قبولی درافشان، سید محمد مهدی و سعید محسنی، (۱۳۹۱)، نظریه عمومی بطلان در قراردادها(مطالعه تطبیقی در نظام حقوقی ایران و فرانسه)، تهران، انتشارات جنگل.
مطالعه تطبیقی نهاد بطلان قراردادها در نظام حقوقی ایران با بهره گرفتن از اندیشه های ارزشمند فقه امامی و دستاوردهای نظام حقوقی فرانسه از ابعاد مختلف دارای اهمیت بوده و در ارائه راه حل برای مسائل و ابهام های موجود راه گشا است.

حاضری، جواب،(۱۳۹۲)، کاهش خسارت توسط زیاندیده، تهران، انتشارات جنگل.
هنگامی که شخصی به ناروا با زیان ناشی از فعل یا نقض عهد دیگری روبرو میشود. همه قواعد در حوزه مسئولیت مدنی تجهیز میشوند تا عدالت برقرار گشته و زیان ناروایی جبران نشده باقی نماند. در باب ایراد خسارت سه عنصر اساسی وجود دارد که عبارتند از: وجود ضرر، فعل زیانبار یا تقصیر و رابطه سببیت بین فعل زیانبار و ضرر. لذا هنگامی که این سه عامل جمع شدند عامل زیان ملزم خواهد بود در حدود قوانین و مقررات، خسارت وارده را به طور کامل جبران نماید، اما در کامن لا از قاعده دیگری صراحتاً سخن به میان میآید و آن عبارت است از اینکه زیاندیده ملزم است در حدود قوانین و مقررات و با توجه به عرف خاص هر موضوع، اقداماتی را برای مقابله با خسارت و جلوگیری از توسعه دامنه آن انجام دهد. این تئوری که در کامن لا به Doctrine of mitigation of damages شهرت دارد یکی از قواعدی است که برای جلوگیری از اسراف و تبذیر وضع شده و هدف آن این است که از اتلاف سرمایه های مادی و معنوی جلوگیری شود. این تئوری به طور گسترده وارد قلمرو مسئولیت های قراردادی و قهری شده و در حقوق اکثر کشورها به آن اشاره شده است و علاوه بر این در اسناد بین المللی (ماده ۷۷ کنوانسیون بیع بین المللی کالا مصوب ۱۹۸۰ وین) و داوری بین المللی نیز نفود کرده است. در حقوق ایران در مواردی مانند ماده ۱۵ قانون بیمه، ماده ۴ قانون مسئولیت مدنی و ماده ۳۳۱ قانون مجازات اسلامی از این موضوع سخن به میان آمده است. همچنین فقها، در ذیل قواعدی مانند لاضرر، اتلاف و تسبیب به جنبه هایی از این قاعده اشاره کرده اند.
ادیبی، محمدرضا، (۱۳۹۰)، تحلیل حقوقی فسخ و آثار آن در قراردادهای دولتی، تهران، انتشارات جنگل.
قراردادهای دولتی علاوه برآنکه از نظر ماهوی از قواعد حقوق عمومی تبعیت می کنند، از یک سری قواعد اختصاصی و تشریفات خاص دیگری نیز تبعیت می نمایند که این قواعد در تفسیر و اجرای قراردادها و رسیدگی به اختلافات ناشی از آنها از اهمیت بسزایی برخوردار است، در این کتاب به این قواعداختصاصی و تشریفاتی در سه فصل پرداخته شده است: در فصل اول کلیات و مفهوم، شرایط، آثار و مبنای فسخ بحث شده است در فصل دوم به بررسی فسخ قرارداد از دیدگاه شرایط عمومی پیمان و سایر قوانین و مقررات ناظر بر دستگاه های دولتی پرداخته شده و در فصل سوم آثار فسخ قراردادهای دولتی موردبررسی قرار گرفته است.

۱-۹- سازماندهی تحقیق

پژوهش حاضر در یک مقدمه و ۴ فصل تدوین شده است. در مقدمه به بررسی کلیات پژوهش می پردازیم. در فصل اول به بررسی تعریف مفاهیم و اصطلاحات عام می پردازیم. در فصل دوم به بررسی جمع بین فسخ قرارداد و حق مطالبه خسارت در فقه امامیه می پردازیم. در فصل سوم جمع بین فسخ قرارداد و حق مطالبه خسارت در حقوق ایران مورد بررسی قرار می گیرد و در فصل چهارم جمع بین فسخ قرارداد و حق مطالبه خسارت در کنوانسیون بیع بین المللی کالا مورد بررسی قرار می گیرد. و در آخر نیز نتیجه گیری شده و منابع ذکر می گردد.

فصل اول

تعریف مفاهیم و اصطلاحات عام

مبحث اول: تعریف مفاهیم

با توجه به تعریف هایی که در لغت نامه ها و فرهنگ های حقوقی و قانون مدنی از لغات و مفاهیم شده است به بیان معانی اصطلاحی و لغوی می پردازیم.

گفتار اول: قرارداد

واژه «قرارداد» در زبان فارسى به معناىِ «عقد» به کار رفته است. عقد لفظاً به معناىِ «بستن» مى باشد. چنان که ماده «۱۸۳» قانون مدنى مى گوید: « عقد عبارت است از این که یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر، تعهد به امرى نمایند و مورد قبول آن ها باشد».
وجه تناسب معناىِ اصطلاحى و معناىِ لغوى آن است که در اثر انعقاد عقد، بین دو نفر رابطه حقوقى ایجاد مى شود^[۱]. اگر همین تعریف قانون مدنى را براى قرارداد بپذیریم، مجبور هستیم که آن را منحصراً به آن دسته از قراردادهایى اطلاق کنیم که طرفین آن در مقابل یک دیگر تعهداتى را پذیرفته اند. در این صورت، قراردادهاى بیع و سایر قراردادهاى داخلى و خارجى را که علاوه برتعهد، متضمن انتقال مالکیت یا حقوق دیگر از یک طرف به طرف دیگر است، شامل نمى شود. ماده ۱۸۳ قانون مدنی: «عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد.». نتیجه و منظور از توافق ایجاد تعهد است: گفته شد که عقد از توافق دو انشاء به وجود می آید، یعنی اراده بایستی امری را ایجاد کنند و نظم حقوقی پیش از آن را دگرگون سازند. از ظاهر ماده ۱۸۳ چنین بر می آید که انشاء باید به منظور ایجاد تعهد باشد. پس در مواردی که نتیجه توافق تبدیل به تعهد یا سقوط و انتقال است یا آثار دیگری، مانند انتقال مالکیت و ایجاد مالکیت و ایجاد شخصیت حقوقی، از آن به بار می آید، عمل حقوقی را نباید «عقد» نامید.

گفتار دوم: فسخ

فسخ در لغت به معنای نقض، زایل گردانیدن، تباه کردن و شکستن آمده است^[۲]. فسخ که به آن انحلال ارادی قرار داد نیز گفته می‌شود، در اصطلاح حقوقی عبارت است از پایان دادن حقوقی به قرار داد به وسیلۀ یکی از دو طرف قرارداد یا شخص ثالث. فسخ یا انحلال ارادی قرارداد از حیث جایگاه حقوقی یکی از مباحث اسباب سقوط تعهدات و قراردادها می‌باشد^[۳].
فسخ در حقیقت ازاله تهعدیا تعهدات ناشی از آن به علت قانونی با اراده و رضایت یا بدون آن است که موضوع آن انهدام عقد است حال چنانچه نقش اراده مورد اختلاف بین الطرفین با رضایت باشد بدان اقاله یا انفساخ گویند که با قرارداد خصوصی تنفیذ می یابد و چنانچه بدون رضایت باشد امر به فسخ بایستی از سوی دادگاه تجویز گردد و بدان فسخ یکطرفه با اراده یکطرفه گویند زیرا فسخ چنانچه دو طرفه باشد موضوعش انفساخ یا اقاله است و با اراده دو طرف انجام می پذیرد.پس در موضوع فسخ برهم زدن یکطرفه به علت قانونی با اراده یکطرفه بنا به تجویز قانونی دادگاه فسخ نام دارد و برهم زدن دو طرفه بر مبنای تراضی و رضایت دوطرفه که موضوع آن قرارداد دومی است که موضوع قرارداد دوم بر انهدام قرارداد اول شکل میگیرد اقاله یا تفاسخ نام دارد و نوعی عقد است در حالیکه فسخ در ایقاعات جای دارد^[۴].

گفتار سوم: خسارت

خسارت در لغت به معنی ضرر کردن، زیان بردن و هم چنین زیانکاری آمده است. این واژه هم معنای اسمی دارد و هم به جای مصدر بکار می رود^[۵].
بعضی از حقوقدانان داخلی واژه‌ی خسارت و ضرر را مترادف تلقی کرده و یکی را به جای دیگری استعمال نموده‌اند ولی باید توجه داشت که واژ‌ه‌ی خسارت اعم از کلمه‌ی ضرر است چون کلمه‌ی خسارت علاوه بر معنای زیان که به دیگری وارد می شود بر تاوان و غرامتی که به زیان دیده داده می شود نیز دلالت می‌کند. برخی از حقوقدانان در تعریف ضرر می‌نویسند: «در هر جا که نقصی در اموال ایجاد شود یا منفعت مسلمی فوت گردد یا به سلامت و حیثیت و عواطف شخصی لطمه‌ای وارد شود می‌گویند ضرر به بار آمده است.»^[۶]
برخی نیز در بیان ضرر نوشته‌اند: « ضرر ممکن است به واسطه‌ از بین رفتن مالی باشد یا به واسطه‌ی فوت شدن منفعتی که از انجام تعهد حاصل می شده است». این تعریف به تبعیت از ذیل ماده ۷۲۸ قانون آیین دادرسی مدنی ارائه شده و از جامعیت برخوردار نیست. بدیهی است حقوقدانان باید با عنایت به قانون و عرف و دیگر منابع حقوق، تعریف خود را از یک مفهوم ارائه دهند. چه اتکا به یکی بدون دیگری چه بسا او را از دست‌یابی به مفهومی که از جامعیت برخوردار باشد باز می‌دارد، باید اذعان کرد که مفهوم خسارت و ضرر از مفاهیم عامه است که ذاتاً روشن و بدیهی است و حقوق‌دانان در تعریف آن، بیشتر ناظر به دست‌یابی تنوع و تکثر موارد و مصادیق آن است. در قانون مدنی ایران هنگامی که از خسارت ناشی از عدم ایفاء تعهد یا جبران خسارت سخن به میان می‌آید، منظورشان زیان وارد شده و هنگامی که از تأدیه خسارت بحث می‌کنند منظورشان جبران ضررهای وارد شده می‌باشد. ( مواد ۲۲۱، ۲۲۷، ۲۲۹، قانون مدنی )^[۷].
ماده۲۲۱- اگر کسی تعهد اقدام به امری را بکند یا تعهد نماید که از انجام امری خودداری کند در صورت تخلف مسئول خسارت طرف مقابل است مشروط بر اینکه جبران خسارت تصریح شده و یا تعهد عرفا” به منزله تصریح باشد و یا بر حسب قانون موجب ضمان باشد.
ماده۲۲۷- متخلف از انجام تعهد وقتی محکوم به تادیه خسارت میشود که نتواند ثابت نماید که عدم انجام به واسطه علت خارجی بوده است که نمی توان مربوط به او نمود.
ماده۲۲۹- اگر متعهد به واسطه حادثه که دفع آن خارج از حیطه اقتدار اوست نتواند از عهده تعهد خود برآید محکوم به تادیه خسارت نخواهد بود.
در مواد ۹، ۱۲، ۱۳، ۱۴ و ۱۶ قانون آیین دادرسی کیفری عناوین « ضرر و زیان » با هم به کار رفته است. این نوع به کارگیری واژه‌های مترادف در نگارش قانون این ذهنیت را پدید می آورد که قانون گذار برای این دو واژه معنای متفاوتی قائل است چون بکارگیری واژه‌های مترادف در قانون واحد، مغایر با منطق نگارش قانون است. با تأمل در معنای این دو واژه در این مواد تفاوتی دیده نمی‌شود، بنابراین آن را باید بر تسامح در مقام نگارش قانون حمل کرد. برخی از حقوقدانان در این زمینه‌ نوشته‌اند: در عرف قضایی کشور ما اصطلاح «ضرر و زیان» بدون اینکه هر یک از کلمات آن دارای آثار حقوقی ویژه ای باشد متداول شده و در اغلب نوشته‌های حقوقی و قضایی و حتی در متن بعضی از قوانین دیگر نیز با همین ترکیب به کار رفته و مصطلح شده است.»^[۸]
قانونگذاردر اصل ۱۷۱ از قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در بسیاری از مواد قوانین مختلف عادی برای ارائه مفهوم خسارت از واژه‌ی ضرر استفاده کرده است.اصل ۱۷۱ قانون اساسی: (هر گاه در اثر تفسیر یا اشتباه قاضی در موضوع یا در حکم یا در تطبیق حکم بر مورد خاص، ضرر مادی یا معنوی متوجه کسی گردد، در صورت تقصر، مقصر طبق موازین اسلامی ضامن است و در غیر این صورت خسارت به وسیله دولت جبران می‌شود، و در هر حال از متهم اعاده حیثیت می‌گردد).
اما خسارت در حقوق مدنی و فقه به معانی زیر آمده است:
الف- مالی که باید از طرف کسی که باعث ایراد ضرر مالی به دیگری شده به متضرر داده شود.
ب- زیان وارد شده را هم خسارت گویند.در عین حال باید دانست که در عبارت ( خسارت تاخیر تأدیه )، واژه خسارت بیشتر به معنای زیان است تا غرامت؛ یعنی زیانی که دراثر تاخیر در تأدیه وارد می شود.^[۹]
اگر چه کلمه خسارت از مفاهیم بدیهی و روشن است، تأمّل در آثار لغت شناسان ما را در دریافت موارد استعمال آن رهنمون می شود. با دقت در موارد استعمال خسارت و کلمات مترادف آن در زبان فارسی نتیجه می گیریم که این کلمه در زبان فارسی به معنای مصدر، اعم از لازم و متعدی، و اسم مصدر بکار گرفته است و معادل فرانسوی واژه‌ی خسارت کلمه‌ی “Dommaye","Prejuduce” است.
خسارت و ضرر به اعتبارات مختلف تقسیمات متفاوت می‌یابد. خسارت به اعتبار اینکه به یک شخص وارد می شود، فردی و از آن جهت که به یک گروه یا جمع وارد شود، درحالی که نتوان فرد معین یا افراد مشخصی از آنها را متضرر به شمار آورد، جمعی تلقی می شود. ‌^[۱۰]
برخی از نویسندگان حقوق اسلامی ضرر و خسارت را از آن جهت که به مال تعلق می گردد، ضرر مالی و بدان دلیل که به بدن وارد می شود، خسارت بدنی و بدان جهت که به عرض و شرف تعلق می گیرد، خسارت معنوی دانسته‌اند. این تقسیم‌بندی در حقوق فرانسه هم وجود دارد.
بسیاری از حقوقدانان، خسارت را از آن جهت که به دارایی‌ها و حقوق مالی وارد می شود خسارت مادی و از آن جهت که موجب لطمه بر سرمایه‌ی معنوی است خسارت معنوی دانسته‌اند. در بسیاری از نوشته‌های حقوقی و در قوانین بسیاری از کشورها از این تقسیم خسارت پیروی شده است. ^[۱۱]
عده‌ای از حقوق دانان نظر به عدم تمیز خسارت مادی از معنوی در برخی از زیان‌هایی که به فرد وارد می شود خسارت را به سه قسم مادی، معنوی و مختلط تقسیم کرده‌اند. ^[۱۲]
هم چنین خسارت به اعتبار منشأ پیدایش آن به سه دسته ۱- خسارت ناشی ازنقض قرارداد ۲- خسارت ناشی از تقصیر غیر قراردادی و ۳- خسارت ناشی از ارتکاب جرم، تقسیم می شود.
اثر طبیعی فسخ عقد بیع، انحلال آن و مبری شدن طرفین از تعهداتی است که به موجب عقد بر عهده گرفته اند. بعلاوه فسخ عقد باعث می شود تا تعهداتی که احیاناً هر کدام از طرفین قبلاً آن را انجام داده اند حتی المقدور به حالت قبل از عقد برگردد. بعنوان مثال اگر ثمنی پرداخت شده به پرداخت کننده مسترد شود یا اگر کالایی تحویل شده به مالک قبل از عقد برگردد. بدیهی است که فسخ عقد ممکن است به تنهایی کافی برای اعاده وضع زیان دیده به حالت قبل از عقد نباشد و حق جبران خساراتی که در نتیجه عهد شکنی به طرف قرار داد وارد شده، نیز از آثار فسخ عقد، به شمار می رود ولذا با توجه به ترتیب منطقی فوق، مطالب این نوشتار در سه مبحث به شرح زیر عرضه می شود.

بند اول: خسارات ناشی از نقض قرارداد

هرگاه بین دو طرف، قراردادی به منظور انجام یا ترک فعل حقوقی یا مادی وجود داشته باشد ومتعهد در زمان پیش‌بینی شده آن را به مرحله اجرا در نیاورد، ممکن است موجب خسارت مالی یا معنوی متعهد ‌له شود. دراین صورت منشأ خسارت نقض تعهد قراردادی بوده؛ و مسئولیت متعهد قراردادی است.
البته نقض قرارداد در بیشتر موارد خسارت مالی به همراه دارد و در پاره‌‌ای موارد موجب خسارت معنوی نیز می‌شود به طور مثال اگر درنمونه‌های زیر رابطه طرفین را بر مبنای قرارداد تحلیل کنیم، زیاد معنوی ناشی از تخلف از قرارداد است. صدمه‌های جسمی که سرنشین وسیله نقلیه در اثر سانحه و بروز جرح می‌بیند، زیان ناشی از معالجه یا درمان نامطلوب پزشک یا کوتاهی او در انجام اقدامات لازم، افشاء اسرار محرمانه بیمار بوسیله پزشک و یا اسرار موکل بوسیله وکیل، انتشار یک اثر تألیفی بصورت اشتباه و تحریف شده یا نامطلوب توسط ناشر، تأخیر هواپیما یا قطار و در نتیجه نرسیدن مسافر در یک مجلس ضروری یا مراسم تشییع جنازه خویشاوند نزدیک ازجمله خسارتهای معنوی هستند که در نتیجه عهد شکنی و تخلف از قرارداد طرفین بوجود آمده است. بنابراین تخلف از قرارداد، در بسیاری موارد موجب بروز خسارت مالی یا معنوی می‌شود که طبق قواعد کلی حاکم بر قراردادها متخلف در برابر زیان دیده مسئول جبران این خسارات است و این مسئولیت قراردادی نامیده می شود.

بند دوم: خسارت ناشی از تقصیر غیر قراردادی یا عمل نامشروع

در بسیاری موارد، خطای شخصی موجب بروز خسارت مالی یا معنوی می‌گردد به بیان دیگر هرگاه بین دو طرف رابطه‌ای قراردادی نباشد و اقدام زیان بار عامل نیز بموجب قوانین ممنوع نباشد، اگر فعل یا ترک فعل عامل موجب بروز خسارتی گردد که بتوان به او منسوب نمود، ‌ منشأ خسارت، ‌خطای شخص عامل است.
خطا در مفهوم گسترده ‌ی آن شامل ارتکاب فعل از روی سوء نیت و عمد و نیز بی‌مبالاتی غفلت و یا حتی خطای محض می‌گردد در تمام این موارد، رابطه‌‌ی علیت بین « فعل عامل » و « وقوع خسارت » باید وجود داشته باشد و او باید به حکم قانون و به طور قهری مسئولیت جبران خسارت وارد بر زیان دیده را بر دوش کشد. این نوع مسئولیت که به عنوان ضمان قهری یا مسئولیت مدنی مرسوم گردیده است، دارای گستره‌ی فراوانی است مثال، اتلاف مال غیر بدون مجوز قانونی یا تصرف آن، توقیف و بازداشت شخص، توهین و افتراء، ضرب و جرح و تهدید، هتک حریم منزل، سوء استفاده از شهرت تجاری یا علائم صنعتی ؛ تحریف یا اقتباس نابجای یک اثرعلمی یا ادبی و مانند آن، نمونه‌هایی از خسارات مالی یا معنوی هستند که ممکن است حتی بدون سوء نیت و از روی اشتباه عامل، بروز نمایند. در هرحال، در این قبیل موارد تقاضای جبران خسارت مبتنی بر خطای مدنی یا مسئولیت مدنی می‌باشد؛ یعنی همین که رابطه زیان با فعل مرتکب احراز شود او در برابر زیان دیده با رعایت شرایط دیگر مسئول جبران خسارت وارده شناخته می شود.

بند سوم: خسارت ناشی از ارتکاب جرم

در موارد بسیاری، منشأ بروز خسارت مالی یا معنوی، ارتکاب جرم است. یعنی مجرم برخلاف قانون و نظم عمومی جامعه به اعمالی دست می‌زند که ممنوع است و از نظر قانونی ارتکاب این قبیل اعمال، مجازات مرتکب را در پی دارد. به عنوان مثال هرگاه در اثر ایجاد حریق عمدی، مالی بطور کلی یا جزئی آسیب ببیند، یا در اثر توقیف غیرقانونی شخصی از فعالیت روزمره خود و کسب منفعت باز بماند یا حیثیت و آبروی او مخدوش شود، یا در اثر بخش شایعه یا امور خلاف واقع یا اسرار محرمانه، شخصی اعتبار اجتماعی خود را از دست دهد. یا در اثر پاشیدن، اسید چهره دختر جوانی تغییر یابد، خسارت مالی یا معنوی وارد بر زیان دیده ناشی از ارتکاب جرم می‌باشد و بموجب ماده ۹ قانون آئین دادرسی کیفری ایران، بر حسب مورد متضرر از جرم می‌تواند تقاضای مجازات یا جبران خسارت یا هر دو را بنماید.
مسئولیت ناشی از جرم به دو نوع تقسیم می‌شود:
اول: مسئولیت ناشی از جرم در معنای اخص و محدود کلمه (strictosensu) که آن فاعل زیان، در پیدایش خسارت وارده به زیان دیده، عمد دارد.
دوم: مسئولیت ناشی از شبه جرم (Responsabilite Quasi delictuell) در این نوع از مسئولیت ضرر وارده نتیجه‌ی سرعت غیر مجاز راننده‌ی اتومبیل بوده است^[۱۳].
مذهبیون در تعریف جرم از عقاید دینی الهام می گیرند و آن را تضییع و تجاوز به حق الله و حق الناس می‌دانند و لذا جرم در شرع شامل مسائلی است که دارای مفاسد اجتماعی و مفاسد شخصی است، در حالی که مسائل اخیر همیشه عرفاً قابل مجازات نیست. ارزشهایی که در حقوق اسلام مورد احترام است جان و مال و عقل و شرف و دین افراد است که تجاوز به هر یک از این ارزش‌ها مستوجب ضمانت اجراهای کیفری دنیوی و اخروی است^[۱۴].
در اصطلاح حقوقی، فسخ عبارت است از پایان دادن به هستی حقوقی قرار داد بوسیله یکی از طرفین یا شخص ثالث. بدین ترتیب فسخ یک عقد در واقع انشای یک طرفه انحلال آن و ماهیتاً به منزله نوعی ایقاع است. و مبنای این حق اختیاری است که بنا به توافق طرفین یا مستقیماً به حکم قانون برای یک یا دو طرف قرارداد و یا شخص ثالث شناخته شده است. در حقوق ایران فسخ عقد موجب انحلال عقد از زمان انشای فسخ می شود بنا بر این اگر مورد معامله مثلاً عین معینی بوده که با انعقاد عقد بیع به مالکیت خریدار در آمده بود، با اعلام فسخ، مالکیت مبیع از تاریخ فسخ به فروشنده بر می گردد و یا اگر مورد معامله کلی فی الذمه ای بود که فروشنده می بایست مصداق آنرا تعیین و به خریدارتسلیم نماید، با اعلام فسخ، تعهد وی از این حیث ساقط شده و دیگر تکلیفی از لحاظ تهیه مصداق کلی مورد نظر و تحویل آن به خریدار ندارد. گفتنی است هر چند که ایجاد عقد مستلزم توافق اراده های دو طرف عقد است ولی فسخ عقد عملی است یک طرفه و با اجتماع شرایط قانونی، اراده یکی از طرفین به تنهایی قادر به مرتفع ساختن عقد و زوال تعهدات ناشی از آن است معذلک بعد از فسخ، هر دو طرف قرار داد، از تعهدات قراردادی خود مبری می شوند. یعنی به عنوان مثال همانطور که با اعلام فسخ قرار داد از ناحیه بایع، دیگر نامبرده تکلیفی در جهت تهیه و تسلیم مبیع کلی مورد معامله ندارد، متقابلاً خریدار نیز از هر گونه تعهد ناشی از عقد بیع اعم از پرداخت ثمن یا دیگر شروط قرار دادی مبری می شود. هر چند که در قانون مدنی ایران ماده و یا مواد قانونی که به روشنی اثر فسخ عقد را بیان نماید وجود ندارد ولی با توجه به منابع فقهی و احکام مقرر در مواد متعدد قانون مدنی مسلم می گردد که اصولاً اثر فسخ ناظر برآینده است و جز در موارد خاص در گذشته اثر ندارد. همچنین بعد از فسخ قرار داد، آثار قانونی آن در فاصله انعقاد تا فسخ به قوت خود باقی می ماند. در متن انگلیسی کنوانسیون، مسائل مربوط به آثار فسخ عقد بیع تحت عنوان “

در آثار ادبی کودک و نوجوان مشاغل و پیشه‌ها از نظر جامعه‌شناسی آسیب‌شناسی شده‌اند.
۱-۵ هدف‌ها:
الف) نمایش نحوه‌ی کارکرد مناصب و مشاغل در زمینه فرهنگ عامه در آثار ادبی کودک و نوجوان.
ب) آشنایی با دایره عناصر اجتماعی در حوزه آثار ادبی کودک و نوجوان.
ج) ایجاد فضای مناسب برای یافتن تقابل‌های بینامتنی درآثار ادبی در زمینه جامعه‌شناسی.

د) بررسی چگونگی بیان نظرات و خواسته‌های گویندگان آثار ادبی کودک و نوجوان و نگرش آنان به مناصب.
ه) کاربرد مشاغل در آثار ادبی کودک و نوجوان در رشد تفکرات عامیانه ونقش آن در برآوردن آرزوها وتمایلات انسانی.
۱-۶ کاربردهای متصور از تحقیق:
این تحقیق به منظور شناخت و بررسی انواع مشاغل و پیشه‌ها در آثار ادبی کودک و نوجوان برای دانشجویان علاقه‌مند به این حوزه تنظیم شده است.
۱-۷ مراجع استفاده کننده از نتیجه پایان نامه:
پژوهشگاه‌ها، موسسات پژوهشی، مدارس، دانشگاه‌ها و … می‌توانند از نتایج تحقیق فوق استفاده نمایند.
۱-۸ روش انجام تحقیق:
روش تحقیق در این پایان‌نامه مبتنی بر ابزار کتابخانه‌ای است.
۱ـ۸-۱ روش و ابزار گردآوری اطلاعات :
ابتدا انواع مشاغل و پیشه‌ها در مجموعه آثار ادبی کودک و نوجوان بنا بر کارکردشان طبقه‌بندی شده سپس مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهند گرفت و هم چنین نقش این عناصر در آثار ادبی کودک و نوجوان و تأثیر آن در روند کلی شعر و داستان کودک و نوجوان و ساختار روایی آثار ادبی معاصر بررسی خواهد شد.
۱-۸-۲ روش تجزیه و تحلیل داده‌ها
اطلاعات به دست آمده در آغاز فیش‌برداری شده سپس این فیش‌های طبقه بندی و مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد گرفت.
۱-۸-۳ قلمرو تحقیق ( زمانی، مکانی، موضوعی )
تحقیق حاضر حوزه انواع مشاغل را در آثار ادبی کودک و نوجوان مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهد داد.
۱-۹ جامعه آماری و روش نمونه‌گیری
نمونه‌های آماری در پژوهش حاضر از نوع ادبی خواهند بود و در صورت نیاز حتماً به صورت نمودار آماری ارائه می‌شود.
فصل دوم
در اهمیت کار و کوشش
مقدمه
کار کردن نیازحیاتی انسان است. حیات انسان در جامعه با کار عجین شده است.کار بخش مهمی از زندگی انسان‌ها را اشغال می‌کند واغلب به مثابه نشانه‌ای از ارزش فردی محسوب می‌شود. کار، مقام، موقعیت و مزد وپاداش اقتصادی به وجود می‌آورد؛ جلوه‌ای از ایمان و اعتقاد مذهبی و وسیله‌ای برای شناخت و تجلی استعدادهای بالقوه‌ فردی است. ارزیابی‌های متضادی نیز از کار به عمل آمده است. عواید حاصل از کار درونی و بیرونی است. حس مفید بودن امید را در انسان زنده نگه می‌دارد. در نتیجه نرخ امید به زندگی، که از شاخص‌های مهم توسعه انسانی است، افزایش می‌یابد. یکی از عواید بیرونی کار تامین مایحتاج زندگی است. در عین حال کار می‌تواند طاقت‌فرسا و کمرشکن هم باشد و باعث معلولیت‌های جسمی و ذهنی نیز بشود. اردوگاه‌های کار، مراکز تنبیهی هستند؛ در برخی مکاتب دینی، کار را مجازاتی برای گناه نخستین بشر می‌دانند.
بشر از همان سپیده‌دم تاریخ، با به کارگیری هوش و آگاهی و فعالیتهای پیچیده مغزی خویش به ابزارسازی پرداخته و ماده و طبیعت را به خدمت خود درآورده است. او به آنچه مستقیم در دسترس داشته اکتفا نکرده، بلکه همواره درتلاش و تکاپو و جستجو بوده است تا با بهره گرفتن از آنچه دردسترس دارد به آنچه در دسترس ندارد اما نیاز به آن را احساس می‌کند دست یابد و بدین ترتیب کار هر روز پیچیده‌تر شده و از مرحله‌ی طبیعی و غریزی بیشتر فاصله گرفته و جنبه‌ی “فرهنگی” یافته است( توسلی، ۱۳۷۵: ۱). کار، انسان نه فقط با تجربه و دانش او درآمیخته، بلکه به صورت یک امر فرهنگی و ارزشی جلوه گر شده است و بدین ترتیب بین اندیشه، کار و روابط اجتماعی پیوندی ناگسستنی پدید آمده و تمدن و فرهنگ بشری در گرو این سه ویژگی است و این سه عامل از عوامل اساسی و ویژه‌ی تاریخ به شمار می‌رود.
در این فصل نگاهی می‌اندازیم به تعاریف کار در مکاتب و جوامع مختلف و تطبیقی ضمنی در بین تعاریف مذکور در مکاتب و ادیان الهی و همچنین اشاره‌ای خواهیم داشت به کار در ادبیات شفاهی و مکتوب کشورمان و آسیب‌های کار و تلاش درآن، جامعه‌شناسی کار و نیز کار زنان و کودکان بخش دیگر این فصل خواهد بود.
۲-۱ تعریف کار
از نظر لغوی کار به معنای فعل، عمل و کردار است. راغب اصفهانی واژه‌ی “عمل” را این گونه تعریف می‌کند:” هر فعلی را که حیوان از روی قصد انجام دهد، عمل نامیده می‌شود. مفهوم عمل از فعل خاص‌تر و محدودتر است. زیرا فعل گاه در مورد اشیای جامد نیز به کار می‌رود( راغب اصفهانی، ۱۹۹۸، ص ۵۸۷).
ولایی کار را به معنی گردیدن و شدن دانسته و عبارت از ” سیرو صیرورت از نقص به کمال از قوه به فعل، از جزء به کل و از مبداء به معاد می داند. انسان نیز از این سیر سرمدی و از این فرایند بنیادین غایی و فراگیر نظام‌مند در عالم هستی مستثنی نمی‌باشد. انسان موجودی است که در جهت نیل به کمال فعلیت، کل معاد و سعادت مادی و معنوی خویش، ورای اهداف اجتماعی و دنیوی و آمال اخروی خود و به منظور رسیدن به غایت و مطلوب خویشتن نیاز به امکانات اعم از مواد و ابزار و خدمات دارد….(ولایی، ۱۳۷۸، مقدمه).
ظاهرا کار، فعالیتی است که باعث ایجاد تغییراتی در طبیعت شده و اغلب در شرایط اجتماعی و فرهنگی خاصی تحقق می‌یابد. ولی این که دقیقا کار به چه اطلاق می‌گردد، به شرایط اجتماعی خاصی که تحت آن شرایط کار تحقق می‌یابد و مهم‌تر ازآن، به چگونگی تعبیر و تفسیر این شرایط و فعالیت‌ها توسط افرادی که درگیر کار هستند، بستگی دارد. این که یک فعالیت خاص کار یا تفریح؛ یا هردوی آنها تلقی می‌شود، ارتباطی نزدیک با شرایط زمانی مکانی و فرهنگی موجود دارد. این بدان معنا نیست که بررسی و تحقیق پیرامون معنا و مفهوم کار مانند جستجوی سراب است و یا تعریف هر کس از کار، به اندازه تعریفی که شخص دیگری از آن ارائه می‌کند، معتبر و نافذ خواهد بود. بلکه در واقع هدف از بیان این مطلب آن است که ما باید تعریف گذشته و حال را از کار، به مثابه نشانه‌ای فرهنگی و بالاخص به صورت آیینه تمام‌نمایی از قدرت‌های حاکم بنگریم. اگر کار مورد تجلیل یا تحقیر قرار می‌گیرد و یا به جنسیت خاصی اختصاص می‌یابد، زبان کار و تعریفی که از آن ارائه می‌شود، این امکان را فراهم می‌آورد که ما اجزای دیگر تشکیل دهنده‌ی قدرت اجتماعی وسیع‌تری را بشناسیم. به عنوان مثال، امروزه طبقه‌بندی شدن در رده‌ی ” بی کاران” نه تنها نشانگر یک تقسیم‌بندی قراردادی و غیرواقعی بین اقتصاد و سیاست، و اشتغال و کار است، بلکه آنچه به عنوان کار شناخته می‌شود، بیانگر اهمیتی است که به جنبه‌ی خاصی از زندگی اجتماعی غرب در عصر حاضر داده می‌شود. بیکاری، مقوله‌ای نیست که به عنوان جزء محدود و کوچکی از زمان و مکان تلقی شود، بلکه این برچسب، ضربه‌ای است که به شأن و مقام انسانی وارد می‌آید و گویای نوع جامعه‌ای است که ما در آن زندگی می‌کنیم و نیز نوع داغ ننگی است ک بر پیشانی فرد زده می‌شود( گرینت، ۱۳۸۵: ۱۶).
دهخدا کار را به معنای فعل، عمل و کردار می‌داند( دهخدا، ۱۳۶۳، ج۲۸۵، ۲۸) و در فرهنگ معین نیز کار به آنچه از شخصی یا شیئی صادر شود، آنجه انجام شود، فعل، عمل، پیشه، شغل، سعی و جهد، کشت، زراعت و … تعریف شده است(معین، ذیل: کار ).
در زبان انگلیسی معادل کار واژه work یا labour و در فرانسه واژه Travailاست.
در بررسی واژه‌ی کار تعاریف متفاوتی وجود دارد که یکی از آن‌ ها تغییر و تحول در عناصر مادی و تولیدات کار یدی و کار فکری است. کار، تقسیم‌های مختلفی از جمله کار یدی، فکری، فردی، گروهی و هدفمند را می‌تواند شامل شود. کار می‌تواند به عنوان انجام وظایفی تعریف شود که متضمن صرف کوشش‌های فکری و جسمی با هدف تولید کالاها و خدماتی است که نیازهای انسانی را برآورده سازد. شغل یا پیشه و کاری که برابر مزد یا حقوق منظمی انجام می‌شود. کار در همه فرهنگ‌ها اساس نظام اقتصادی است که شامل نهادهایی می‌شود که با تولید و توزیع کالا و خدمات سرو کار دارند.
در تعریف دیگری از کار آمده است: “کار مجموعه اعمالی است که انسان به کمک مغز، دست، ابزارها و ماشین‌ها برای استفاده عملی از ماده، روی آن انجام می‌دهد و این اعمال متقابلا بر انسان تاثیر می‌گذارند و او را تغییر می‌دهند"( توسلی ۱۳۷۵: ۱۰).
مارکس کار را چنین تعریف می‌کند:” کار عبارت از کنشی است که بین انسان و طبیعت به وقوع می‌پیوندد. به این ترتیب، کار اساسا تغییراتی است که انسان با بهره گرفتن از فنون در طبیعت به وجود می‌آورد و طبیعت نیز بر انسان اثر می‌کند و او را تغییر می‌دهد"( همان:۱۰).
.
سوزان و پیترکالورت تعریف بهتر وجامع تری را از کار عرضه کرده‌اند. آنها می‌گویند:” کار وسیله‌ای است برای دسترسی به منابعی که با آن بتوان نیازهای اساسی را برطرف کرد.” در جوامع پیچیده جدید در بیشتر خانواده ها، دست کم یک نفر از اعضای خانواده از طریق شغل خود به این منبع دست می‌یابد(نیره توکلی، ۹۸).
کار جلوه‌ی حق تعالی، قانون خلقت برای رفع نیاز بشر و تلاش برای بقای انسان است. تدوام حیات در گرو کار و موجودیت و هستی انسان به اندازه کار و تاثیرش در طبیعت و اجتماع می‌باشد( ناصری، ۲۵).
در فلسفه، کار به معنای هر فعلی که از فاعل سرزند، تعریف شده است. در این حالت تمام موجودات هستی حتی خداوند کار می‌کنند. در فیزیک کار به انرژی در حرکت اطلاق می‌شود. تعریف مورد نظر در فرهنگ کسب و کار بعد اقتصادی آن است که به معنای فعالیت‌های یدی وفکری انسان است که موجب ایجاد ارزش افزوده در کالا یا خدمات شود(علاقبند، ۱۳۸۵).
۲-۱-۱ مشکلات تعریف کار
آیا کار همان زحمت است و هر دو دارای مؤلفه‌های یکسانی هستند؟ گرینت در مشکلات تعریف کار و تفاوت آن با زحمت می‌نویسد:” تلاش در جهت پاسخ‌گویی به یکی از اساسی‌ترین پرسش‌ها یعنی “کار چیست؟” شاید نوعی فضل‌فروشی و خودنمایی باشد. آرنت بین کار و زحمت تفاوت قائل است. زحمت، فعالیتی بدنی است که باهدف تلاش در جهت زنده ماندن انجام می‌گیرد و نتایج آن تقریبا بلافاصله مصرف می‌شود. ولی “کار” فعالیتی است که با دستهای ما صورت می‌گیرد و به طور عینی تقدیم به جهان هستی می‌شود. البته اشکال اصلی نگرش آرنت این است که در اکثر جوامع صنعتی فعالیت‌های محدودی برای تولید محصول به منظور مصرف فوری انجام می‌شود، درحالی که در بعضی جوامع که مردم از طریق شکار روزگار می‌گذرانند، فعالیت‌های اندکی جهت تولید محصولاتی که به جهان عرضه می‌شود، صورت می‌گیرد. شاید تعریف بهتر این باشد که کار دارای قابلیت ایجاد تغییر است در حالی که زحمت کشیدن چیزی است که به گونه‌ای افراد را در جریان بازار کار قرار می‌دهد( گرینت، ۱۳۸۵. ۱۷).
آنچه در حقیقت کار پنداشته می‌شود، به شرایط خاص اجتماعی که کار درآن انجام می‌پذیرد و مهم‌تر از آن، به چگونگی تفسیر این شرایط و فعالیت‌های آن و هم از سوی افرادی که درگیر آن هستند، بستگی دارد. اینکه هر گونه فعالیتی را می‌توان کار به شمار آورد، در حقیقت، به شرایط زمانی، مکانی و فرهنگی موجود مربوط می‌شود. تعریف و تفسیر مفهوم کار، همیشه متفاوت، چندجانبه، غیر دقیق و همراه با برخی سوء‌تفاهم‌ها بوده است. شاید غیردقیق بودن این مفهوم، ازذات فرهنگی آن ناشی می‌شود. به این معنا که چون کار، مفهومی صد در صد اجتماعی – فرهنگی است، به ناچارمفهومی غیرمطلق و غیردقیق است که تنها برگردان عملی دسته‌ای از مردم به آن معنا می‌بخشد. کار تا اندازه‌ای نشان می‌دهد که ما باید به تعریف‌های زمان گذشته و حال، به مثابه نماد فرهنگ و بخصوص آیینه‌ی قدرت توجه کنیم (فکوهی، ۱۳۸۹: ۲۲).
۲-۲ بیکاری، نه کاری، ناکاری
از عمده مشکلات اقتصاد شهری، بیکاری است که به دلیل عدم آمادگی قابلیت جذب صحیح انبوه جمعیت جوان خود را نداشته و در نتیجه، این جمعیت فعال از اشتغال باز مانده و به سوی بخش غیر رسمی و مشاغل حاشیه‌ای و کاذب گسیل می‌شوند. روانه شدن این جمعیت به سوی تاسیسات و خدمات شهری همراه با کمبود فضاهای سکونتی، آموزشی، بهداشتی، کسری تغذیه، مشکل جابه‌جایی….موجد زمینه‌های بیکاری و گرانی، تنش‌های اجتماعی، واکنش‌های عصبی و پیدایش جرم و جنایت و دیگر آسیب‌های اجتماعی است. از طرف دیگر مهاجرین روستایی نیز بیکاری و فقر را به شهر منتقل می‌کنند. این مهاجران یا به دلیل عدم مهارت در مشاغل تخصصی و صنایع نمی‌توانند جذب شوند و یا بخش دولتی با ایجاد محدودیت‌هایی مانع ورود آنها به بدنه دولت می‌شود. همچنین نداشتن سرمایه نیز آنها را پشت خاک‌ریزهای بخش خصوصی متوقف می‌کند، و یا با بهره گرفتن از دوستان و آشنایانی که قبلا در مراکز دولتی جذب شده‌اند، علیرغم نداشتن صلاحیت، در پست‌های کارشناسی سازمانی جذب شده و به علت ناکارآمدی و نداشتن تخصص، موجب سستی در انجام امور و نیز ناتوانی در اجرای برنامه‌ها، خصوصا برنامه‌های مدیریتی، سازمان مربوطه را دچار مشکلاتی فراتر از کمبود و یا نبود نیرو می‌کنند.
۲-۲-۱ تعریف بی‌کاری
“کاد الفقر ان یکون الکفر” علی(ع)
بی‌کاری پدیده‌ای است که مخاطرات فراوانی برای جوامع انسانی در بر دارد و زمینه‌ساز فساد و تباهی در جامعه است. افزایش نرخ بی‌کاری، آن هم بی‌کاری که تأمین اجتماعی و مقرری ماهیانه به دنبال آن وجود ندارد، جامعه را به طرف فقر و فساد سوق خواهد داد. در مجموع می‌توان از این پدیده به عنوان بحران‌زاترین پدیده اجتماعی یاد کرد که دولت مجبور است در راستای این معضل، سرمایه‌گذاری مناسب و بهینه انجام دهد.
در علم اقتصاد بی‌کار به کسی اطلاق می‌شود که در سن کار یعنی ۱۵ تا ۶۵ سال، جویای کار باشد؛ اما شغل یا منبع درآمدی پیدا نکند و جمعیت بی‌کار از منظر آمار ایران، فردی بالای ۱۰ سال است که در هفته قبل از آمارگیری فاقد کار باشد و در آن هفته یا بعد از آن آماده‌ی کار باشد و در آن هفته و سه هفته قبل از آن در جستجوی کار باشد.

ج)توزیع تفاوت در جامعه مشاهدات دو تایی همبسته، نرمال یا تقریباً نرمال است(بهبودیان ،۴۵،۱۳۸۳).
۳-۱۱-۲) همبستگی
ضریب همبستگی شاخصی است که علاوه بر بررسی وجود رابطه خطی بین دو متغیر کمی، مقدار و جهت آن را نیز مشخص می کند . اگر مقادیر دو متغیر در یک جهت تغییر کنند، یعنی با کم یا زیاد شدن یکی دیگری هم کم یا زیاد شود به گونه ای که بتوان رابطه آنها را به صورت یک معادله بیان کرد می توان گفت بین این دو متغیرهمبستگی وجود دارد. نمودار پراکنش یا دیاگرام پراکندگی بهترین تصویر برای نشان دادن همبستگی بین دو متغیر است .

برای سنجش همبستگی ضرایب گوناگون به کار می رود که مهمترین آنها ضریب همبستگی پیرسون ، ضریب همبستگی اسپیرمن و ضریب همبستگی کندال است. در این مطالعه میزان این همبستگی به دلیل اینکه متغیرها نسبتی و پیوسته می باشند با ضریب همبستگی پیرسون (ρ) از با سطح اطمینان ۹۵ درصد مشخص گردید.
ضریب همبستگی به عنوان معیاری برای سنجش تغییرات y و x نسبت به هم دارای خواص مطلوبی است:
(۱ به مبدا و واحد اندازه گیری متکی نیست.
۲ (
اگر ρ به ۱یا ۱- نزدیک باشد یافته های y و x اطراف یک خط راست می باشند و اگر ۰= ρ باشد متغیرها ناهمبسته اند. در نمودار زیر ضریب همبستگی نزدیک به ۱ می باشد و همانطور نمودار۳-۱ نشان می دهد با افزایش مقدار هر یک از متغیرها مقادیر متغیر دیگر نیز زیاد می شود.
نمودار۳-۱
نمودار۳-۲زیر نشان دهنده عدم وجود همبستگی بین دو متغیر X و Y می باشد.
نمودار ۳-۲
ضریب همبستگی پیرسون^[۴۴]
دو متغیر تصادفی x وy را با انحراف معیارهای σx و σy در نظر می گیریم ضریب همبستگی این دو را با ρ نشان داده وبه صورت زیر تعریف می کنیم:
برآورد پارامترρ
نمونه تصادفی (y₁ وx₁ ) (x₂,y₂ ) و … ( x_n ,y_n) را در نظر می گیریم. برای این که ρ را با روش گشتاوری برآورد کنیم نخست باید σ_x و σ_y وσ_XY را به کمک آماره های زیر برآورد کنیم :

حال برآورد گشتاوری ρ را که به ضریب گشتاوری پیرسون شهرت دارد ، می نویسیم:
هرگاه به جای نمونه تصادفی یافته های آن را قرار دهیم ، یافته متغیر تصادفی R را باr نشان می دهیم و داریم:

لازم است ارتباط میان ρوR و rرا شرح دهیم:
ρ یک پارامتر است وتنها با داشتن چگالی تؤام (y,x) می توان آن رامحاسبه کرد ولی چون معمولا چگالی تؤام را نمی دانیم ، ρ در دسترس نیست وآن را برآورد می کنیم .این پارامتر را اغلب ضریب همبستگی جمعیت می گوییم.
R یک آماره است که به عنوان برآورد یاب ρ به کار میرود .توزیع این برآورد یاب را در حالت کلی نمی توان پیدا کرد .
rیعنی یافته R یک عدد است ودر حقیقت برآوردی بر اساس یافته های نمونه های تصادفی است. این عدد را ضریب همبستگی نمونه می گوییم (کوتنر^[۴۵]، ۱۹۹۶).
توزیع تقریبی برآوردگر R:
فیشر ^[۴۶]آمار دان انگلیسی تبدیل زیر را که به تبدیل فیشر شهرت دارد به کار برده است:
او ثابت کرده است برای نمونه های بزرگ (۲۵< n) ، w تقریبا دارای توزیع نرمال با میانگین و واریانس زیر است:
و از این رو داریم:
که توزیع نرمال استاندارد می باشد و برای نتیجه گیری در مورد آزمون فرض مربوط به ضریب همبستگی از این توزیع استفاده می گردد.
با بهره گرفتن از این توزیع تقریبی می توان برای ρ فاصله ی اطمینان نیز تعیین کرد و آزمون آماری زیر را انجام داد:

در صورتی که فرضیه H0 رد می گردد و با ۹۵% اطمینان فرضیه مقابل(H1) صحیح می باشد (کوتنر، ۱۹۹۶).

در این مطالعه همبستگی بین متغیرهای مستقل و وابسته با آزمون (وجود همبستگی) در برابر (عدم وجود همبستگی) و به کمک نرم افزار آماری ۱۵SPSS بررسی گردید.
لازم به ذکر است که ابتدا این مورد بررسی خواهد شدکه در سالهای بعد از تغییر نرخ مالیات بردرآمد نسبت به سالهای قبل از تغییر نرخ مذکور، آیا میزان سرمایه گذاری شرکتها در دارائیهای ثابت تغییر کرده است؟ (از طریق آزمون مقایسه زوجها بررسی خواهد شد) وچنانچه میزان سرمایه گذاری تغییر کرده است آیا بین تغییر نرخ مالیات بردرآمد ومیزان سرمایه گذاری شرکتها رابطه ای وجود دارد یا خیر؟( از طریق آزمون همبستگی بررسی خواهد شد).
همچنین درادامه در مورد ارتباط بین تغییر نرخ مالیات بردرآمد ونحوه تامین مالی بررسی خواهد شد شدکه آیا نحوه تامین مالی شرکتها در سالهای بعد از تغییر نرخ مالیات بردرآمد نسبت به سالهای قبل از تغییر نرخ مذکور،تغییر کرده است؟ (از طریق آزمون مقایسه زوجها بررسی خواهد شد) وچنانچه نحوه تامین مالی تغییر کرده است آیا بین تغییر نرخ مالیات بردرآمد و نحوه تامین مالی شرکتها رابطه ای وجود دارد یا خیر؟( از طریق آزمون همبستگی بررسی خواهد شد).
۴-۱) مقدمه
در فرایند هر پژوهش علمی، تجزیه و تحلیل داده ها نقش اساسی دارد. در این فصل که به تجزیه و تحلیل داده ها می پردازد ابتدا ویژگی های نمونه آماری بر اساس پارامترهای آماری توصیف می گردد و نمایی کامل از نمونه مورد مطالعه در قالب جداول ارائه می شود . سپس به وسیله آزمون فرضیه ها، به بررسی و تحلیل فرضیه های تحقیق می پردازیم.
در هر مطالعه پژوهشگر می خواهد شاخص خاصی را از یک جامعه بزرگ مطالعه کند. هر شاخص از جامعه را یک پارامتر جامعه گویند که مقدار ثابت اما نامعلوم دارد ، و یافتن مقدار واقعی آن می تواند بسیار سخت و پر هزینه باشد . بنابراین پژوهشگر تلاش می کند تا با انتخاب نمونه ای مناسب، پارامتر یا پارامترهای مورد نظر خود را بر آورده کند. آنچه از بررسی داده های نمونه به دست می آید آماره نامیده می شود.
جامعه آماری دارای شرایط مورد نظر در این پژوهش تعداد۶۱ شرکت می باشد.
در این بخش ازتحقیق در مرحله اول نتایج بررسی توصیفی متغیر های موردمطالعه گزارش شده است.
در بخش بعدی به بررسی نتایج آزمون های آماری پرداخته می شود.
جدول ۴-۱ به بررسی توصیفی متغیر های میزان سرمایه گذاری ، نحوه تامین مالی(داخلی و خارجی) و مالیات ابرازی در یک دوره ۵ ساله شامل سالهای ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۹ (قبل از تغییر نرخ مالیات بر درآمد) و یک دوره ۸ ساله شامل سالهای ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۷ (بعد از تغییر نرخ مالیات بر درآمد) می پردازد.
جدول ۴-۱ : بررسی توصیفی متغیرهای سرمایه گذاری ، نحوه تامین مالی(داخلی و خارجی) و مالیات ابرازی

«و همین راه دور است که انسان را از بن‌ بست و عبث می‌رهاند و به فکر وا می‌دارد تا مرکبی دیگر بیابد و پس از عجز، با این مرکب گام بردارد.»^[۷۶۸] عجز دو گونه است: یکی در معرفت و دیگر در راه قرب.
۵-۳-۶-۱٫ عجز در معرفت
همه سالکان و همه امامان، پیامبران و فلاسفه از معرفت او عاجزاند و به آن اعتراف دارند: «الهی قصر الالسن عن بلوغ ثنائک کما یلیق بجلالک و عجزت العقول من ادراک کنه ممالک و انحسرت الابصار دون النظر الی سبحات وجهک و لم تجعل للخلق طریقاً الی معرفتک الا بالعجز عن معرفتک: زبان‌ها از ستایش سزاوارتر و اندیشه‌ها از درک زیبایی تو و چشم‌ها از نگاه به پاکی‌های چهره تو، به کوتاهی و عجز رسیده‌اند و تو راهی برای شناخت و معرفت خودت نگذاشتی، جز همین عجز از معرفت و شناختت.^[۷۶۹]»

امام معصوم از شناخت و معرفت خداوند عاجز است و به آن اعتراف می‌کند و همین عجز از معرفت را راهی برای شناخت حق می‌داند.
۵-۳-۶-۲٫ عجز در قرب
سالک پس از عجز در معرفت، به عجز در قرب نیز می‌رسد و می‌فهمد که راه‌های رسیدن به قرب الهی بسیار تنگ و پر گردنه است و با مرکب‌های عقل، علم و عشق هم نمی‌توان به آن دست یافت. در مناجات المریدین، امام این عجز و ناتوانی در وصال را به زیبایی به تصویر می‌کشاند:
«سبحانک ما اضیق الطرق علی من لم تکن دلیله و ما اوضح الحق عند من هدیته سبیله الهی فاسلک بنا سبل الوصول الیک و سیّرنا فی اقرب الطرق للوفود علیک قرب علینا البعید و سهل علینا العسیر الشدید…: منزهی تو «ای خدا» چقدر راه‌ها تنگ و دشوار است بر کسی که تو راهنمایش نباشی و اگر تو هدایت کنی چقدر راه حق واضح و هویداست، خدایا ما را به راهی بر که به درگاهت رسیم و از نزدیک‌ترین راه ما را ببر برای ورود بر خودت نزدیک کن بر ما دوری راه و آسان نما بر ما سخت و مشکل را… .»^[۷۷۰]
با توجه به این بخش از دعا می‌توان دریافت که انسان با تکیه بر علم، عقل، عشق و عمل نمی‌تواند به مقصود برسد، ولی اگر راهنمایی و هدایت حق باشد، راه رسیدن واضح و پیداست و خدا از نزدیک‌ترین راه انسان را به مقصد می‌رساند.
۵-۳-۷٫ اعتصام و استعانت
سالک وقتی به عجز رسید و فرو شکست دیگر نه پای رفتن دارد و نه راه بازگشت و نه می‌تواند بماند، پس راه می‌افتد و از مقصد خود که خداست کمک می‌خواهد و با تمام وجود به او چنگ می‌زند و دیگر با پای خدا راه می‌رود و خداوند او را به صراط مستقیم رهنمون می‌شود: «من یعتصم بالله فقد هدی الی صراط مستقیم: هرکس به خدا تمسک جوید به راهی راست هدایت شده است.»^[۷۷۱]
پس از عجز و بلا، اعتصام مرکب سالک می‌شود و او را به صراط پیش می‌برد، زیرا آنها به خداوند چنگ می‌زنند و با پای عشق و ایمان در حرکت هستند. «ان الله لهاد الذین آمنوا الی صراط مستقیم: خداوند کسانی را که ایمان آوردند، به‌سوی صراط مستقیم هدایت می‌کند.»^[۷۷۲]
هنگامی که سالک به عجز رسید و دیوار وجودش در هم ریخت، در اوج ناامیدی امیدی است و جز خدا کسی را نمی‌شناسد، پس با امید و استعانت از خدا به راه می‌افتد و دیگر از هیچ‌کس و هیچ‌چیز و وسیله‌ای یاری نمی‌خواهد، الا خدا. دیگر به خود مغرور نمی‌شود و رسیدن را از آن خود نمی‌داند و با توکل به حق نه مأیوس می‌شود و نه مغرور. خداوند در قرآن می‌فرماید:
«و من یتق الله یجعل له مخرجا و یرزقه من حیث لا یحتسب و من یتوکل علی الله فهو حسبه: و هر کس تقوای الهی پیشه کند خداوند راه نجاتی برای او فراهم می‌کند و او را از جایی که گمان ندارد روزی می‌دهد و هر کس بر خدا توکل کند خدا امر او را کفایت می‌کند.»^[۷۷۳]
«همراه عجز به اعتصام می‌رسی و با اعتصام به دعا و توکل و همراه توکل به رزق‌هایی که همیشه از یک منبع حساب شده به تو نمی‌رسند تا تو واسطه‌ها را حاکم نگیری و این نکته را نمی‌باید فراموش کرد که از واسطه‌ها بهره‌گرفتن یا آنها را حاکم‌گرفتن و بت‌گرفتن فرق دارد و هزار نکته باریک‌تر از مو اینجاست. توکل یعنی آزادی از وسیله‌ها و تکیه بر وسیله‌ساز تا آنجاکه با تمامی وسیله‌ها مغرور نشوی که رسیدم و با شکست وسیله‌ها مأیوس نشوی که ماندم.»^[۷۷۴]
با کمی تأمل در می‌یابیم در مرحله اعتصام، توکل در آدمی ریشه می‌گیرد و نیرومند می‌شود، زیرا خداوند تمام وسیله‌ها و نارسایی آنها را دیده است، پس تکیه‌اش از وسیله‌ها بریده می‌شود و به خدا توکل می‌کند. همراه این توکل به رزق‌هایی می‌رسد که همیشه از یک منبع نیست، تا وابسته به این منبع‌ها نشود و واسطه‌هارا حاکم نگیرد. نتیجه می‌گیریم توکل یعنی آزادی از وسیله‌ها و تکیه بر وسیله‌ساز و دوری از غرور و یأس.
۵-۳-۸٫ صراط
تمامی مراحل مذکور مقدمه‌ای است تا سالک در صراط مستقیم و نزدیک‌ترین راه به عبودیت برسد. «صراط مستقیم راه نزدیک،‌ راه میان بر، همین عبودیت و اطاعت است نه عبادت نه ریاضت، نه خدمت به خلق و نه شهادت. شهادتی که از امر او الهام نگیرد و خدمتی که از او مایه نگیرد و ریاضتی که از او نباشد و عبادتی که نشان او را نداشته باشد بر باد است.»^[۷۷۵]
پس هر کاری و هر نیتی و عملی که برای او باشد، حتی اگر از نظر ظاهر بی‌معنا و بی‌ارزش جلوه کند، معنا و ارزش پیدا می‌کند: «ان اعبدونی هذا صراط مستقیم: و اینکه مرا بپرستید که راه مستقیم این است.»^[۷۷۶] عبودیت و بندگی پروردگار راه مستقیم است و مقصد نهایی است و هرکس راه عبودیت را در پیش گیرد خداوند او را هدایت کرده و به سعادت و رستگاری خواهد رسید.
«اننی هدینی ربی الی صراط مستقیم دینا قیما مله ابراهیم حنیفا و ما کان من المشرکین: پروردگارم مرا به راه راست هدایت کرده: آیینی استوار (و ضامن سعادت دین و دنیا) آیین ابراهیم که ایمانی خالص داشت و از مشرکان نبوده»^[۷۷۷]
«مادام که به عبودیت نرسیم و همچون مرده پیش دست غسال نباشیم و پیش از مرگمان نمیریم، به جایی نرسیده‌ایم هرچند که به شهادت، عرفان، فقه و اصول، تسخیرها و تسلط‌ها رسیده باشیم.»^[۷۷۸]
عبد از خودش حرکتی ندارد و هرچه امر الهی باشد به همان اندازه شور و جنبش و حرکت خواهد داشت، پس عبد، آزاده‌ای است که شکل گرفته،‌ رشد کرده، مهارشده و جهت‌یافته است و این جنبش و حرکت مهارشده با ارزش است و کارساز است.
۵-۴٫ نگاه دوم
از زاویه‌ای دیگر می‌توان مراحل سلوک را چنین دسته‌بندی کرد:
۱.اسلام؛ ۲. ایمان؛ ۳.تقوی؛ ۴. احسان؛ ۵. اخبات؛ ۶. سبقت؛ ۷. قرب؛ ۸. لقاء؛ ۹. رضا؛
۱۰. رضوان
۵-۴-۱٫ اسلام
در این مرحله انسان به شناخت می‌رسد و در برابر آن تسلیم می‌شود. او در می‌یابد که این نظام هستی را خداوند آفریده و انسان مختار است که برای خود معبود و معشوقی انتخاب کند و پس از اندیشه در آفرینش نظام‌مند هستی، خداوند را به عنوان معشوق خود برمی‌گزیند؛ زیرا اوست که جهان را آفریده و خیر و صلاح آدمی در دست اوست و می‌تواند انسان را از ذلت به عزت و از فقر به غنا و از شقاوت به رستگاری برساند، پس خدا را انتخاب می‌کند؛ ولی هنوز به شناخت قلبی نرسیده و هنوز روح و قلبش عاشق خداوند نشده است.
«قولوا اسلمنا و لم یدخل الایمان فی قلوبکم: بگو شما ایمان نیاورده‌اید؛ ولی بگویید اسلام آورده‌ایم هنوز ایمان وارد قلوب شما نشده است.»^[۷۷۹]
۵-۴-۲٫ ایمان
پس از مرحله اسلام که در ذهن شکل می‌گیرد، شناختی در دل پدیدار شده و به باورهای قلبی منتهی می‌شود که ایمان شکل می‌گیرد. در این مرحله عشق در دل می‌روید و انگیزه رفتن در وجود آدمی ایجاد می‌شود و آدمی دیگر آرام نمی‌تواند بنشیند.
۵-۴-۳٫ تقوی
«تقوی یعنی شناخت و عشق، به اضافه عمل و اطاعت. این طبیعی است وقتی سالک به معرفتی رسد در سر، و عشقی در دل، آرام ننشیند و امر دوست را بر خواست خویش ترجیح دهد و راه بیفتد.»^[۷۸۰] «ومن یتق ویصبر فانّ الله لا یضیع اجرالمحسنین.»^[۷۸۱]
۵-۴-۴٫ احسان
بعد از تقوا احسان می‌آید. احسان یعنی خوب کارکردن؛ یعنی تقوای همراه با شکیبایی و دوری از شتاب. محسنین از متقین یک درجه بالاترند. متقی کسی است که کاری را برای خدا انجام می‌دهد و محسن کسی است که آن کار را خوب انجام می‌دهد و در برابر رنج‌هایش صبور است. آدمی وقتی به مرحله احسان رسید تازه به رحمت خدا نزدیک می‌شود نه واصل: «لا تفسدوا فی الارض بعد اصلاحها و ادعوه خوفا و طمعا ان رحمه الله قریب من المحسنین: در زمین پس از اصلاح آن فساد نکنید و او را با بیم و امید بخوانید، (بیم از مسئولیت‌ها و امید به رحمتش و نیکی کنید) زیرا رحمت خدا به نیکوکاران نزدیک است.»^[۷۸۲]
سالک در مرحله احسان باید بداند عشق، عمل، صبر و خوب کارکردن را با خود دارد، هنوز به رحمت حق نرسیده بلکه نزدیک شده است، پس باید مواظب باشد تا دچار فساد نشود و با خوف و طمع این راه را طی کند، زیرا رحمت خدا به محسنین نزدیک است، درحالی‌که او واصل نشده است.
محسنین تقوای همراه با صبر و شکیبایی را دارند: «من یتق و یصبر فان الله لا یضیع اجرالمحسنین: هرکس تقوا پیشه کند و شکیبایی و استقامت کند، سرانجام پیروز می‌شود، زیرا خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نمی‌کند.»^[۷۸۳]
پس نباید به رحمت خداوند مغرور شد، حتی اگر به مرحله احسان رسیده باشد، چون رحمت خدا به محسنین نزدیک است، ولی رحمت به مخبتین؛ یعنی واصل به درگاه حق می‌شود.
۵-۴-۵٫ اخبات
هنگامی که سالک با نیت خوب، عمل خوب انجام داد و در سختی عمل صبر پیشه کرد و به احسان رسید؛ می‌بیند به رحمت حق نزدیک شده، اما واصل نشده، زیرا راه بسیار طولانی و توشه و توانش بسیار اندک است و با این توشه اندک نمی‌تواند این مسیر را بپیماید؛ علی(علیه‌السلام) می‌فرماید: «آه من قله الزاد و طول الطریق» وقتی امیرالمؤمنین از سختی و طولانی‌بودن راه این‌گونه شکایت سر می‌دهد، پس وای به حال سالکین دیگر، در نتیجه باید سالک به عجز و شکستگی برسد و وقتی به این انکسار باطنی رسید؛ یعنی به اخبات رسیده است و به رحمت خداوند واصل شده است.
«لکل امه جعلنا منسکا لیذکروا اسم الله علی مارزقهم من بهیمه الانعام فالهکم اله واحد فله اسلموا و بشر المخبتین: برای هر امتی قربانگاهی قرار دادیم تا نام خدا را (به هنگام قربانی) بر چهارپایانی که به آنان روزی داده‌ایم ببرند. و خدای شما معبود واحدی است تنها در برابر (فرمان) او تسلیم باشید و افراد مطیع و متواضع را بشارت ده.»^[۷۸۴]
«جان کلام این است که برخلاف بسیاری از ادعاها که با طاعت، قرب حاصل می‌شود، نه طاعت و نه عصیان، بلکه انکسار مقرب است، غرور و طاعت، غرور و حالت، دور کننده و بعد است. وصال رحمت منوط به اخبات، به خشیت و به خضوع است.»^[۷۸۵]
منظور از اخبات تواضع، پستی و ذلتی است که در برابر حق پدیدار شود و این خود زمینه‌ای برای باران رحمت و فضل الهی است، پس اگر خشوع و شکست در سالک به وجود آمد به رحمت حق می‌رسد؛ اما گاهی به واسطه نماز، عبادت یا مناجات با خدا و پیداکردن حال و اشکی انسان دچار غرور شده و از خداوند طلبکار می‌شود؛ بنابراین اگر بخواهد دچار غرور نشود باید به انکسار باطنی برسد و در خود احساس ذلت باطنی کند و این ذلت باطنی و شکسته دلی و انکسار و تواضع او را به رحمت حق موصول می‌شود.
۵-۴-۵-۱٫ راه رسیدن به اخبات
۵-۴-۵-۱-۱٫ مقایسه کارها با توان و مقاصد شخص
هنگامی که انسان مخبت کارهایی انجام می‌دهد؛ با توان خود مقایسه می‌کند، می‌بیند این کارها نسبت به توانش کم و خفیف است و در مرحله دیگر کارها مطابق توان اوست؛ ولی با مقصودش نابرابر و ناهماهنگ است و با کمی تفکر متوجه می‌شود که این کارها گرچه با توان او هماهنگ است، ولی با مقاصدش برابری ندارد.
پس در هر دو مرحله حالت خوف دارد و این حالت خوف و وجل باعث خشوع و انکسار در او می‌شود، در نتیجه سالک خوبی‌های خود را گرچه بسیار باشد اندک می‌بیند و بدی‌هایش گرچه کم باشد، فراوان می‌بیند.
«و استقلال الخیر و ان کثرمن قولی و فعلی و استکثار الشر و ان قل من قولی و فعلی: و اندک‌شمردن کار نیکم اگرچه بسیار باشد، از گفتار و کردارم و بسیارشمردن بدی، از سخنم و کردارم.»^[۷۸۶]
امام می‌فرماید من در حالتی باشم که خوبی‌هایم را حتی اگر زیاد باشد، کم ببینم و بدی‌هایم حتی اگر کم هستند زیاد ببینم.
۵-۴-۵-۱-۲٫ مقایسه خود با اهل باطل

واکنش به رویدادها بر حسب قواعد از پیش تعریف شده برای بهینه

سازی اهداف حرفه
ترکیب سرویس ها و برنامه ها در زمان اجرا
معماری با قابلیت پیکربندی مجدد خودکار
وجود مفاهیم حس و پاسخ
۳-۳-۲-۳- سطوح بلوغ حاکمیت معماری سرویس گرا
سطح حاکمیت اولیه بر معماری سرویس گرا
حاکمیت به صورت اندک و غیر رسمی وجود دارد
حاکمیت به شکل از “پایین به بالا” و برای حوزه های کلیدی چون معماری موسسه و طراحی سرویس انجام می گیرد
همکاری نسبی دربین دست اندرکاران کلیدی وجوددارد
مدل حاکمیت وفرآیندهاوخط مشی هابه طورواضح نمی باشد
نوعی مدل کارگروهی مطرح است که البته سازمان بطور رسمی به ان نمیپردازد
فرآیندهای کلیدی به خوبی انجام میشوند ولی سایر فرآیندهابه خوبی تعریف و اداره نمی شوند.
برروابط کلیدی بین افرادتاکیدمی شود. بین فناوری اطلاعات وکسب و کار همراستایی وجود ندارد
برای حاکمیت پاسخگویی وجود ندارد
مالکیت واضح وروشن است ولی نقشها به طورواضح وروشن تعریف نشده است.
۷۸
سطح حاکمیت نسبی بر معماری سرویس گرا
حاکمیت واضح و روشن وبه صورت مشارکتی است.
حاکمیت از حالت” پایین به بالا” به حالت از “بالا به پایین” و انگاه به مدل مشارکتی تبدیل می شود.
حاکمیت به صورت خط مشی گرا است وخط مشی ها به صورت واضح و روشن میباشد.
بین خط مشی ها و اهداف سازمان همراستایی وجود دارد.
بر پاسخگویی مشارکتی و کنترل تاکید می شود.
مالکیت واضح وروشن است.
بربهبودوتقویت تاکیدمیشود.
برپاسخگویی به ازای همه فرآیندهای کلیدی حاکمیت تاکیدمی شود.
براجرای حاکمیت وعملکرد موسسه و تصمیم گیری مشارکتی تاکیدمی شود.
سطح حاکمیت جامع برمعماری سرویس گرا
حاکمیت به طور کامل شناخته شده ودرک می شود.
حاکمیت درهمه جاوجود داردوبرخی از هیئت های حاکمیت کنارگذاشته میشوند.
خودحاکمیت رواج می یابد.
سازمانهاازخط مشی به سوی هنجارهاو رفتارهای هنجاری حرکت می کنند.
حاکمیت به اساسی ترین دستاوردموسسه تبدیل می شود.
ازطریق حاکمیت رفتارهاومشوق ها همراستا می شوند.
فرهنگ حاکمیت درموسسه ایجادمی شود.
حاکمیت تکامل می یابدوبااولویتهای تغییرکسب وکارهمراستامی شود.
۳-۳-۴- تجزیه و تحلیل داده ها
برای تجزیه و تحلیل داده ی مورد بررسی از روش فازی استفاده میکنیم که اصول اولیه ی ان را در فصل ۲ مورد بررسی قرار دادیم.در اینجا به بخش های اصلی یک سیستم فازی اشاره میشود:
۳-۳-۴-۱-پایگاه قواعد فازی
یک پایگاه قواعد فازی از مجموعه ای از قواعد اگر- آنگاه فازی تشکیل میشود. پایگاه قواعد فازی ازاین نظر که سایر اجزای سیستم فازی برای پیاده سازی این قواعدبه شکل مؤثر و کارا استفاده می شوند،
۷۹
قلب یک سیستم فازی محسوب میشود.
۳-۳-۴-۲- موتور استنتاج فازی
در یک موتور استنتاج فازی ، اصول منطق فازی برای ترکیب قواعد اگر - آنگاه در پایگاه قواعد فازی به نگاشتی از مجموعه ی فازی A¢ در U به مجموعه ی فازی B¢  در V استفاده شده اند. همان طور که گفته شد، یک قاعده ی اگر - آنگاه به صورت یک رابطه فازی در فضای حاصل ضرب ورودی-خروجی U ´V تفسیر می گردد و تعدادی قواعد استلزام که رابطه فازی را مشخص می کرد، معرفی شد.
۳-۳-۴-۳- فازی ساز
فازی ساز به عنوان نگاشتی از یک نقطه به یک مجموعه ی فازی است.ما سه فازی ساز را معرفی میکنیم:
فازی ساز منفرد
فازی ساز گوسین
فازی ساز مثلثی
به طور خلاصه ملاحظات زیر را در مورد فازی سازها داریم: