. از جمله این افراد می توان به ابن جزری اشاره کرد که در طبقات القراء مراد از حرف را قرائت می داند و می نویسد: «اهل شام به حرف ابن عامر قرائت می کردند.^[۱۹۸]» ^[۱۹۹]
نقد
این استدلال مدعیان نادرست است; زیرا اولاً: روایاتى داریم که تأکید مى کند نزول قرآن بر هفت قرائت حرف نادرستى است و قرآن بر یک قرائت نازل شده است. روایتی از امام باقر۷در این باره وجود دارد که استدلال را رد می کند: «الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ جَمِیلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ زُرَارَهَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ۷قَالَ: إِنَ‏ الْقُرْآنَ‏ وَاحِدٌ نَزَلَ‏ مِنْ‏ عِنْدِ وَاحِدٍ وَ لَکِنَ‏ الِاخْتِلَافَ‏ یَجِی‏ءُ مِنْ قِبَلِ الرُّوَاهِ.^[۲۰۰];……امام باقر۷فرمودند: قرآن یکى است و از سوى خداى واحد نازل شده است؛ اما اختلاف هایى که در قرائت ها وجود دارد، از طرف راویان این قرائت هاست.» روایت دیگرى نیز در این باره از امام صادق۷وجود دارد: « عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَیْنَهَ عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ۷إِنَّ النَّاسَ یَقُولُونَ إِنَّ الْقُرْآنَ نَزَلَ عَلَى سَبْعَهِ أَحْرُفٍ فَقَالَ کَذَبُوا أَعْدَاءُ اللَّهِ‏ وَ لَکِنَّهُ‏ نَزَلَ‏ عَلَى‏ حَرْفٍ‏ وَاحِدٍ مِنْ‏ عِنْدِ الْوَاحِدِ^[۲۰۱] ….. به حضرت۹عرض کردم، مردم مى گویند: قرآن بر هفت حرف نازل شده است.حضرت۷فرمود: این سخن دشمنان خداست که دروغ مى گویند، و لیکن قرآن بر یک حرف از سوى خداوند واحد نازل شده است.»
صاحب التمهید فی علوم القرآن نیز ذیل این بحث احادیث زیادی در معنا و تفسیر این حدیث ذکر کرده است که برخی از آن ها صریحا رد دلالت احرف سبعه بر قرائات سبع است.^[۲۰۲]
ثانیاً بسیاری از علمای عامه سبعه احرف را به معنای دیگری حمل می کنند به عنوان مثال قرطبی در تفسیرش در این باره فصلی می گشاید و می نویسد: «بسیاری از دانشمندان گفته اند: قرائت های سبعه که به قراء منصوب است غیر از احرف سبعه ای است که صحابه قرائت می کردند. قرائت های هفتگانه مربوط به یک لهجه از احرف سبعه است یعنی همان لهجه ای که عثمان مصحف خود را بر اساس آن جمع آوری کرد.»^[۲۰۳]
به علاوه، دانشمندان تفسیرهاى مختلف دیگری^[۲۰۴] نیز ، براى این روایت ذکر کرده اند و این گونه نیست که این توجیه و تفسیرى که مدعیان مطرح مى کنند، بر آن تفسیرها ترجیح داشته باشد؛ بنابراین، یک روایت مبهم و متشابهى خواهد بود که مقصود اصلى آن روشن نیست.
ثالثا: زمانی که پیامبر۹این حدیث را بیان فرموده اند هنوز قراء سبعه به دنیا نیامده بودند و نخستین کسی که قرائت قراء سبعه را معتبر شمرده و آن ها را جمع آوری کرده است ابن مجاهد است که در اوایل قرن چهارم می زیست.
با توجه به مطالب فوق مشخص می شود که حدیث احرف سبعه با فرض ثبوت صحت سند آن، نیز هیچ دلالتی بر قرائات سبعه و قراء آن ندارد و هیچ گونه التزامی میان این دو برقرار نیست و سخن کسانی که این حدیث را دلیل بر تواتر قرائات سبع می دانند نیز نادرست است.
در نتیجه می توان گفت که هیچ یک از قرائات سبعه متواتر نیست و حداکثر چیزى که مى توان در مورد تواتر این قرائات پذیرفت، این است که آن ها از زمان تلاوت قاریان هفت گانه تا زمانى که به دست ما رسیده است، تواتر دارند؛ اما بر تواتر این قرائت ها پیش از آن زمان، تا زمان پیامبر۹دلیلى وجود ندارد.
حال جاى این پرسش هست که اگر هیچ یک از قرائات سبعه، متواتر نیستند، کدام قرائت از اعتبار بیشترى برخوردار است؟ و قرائت صحیح محسوب می شود؟
۶- معیار های تشخیص قرائت صحیح
دانشمندان علوم قرآنی و بزرگان فن قرائت قرآن برای تشخیص قرائت صحیح و جدا نمودن آن از قرائت غیر صحیح ضوابط و شرایطی را مشخص کرده اند. ایشان سه شرط برای قرائت صحیح ذکر کرده اند.
ابن جزری در «النشر فی القراءات العشر» شرایط صحت قرائت را این گونه بیان کرده است:
«کل قراءه وافقت العربیه و لو بوجه و وافقت أحد المصاحف العثمانیه و لو احتمالا و صح سندها فهی القراءه الصحیحه التى لا یجوز ردها و لا یحل إنکارها بل هى من الأحرف السبعه التى نزل بها القرآن و وجب على الناس قبولها، سواء کانت عن الأئمه السبعه أم عن العشره أم عن غیرهم من الأئمه المقبولین.^[۲۰۵]» یعنی هر قرائتی که موافق قواعد عربی و موافق یکی از مصاحف عثمانی هر چند به صورت احتمالی باشد و سند آن صحیح باشد، پس آن قرائت صحیح است و رد کردن و انکار آن جایز و حلال نیست. بلکه آن از احرف سبعه ای است که قرآن براساس آن ها نازل شده است و قبول آن بر همه مردم واجب است، خواه این قرائت از ائمه سبعه، یا عشره و یا غیر آن باشد.
سیوطی نیز این نظر ابن جزری را تایید می کند و در الاتقان می نویسد: «و أحسن من تکلم فی هذا النوع إمام القرّاء فی زمانه شیخ شیوخنا أبو الخیر ابن الجزری، قال فی أوّل کتابه «النشر»»^[۲۰۶] یعنی بهترین کلامی که در این نوع وجود دارد همان چیزی است که استاد ما ابن جزری در اول کتابش «النشر» گفته است.
احمد البیلى‏ در کتاب« الاختلاف بین القراءات» نیز همین شرایط را ذکر کرده است «الأرکان القرائه القرآنیه ثلاثه، و هی ۱- أن تکون موافقه للغه العربیه ۲- و صحیحه الاسناد ۳- و موافقه فی الرسم لأحد المصاحف العثمانیه. »^[۲۰۷] یعنی ویژگی های قرائت صحیح سه مورد است و آنها عبارتند از: ۱- قرائت موافق لغه عربی باشد ۲- سند قرائت صحیح باشد ۳- موافق با رسم الخط یکی از مصاحف عثمانی باشد.
صاحب کتاب «التمهید فی علوم القرآن» این سه شرط را برای قرائت صحیح ملاک نمی داند و آن را به دلایلی رد می کند.
در رابطه با موافقت با قواعد عربی باید گفت از آن جا که قرآن کریم با فصیح ترین لغات عرب نازل گردیده است، هرگز لغت های شاذ و غیر معروف عرب نمی تواند معیار درستی قرائت باشد و سخن ابن جزری در این مورد سبب پایین آوردن شان و منزلت قرآن کریم است.
در مورد شرط دوم یعنی موافقت قرائت صحیح با رسم الخط هر یک از مصاحف عثمانی، باید گفت که خود این مصاحف هفت گانه نیز دارای اختلاف بوده اند و موجب اختلاف گردیدند پس چگونه می تواند ملاک صحت و قبولی قرائت گردند.
آیت الله معرفت;در مورد سند هم این اشکال را وارد می کند که اکثر سند های قراء تشریفاتی بوده و استادان و شیوخ قرائت فقط برای تقویت بنیه قرائت ها آن ها را ساخته اند.^[۲۰۸]
ایشان در ادامه ضابطه مورد قبول در تشخیص قرائت صحیح را این گونه بیان می کند:
«اما آنچه ما آن را ضابطه قبولی قرائت می دانیم، عبارت است از: موافقت با قرائت جمهور مسلمین جدا از قرائت قراء؛ زیرا قرآن در دو مسیر طی طریق نموده، نخست طریقه مردمی که مسلمانان سینه به سینه از پدران و اجداد خود، از شخص شخیص پیامبر۹تلقی نموده و اخذ کرده اند و برای همیشه دست به دست داده تا به امروز برای ما رسانده اند .
این قرائت مردمی، موافق با ثبت (نوشته) تمامی مصحف های موجود در تمامی قرون است و نمایان گر آن، قرائت حفص است، زیرا حفص همان قرائت جمهور را قرائت کرده و علی۷نیز همان را قرائت کرده که توده عظیم مردمی از پیامبر۹شنیده اند. این مسیر، مسیر تواتر است و قرآن به گونه تواتر به ما رسیده است. ولی مسیر قراء و قرائات مسیر اجتهاد است (جز قرائت عاصم) که اجتهاد در نص قرآن روا نباشد و فاقد حجییت شرعی است .
اینک برای تشخیص قرائت صحیح و متواتر که بر دست جمهور نقل و ضبط شده، سه شرط ارائه می نماییم :
شرط اول: توافق با ثبت مصحف های موجود، که در تمامی قرون بر دست توانای مردمی ثبت و ضبط شده است. تمامی قرآن های خطی و چاپی، مخصوصا در گستره شرق اسلام، بدون هیچ گونه اختلافی ارائه شده و می شود .
شرط دوم: توافق با فصیح ترین و معروف ترین اصول و قواعد لغت عرب، زیرا قرآن با فصیح ترین لغت نازل شده و هرگز جنبه های شذوذ لغوی در آن یافت نمی شود. شرط سوم : توافق با اصول ثابت شریعت و احکام قطعی عقلی، که قرآن پیوسته پایه گذار شریعت و روشن گر اندیشه های صحیح عقلی است و نمی شود که با آن مخالف باشد.^[۲۰۹]»
در نتیجه قرائتی، قرائت صحیح خواهد بود که با قرآن مکتوب تطابق داشته باشد، قرائت توده مردم مسلمان که سینه به سینه نقل شده است باشد، مورد اتفاق همه یا اکثریت قراء باشد، در صورت تساوی دو یا چند قرائت با شرایط یاد شده ترجیح با قرائتی است که با قواعد زبان عربی سازگارتر باشد، قرائتی که دلیل قطعی بر پیروی از آن داشته باشیم، فصیح تر و استوار تر است.
۷- معتبر بودن قرائت حفص از عاصم
باتوجه به مطالب فوق مشخص می شود، قرائت حفص صحیح ترین قرائتی است که به ما رسیده است زیرا قرائتى را که عاصم به حفص آموخت، همان قرائتى است که از ابو عبد الرحمن سلمى آموخته و ابو عبد الرحمن نیز از على۷فرا گرفته است. حفص، براى همیشه در بین قاریان مقامى والا دارد؛ زیرا قرائت او قرائت متداول و متعارف بین مسلمانان است. قرائت عامه، بر مبناى قرائت اوست. حفص در امر قرائت فردى مورد اعتماد و شخصیتى مقبول است و تشیّعِ خود را از عاصم گرفته است. شیخ طوسى; او را از اصحاب امام صادق۷معرفى کرده است. طبق رأى بزرگان حفص از نظر حفظ از ابو بکر بن عیاش بالاتر بوده است.^[۲۱۰]
یکی از دانشمندان معاصر درباره معتبر بودن قرائت حفص از عاصم می نویسد: «در موارد اختلاف قرائت، قرائت صحیح تنها همین قرائت کنونی است که مطابق با اعراب و حروف فعلی قرآن کریم است و قرائت و تفسیر آیات فقط بر طبق این قرائت جایز است و بر طبق سایر قرائتها هرچند از قرائت های هفتگانه باشد، روا نیست.^[۲۱۱]»

مفهوم امنیت ملی(National Security)^[4]
حالتی است که ملتی فارغ از تهدید از دست دادن تمام یا بخشی از جمعیت، دارایی، یا خاک خود به سر برد. قوانین بین المللی امروز، حدود حقوق و آزادی های دولتها را تعریف و حد گذاری می کنند و ضامن پیشگیری تجاوز کشورها به حقوق یکدیگر شمرده می شود، اما دستگاهی که مانند قوانین داخلی ملت ها ضامن اجرای آنها باشد وجود ندارد. امروزه، کمابیش در همه کشورها نوعی پلیس سیاسی یا امنیتی وجود دارد، که مقصود از آن بنا به فرض، جلوگیری از نفوذ عوامل محرک و ویرانگر و جاسوس به داخل کشور و سرکوبی کسانی است که از راه های غیر قانونی تهدید کننده نظم سیاسی موجود به شمار می آیند.
مفهوم بازنگری(Revision)
می بایست بین مفهوم بازنگری و مفهوم تغییر تمایز قائل شویم. در مفهوم تغییر ما شاهد یک تحول اساسی و بنیادی و ایجاد ساختاری نوهستیم، ولی در مفهوم بازنگری ساختار جدیدی شکل نگرفته و هنوز می توان به اساس و پایه و بنیان پیشین ملتزم بود ولی برای رهایی از یک سری ضعف ها و هماهنگی با چالش ها ی جدید دست به یک باز نگری زد.

مفهوم حاکمیت(Sovereignty)^[5]
حاکمیت یا فرمانروایی، قدرت عالی دولت که قانون گذار و اجرا کننده ی قانون است و بالاتر از آن قدرتی نیست. حوزه ی حاکمیت یا فرمانروایی یک دولت شامل آن قلمروی از کاربرد دولت است که در آن، بنا به حقوق بین الملل، دولت خودمختار است و زیر نظارت قانونی دولت های دیگر یا درگیر با حقوق بین الملل نیست. حاکمیت شامل این مفاهیم است: (الف) اختیار وضع و اصلاح قوانین بر حسب نظام قانونی کشور، (ب) قدرت سیاسی و اخلاقی دولت،از آن جهت که “قدرت قانونی در قلمرو خویش به شمار می آید، (پ) استقلال سیاسی و قضایی یک جامعه ی سیاسی.
مفهوم کنترل سلاح(Arms Controls)^[6]
محدودیتی که یک یا چند قدرت، خواسته و دانسته، بر سطح،کیفیت، محل، یا کاربرد سلاح های خود می گذارند برای آنکه از خطر جنگ بکاهند یا پیامدهای آن را محدود کنند، یا به عبارت دیگر، خطرهایی را که در ذات سلاح های مدرن یا در امکان تکامل آن ها در آینده نهفته است، به کمترین حد برسانند. این اصطلاح حوزه وسیعی از اقدام ها را در بر می گیرد، از جمله خلع سلاح، موافقت های میان –دولتی برای محدودیت دوسویه وسیاستهای یکجانبه برای محدود کردن جنگ افزارهای خود.
مفهوم فضای خارجی
بطور کلی گر چه فضای خارجی تعریف مشخصی ندارد، اما می توان گفت جایی است که خارج از قلمرو هوایی کشور ها قرار دارد. یعنی آنجا که قلمرو هوا پایان می یابد؛ قلمرو فضا آغاز می شود.
مفهوم مدار ثابت زمین یا مدار ژیواستیشنری(Geostationary Orbit)^[7]
این مدار در ارتفاع ۳۵۷۸۶ کیلومتر بالاتر ازسطح دریا و دقیقا بر فراز خط استوای زمین قرار دارد. سرعت دورانی لازم برای تزریق یک ماهواره به این مدار، با سرعت چرخش زمین به دور خود برابر بوده و بنابراین ماهواره ها در این مدار از نگاه فردی که روی زمین ایستاده است ثابت به نظر می رسد. (نام دیگر این مدار کمربند کلارک است.)
ساختار تحقیق
پایان نامه حاضر در قالب چهار فصل تنظیم گردیده است. فصل اول به مباحث کلی مربوط به قلمرو، رژیم و منابع حقوقی فضا و همچنین به بررسی معاهده اصول فعالیت دولت ها در کاوش و استفاده از فضا شامل ماه و سایر اجرام آسمانی اختصاص دارد. در فصل دوم، ابعاد حقوقی فعالیت های نظامی دولت ها، پیدایش جنگ فضایی، التزامات ماده چهارم معاهده فضا، بکارگیری زور در فضا و در نهایت دفاع مشروع در فضا ی لایتناهی خارج از زمین بطور کلی مورد بحث قرار گرفته است. در فصل سوم، تحت عنوان اهداف و چگونگی بکارگیری موشک های ضد ماهواره و نظامی گری در فضا، تلاش شده مطالبی در خصوص فن آوری فضایی، ماهواره ها مهم ترین فن آوری فضایی، ماهواره های نظامی، موشک ضد ماهواره، آزمایش موشک ضد ماهواره چین و ابعاد مربوط به آن ارائه شود و در نهایت فصل چهارم پایان نامه به استراتژی فضایی واشنگتن در هزاره سوم و واکنش پکن به آن، می پردازد.

فصل اول

 

رژیم حقوقی حاکم بر فضا

 

 

• • 1. 1. قلمرو فضا^[۸]

     

     

 

برای تعیین حدود فضا و مشخص کردن حد بین هوا و فضا نظرات گوناگونی وجود دارد. فضا از دو لایه داخلی و بیرونی تشکیل شده است که لایه داخلی آن با لایه جو در تداخل است و لایه بیرونی آن با عبور از کهکشانها درکیهان تا بی نهایت ادامه دارد. طبق تعریف فدراسیون بین المللی هوانوردی، خط کارمن^[۹]در ارتفاع ۱۰۰ کیلومتری از سطح آزاد آبها، مرز بین هوا و فضا است. دلیل انتخاب این تعریف این است که بعد از این ارتفاع غلظت جو به دلیل افزایش ناگهانی و شدت دما به قدری کاهش می یابد که می توان از نیروی ناشی از برخورد مولکول های جو با شیء پرنده صرف نظر کرد.از سوی دیگر طبق تعریف رسمی آمریکا، فردی که قادر باشد در ارتفاع بیش از ۸۰ کیلومتر از سطح زمین پرواز کند، مفتخر به کسب عنوان فضا نوردی خواهد شد .
همچنین اغلب حقوق دانان بین المللی معتقدند که فضا از پایین ترین ارتفاع از سطح دریا که در آن اشیای فضایی می توانند به دور زمین بچرخند، یعنی حدود ۱/۶۲ مایل یا ۱۰۰ کیلومتر شروع می شود.
برای تعیین و مشخص نمودن محدوده هوا و فضا، جهت اعمال حاکمیت دولت ها در هوا نظریه خاصی در سطح بین المللی مورد پذیرش دولت ها قرار نگرفته است و در این زمینه نظرات و تفکرات مختلفی وجود دارد که برخی از آنها به شرح زیر می باشد:
یک نظریه صعود آیرودینامیکی را مورد پذیرش قرار داده و معتقد است هر کشوری تنها تا ارتفاعی که هواپیما قادر به پرواز هست به عنوان قلمرو هوایی کشورشان حاکمیت دارند و این ارتفاع را۲۰ مایل می دانند. برخی دیگر بر این اعتقاد هستند که قلمرو هوایی کشورها برابر با اتمسفر است یعنی تا هر جا که اتمسفر است آنجا قلمرو هوایی کشورها محسوب می شود. نظریه دیگری معتقد است که حاکمیت کشورها تا بی نهایت است(نظریه ی حاکمیت عمودی). اما برخی دیگر نیز بر اساس حقوق دریاها معتقدند تا عمقی که هواپیماها صعود می کنند به عنوان اتمسفر سرزمینی آن کشورها می باشد و کشورها می توانند در آن محدوده حاکمیت کامل اعمال نمایند و تا ارتفاع ۲۰۰ مایلی این محدوده منطقه نظارت تلقی می شود(مانند مناطق دریایی) که حق ترانزیت برای سفینه های غیر نظامی در آن محدوده به رسمیت شناخته شود و پس از آن فضا ست.

۲-۱- منابع حقوقی فضا

فضا، دارای پتانسیل ثروت بی حد واندازه ای است که برخی از آنها قبلا بهره برداری شده و برخی دیگر ممکن است در آینده دور مورد استفاده قرار بگیرند و بی شک بشر قادر به درک بسیاری از این پتانسیل ها در این مقطع زمانی نیست.^[۱۰]در چهارم اکتبر ۱۹۵۷، اولین ماهواره به نام اسپوتنیک^[۱۱]به فضا فرستاده شد^[۱۲]. و در ۲۱ جولای ۱۹۶۲، نیل آرمسترانگ^[۱۳]، فضا نورد آمریکایی، به ماه سفر کرد و این نخستین باری بود که بشر قدم به فضا گذاشت^[۱۴]واز آن به بعد، کنجکاوی بشر برای کشف اسرار فضایی به طور فزاینده ای افزایش یافت. فن آوری های جدید بطور چشم گیری پیشرفت کردند تا پتانسیل های فضا و همچنین اسرار پنهان زمین را کشف نمایند. به دنبال این تحولات و از آنجا که فضا به عرصه غیر قابل انکاری از همکاری های متقابل و بین المللی کشورها تبدیل شده لذا تعریف ساز کار مشخص و کارآمد، و ایجاد قوانین لازم برای نظم دهی به این اکتشافات بیش از پیش ضروری به نظر می آید.
حقوق فضا نیز به تبعیت از حقوق بین الملل برپایه قراردادها و توافق نامه ها ی بین المللی بنا شده است. در واقع عهد نامه ها، اعلامیه ها و توافق های دو یا چند جانبه، مبانی حقوق فضا را به عنوان زیر مجموعه ای از حقوق بین الملل تعریف می کنند^[۱۵]. منابع حقوقی شامل ۵ معاهده اصلی و چند قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل است.
مهمترین منابع حقوق فضا که تا کنون به صورت رسمی تدوین و انتشار یافته عبارتند از^[۱۶]:
۱-قطعنامه شماره ۱۱۴۸ مورخ ۱۴ نوامبر ۱۹۵۷ مجمع عمومی سازمان ملل متحد مربوط به کاهش تسلیحات و عدم کاربری نظامی از فضا.
۲- قطعنامه شماره ۱۳۴۸ مورخ ۱۳ دسامبر ۱۹۵۸ مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد تأسیس کمیته ای وابسته به مجمع عمومی به نام کمیته ی مختص استفاده صلح آمیز از فضاء ماوراء جو.
۳-قطعنامه شماره ۱۷۲۱ مورخ ۲۰ دسامبر ۱۹۶۳ مجمع عمومی سازمان ملل در زمینه اصل آزادی فضا.
۴-قطعنامه شماره ۱۸۸۴ مورخ ۱۷ اکتبر ۱۹۶۳ مجمع عمومی سازمان ملل متحد در خصوص منع پرتاب و گردش سفینه های حامل سلاح های اتمی و دیگر سلاح های کشتار جمعی.
۵- قطعنامه شماره ۱۹۶۲ مورخ ۱۳ دسامبر ۱۹۶۳ مربوط به اصول حقوقی حاکم بر فعالیت های کشور ها در کاوش و بهره برداری از فضاء ماوراء جو، ماه و دیگر کرات آسمانی.
۶- قطعنامه حاکم بر فعالیت های کشورها در ماه و دیگر اجرام آسمانی، موسوم به معاهده ماه مورخ ۵ دسامبر ۱۹۷۹ مجمع عمومی سازمان ملل متحد.
۷- قطعنامه ۸۹/۶۴ مورخ ۲۲ مارس ۲۰۱۰ مجمع عمومی سازمان ملل. این قطعنامه حاصل چهل و نهمین نشت زیر کمیته حقوقی کوپیوس است، که در دفتر اروپایی سازمان ملل واقع در وین و به ریاست آقای مهندس احمد طالب زاده در۲۲ مارس ۲۰۱۰ (۲فروردین ماه ۱۳۸۹)آغاز به کار کرد.
۸-عهدنامه مورخ ۲۲ آوریل در مورد اصول یاد شده مربوط به نجات فضانوردان، بازگرداندن فضانوردان و اجسام پرتاب شده به خارج از اتمسفر.
۹-عهدنامه مورخ ۲۷ ژانویه ۱۹۶۷ درباره اصول ذکر شده در بالا که به موجب اعلامیه شماره ۲۲۲۲ در ۱۹ دسامبر ۱۹۶۶ به تصویب مجمع عمومی رسیده بود.
۱۰-عهدنامه مورخ ۲۹ مارس ۱۹۷۲ مربوط به مسئولیت بین المللی برای تأمین خسارات ناشی از اجسام فضایی. این عهدنامه قبلا در ۲۹ نوامبر ۱۹۷۱ به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل رسیده بود.
۱۱-عهدنامه مورخ ۱۹۷۴ مجمع عمومی سازمان ملل مربوط به ثبت اشیاء پرتاب شده به فضا.
۱۲-عهدنامه میان ایالات متحده آمریکا و اتحاد جماهیر شوروی سابق در تایید اعلامیه شماره ۱۸۸۴٫
۱۳-عهدنامه مورخ ۱۹۶۳ در زمینه منع آزمایش های هسته ای در جو، ماوراء جو و زیر دریا.
-۱-۳رژیم حقوقی فضا^[۱۷]
بعد از دسترسی انسان به فضا و آغازعصر فضا و بدنبال پیشرفت های تکنولوژی سریع در این عرصه، رفته رفته موضوع حقوقی- سیاسی فضا و ایجاد قوانین بین المللی لازم در این عرصه مطرح گردید.
بطور کلی برای تعیین رژیم حقوقی فضا دو عامل اساسی به عنوان مبنا مورد استفاده و استناد قرار می گیرد:
۱- دریاهای آزاد
۲- قطب جنوب
پذیرش هر کدام از این رویکردها، طبعا ره یافت های خاصی را در سطح بین المللی بدنبال خواهد داشت .در رویکرد دریاهای آزاد، فعالیت های نظامی پذیرفته شده درحقوق بین الملل عام در عرصه فضا نیز قابل قبول خواهد بود، ولی در رویکرد قطب جنوب (آنتارتیک) فضا منحصرا برای اهداف صلح آمیز و جهت بهره برداریهای علمی و پژوهشی مورد استفاده قرار می گیرد و همانند منطقه قطب جنوب عاری از هر گونه فعالیت های نظامی خواهد بود. در حال حاضر جهت تعیین اصول حاکم بر فعالیت کشورها در فضا مصوبات کمیته دائم استفاده صلح آمیز از فضا ^[۱۸]و موافقت نامه های چند جانبه بین المللی مورد استناد می باشد.

انگلستان

 

۹۷٫۶۴

 

 

 

 

 

کالج لندن

 

انگلستان

 

۹۷٫۳۳

 

 

 

 

 

شیکاگو

 

آمریکا

 

۹۶٫۰۸

 

 

 

 

 

پنسیلوانیا

 

آمریکا

 

۹۵٫۷۳

 

 

 

 

 

کلمبیا

 

آمریکا

 

۹۵٫۲۸

 

 

 

از میان کل دانشگاه‌های مورد بررسی ۱۴۶ دانشگاه آمریکایی در رتبه‌بندی جهانی قرار گرفته‌اند و ۶۹ دانشگاه نیز به بریتانیا اختصاص دارند.
از میان دانشگاه‌های ایرانی نیز دو دانشگاه شریف و دانشگاه تهران در گروه رتبه‌های ۶۰۱ تا ۶۵۰ جهانی رتبه‌بندی شده‌اند.
۲-۴- بخش چهارم مدل پژوهشی^[۱۵۱] سیپ
۲-۴-۱- تعریف سیپ
مدل ارزیابی سیپ توسط دانیال استافل بیم^[۱۵۲]و همکارانش در دهه ۱۹۶۰ ارائه شد.
استافل بیم که قبلا در دانشگاه ایالت اوهایو کار می­کرد، اکنون مدیر مرکز ارزیابی، دانشگاه میشیگان غربی، کلامزو، میشیگان در ایالات متحده آمریکا می­باشد.
روش سیپ یک روش تمرکز یافته بر تصمیم ­گیری برای ارزیابی و تأکید بر تدارک اطلاعات به عنوان با ارزش­ترین نوع در نظر گرفته می­ شود در حالیکه به مدیران برنامه در اتخاذ تصمیمات بهتر کمک می­نماید، بنابراین فعالیتهای ارزیابی باید برای هماهنگی با نیازهای تصمیم ­گیری سازمان برنامه ریزی شود. آنگاه جمع­آوری داده ­ها و گزارش آنها انجام می­گیرد تا مدیریت مؤثرتر برنامه را ارتقا بخشد. زمانیکه برنامه­ ها در هنگام اجرا تغییر می­یابند، نیازهای تصمیم­گیرنده­ها نیز تغییر خواهد نمود بنابراین فعالیتهای ارزیابی بایستی برای مشخص ساختن این نیازهای در حال تغییر و همچنین اطمینان دادن جامعه از تمرکز در هنگام مناسب پذیرفته شوند تا توسعه و عملکرد را با گذشت زمان دنبال کنند.

چارچوب سیپ به عنوان ابزار ارتباط دهنده ارزیابی با تصمیم ­گیری برنامه توسعه یافت و هدف آن فراهم آوردن یک مبنای تحلیلی و منطقی برای تصمیم ­گیری برنامه، بر مبنای چرخه­ای از طرح­ریزی، ساختاربندی، اجرا وبررسی و تجدیدنظر تصمیمات می­باشد که هر کدام از آنها از طریق جنبه متفاوتی از ارزیابی ( مضمون، ورودی، فرایند و محصول ) بررسی می­شوند.
استافل بیم ارزیابی را در مواردی از به­ کارگیری انواع تصمیمات و بررسی آنها انجام می­داد و آنرا مطابق با نقش عملی­اش در سیستم طرح­ریزی شده توسط جامعه گروه­بندی نمود.
مدل سیپ تلاشی برای ارزیابی مستقیم مربوط به نیازهای تصمیم­گیرنده­ها در طول مراحل مختلف و فعالیتهای یک برنامه است. در این روش، به منظور مناسب و مفید بودن ارزیابی، بایستی سؤالاتی را بیان کرد که از تصمیم گیرنده­ها پرسیده می­ شود و بایستی سؤالات را به شیوه ­ها وزبانی ابراز کنیم که تصمیم گیرنده­ها به آسانی آن را درک کنند. مقصود سیپ آن است که تصمیم­گیرنده­ها را در پروسه طرح_­­ریزی ارزیابی به عنوان شیوه افزایش احتمال یافته­های ارزیابی که با آن ارتباط دارند و استفاده می­شوند، شامل گرداند.
استافل بیم تصور کرد که ارزیابی باید پروسه­ای شامل مشخص کردن، به دست آوردن و فراهم نمودن اطلاعات مفید برای تصمیم­گیرنده­ها باشد که هدف کلی برنامه یا بهبودی پروژه را همراه دارد.
استافل بیم مقصود ارزیابی را به صورت زیر بیان می­دارد:
الف) بنا نهادن و فراهم آوردن اطلاعات مناسب برای قضاوت راه چاره­های تصمیم ­گیری.
ب) کمک به شنونده برای قضاوت و بهبود ارزش.
ج) کمک به بهبود سیاست­هاو برنامه­ ها
چهار جنبه­ ارزیابی سیپ^[۱۵۳](طبق جدول ۲-۵) به تصمیم­گیرنده برای پاسخ به چهار سؤال پایه­ای کمک می کند:
چه کاری را باید انجام دهیم؟ سؤال شامل جمع­آوری و آنالیز داده ­های ارزیابی نیازها، برای تعیین اهداف، اولویتها و مقاصد می­باشد. برای مثال، یک ارزیابی مضمون^[۱۵۴]در یک برنامه سواد آموزی ممکن است آنالیز مقاصد موجود در برنامه­ سوادآموزی، نمرات آزمون موفقیت (کامیابی) سوادآموزی، نگرانی­های پرسنل (عمومی، خصوصی)، سیاستها و طرح­های سوادآموزی و نگرانیهای جامعه، ادراک­ها و گرایشات و نیازها را به­همراه داشته باشد.
چطور باید آن کار را انجام دهیم؟ این سؤال شامل مراحل و منابع مورد نیاز برای برآوردن اهداف و مقاصد جدید می­باشد و می ­تواند شامل شناسایی برنامه ­های خارجی موفق و موضوعات و همچنین جمع­آوری اطلاعات باشد.
آیا ما آن کار را آن گونه که برنامه­ ریزی شده انجام می­دهیم؟ این سؤال اطلاعاتی را در مورد نحوه­ اجرای برنامه (تا چه اندازه خوب) در اختیار تصمیم­گیرنده­ها قرار می­دهد.با ارزیابی و بازنگری پیوسته برنامه­، تصمیم­گیرنده­ها مطالبی مانند موارد زیر را می­آموزند، آن کار تا چه اندازه به خوبی از طرحها و خط مشی­ها پیروی می­ کند، و همچنین مواردی مانند کشمکشهای حاصل آمده، حمایت پرسنل و اخلاقیات، نقاط قوت وضعفهای موضوعات و مشکلات تحویل و بودجه­بندی را در نظر می­گیرد.
آیا بطور اثربخش اجرا شد؟ با اندازه ­گیری نتایج واقعی و مقایسه آنها با نتایج پیش ­بینی شده، تصمیم­گیرنده­ها بهتر قادر به تصمیم ­گیری هستند به شرط آنکه برنامه ادامه یابد و اصلاح شود. این ماهیت ارزیابی محصول^[۱۵۵] است.(استافل بیم،۲۰۰۲ :۶)
جدول ۲-۵ : جنبه های ارزیابی مدل سیپ (دانیال استافل بیم،۲۰۰۲ :۱۰)