Baker R.S.,Corbet A.T. and Koedinger K.,Detecting Student Misuse of Intelligent Tutoring Systems,in proceedings of the International Conference on Intelligent Tutoring Systems, Maceio, Brazil,2004, PP.531_540. Berry, Michael J.A, and Gordons.Linoff.Data Mining Techniques for Marketing Sales and Customer Relationship Management. 2Ed. Johan.Wiley. &.Sons.Publishing Inc., 2004. Carpenter, P. (1985). Type of‌ school and academic achievement. Journal of Sociology, 21(2), 219–۲۳۶٫ Carneiro, P. (2008). Equality of opportunity and educational achievement in Portugal. Portuguese Economic Journal, 7(1), 17–۴۱٫ Cocea M. and Weibelzahl S.,Can Log Files Analysis Estimate Learners’Level of Motivation?, in Proceeding of the 14th Workshop on Adaptation and User Modeling in Interactive System, Hildesheim, Germany,2006,PP.32_35. Davis-Kean, P. E. (2005). The influence of parent education and family income on child achievement: The indirect role of parental expectations and thehome environment. Journal of ‌Family Psychology, 19(2), 294–۳٫ De Busk, G.K., Brown, R.M. and Killough, L.N.(2003), ”Components and relative weights in utilization of dashboard measurement systems like the Balanced Scorecard,” The British Accounting Review,VOL.35 NO.3,pp.215-231.doi:10.1016/S 0890-8389(03) 00026-X. Desmarais, M. & Baker, R. (2011).A review of recent advances in learner and skill modeling in intelligent learning environments.User Modeling and User_Adapted Interaction,1-30. Dr Eamonn Keogh,”Data Mining and Machine Learning in Time Series Data base”, Computer Science and Engineering Department, University of California, 2003. Few, S. (2006), Information Dashboard Design, Gravenstein Highway North Sebastopol, O’Reilly Media, first. ,p. 224. Gianluca Bontempi,”Data Mining for Prediction”, ULB University, 2002. Gerber, S. B., & Fin, J. D. (2001). Teacher aides and students’ academic achievement. Educational Evaluation and Policy Analysis, 23(2), 123–۱۴۳٫ Goddard, R. D., Sweetland, S. R., & Hoy, W. K. (2000). Academic emphasis of urban elementary schools and student achievement in reading and mathematics: A multilevel analysis, Educational Administration Quarterly, 36(5), 683-702. Harrington,L., Hoffman,E., Pactricia,M., Wright,K. and Cargo, V.(2006),”Nursing Research Dashboard Nursing Research Program,”Nurse leader,No.October 2006. Hamalainen W.and Vinni M.,Comparison of Machine Learning Methods for Intelligent Tutoring Systems, in Proceedings of the 8th Han J. and Kamber M., Data Mining Cancepts and techniques Morgan Kaufmann Publishers,2006. Hu,W., Almansoori,A., Kannan,P.K., Azarm,S. and Wange,Z. (2011), ”Corporate dashboards for integrated business and engineering decisions in oil refineries:An agent-based approach,”Decision Support Systems,VOL.52 NO.3,pp.729-741.doi:10.1016/j.dss.2011.11.019. http://www.statsoft.com/textbook/sttimser.htm Hwang G.J.,Hsiao C.L. and Tseng C.R.,A computer_Assisted Approach to Diagnosing Student Learning Problems in Science, Journal of Information Science and Engineering, Vol.19, 2003, PP. 229_248. International Conference in Intelligent Tutoring Systems, Taiwan, 2006, PP.525_534. Khorasani,R. (2008),”Settingup a dashboard for your practice.” Journal of the American College of Radiology: JACR, VOL.5 NO.4,P.600.doi:10.1016/j.jacr.2008.01.021. Kotsiantis S.B., Pierrakeas C.J. and pintelas P.E., Predicting Students’ Performance in Distance Learning Using Machine Learning Techniques,Applied Artificial Intelligence, Vol.18, No.5, 2004, PP. 411_426. Kuo.R.J. An.Y.L., Wang.H.S., Chung.W.J.Integration of self-organizing feature maps neural network and genetic k-means algorithm for market segmentation. Expert Systems with Application, 30, (2006):313-324. Kyoung-jae Kim,Hyunchul Ahn.A recommender system using GA K-means clustering in an online shopping market.Expert System with Applications 34(2008).1200-1209. Logi XML. (2011),”Dashboard Software Buyers Guide,” Access. Retrieved from www.logixml.com Maseri,W., Wan,B., Embong,A., Zain,J.M. and Engineering,S. (2007),”Improve Knowledge Visualization through and Interactive Graph-based Dashboard System with Key Performance Indicator: A Case Study of University Dashboard for Higher.” Markellou P., Mousurouli I., Spiros S. and Tsakalidis A., Using Semantic Web Mining Technologies for Personalized e_Learning Experiences, in Proceedings of the Web_based Education Conference, Grindelwald, Switzerland, 2005, PP.461_826. Mehmed Kantardzic,”Data Mining (Concepts, Models, Methods and Algorithms)”, University of Louisvilla. IEEE Press, ISBN 0-471-22852, 2003. Meyers, Tomas A,”The technical analysis course: a wining Program for investors and traders”, erd, ed. 2002, ISBN: 964-410-053-0, 2002. Minaei_Bidgoli B.and punch B.,using Genetic Algorithms for Data Mining Optimization in an Educational Web_based System , Genetic and Evolutionaly Computation,Vol 2,2003,PP.2252_2263. Park,K.W., Smaltz,D., Mc Fadden,D. and Souba,W. (2010), ”The operating room dashboard.,” The Journal of surgical research, Elsevier Inc.VOL.164 NO.2,pp.294-300.doi:10.1016/j.jss.2009.09.011 Pauwels,K., Ambler,T., Clark,B., Lapointe,P. Reibstein,D., Skiera,B., Wierenga,B., et al. (2008), ”Dashboards & Marketing: Why, What, How and What Research is Needed?by.” Ramli A.A., Web Usage Mining Using Apriori Algorithm: UUM Learning Care Portal Case, in proceedings of the International Conference on Knowledge Managment, Malaysia, 2005, PP.1_19. Romero, C., Ventura. S. Educational data mining: A survey from 1995 to 2005, Expert Systems with Applications 135–۱۴۶, ۲۰۰۷٫ Rosow, E., Adam, Joseph and Coulombe,C. (2003),”Case Study: A Real-time Bed Management and Census Control Dashboard,” Nursing dministration Quarterly,Vol.27 No.1,pp.58-76.Retrievedform http://www.himss.org/content/files/proceedings/2003/casestudies/Cs-113.pdf. Scipioni,A., Mazzi,A., Mason,M. and Manzardo,A. (2009), ”Ecological Indicators,VOL.9 NO.2,pp.364-380. doi: 10, 1016/j. ecolind. 2008,05,002. Sharma, Parveen. Advanced Application of Data Warehousing Using 3-tier Architecture. Journal of library & information technology, 29(2), (2009):61-66. Stan Matvin,”Data Mining for Prediction of Aircraft Component, Scool of Iinformation Technology and Engineering“ University of Ottawa, Canada, 2002. U.M.Fayyad,G.Piatetsky-Shapiro, and P.smyth, ”From Data Mining to Knowledge Discovery: An Overview,” in Advances in Knowledge discovery and data mining, U.M.Fayyad, G.Piatetsky-Shapiro, P. Smyth, and R.Uthursamy, Eds. Menlo Park, California: AAAI Press, 2002. Wai-Ki Ching and Michael Kwok ,”Advances in Data Mining and Modeling“, University of Hong Kong , Jone, World Scientifc, ISBN 981-238-354-9,2005. Wayne,W. (2011), PERFORMANCE DASHBOARDS, Wiley, Second. Yigitbasioglu, O.M. and Velcu, O. (2011),”A review of dashboards in performance management: Implications for design and research,” International Journal of Accounting Information Systems, Elsevier Inc.doi:10,1016/j.accinf.2011.08.002. Yudelson M.V. and et al., Mining Student Learning Data to Develop High Level Pedagogic Strategy in a Medical ITS, in Proceeding of the AAAI Workshop on Educational Data Mining, Boston, MA, USA, 2006, PP.1_8. Zaiane O., Bulding a Recommender Agent for e_Learning Systems, in proceedings of the International Conference on Computers in Educational, 2002, PP.55. Abstract Understanding the factors that lead to success (or failure) of students at tests is an interesting and challenging problem. related concepts, analysis of the success factors behind tests may help understand and potentially improve academic achievement.In this research, basides a glance at main features of effective executive dashboards,the effort is to a case study is conducted on the database Azad & state university in Qom city in the center of Iran to predict collegian’ improvement study . In this research clustering is done by k-means and With using of SSE the optimal number of clusters is determined.Therefore,the optimal number of clusters for collegian is four clusters and then clusters with Prediction methods Including neural network and decision tree C5 and finally the used results of this methods,find the indicators.these indicators should be exposed clearly and increasing knowledge in a single dashboard.

‏۳‑۵۵ بنابراین، درایه­های ماتریس برابر با و خواهند شد. متغیرهای حالت ناپایدار و کنترل­ناپذیر و در عین حال کراندار در صورت ناپایدار بودن و کنترل­ناپذیر بودن متغیرهای حالت سیستم، جفت پایدار­ناپذیر شده و شرط چهارم احراز نخواهد شد. این مشکل را می­توان با افزودن یک عامل پایدارساز به دینامیک ناپایدار سیستم برطرف نمود [۳۳ و ۳۵]. اگر بر فرض متغیر حالت x1 ناپایدار باشد؛ با افزودن به طوری­که باشد، به دینامیک آن، می­توان آن را پایدارساز نمود. غیرخطی­گری در ورودی در این حالت دیگر سیستم به شکل افاین نخواهد بود و به صورت رابطه­ (‏۳‑۲) می­باشد. در [۲۵]، دو راه کار در خط و خارج از خط برای حل معادلات SDRE حاصل از این دسته از مدل­ها ارائه شده است. علاوه بر این روش­ها، با بهره گرفتن از کنترل ارزان نیز میتوان مدل را به شکل افاین تبدیل نمود[۲۵ و ۳۵]؛ و از روش تکرار، ارائه شده در [۲۶]، برای طراحی کنترل­ کننده استفاده کرد. شیوه­ کار بدین گونه است که ما ورودی سیستم را به عنوان یک متغیر جدید، در یک سیستم جدید معرفی می­کنیم. سپس از مشتق ورودی سیستم اصلی به عنوان ورودی کنترلی جدید استفاده می­کنیم. سیستم جدید چنین خواهد شد: ‏۳‑۵۶ با نگاهی به سطر دوم این سیستم، به صحت استفاده از مشتق ورودی اصلی به عنوان ورودی جدید درآن پی خواهید برد. حال تابعی سیستم جدید چنین خواهد شد: ‏۳‑۵۷ در این­جا ماتریس وزنی Q جید برابربا و ماتریس وزنی R جدید برابر با می­باشد. ورودی جدید اضافی می­باشد که باید در تابعی بی­اثر باشد. لذا باید مقدار را به حد کافی به صفر نزدیک نمود. اگر چه برابر صفر قرار دادن آن ایده­آل به نظر می­رسد، ولی استفاده از در پیاده­سازی رابطه­ (‏۳‑۳۷) منجر به نامعین شدن آن می­ شود. حتی اگر را بسیار کوچک و نزدیک به صفر در نظر بگیریم، باز هم استفاده از موجب مشکل خواهد شد. پس مقدار نباید آن قدر کوچک باشد که عملاً بی نهایت بشود. محدودیت حالت­ها در بسیاری از مسایل عملی محدودیت­هایی در مقدار حالات دیده میشود. در این جا طراحی کنترل­ کننده­ های SDRE را با احتساب داشتن قید در متغیرهای حالت مورد بررسی قرار می­دهیم [۳۵]. فرض کنید که محدوده­ متغیرهای حالت در یک مدل افاین به صورت مجموعه­ زیر باشد: ‏۳‑۵۸ هیچ یک از متغیرهای حالت پس از بستن ورودی پس­خورد نباید از مرز تعریف شده زیر عبور کنند: ‏۳‑۵۹

۲- روش پلیت یا رقیق کردن در آگار (Agar dilution or plate method) در این روش به جای محیط مایع، محیط جامد استفاده می‌شود که نسبت به روش لوله دقت کمتری دارد ۳-۱-۱۱-۴ روش‌های انتشار اصول: در این روش‌ها ماده مورد آزمایش را روی محیط جامد قرار داده تا به داخل آگار منتشر شود. اگر ماده از عوامل باکتریوستاتیک یا باکتریوسید باشد، نتیجه به صورت هاله عدم رشد مشاهده می‌شود. اندازه هاله‌ها فونکسیونی از غلظت و یا ماده مورد نظر اندازه‌گیری می‌باشد. این فونکسیون یک ارتباط خطی بین اندازه هاله و لگاریتم غلظت ماده مورد آزمایش دارد. با اندازه‌گیری فاصله‌ای که ماده مورد آزمایش انتشار پیدا کرده به صورت رشد یا عدم رشد باکتری مورد آزمایش و مقایسه آن با استاندارد مشخص، قدرت ماده مورد آزمایش محاسبه می‌شود. انتشار در محیط جامد با دو روش صورت می‌گیرد: ۱- عمودی[۱۰] (بدلیل اشکالات زیاد به ندرت مورد استفاده است) ۲- افقی[۱۱] انتشار عمودی در این طریق یک حجم از محلول مورد اندازه‌گیری در بالای ستونی از محیط کشت جامد حاوی میکروارگانیسم قرار می‌گیرد و می‌گذارند به طرف پایین انتشار یابد. طول ستونی از محیط کشت که در آن رشد یا عدم رشد دیده می‌شود، اندازه‌گیری و غلظت ماده مورد آزمایش مربوط به طول ستون خوانده می‌شود که با مقایسه با منحنی‌های استاندارد، مقدار آن مشخص می‌شود. منحنی استاندارد همچنین با تهیه سری از ستون‌های نظیر آزمایش و با رقت‌های معین استاندارد جسم مورد آزمایش تهیه می‌گردد. این متد به دلیل اشکالات زیر به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد:‌ ۱- حتماٌ بایستی میکروارگانیسم از نوع بی‌هوازی اختیاری انتخاب شود. ۲- محلول مورد اندازه‌گیری باید استریل باشد. ۳- اشکال در تشخیص منطقه خاتمه عمل دارد. ۴- روش پر زحمت بوده و برای شستشو و آماده‌سازی وسایل احتیاج به دقت زیاد دارد. تنها مزیت این روش آن است که میزان انتشار در آگار را از نظر جبری بهتر می‌توان کنترل و معین کرد. انتشار افقی ۵ روش بر این اساس وجود دارد که در تمام آن‌ ها ماده مورد آزمایش از قسمت مرکز به اطراف انتشار یافته و ایجاد هاله‌های رشد یا عدم رشد می‌کند که قطر هاله‌ها مربوط به غلظت ماده مورد آزمایش است. این روش‌های عبارت‌اند از: ۱- روش سیلندر پلیت[۱۲] ۲- روش چاهک پلیت[۱۳] ۳- روش قطره پلیت[۱۴] ۴- روش دیسک کاغذی[۱۵] ۵- روش دیسک براث متداول‌ترین روش برای آزمایش آنتی‌بیوگرام است که محیط کشت، به جای جامد، مایع است. ۱- روش سیلندر پلیت سیلندر پلیت روشی است که در آن سیلندرهای مخصوص روی آگار منجمد قرار داده و آن‌ ها را از محلول پر می‌کنند. محلول به داخل آگار منتشر شده و هاله رشد یا عدم رشد ایجاد می‌کند. این سیلندرها از جنس پیرکس، چینی لعابدار، آلومینیوم یا Stainless steel هستند و دارای ابعاد قطر خارجی میلی متر و قطر داخلی میلی متر و طول میلی متر و ضخامت نباید بیش از ۱ میلی‌متر باشد. قسمت تحتانی سیلندرهای پیرکس، چینی و آلومینیوم به صورت اریب (مایل) بریده شده تا سطح کمتری اشغال کند و راحت‌تر در آگار فرو رود ولی در مورد استیل ضد زنگ که سنگین‌تر است بریدگی اریب ضرورتی ندارد. آگار و سیلندرها را می‌توان به حالت سرد یا گرم روی آگار قرار داد که در نوع گرم شده بهتر فرو می‌رود و منفذی بین آگار و سیلندر نمی‌ماند. بایستی سیلندرها یکنواخت قرار داده شوند و فرو روند و کنترل عمق فرو رفته حائز اهمیت است. اگر سیلندرها در آگار عمیقاً‌فرو رود، اندازه هاله کوچک‌تر خواهد بود. اگر عمق‌های فرو رفته متفاوت باشد باعث خطاهای تجربی به علت اختلاف اندازه هاله‌ها خواهد شد. محلول‌های استاندارد و آزمایشی را با کمک پی‌پت در سیلندر می‌ریزند و پر می‌کنند تا از خطا جلوگیری شود. محاسن روش ۱- محلول‌های مورد اندازه‌گیری احتیاج به استریل شدن ندارند. ۲- اندازه‌گیری نسبتاٌ به سرعت انجام می‌شود. ۳- حساسیت‌های بیشتر در رقت کم نسبت به دیسک کاغذی دارد. معایب روش ۱- به دقت زیاد در جابه‌جا کردن و انتقال پلیت‌ها نیاز دارد تا از حرکت سیلندرها بر روی پلیت و ریختن محلول جلوگیری شود. ۲- کار شستشو و استریل کردن سیلندرها وقت‌گیر است. ۳- پر کردن سیلندرها آهسته و خسته کننده است. ۴- در صورت سوسپانسیون بودن مواد با انتشار مایع از سیلندرها تداخل دارد. ۲- روش چاهک پلیت اساس این روش نیز بر پایه انتشار آگار در محیط کشت جامد است. پس از ریختن محیط در پتری دیش و انجماد محیط کشت، با یک وسیله مناسب حفراتی در آن ایجاد می‌کنیم. ته حفرات را با یک قطره از محیط کشت ذوب شده پر می‌کنیم تا بسته شود. داخل حفرات را از ماده مورد آزمایش پر کرده و پس از مدت زمان لازم هاله‌هایی ایجاد شده که قطر آن‌ ها اندازه‌گیری می‌شود. چاهک‌ها به ۲ روش ایجاد می‌شود: الف- یک سر شیشه لاستیکی استریل، لوله آزمایش یا اشیاء مشابه را روی آگار مذاب قرار داده و وقتی آگار منجمد شد شیء را برداشته و چاهک ایجاد می‌شود. ب- پس از انجماد آگار در پلیت، چاهک‌ها را بوسیله چوب پنبه سوراخ‌کن ایجاد می‌کنند. اندازه چوپ پنبه انتخابی بوده تجربه نشان می‌دهد که چاهک با قطر ۱۳-۵/۹ میلی‌متر مناسب است. دراین روش چند نکته باید مورد توجه قرار گیرد: ۱- چاهک‌ها باید عمودی بریده شود. ۲- چاهک‌ها باید به طور کامل از محلول پر شوند. حساسیت این روش مانند روش سیلندر پلیت است. محاسن روش ۱- آسانی حمل و نقل به دلیل نبودن سیلندر در آن‌ ها. ۲- حساسیت بیشتر در رقت‌های کم در مقایسه با روش دیسک ۳- عدم تداخل مواد سوسپانسیون شده با انتشار به داخل آگار ۴- یکنواخت بودن اندازه چاهک‌ها و عدم اختلاف در سیلندرها. ۵- سرعت عمل در انجام آزمایش معایب روش ۱- صرف وقت برای کندن چاهک‌ها ۲- دقت در حمل و نقل تا محلول به داخل چاهک‌ها نریزد. در این روش مقداری عصاره در رقت‌های مختلف تهیه و داخل چاهک‌ها پر می‌شود. پتری‌ها را یک ساعت در یخچال ۴ درجه قرار می‌دهیم. تا عصاره از قبل رشد و تکثیر باکتری در محیط انتشار یابد. پس از خارج نمودن از یخچال نباید فاصله در انکوباتور قرار داد چون رطوبت موجود تبدیل به قطرات آب شده و پلیت‌ها را خراب می‌کند. نباید پلیت‌ها را وارونه کرد. باید دقت شود که چاهک‌ها به طور منظم و یکنواخت از محلول پر شوند. در اینجا شاهد منفی ما حلال و شاهد مثبت آنتی‌بیوتیک است.

- وایمونت[۴۱] (۲۰۱۰) مصرف مواد را در بین جوانان روستایی مورد مطالعه قرار داد تا بر این اساس در پیشگیری یا برنامه ریزی اجتماعی برای آن پیشنهاداتی را ارائه دهد. نتایج تحقیق وی نشان داد که بین داراییهای جوانان و میزان استفاده از مواد ارتباط قوی و معنیداری وجود دارد. بر این اساس، جامعه باید استراتژیها و منابعی (از جمله راهاندازی کانونهای اجتماعی و باشگاههای ورزشی) را برای درگیر کردن جوانان در فعالیتهای اجتماعی فراهم سازد تا جوانان بتوانند در تغییر اجتماعشان تأثیرگذار باشند. - فریز، اُسترهاف و متزگر[۴۲] (۲۰۱۳) ارتباطات موجود بین مشارکت در فعالیتهای سازمانیافته، موفقیت تحصیلی و مشکلات رفتاری (قاچاق مواد و تخلفات بزرگ و کوچک) را در نمونهای از جوانان غیرکشاورز (بین ۱۱ تا ۱۹ سال) در جامعه روستایی مورد مطالعه قرار دادند. این ارتباطات بر اساس جنسیت و سن تحلیل شدند. نتایج معادلات ساختاری با کنترل سن و تحصیلات والدین، نشان داد که مشارکت جوانان در باشگاههای مدرسه همراه با معدل نمرات بالاتری بود. البته، شرکت در فعالیتهای داوطلبی همراه با معدل پایینتر بود. دختران شرکتکننده در تیمهای ورزشی معدل نمرات بالاتر و مشکلات رفتاری کمتری داشتند. نکته جالب اینجاست که این یافتهها با یافته های مطالعات پیشین در بین جوانان شهری و حومه شهر متفاوت است. بر این اساس، میتوان مزیتهای منحصربه فردی را برای شرکت دختران و پسران روستایی در فعالیتهای ورزشی سازمانیافته مشاهده کرد. - اولاد و مهدوی (۲۰۱۳) ورزش را به عنوان عاملی برای توسعه مناطق روستایی مورد مطالعه قرار دادند. در این مطالعه موردی که بر روی روستای بدره از توابع درهشهر انجام شد، فاصله زیادی بین مناطق روستایی و شهری به لحاظ وضعیت امکانات و تأسیسات ورزشی دیده شد. بر اساس این مطالعه، ورزش میتواند به عنوان یکی از ابزارهای پیشرفت جوانان و آمادهسازی آنها برای مقابله با مشکلات شخصی و اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد. در استان ایلام ورزش و بازیهای محلی به عنوان بخش مهمی از فرهنگ مردم محسوب میشود و ارتباط معنیداری با آداب و رسوم این ناحیه دارد. با پیشرفت تکنولوژی و توسعه ورزشهای مدرن، بازیهای محلی به ندرت در بین ساکنان این ناحیه متداول است. بر اساس نتایج این تحقیق، ورزشها و بازیها ارتباط معنیداری با سطح تحصیلات و سن دارد به طوری که در بین افرادی با سنین بالاتر و سطح تحصیلی بالاتر، استفاده بیشتری از ورزشها و بازیها وجود دارد. - برتلا[۴۳] (۲۰۱۴) مطالعهای را با هدف توسعه و تبیین ابزارهای مفهومی به منظور برنامه ریزی رویدادهای ورزشی در مناطق روستایی شهر چیانتی[۴۴] ایتالیا به اجرا در آورد. نتایج نشان داد که حرفهایسازی فرایند طراحی رویداد ورزشی باکیفیت مناسب برای جمعیت محلی و گردشگران کاملاً عملی است و نیاز به اجتماعی کردن مدل عمومی رویدادهای خردمقیاس دارد. این کار میتواند با گسترش ارتباطات و مشارکت جامعه روستایی در فعالیتهای ورزشی به توسعه سلامت و نیز جذب گردشگران و به دنبال آن توسعه بیشتر ورزش روستایی کمک کند. ۲-۱۸. جمعبندی مرور ادبیات موجود دربارۀ ورزش روستایی نشان میدهد که مطالعات نسبتاً کمی در این زمینه، در داخل و خارج از کشور ایران انجام شده است. برخی از این مطالعات نقش ورزش بر مولفه های اجتماعی مانند پرخاشگری، رفتارهای مجرمانه، پیشرفت تحصیلی را در بین دانشآموزان روستایی و سنین مختلف روستاییان مورد مطالعه قرار دادهاند؛ برخی نیز وضعیت مشارکت و نگرش روستاییان را در فعالیتهای ورزشی مورد بررسی قرار داده و رشته های ورزشی متداول در روستا را مشخص کردهاند؛ تعدادی دیگر وضعیت نیازمندیهای ورزشی جمعیت روستایی را مطالعه کردهاند. با این حال، مطالعاتی که در داخل کشور، وضعیت استفاده از رسانه و برنامههای ورزشی را در بین جمعیت روستایی بررسی کرده باشد، بسیار اندک است. از اینرو، به نظر میرسد مطالعاتی همچون مطالعۀ حاضر که نیازمندیها، نگرش و وضعیت مشارکت و علایق روستاییان را در کنار وضعیت استفاده از رسانه بررسی کند، میتواند اطلاعات مفیدی را در اختیار مدیران و برنامهریزان ورزش روستایی قرار دهد. فصل سوم: روش شناسی تحقیق فصل سوم: روش تحقیق ۳-۱. مقدمه: در این فصل از تحقیق روش های بکار رفته در پژوهش معرفی می شود. مجموعه این روش‌ها تحت عنوان کلی شامل روش اجرای تحقیق، جامعه آماری، نمونه آماری و روش نمونه گیری، ابزار اندازه گیری داده ها، تعیین روایی ابزارهای اندازه گیری و محاسبه پایایی آنها و روش تجزیه و تحلیل داده های تحقیق، تنظیم و تدوین گردیده است. ۳-۲. روش اجرای پژوهش روش تحقیق حاضر توصیفی از نوع پیمایشی به لحاظ هدف کاربردی است و همچنین این تحقیق با توجه به نحوه گردآوری اطلاعات به صورت میدانی انجام شد. ۳-۳. جامعه مورد پژوهش جامعه آماری این تحقیق کلیه روستاییان شهرستان بردسکن و بخشهای شهرآباد و انابد واقع در استان خراسان رضوی بود که بر اساس آخرین آمار بهدست آمده از سایت آمار و اطلاعات روستایی تعداد جامعه آماری برابر۴۰۴۲۴نفر در سال ۱۳۹۰ بود. شهرستان بردسکن در حاشیه شمالی کویر نمک، بین ۵۶ درجه و ۱۴ دقیقه تا ۵۸ درجه و ۱۵ دقیقه طول و ۳۴ درجه و ۴۲دقیقه عرض جغرافیائی گستردگی دارد. شهرستان بردسکن با مساحت تقریبی ۷۶۶۴ کیلومتر مربع واقع بر گستره جغرافیایی استان خراسان رضوی از سمت شمال با شهرستان سبزوار، از شرق با شهرستان خلیل‌آباد، از شمال شرق با کاشمر و از جنوب با طبس در استان خراسان جنوبی و از غرب با شاهرود در استان سمنان محدود بوده و مرکز آن شهر بردسکن در ۵۷ درجه و ۵۷ دقیقه طول و ۳۵درجه و ۱۵ دقیقه عرض جغرافیائی و در فاصله ۲۶۵ کیلومتری جنوب غربی مشهد مقدس قرار دارد. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۹۸۵ متر است و بر اساس آخرین تقسیمات کشوری دارای ۳ مرکزی، انابد و شهرآباد، هفت دهستان و سه شهر (بردسکن، انابد و شهرآباد) و ۳۹۳ روستای دارای سکنه و خالی از سکنه می‌باشد(ویکیپدیا شهرستان بردسکن، ۱۳۹۳). ۳-۴. نمونه و روش نمونهگیری طبق جدول مورگان حجم نمونه آماری ۳۸۰ نفر تعیین شد. نمونه گیری با توجه به مجموعه روستاهای موجود در جامعه مورد نظر تحقیق، از روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی استفاده شد. به این ترتیب که ابتدا از بین هر یک از شهرهای بردسکن با ۲۳ روستا، انابد و شهرآباد با ۵۳ روستا، تعدادی روستا به شکل تصادفی انتخاب شد و در مرحله بعد اقدام به انتحاب خیابانها و کوچه ها و در نهایت منازل بطور تصادفی گردید و پرسشنامه در اختیار افراد دارای ویژگیهای مورد نظر تحقیق قرار گرفت. ۳-۵. ابزار اندازه گیری داده ها: به منظور گردآوری داده های تحقیق، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که با توجه به اهداف تحقیق و با بهره گرفتن از مطالعات پیشین اقتباس و با توجه به محیط مورد نظر تعدیل شد. پرسشنامه های نهایی به تعداد ۴۵۰ عدد بین نمونه های تحقیق توزیع شد که در نهایت ۳۶۱ پرسشنامه قابلیت بررسی داشت و برای نتیجهگیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. این پرسشنامه شامل دو بخش متغیرهای دموگرافیک و متعیرهای اصلی تحقیق بود. متغیرهای دموگرافیک شامل هشت سوال در رابطه با محل سکونت، جنسیت، سن، وضعیت تأهل، تعداد فرزند، وضعیت تحصیل، وضعیت اشتغال و درآمد خانوار میشد. متغیرهای اصلی نیز مشتمل بر پنج بعد مشارکت (۳ سوال)، اولویت علایق (۲ سؤال)، رسانه (۴ سوال)، نیازمندیها (۵ سوال) و نگرش به ورزش (۶ سوال) و در مجموع شامل ۲۰ سوال بود. بخش مشارکت، اولویت علایق ورزشی و رسانه مورد استفاده روستاییان شامل سوالات دو گزینهای و چندگزینهای و بخشهای، نیازمندیها و نگرش نیز شامل سوالاتی در مقیاس پنجارزشی بود (پیوست ۱). برای تعیین روایی، پرسشنامه های تحقیق به ۱۰ نفر از اساتید صاحب نظر در زمینه مدیریت ورزش ارائه و نظرات آنان اعمال شد. به منظور تعیین پایایی ابزار تحقیق نیز، پرسشنامه ها در مطالعهای راهنما، بین ۳۰ نفر از اعضای جامعه توزیع و پایایی آن با بهره گرفتن از آزمون آلفای کرونباخ (۷۹/۰ =α) محاسبه و از پایایی مناسب آن اطمینان حاصل شد. در این تحقیق تعداد ۴۵۰ پرسشنامه به دلیل احتمال رد کردن توزیع شد و در نهایت داده های ثبت شده در ۳۶۱ پرسشنامه قابلیت بهره برداری داشت. جدول ۳-۱. آزمون پایایی متغیرهای تحقیق متغیرها و ابعاد آن ضریب پایایی نیازمندیها ۷۲/۰ نگرش ۸۱/۰ رسانه ۷۱/۰ وضعیت مشارکت ۷۳/. کل ۷۹/۰

محمّدمؤمن،طبیب شاه عباس بوده وبه همین دلیل درنقد ملامحمّدطاهر قمی هیچ واهمه‌ای نداشته وهمانطور که محمّدطاهر با داشتن مناصبی چون شیخ الاسلامی وامامت جمعه قم توانسته بود اینطور انتقاداتی به صوفیه داشته باشد، درمقابل محمّدمؤمن که در دربارصفوی بوده، توانسته درمقابل ملا محمّدطاهرقدعلم کرده وشدیدترین انتقادها را نسبت به وی داشته باشد.وی در جای‌جای فتوح المجاهدین ازملامحمّدطاهر قمی با کلماتی چون «قاضی جور»[۳۴۹]، «قاضی عدیم الفهم قم»، «بی باکِ بی شرم»، « احمقِ منکرحق» یادکرده است.وی می‌گوید: اینکه محمّدطاهرگفته عدالتش ظهورتام داشته واعمال حسنه، سابقه رابیان نموده به خاطراینکه مجاور اماکن مشرفه بوده است، جزحماقت چیزی دیگر ظاهرنمی‌شود. زیرا ابلیس نیزمدتی درمیان ملائکه بوده وسند عدالت، افعال حال بوده نه اعمال ماضی. وی امامت جمعه محمّدطاهررا به «پیشنمازی شیطان باتحت الحنک درقم»[۳۵۰]تشبیه کرده، ومی‌گوید مجاور نجف اشرف شدنِ محمّدطاهرکه عالیجناب سید شرف الدین علی محدث رازی، به مقابله او نشده ودانسته که به جهت رضای الهی نیست، ظاهراً نفعی نداشته باشد».وهمچنین می‌گوید: «اینکه مدتی درقم به امر پیشنمازی جمعه وجماعت مشغول بوده از ثمره آن که قاضی جور شده مشخص است که مردم را بازی دهد تا او را عادل دانند والحاح به امر قضا کنند و او به این منصب جلیل القدر فایزکرده وبعد ازحکومت آنچه خواهدکند».[۳۵۱] محمّدمؤمن در توصیف تألیفات محمّدطاهرقمی به تمسخر می‌گوید: «فی الواقع، غریب افادات در تصانیف خود کرده وحکمت های بالغه الهی را منحصردر«پَرنداشتن شتر»، «سردرختی نبودن خربزه» و امثال آن دانسته و ازاین رساله که به اسم شاگردمجهول خودنوشته وخلاصه علوم حیله گری وتدلیس و تزویر را درآن صرف نموده، ظاهرمی‌گردد که سوای افترای جسیم وفتواهای مشعربه کفر علما و مشایخ وسادات شیعه چیزی دیگر فهمیده نمی‌شود».[۳۵۲] محمّدمؤمن معتقد است که طریقه تصوف مأخوذ از معصومین بوده و نسبت دادن سقوط شریعت را مردود می‌داند ومی‌گوید: «اینکه جمعی ازعلمای شیعه که به طریقه تصوف اعتقاد دارند، که مأخوذ ازمعصوم است، به این قائل نیستندکه چون به حقیقت برسند، شریعت ساقط می‌شود، و صاحبان این قسم اعتقادات را مردود دانسته‌اند».محمّد مؤمن در دفاع از تشیع این جماعت و بخصوص سنی نبودن ملای روم می‌گوید: «چون به مذهب قاضی قم، تسنن این جماعت رامسلم داشته، بنابراین اعتقادات را به ایشان نسبت می‌دهد، وجمعی که تسنن ملای روم وغیره نزدایشان مسلم نیست، وملای روم را ازجمله شیعیان دانسته‌اند، بیان حکایات شبان وپیرچنگی راحمل برسخافت اهل تسنن می‌کنند، وکلام ملای روم راکنایه ازآن می‌دانندکه اهل سنت به مرتبه سفیه اندکه در روایات ایشان این قسم حکایات می‌باشد، نه اینکه ملای روم نیزمعتقد باشد، ومراد اظهار بی عقلی اهل سنت است.و…قدحی به صوفیه اثنی عشری نمی‌رساند».[۳۵۳]محمّدمؤمن درتوضیح خطبه‌البیان می‌گوید: «این خطبه راسیدالسادات میرمحمّدباقرداماد که مرده او نزد شیعه بیشتر ارزش دارد تا زنده محمّدطاهر، از امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) دانسته وملای روم به استناد روایت «اناعندی مفاتیح الغیب لایعلمها بعدرسول الله (صلی‌الله علیه وآله) الاانا، انا ذوالقرنین المذکورفی الصحف الاولی…»این ابیات را سروده که می‌گوید: تاصـورت وپیـونـدجـهان بـود عـلی بـود تانـقش زمـین بـودوزمـان بودعلی بـود هم آدم وهم شیث وهم ادریس وهم ایوب هم یوسف وهم یونس وهم هودعلی بود».[۳۵۴] محمّدمؤمن در ادامه دفاع از تصوف و ردّ نظر محمّدطاهر که این طایفه رابه سنی ها منسوب می‌کند، جواب می‌دهد که رسیدن به حقیقت ورفع تکلیف یعنی؛ رفع سختی وکلفت‌تکلیف. وی می‌گوید: «اگرصوفی اثنی عشری قائل شده باشد که رسیدن به حقیقت رافع تکلیف است؛ مراد آن خواهد بودکه رفع کلفت تکلیف می‌شودوآن عابد زاهد را آنچنان محبت به عبادت به هم می‌رسدکه اگرمنع عبادت کنند اوممنوع نگردد، ومشقت تکالیف به جهت او، راحت های گوناگون شود وبه حدّی رسدکه مصداق این حدیث معجزبیان تواند شدکه«قره عینی فی الصلوه».ورفع تکلیف بغیرازمعنی افترای این منکرحق و امثال اوست که بوی از عبادت حقیقی نبرده ودر رتبه تقلید محض اند.واینکه حکایت شبان رادلیل ساخته که ایشان قائل اندکه خداجسم است واعضا دارد ومکان، طلب ومحتاج است، غریب‌دلیلی‌است وجواب این‌احمق منکرحق را مگرخدای عزوجل بگویدو‌الاّحدّ بشر نیست». [۳۵۵] ازنقدهای محمّدطاهرقمی به ملای روم این بودکه وی شمس تبریزی را برتر ازپیغمبران دانسته و ازمحبّان ابن ملجم است.درمثنوی نیز درباب عزای سیدالشهدا(علیه‌السلام) تمسخربه شیعیان کرده واعتقاد داردکه قاتل امیرالمؤمنین‌علی (علیه‌السلام) خدا است نه ابن ملجم.و اینکه ملای روم اشعری مذهب بوده وخیرو شر را ازخدا می‌دانسته و ازتابعان حلاج و وحدت وجودی است وحق تعالی رابه جای دریا وعالَم رابه منزله موج وعین دریا دانسته.[۳۵۶] صاحب فتوح المجاهدین درجواب محمّدطاهر این انتقادات می‌گوید: «ملای روم نزد اکثر علمای شیعه، شیعه است. واین دلائلی که این منکر، از اقوال اونقل کرده علمای دیندارشیعه دیده‌اند وحکم برکفر وتسنن اونکرده وحمل برتقیه ورمز فرموده اند، ودلائل تشیع او درتبصره المؤمنین ذکرکرده ایم وعالی جناب خاقان الموحدین مکرر مدح اوکرده وممدوح شیخ بهاءالملّه بوده، وصوفیه شیعه پیروائمه (علیهم‌السلام) هستند.وقاضی قم اصل این طریقه راکفرمی‌داند، واقوال مشکوک فیه را به جهت مغالطه بیان می‌کند، تااحوال مردم صریح التشیع درآن میان پای مال بد اعتقادی گردد، وفی الواقع دراین امرسحر سامری می‌کنند».[۳۵۷] محمّدطاهراحادیث مورد تاکید صوفیه قبول نداشته ومی‌گوید‌: « از‌مزخرفات حلاجیه‌است».از جمله این حدیث که می‌فرماید: «انّ للَّه تعالى شرابا لأولیائه‏ اذا شربوا سکروا، و إذا سکروا طربوا».[۳۵۸]طبیب تنکابنی درجواب به رد این حدیث می‌گوید: «درمیان شیعه این حدیثِ مشهوری است وبه غیر از قاضی قم احدی نگفته که این ازکلمات حلاجیه است، وطبیب نجیب درنقل این حدیث متفرد نیست وقاضی زاده کوهرود درتحفه شاهی که الزام قاضی‌زاده ماوراءالنهر داده، سند این حدیث را آورده وسید حیدرآملی که معاصرعلامه حلی وازمجتهدین شیعه است درجامع الاسراراین حدیث رانسبت به امیرالمؤمنین علی(علیه‌السلام) داده ودرچندجا ذکر نموده است، بخلاف حدیث مذمت تنباکوکه احدی ازعلمای شیعه بیان ننموده ومخصوص به مریدان قاضی جورقم است که به این عبارت که به صراط المستقیم نسبت داده ومحض افتراست، گفته: «قال النبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) سیأتی زمان علی امتی یشربون فیه الدخان قیل یارسول الله وکیف یشربون الدخان،قال یتخذون شیئاًمن الحجراومن الخشب ویزرعون شیئا یصیرورقا ویملئون فی ذلک الحجرویاتون النار من فوقه ویشربون وینفخون فی الهواقیل، یارسول الله هولاءأمتک؟قال فی اللسان نعم وفی القلب لا».ظاهراست که حدیث سازی کار اباهریره است.ایشان چنانچه احادیثی درمذمت قضا باشد راقبول نمی‌کند چه رسد به احادیثی که می‌گوید: «من عرفنی احبنی ومن احبنی عشقنی ومن عشقنی فقتلته ومن قتلته فعلیّ دیته وانا دیته »که این روایات راکلمات ابلیس دانسته که به خواب اولیاءاهل سنت می‌آید».[۳۵۹]محمّدمؤمن یادآوری می‌کندکه این دوحدیث را ابن ابی جمهوردرمجلی مرآت الیقین وعوالی اللآلی وسید حیدر آملی درجامع الاسرار وشیخ بهاءالمله درکشکول ذکر نموده و از احادیث قدسی می‌دانند». طبیب تنکابنی تدلیس دیگری ‌ازقاضی قم ذکر می‌کند مبنی براینکه ملامحمّدطاهرافعال واقوال بایزید را ازتذکره الاولیا نقل کرده وگفته بدان که طریقه بایزید عین حلاج است وقبل ازحلاج، بایزید دعوی خدایی می‌کرده و«سبحانی مااعظم شانی» می‌گفته وبه اجماع اهل اسلام این کلمات کفراست و کسانی که این کلمات راکفر ندانند ملحدان و زندیقانند.محمّدطبیب مومن جواب می‌دهد: «دعوی اجماع برکفر بایزید تهمتی است بس بزرگ ودرهیچ جا مذکورنیست که اودعوی خدایی کرده باشد، و مدح اودرمقالات بسیاری است، وعارفِ دیندار نصیرالمله علیه الرحمه والمغفره دراوصاف الاشراف توجیه سبحانی‌مااعظم‌شأنی نموده وفرموده اندکه مراد محوانیّت است نه رفع اثنینیت».[۳۶۰]وی اشکال مستشکلین را ازباب قاصربودن نظروعدم طاقت فهم غوامض امور را، دلیل تکفیرعلمای صاحب بصیرت می‌داند. محمّدمؤمن طبیب ازمریدان شیخ زاهدگیلانی وعالی جناب خاقان الموحدین بوده، لذا از وی دفاع تامی دارد.وی می‌گوید: «خاقان الموحدین درمدت عمرشریفش ‌به خاطرتقیه حرف ‌از وحدت وجود می‌زد، ودرتمام وقت به خاطر تقیه، ذکرمی‌گفتند وخلوت داشته وکرامات ومکاشفات داشته، تا مخالفین، ایشان را ازحلاجیه بدانند، وحال که طریقه حلاج به مذهب مخالفین موافق نبوده وسبب قتل او شده، پس باید ترک آن طریقه می‌‎نمودند تا محفوظ باشد.بر اهل دین مبین ظاهراست که مشایخ سلسله شیخ زاهدگیلانی وعلمای راشدین شیعه با وجود نهایت زهد وعلم و فضل درایام تقیه، تفرد وتجرد وریاضت ‌و وحشت ازخلق وقناعت ودفع انانیت اختیارنموده تا ایشان نخواهند به مذهب مخالفین فتوا بدهند واطاعت مفتیان وپیشنمازان آنها بکنند، و تا بتوانند درخلوت باجمعی خاص باشد وازحقیقت مذهب امامیه با مریدان خودسخن بگوید تا اسرارمذهب شیعه که ازائمه (علیهم‌السلام) است دست به دست رسیده روایت کنند وهدایت قابلان نمایند، ازاین باب جماعت صوفیه اثنی عشری جمیع مطاعن وزجر پیشنمازان ومفتیانِ مطلق‌العنان را برخود گوارا نموده وبه اعمال شاقه مشروعه که استنباط ازاحادیث کرده بودند مثل شال پوشی، کم خوردن حیوانی، چله نشینی وامثال آن مشغول گشته وازعلمای ظاهری دوری جستند تا نخواهند به نماز مخالفین حاضر شوند»[۳۶۱]. محمّدمؤمن دراینجا اسرارمشایخ را ازروی اکراه وناچاری فاش می‌کند وسرّ اینکه مشایخ مدتها مریدان را به خدمت درمطبخ وکارهای‌خسیس امر می‌کردند؛ این بوده که درطول این مدت برای آنها مشخص شودکه اینها ازمنافقین نباشند و ازشنیدن اسرارمذهب شیعه ایشانرا به کشتن ندهند، با این وجودبعضی از مریدان آن منافق بوده اندکه به مشایخ آسیب رسانده اند. پس ازانصاف به دوراست که قاضی جورقم این چنین جماعت عظیم الشان راحلاجیه گوید وطبیب نجیب راکه دلائل مشروعیه اعمال ایشان را ازاقوال ائمه وعلمای شیعه نوشته، لعنتی بداند ومدتها دربلاد قم منع حلقه ذکرجلی نماید و بالفعل نیز هر روز مناقشه داشته باشد.[۳۶۲] ۹-۳-۱.اشتهای ریاست برعوام محمّدطاهرقمی در رد محمّد مؤمن طبیب گفته بودکه طبیب نادان درمقام اعتراض برعالم دین دار حکم به حرمت قضاکرده وگفته شیخ الاسلامی وامامت ضدّ یکدیگرند واستدلال کرده به حدیثِ ضعیفِ شریح.محمّد مؤمن می‌گوید: «ابن بابویه درمن لایحضره الفقیه نقل نموده که من شکی در صحت این حدیث ندارم»[۳۶۳].محمّدطبیب مؤمن درادامه حب جاه و وامثال آن را مطرح می‌کند.وی می‌گوید: «بلکه قوّت اشتهای ریاست عوام وحبّ جاه باعث ضعف این گشته نه چیز دیگر».وی در ادامه و تأیید حرف خود می‌گوید: «درسال گذشته به محض اینکه خبردروغی مبنی برعزل قاضی قم شیوع پیداکرد وکسی به او اقتدا نکرد مؤمنین قم را با لفظ کوفیان بی وفا خطاب می‌نمود».[۳۶۴] صاحب فتوح المجاهدین تدلیس دیگری ازقاضی قم بیان می‌داردکه مربوط به اسقاط شریعت است، اومی‌گوید: «تدلیس دیگرکه به شیخ شهاب الدین نسبت داده وحمل برخبط دماغ نموده و با وجود حکم برخبط دماغ تکفیر اوکرده وبیان نموده که ملای روم وسایرحلاجیه را اعتقاد این است که چون به‌ حقیقت برسند شریعت ساقط گردد ومزخرفات چندی نسبت به ملای روم نسبت داده و از شیخ صنعان وشیخ نجم کبری نقل‌ها نموده وحکم کرده که ایشان، خدا راجسم وصاحب اعضا و مکان ومحتاج می‌دانند وکفرگفتن رابد نمی دانند، ودلیل این مقال راقصه شبان وموسی(علیه‌السلام) ساخته که شبان کفر می‌گفته که ای خدا توکجایی‌که سرت راشانه کنم وبعدازآن، حکایت پیرچنگی رابیان نموده».[۳۶۵] ۹-۳-۲.رفع نفسانیات شرط شیخ الاسلامی‌است ملامحمّدطاهرقمی دررساله جاءالحق درجواب ملاخلیل که اشکال کرده بوده که نمی شود کسی شیخ الاسلامی وپیش نمازی را با هم داشته باشد، می‌گوید ایندو ضدهم نبوده وباعدالت که شرط هر دو است می‌شود جمع کرد.محمّدمؤمن در فتوح المجاهدین به این سخن ملامحمّدطاهراینطورجواب می دهد: «آنکه مکرّردلایل عام فهم مذکورشدکه قضا را باشرایط مشروعه آن کسی منکرنیست … پیشنمازی را باشرایط کثیره آن چه جناب سیدعالم عادل عابد سیدماجد قاضی دارالسلطنه اصفهان‌اند ونهایت بذل جهد دراحکام شرعی می فرماید ونفسانیات را ازخود رفع نموده، مانع مرافعه نزدعلمای دیگرنشده وحکم عالم فاضل دیگررا رد نکرده و با وجود این، خود را عادل ندانسته وپیشنمازی راعلاوه منصب خود نکرده است واحتیاط او دراین باب محض مباشرت قضا است والا جمیع صفات عادل در او‌موجود است وبه دستور‌جناب رفیع مکان شیخ الاسلام اصفهان‌که درچندین سال احدی از اونوشته وحکم متناقض باوجود تفحص بسیار ومعاندین بیشمار نیافته اند، بخلاف قاضی جورقم که چندین حکم مخالف یکدیگر اوتنها نزد نائب الصدر قم درباب بیع وشرای مزرعه معینه وغیرآن موجوداست، تابه ورثه کاظمای ایلچی وغیره چه رسد».[۳۶۶] محمّدطبیب مؤمن درجواب محمّدطاهرکه گفته بود «بدا به حال طبیب بی‌ادب» می‌گوید: بی‌ادب برکسی صادق است که درتصرف محراب ومنبر بی‌ادبی کند».[۳۶۷] شاید با این الفاظی که صاحب فتوح المجاهدین بکار برد گفته شود، وی ازمدار اخلاق نقد بیرون رفته.اما آنچه محمّدمؤمن درنهایت امر به این مسیر برگشته این عبارات است، که نشان می‌دهد از روی دلسوزی بوده، وی می‌گوید: «و ازجناب شیخ الاسلام قم وتلامذه اومعذرت می‌خواهد که اگر درحین تحریر اجوبه به الفاظ ومعانی چند مبادرت شده باشد».[۳۶۸]ذکر این نکته لازم است که اینچنین جمله‌ای در آثار محمّدطاهر قمی وبعضی از آثارمیرلوحی که درنقد تصوف است، به چشم نمی‌خورد وصرفا بر مدار بدگویی صوفیه تألیف شده‌اند. ۹-۴.فیض کاشانی به دنبال عرفان روایی فیض کاشانی ازعالمانی است که مورد انتقاد ملامحمّدطاهرومیرلوحی بوده است.فیض ازیک طرف شاگرد مکتب ملاصدرا است که جامع کشف و عقل ونقل بوده وازطرف دیگر شاگرد سید ماجد بن هاشم بحرانی بوده وعلم حدیث را فراگرفت.از این حیث فیض در برزخ تصوف وغیرتصوف قرار داشت.در دهه‌ های آغازین عمرش تمایل وی به تصوف بود که این تمایل درکتاب شرح صدر ظهور می‌کند.شرح صدردرسال (۱۰۷۰ق) نوشته شده.ملا محسن دراین رساله در توصیف تصوف می‌گوید: «جمعی از زیرکان امتِ بزرگوارش که برذمت همت خویش التزام متابعت‌ آن حضرت لازم داشته بودند بوسیله پیروی سنن گرامی آثارش، ظاهرو باطن‌ خویش را بمراقبت ومقاربت مزین ومحلی گردانیده، محل بدایع حکمت‌ گشتند و از نفس مبارک هریک غرائب علوم ظاهرشد.وعلم تصوف عبارت است ازاین بدایع حکمت وغرایب علوم بلندمرتبت است که السنه سنت محمّدیه (صلی الله علیه وآله) و شرایع ختمیه بدان ناطق گشته علـم التصوف علم لیس یعـرفه الااخـو فـطـنه بـالحـق مـعروف ولیس یـعرفه مـن لیس یشهده کیف یشهده ضوءالشمس مکفوف».[۳۶۹] ملامحسن فیض به دنبال علوم باطنی واسراری بود که ازدل روایات بیرون بیاید که ازآن به تصوف روائی نام می‌بریم.وی دررساله الانصاف که در(۱۰۸۳ق)نوشته گویا از اعتقادات خود برگشته و می‌گوید: «همانا این قوم گمان کرده اندکه بعضی ازعلوم دینیه هست که درقرآن وحدیث یافت نمی‌شود وازکتب فلاسفه یا متصوفه می توان دانست، ازپی آن بایدرفت.مسکینان نمی‌دانندکه خلل و قصورنه ازجهت حدیث یاقرآن است بلکه خلل در فهم وقصور در درجه ایمان ایشان است.قال الله سبحانه: «ونزلنا علیک الکتاب تبیاناً لکل شیءٍ»[۳۷۰]وهرگاه خلل وقصور در فهم وایمان ایشان باشدمطالعه کتب فلاسفه ومتصوفه نیز سودی نخواهد داد».[۳۷۱] اما فیض کاشانی هیچ گاه از اعتقاداتی که ظهار کرده بود دست برنداشته است.واینکه در رساله الانصاف می‌گوید: «نه متکلم هستم ونه متفلسف ونه متصوف ونه متکلف بلکه مقلد قرآن وحدیث وتابع اهل بیت بوده»[۳۷۲]از لحن کلام روشن است که از طعن ها وفشارهای عالم نمایان معاصر خود به ستوه آمده وبرای اینکه از دست وزبان آنان در امان باشد، اظهار‌ برائت از بودن در هرگونه طریقه فکری زمانه خویش می کند.[۳۷۳] آیه الله‌جوادی‌آملی در دفاع از‌اینچنین جملاتی‌که‌از فیض کاشانی وهمچنین شیخ بهایی‌که می‌گوید: تــا کـی زشـفا شفـا طلـبی از کـاسـه زهـر دوا طلـبی برداشتی محققانه دارد و می‌فرماید: «دعوت فیض کاشانی وشیخ بهائی در گذر از محدوده شناخت عقلی، جهت نزول به حوزه مربوط به نقل الفاظ واستظهار عرفی از عبارات ومانند آن نیست بلکه جهت صعود به مرحله فراتر است که عقل ونقل هردو رقیقه نازله آن هستند. دعوت آنها به توحید ناب وشهودِ حقیقتِ فراگیر وبیکرانی است که در همه اشیا بدون آن که مخالط وممازج با آنها باشد حضور دارد، هرچند که مشاهده ونظاره به آن از زاویه محدود ومقیدی باشد که مربوط به وجود وهستی متناهی افراد مشاهد است».[۳۷۴] بعضی ازانتقادهایی که به فیض می‌شد ازباب واجب دانستن نمازجمعه بود.غیر ازملامحمّد طاهرقمی ومیرلوحی سبزواری، شیخ یوسف بحرانی نیز ملامحسن را نقدکرده.او درکتاب نفحات الملکوتیه فی الرد علی الصوفیه درباره فیض می‌گوید: فیض نوشته هایی دارد که براساس مبانی صوفیان و فیلسوفان نوشته شده ونزدیک به کفر است.مثل آنچه درباره وحدت وجود گفته است . ملامحسن فیض درابتدای رساله مشواق که به دنبال بیان واضحی ازاصطلاحات عرفانی وتصوفی است، اشاره‌ای نیز به منتقدان دارد که اهل عرفان رامتهم به کفر می‌کنند.وی بیان می‌کند: «چنین گوید مؤلف این سخنان محسن بن مرتضی تغمده الله بالغفران که طایفه ای ازمتقشفه[۳۷۵]محبت بندگان خدا را باجناب الهی منکربودند وبدین سبب در اشعار اهل معرفت ومحبت قدح می‌نمودند و دوستان الهی رابه کفر و زندقه موسوم ساخته، زبان طعن درحق ایشان می‌گشودند، به خاطررسیدکه چندکلمه ای که بدان معانی حقایق ازلباس استعارت مکشوف واستعارت غریبه قوم که درابیات ایشان مستعمل است معروف تواند شد بنویسد واز اسراری که به حقیقت محبت وحقیقت اشعاراین طایفه اشعاری داشته باشند پرده برگیرد، شاید بدین وسیله زبان طعن طاعنان درشأن ذوی‌الشان ایشان کوتاه شود وباعث بصیرت سالکان راه گردد».[۳۷۶] فیض کاشانی(۱۰۹۱ق) دراین رساله به نکته بسیارمهمی اشاره کرده که حلقه مفقوده ناقدین این طایفه است.وی سبب این خورده گیری ها را اینطور بیان می‌کند: «چون اقلیم معارف وحقایق وعالم معانی و دقایق ازآن وسیع تراست که صورمحصوره الفاظ بوساطت وضع ودلالت متصدی اظهارآن تواند شد وبی دستیاری امثال واشباه پای مکنت واقتدار درمیدان ابراز آن سیر تواند نمود، لاجرم در اظهار مخدرات معانی بصورت حرفی هرحقیقتی به رقیقه مناسبتی که بایکی ازمحسوسات دارد به اسم او ازآن تعبیرمی‌کنند تا هم اهل معنی ازآن حقایق محظوظ گردند وهم اهل صورت مجازی آن بی بهره نمانند. «تلک الامثال نضربها للناس ومایعقلها الاالعالمون».[۳۷۷]این نکته مهمی که ملامحسن فیض به آن اشاره کرد درهیچ کدام از آثار ملامحمّدطاهرقمی ومیرلوحی سبزواری ودیگر ناقدین اصلا مورد توجه قرار نگرفته، وگویا به این امور واقف نبوده. صاحب روضات الجنات جریانی نقل می‌کند که بعداز مدت ها تیرگی روابط میان ملامحمّد طاهر قمی وملامحسن فیض کاشانی به خاطر انتقادات بسیاری که توسط ملامحمّدطاهرنسبت به ملا محسن مطرح شده بود، شیخ الاسلام قم باپای پیاده به کاشان آمده واز وی معذرت می‌خواهد.وی می گوید: «ازجمله کسانی که مدام درمقام انکار فیض کاشانی ودیگرعلمای زمانش بود؛ ملامحمّدطاهرقمی است.گفته شده که محمّدطاهر در اواخرعمرش ازاعتقاد سوئی که نسبت به فیض کاشانی داشته برگشته و از قم با پای پیاده به کاشان رفته برای اعتراف به خلاف بودن نظرش وعذرخواهی ازفیض کاشانی.وقتی که به درخانه فیض می‌رسد می‌گوید: «یامحسن قداتاک المسی»[۳۷۸] ملامحسن نیزازخانه بیرون آمده ومصافحه ومعانقه کرده وهر دو از همدیگرطلب حلیت کرده وبه قم برگشت».[۳۷۹] ۱۰.محمّدطاهرقمی وفلاسفه ملامحمّدطاهرقمی دراکثر تألیفات ضد تصوفی خود پا به پای صوفیه، فلاسفه را نیزمورد نقدقرار می دهد.وی فلسفه وتصوف را دوکفه ترازو می داند که باید هردو را نقدکرد. محمّد طاهردر طول حیات خود تألیفات ضد فلسفی مهمی داشته ازجمله: «حکمه العارفین»که به مباحث متعددی از فلسفه اشاره می‌کندازجمله؛ «اثبات صانع»، «اولویت»، «علم خدا»، «قدم وحدوث»، «مدرک بودن خدا»، «اراده»، «قضاو قدر»، «حسن‌وقبح»، «معادروحانی وجسمانی»، «الواحدلایصدرمنه‌الاالواحد»،« مجردات»، « وجود ذهنی»، «ماهیت».اثردیگری که به مباحث فلسفی پرداخته «الفوائدالدینیه» است.این دواثر بطورخاص به نقد فلسفه پرداخته.اما درآثاری چون«بهجه‌الدارین»، «تحفه عباسی»و«رجم الشیاطین» بطورضمنی به نقدمباحث فلسفی پرداخته است. ۱۰-۱.ظهور فلسفه.محمّدطاهر ظهور وترویج فلسفه را اینطور مطرح می‌کندکه: «بعد از رحلت رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله)، مردم گمراه شده وسنت رسول خدا راترک کردند وتابع هوای خود شدند وبه فرقه های متعددی تقسیم شدند، مگرگروه اندکی که به آل عبا متمسک شدند.تا اینکه نوبت به خلفا رسید درزمان مأمون خلیفه عباسی دستور داد که کتاب‌های فلاسفه راجمع آوری کنند ازممالک نصاری و دستورداد که کتاب هارا ترجمه کنند واستننتاج کنند این جا بودکه کتاب وسنت رها شده وبه کتب فلاسفه نزدیک شدند.طوری کتب فلاسفه شیوع پیدا کرده بودکه طالبین علم گمان می‌کردند، علم منحصر به فلسفه است»[۳۸۰].این جملات محمّدطاهرقمی درنحوه ظهور و شیوع پیدا کردن فلسفه است که منشعب شدن امت اسلامی وپیروی از غیر ائمه(علیهم‌السلام) وطرح مکتبی در مقابل مکتب ائمه (علیهم‌السلام) که در نقد تصوف مد نظر وی بود، وجه مشترک صوفیان وحکما می‌باشد. لذا با تألیف آثار ضد حکمی به یکی از مخالفین سرسخت حکمت در دوره صفویه مبدل می‌شود. ۱۰-۲.علل ترویج فلسفه محمّدطاهرقمی ظهور و ترویج فلسفه را در سه امر می‌داند: ۱۰-۲-۱.الناس علی‌دین‌ملوکهم.[۳۸۱]وقتی سلطان در مسیری قرارگرفت، بالطبع عده زیادی ازمردم هم دنباله رو اوخواهند بود، لذا وقتی سلاطین به دنبال بسط وگسترش فلسفه رفتند، فیلسوفان نیز وقتی دیدند میدانی برای بسط فلسفه بازشده، شروع به ترویج فلسفه کردند. ۱۰-۲-۲.تقرب به سلاطین. شیخ الاسلام قم دلیل دیگر ترویج فلسفه وشیوع پیدا کردن آن را تقرب فلاسفه به سلاطین می‌داند.زیرا هرکس درتحصیل فلسفه و تصنیف آن تلاش بیشتری داشت است بالطبع تقرب بیشتری به سلطان پیدا می‌کرد، ازاین روفلسفه روزبه روزدرحال گسترش بود.[۳۸۲]البته این تقرب به سلاطین را می‌توان در آثار ناقدین تصوف در دوره صفویه نیز به خوبی یافت.همان طور که ملامحمّدطاهرقمی ارادت خود را به شیخ صفی ودیگران ابراز می‌دارد. ۱۰-۲-۳.تفریق شیعیان ازجوار ائمه معصومین (علیهم‌السلام).اما آنچه به نظرملامحمّد طاهرمهم جلوه می‌کند، دور کردن مردم وتنها گذاشتن ائمه معصومین است.ملامحمّدطاهرجریان ترویج وبسط فلسفه در دوران مأمون را نقل کرده و می گوید: «مأمون ارسطاطالیس رادرخواب دیده و از وی پرسیده که فعل حسن کدام است؟ جواب داده: آنچه درنزد عقل حسن باشد. سوال کرد بعد ازآن کدام است؟ گفت: غیراین دیگر چیزی نیست که حسن باشد.شکی نیست که ابلیس خودرا به این صورت به مأمون نموده تا به ترویج فلسفه که موجب خرابی دین وضعف یقین است حریص گرداند وبا تقرب مردم به خلیفه، کسی در محضرامام حاضر نشود».[۳۸۳] ۱۰-۳.نقدفلسفه وفیلسوفان ۱۰ -۳-۱.آیافلسفه حکمت است؟ ملامحمّدطاهرقمی در بیان استدلالِ فلاسفه، مبنی بر حکمت بودنِ فلسفه می گوید: «چطور فلسفه می‌تواند مذموم باشد در حالی که فلسفه حکمت است وحق تعالی درقرآن، حکمت را مدح کرده و می‌فرماید: «من یوت الحکمه فقد اوتی خیراًکثیراً»[۳۸۴]و «ولقدآتینا لقمان الحکمه»[۳۸۵] ؟ وقتی که آیات، حکمت را به عنوان خیر کثیرمعرفی ‌می‌کنند آیا می‌توان ‌با فلسفه که حکمت است مخالفت کرد؟ فلاسفه دراین استدلال، فلسفه را‌حکمت دانسته وجایی برای نقدآن نمی بینند.محمّدطاهر درجواب به استدلال فلاسفه اول متوجه توضیح لفظ حکمت شده ومی‌گوید: حکمت لفظ عربی بوده وعرب نیزاطلاع ازفلسفه نداشته و استعمال حکمت درفلسفه بعید است واصلاً استعمال نکرده اند.وی برای ترجمه و شرح‌حکمت ازکلام ائمه (علیهم‌السلام)استفاده‌می‌کند.ملامحمّدطاهر ازفرمایش امام صادق(علیه‌السلام) درتفسیرآیه اول استفاده کرده که امام می‌فرماید مراد ازحکمت؛ طاعت خدا و معرفت امام است ودرتفسیرآیه دوم نیز می‌فرماید: به لقمان معرفت وشناخت امام زمانش داده شد که برای اوخیر زیاد است.دراحادیث دیگر، از حکمت به فهم و عقل اشاره شده که حکمت به معنای ضد هوی وخواسته های نفس معنا شده و اگرکسی امامِ خود را بشناسد وبه معالجه‌ای که او فرموده عمل کند عقل و حکمت او کامل می‌شود.[۳۸۶]ازاین باب که معرفت امام سبب قوت عقل است حکمت نامیده اند.ازامام صادق(علیه السلام)نقل شده که فرمودند: «من زهّد فی الدنیا اثبت الله الحکمه فی قلبه و انطق بها لسانه و بصّره عیوب الدنیا وداء ها و دواءها واخرجه سالماً الی دارالسلام».[۳۸۷] محمّد طاهر در نهایت به این نکته اشاره دارد که بی شک حکمتی که حق سبحانه وتعالی به لقمان داده بود فلسفه نبوده.[۳۸۸] ۱۰-۳-۲.آیا فلسفه باعث فهم بهترآیات وروایات می‌شود؟ محمّدطاهر می‌گوید: فلاسفه که می‌گویند با وجود اینکه فلسفه در صدر اسلام نبوده ولی در فهم احادیث نبوی و کمال معارف دینی دخل تام دارد، به همین دلیل یادگیری آن ضرورت دارد، صحیح نسیت. زیرا در غدیرخم وقتی آیه «الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی»[۳۸۹] نازل شد، دین کامل شده است ونیازی نیست فلاسفه با فلسفه آن راکامل کنند، یا با فلسفه آن را بهتر بفهمند.لذا امام رضا (علیه‌السلام) دربیان همین آیه می‌فرماید «فَمَنْ‏ زَعَمَ‏ أَنَ‏ اللَّهَ‏ عَزَّ وَ جَلَ‏ لَمْ‏ یُکْمِلْ‏ دِینَهُ‏ فَقَدْ رَدَّ کِتَابَ‏ اللَّهِ‏ عَزَّ وَ جَلَّ وَ مَنْ رَدَّ کِتَابَ اللَّهِ تَعَالَى فَهُوَ کَافِر»[۳۹۰]؛ یعنی کسی که گمان ببرد که خداوند دینش راکامل نکرده همانا کتاب خدا را رد کرده وکسی هم که کتاب خدا را ردّ کند کافر است. ای طـــالب حکـــمت تـــو زمن گیر خبر تــــا چند روی در بــدر ای خسته جگر خــــود را بـــرسان به شـــهر حکمت اما شو داخــــل آن شهـــر مـــعظم از دل جـــماعتی شـــده دور از در مدیـــنه علم نــــموده پیـــروی بو عـــلی و بهمینار زجــــهل گشــته فــلاطونی وارسطــویی فــــــــتاده دور زراه ائــــمـه ابـــرار شـــده مقـــلد بقراط و پـــیرو سقـــراط زقــــول باقرو صادق نموده انــــد فرار بـــزعم باطل ایــــشان چوغاف از دیــنند کسی کـــه فلــــسفه داند بود تمام عیار بـــود تمـــام عیار آن کسی که بـه نزد خدا کــــه هســـت پـــیرو آل مصطفا شعار