عبارت است از بکارگیری فن آوری نوین برای ارائه سرویسهای مورد نیاز گردشگران با بهره گرفتن از فن آوری اطلاعات، ارائه سرویسهای مورد نیاز گردشگران به صورت سادهتر با کیفیتی بالاتر و هزینه ای کمتر. در واقع گردشگری الکترونیکی، ارائه الکترونیکی کلیه سرویسهایی است که در گذشته گردشگران به صورت سنتی از آنها استفاده می کردند، بعلاوه سرویسهایی که بواسطه فن آوری اطلاعات میسر شده اند. سرویسهاییکه درگردشگری الکترونیک مرسومند عبارتند از : اطلاع رسانی شفاف و دقیق و معتبر- انجام تشریفات اخذ ویزا – رزرو هتلها و مراکز تفریحی – رزرو و اجاره وسایل نقلیه – اخذ بلیت هواپیما، اتوبوس، قطار و … – خرید برنامه های سفر و تورهای مختلف و بسیاری سرویسهای دیگر. از آنجا که اطلاعات کلیه سرویسهای فوق به صورت مجتمع به گردشگر ارائه می شوند، همواره امکان مقایسه گزینه های مختلف و انتخاب گزینه بهتر برای گردشگر با توجه به معیارها و انتظارات او میسر است، به عبارتی دیگر در عرصه گردشگری الکترونیکی هر گردشگری امکان می یابد که برنامه ای برای سفر خود انتخاب کند که بیشترین مطلوبیت را برای اودارد . اولین گام در بعد اطلاع رسانی در یک سایت فعال در گردشگری الکترونیکی ارائه اطلاعات عمومی به گردشگران است. اطلاعاتی نظیر موقعیت جغرافیایی منطقه سفر، زبانهای رسمی و محلی مورد استفاده، اختلاف زمانی و ساعت رسمی، واحد پولی و نرخ تبدیل ارزهای خارجی که بایستی با اتصال این بخش از سایت به یک موسسه معتبر نرخهای لحظه به لحظه ارائه شوند. کلیات آب و هوایی منطقه سفر نیز باید به صورت کلی در بعد اطلاع رسانی موجود باشد.در بخش مجزا در یک سایت گردشگری الکترونیکی معتبر باید لینکهای سازمانی دولتی در ارتباط با توریستها نظیر وزارت خارجه، سازمانهای توریستی و … قرارگیرد تا امکان جستجوی اطلاعاتی در سایتهای رسمی توسط توریست مهیا باشد. همچنین امکان ارتباط با پلیس، تلفنهای ضروری مورد نیاز در این بخش باید به گردشگران ارائه گرددwww. Fasle no . com)). از مهمترین لینکها در این زمینه لینک سازمانهای بهداشتی است، یکی از مهمترین این سازمانها، سازمان جهانی بهداشت است که همواره اخطارهایی را برای سفر به اماکن مختلف ارائه می کند. ایجاد چنین ارتباطی به گردشگران این امکان را می دهد که پیش از سفر به مقصد از تمامی تهدیداتی که ممکن است وجود داشته باشد آگاه شوند. در ادامه باید کلیه راه های دسترسی به منطقه سفر مشخص شوند تا توریست امکان انتخاب از میان راه های مختلف را دارا باشد و در نهایت در بعد اطلاع رسانی بایستی یک نقشه کامل از منطقه سفر با کلیه جزئیات و قابلیت زوم کردن وجود داشته باشد که همه اماکن سرویس دهنده به گردشگران مشخص بوده و گردشگر بتواند از طریق سایت تمامی مسیرها را دنبال کند و نیازهای خود را مرتفع کند . (www.world- tourism.org) ۲-۱۳- آثار صنعت گردشگری کشورها، جوامع، منطقه ها و شهرها به صورت فزاینده ای به این حقیقت پی برده اند که برای حفظ وضع اقتصادی خود باید ابتکار عمل به خرج دهند و درصدد یافتن راه های تازه ای برآیند. اگر چه در منطقه های مختلف، شرایط متفاوت است، ولی همواره صنعت گردشگری عاملی برای پیشرفت وضع اقتصادی بوده است. همچنین این صنعت می تواند موجب تغییر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شود. به طوریکه این صنعت می تواند در سایه ی گفتگو و ایجاد رابطه متقابل بین مردمان دو ناحیه پیام صلح بدهد و از آنجا که این صنعت به ارائه خدمات متکی است می تواند موجب افزایش اشتغال و درآمد شود. از سوی دیگر کشورها، استانها و مکانهایی که شاهد رفت و آمد زیاد مسافر و گردشگر هستند می توانند هزینه های غیر مستقیم و ناملموس این پدیده را حس کنند. اگر چه چنین استنباط می شود که گردشگری گونه ای فعالیت مهم اقتصادی است، ولی باید آن را تنها جزیی از یک سلسله از خلاقیت ها و ابتکار عمل هایی دانست که موجب رونق اقتصادی می شود. این بدان معنی نیست که مدعی شویم که در بخشی از شرایط، این صنعت نمی تواند موجب افزایش درآمد یا اشتغال شود، بلکه می خواهیم بگوییم که اثرات این صنعت در نواحی و مناطق مختلف فرق می کند. تجربه نشان داده است که صنعت گردشگری شکل های متفاوتی به خود می گیرد و می تواند موجب تأمین رضایت مسافران و گردشگرانی شود که با انگیزه های گوناگون به سفر می روند. همچنین تجربه نشان می دهد که برخی از مکانها(مقصد مسافر) گاهی به شهرت می رسند و گاهی شهرت خود را از دست می دهند و در این میان عوامل محیطی داخلی و خارجی، مثل ناآرامی های سیاسی، فاجعه های طبیعی و مسأله هایی چون عرضه و تقاضا نقش دارند. مکان یا محلی که به صورت کامل به گردشگری وابسته است، با تغییری که در هر یک از این عوامل رخ می دهد به شدت آسیب پذیر است و در مقایسه با یک سیستم اقتصادی که به صورت کامل در گرو رونق گردشگری نیست، آسیب پذیرتر است. در این قسمت مروری بر تأثیرات مهم صنعت گردشگری بر عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می کنیم و سود و زیان این صنعت را بررسی می کنیم. ۲– ۱۳ – ۱ - تأثیرات اقتصادی صنعت گردشگری ۲- ۱۳ – ۱ – ۱ - جهانگردی در سیستم اقتصادی جهانگردی آمارهایی که سازمان جهانی جهانگردی ارائه می دهد نشان دهنده اثرات مهمی است که گردشگری در سطح جهانی بر سیستم اقتصادی دارد. در سال ۱۹۹۵ تعداد مسافران و جهانگردان، در سراسر دنیا، به ۵۶۷ میلیون نفر رسید. کل پولی که از محل این مسافرتها در سطح جهان به دست آمد به ۳۷۲ میلیارد دلار آمریکایی رسید. در دهه ی ۱۹۸۰ وجوه حاصل از مسافرت وجهانگردی با سرعتی بیش از تجارت جهانی(صدور کالاها و خدمات بازرگانی) رشد کرد و در زمان کنونی ارزش آن بیش از سایر اقلام صادراتی متعلق به بخشهای دیگر اقتصادی می رسد، البته به غیر از فراورده های نفتی و وسایل وقطعات خودرو(wto,1995). همچنین صنعت گردشگری توانسته است در بیشتر کشورها بیشترین تعداد شغل را به وجود آورد و بیش از یکصد میلیون نفر را به استخدام خود درآورد. پیشبینی می شود که در سال ۲۰۱۰ تعداد مسافران و جهانگردان در سراسر دنیا، به ۹۳۷ میلیون نفر برسد(wto,1995). ۲ – ۱۳ – ۱ – ۲ - تأثیر بر تراز پرداختها تراز پرداختها حسابی است مربوط به خزانه، تراز پرداختها نشان دهنده معاملات بین المللی یک کشور است و شامل کلیه درآمدها، اعتبارات و بدهیهای یک کشور با کشورهای خارجی است. توازن در حساب تراز پرداختها برای کشورها از لحاظ اقتصادی دارای اهمیت زیادی است. گردشگری بین المللی که شامل گردشگران ایرانی که به خارج از کشور سفر می کنند و گردشگران خارجی که به ایران سفر می کنند می باشد، در این موازنه از دو طریق تأثیر گذار است: یا از روی عملیات جاری بر روی کالاها و خدمات یا در عملیات مربوط به توازن سرمایه ها. ۲ – ۱۳ – ۱ – ۳ - توزیع دوباره ثروت یکی از مهمترین تأثیرات گردشگری چه در سطح ملی و چه در سطح بین المللی توزیع دوباره ثروت است. چنانچه حرکت گردشگران به طرف منابع کم درآمد باعث انتقال سریع ثروت می شود. مردم نواحی مورد بازدید، به طور مستقیم و سایر نواحی به طور غیر مستقیم از درآمد گردشگری سود می برند. ۲ – ۱۳ – ۱ – ۴ - اثرات گردشگری در ایجاد شغل و درآمد گردشگری امروزه به عنوان یکی از مهمترین منابع درآمدی کشورها درآمده است. به عنوان مثال درآمد کشور چین از این بابت دوبرابر درآمد نفت کشور ایران می باشد(صدر خوانساری،۱۳۸۱: ۱۴). در عوض کشور ما با اینکه جزء ۱۰ کشور اول دنیا در زمینه جذب گردشگر و آثار تاریخی است(غازی،۱۳۸۱: ۴۲)، بسیار کمتر از یک درصد درآمد توریستی دنیا را به خود اختصاص داده است. طبق آمار به دست آمده در ایران می توان برای هر توریست تقریباً ۴ تا ۵ شغل ایجاد نمود(رجایی،۱۳۷۷: ۳۶). اهمیت صنعت گردشگری، از نظر ایجاد درآمد و شغل مورد توجه کسانی که با نیروی کار این رشته آشنا نیستند، قرار نمی گیرد. با وجود این، منابع انسانی یکی از بزرگترین مسأله هایی است که دست اندرکاران صنعت گردشگری باید مورد توجه قرار دهند. طبق آمارها و پیشبینی های سازمان جهانی جهانگردی، در سال ۲۰۰۵ مشاغلی که به وسیله صنعت گردشگری ایجاد می شود، به میزان ۵۹% رشد می یابد. شورای گردشگری و مسافرت جهانی برآورد کرده است که از هر ۹ نفر کارگر و کارمند در سراسر دنیا، یک نفر در صنعت گردشگری مشغول به کار است. این صنعت بزرگترین سازمان یا نهادی است که نیروی انسانی به کار می گیرد(WTTC,1993). در بسیاری از کشورها این صنعت به صورت بزرگترین کارفرما درآمده است. براساس تحقیق گلدنر[۶]، مک این تاش[۷](۱۹۹۵)، صنعت گردشگری علاوه بر ایجاد میلیونها شغل در سراسر دنیا، در سال ۱۹۹۴ بیش از ۷/۱ میلیون دلار دستمزد یا حقوق پرداخت کرده، یعنی مبلغی برابر با ۳/۱۰ درصد کل دستمزدها و حقوق کل کارکنان در سراسر دنیا. این صنعت در اروپای شرقی ۹/۴ درصد از حقوق کلیه ی کارکنان را می پردازد، زیرا در این کشورها صنعت گردشگری مراحل آغازین را می گذراند و در جزایر یا کشورهای حوزه ی دریای کارائیب ۷/۱۸ درصد دستمزد و حقوق کارکنان را می پردازد. نباید به اشتباه چنین اندیشید که صنعت مزبور دستمزدهای اندکی می پردازد و افرادی را استخدام می کند که از مهارت پایینی برخوردارند، زیرا چنین اندیشه ای موجب می شود تا اثراتی که این صنعت در سراسر دنیا بر حقوق و دستمزدها می گذارد نادیده انگاشته شود. در واقع بسیاری از بخشهای این صنعت به افراد مدیر، متخصص، آزموده و تحصیل کرده نیاز دارد و میزان حقوق و دستمزد بر اساس میزان تخصص و مهارت و دانش فرد تعیین می گردد(Goeldner,mcintosh&Ritchie,1995,p.56). در بسیاری از موارد صنعت گردشگری در پرداخت دستمزد با سایر صنایعی که از تکنولوژی پیشرفته استفاده می کنند، به رقابت برمی خیزد. گردشگری به صورت یک بخش اقتصادی فعال می تواند از عامل کار بیشتر از سایر عوامل تولید استفاده کند و موجب بالا بردن سطح اشتغال شود(Redfoot,1984). گردشگری از دید اقتصاد دانان یکی از سریعترین راه های بازگشت سرمایه است و بالاترین ضرایب انباشت سرمایه را دارد. گردشگری در محاسبات اقتصادی دارای دو ضریب افزایش یا ضریب فزاینده است. یکی ضریب فزاینده درآمد و یکی ضریب فزاینده اشتغال نام دارد. ضریب افزایش درآمد در جهانگردی سبب افزایش ثروت و ضریب فزاینده اشتغال موجب افزایش اشتغال می شود، افزایش مشاغل خاصه در بخش ساختمان، خدمات رسانی و ارتباطات چشم گیرتر از سایر بخش هاست(پوریا،۱۳۷۳: ۴۵). در واقع جوهر اقتصادی توریسم در این واقعیت نهفته است که افراد پولی را که در جای دیگری به کف آورده اند، در نقطه دیگری خرج می کنند. گردشگری موجب اشتغال مستقیم و غیر مستقیم افراد می شود. شرکتهایی که به صورت مستقیم ایجاد شغل می کنند، آنهایی هستند که کارکنانشان با گردشگران در تماس هستند و به صورت مستقیم با تجربه های گردشگری سر و کار دارند. کارکنان اقامتگاه ها، رستوران ها، شرکت های هواپیمایی، شرکت های کشتیرانی، سازمان های خدمات گردشگری، کارکنان مراکز تفریحی و فروشگاههایی که در این بخش کار می کنند، از جمله واحدهایی هستند که به صورت مستقیم ایجاد شغل می کنند. شرکتهایی که به صورت غیر مستقیم شغل ایجاد می کنند، آنهایی هستند که با شرکتهایی که در این صنعت به صورت مستقیم ایجاد شغل می کنند، در تماس هستند. شرکتهایی که مواد و ملزومات مورد نیاز اقامتگاهها و رستوران ها را تأمین می کنند، شرکتهای ساختمانی که اقامتگاهها را می سازند و تولید کنندگان هواپیما به شرکت هایی وابسته اند، که از نظر درآمد، به صورت مستقیم برای نهادهای گردشگری ایجاد شغل می کنند. به طور کلی در صنعت گردشگری، ایجاد شغل به صورت مستقیم و غیره مستقیم موجب می شود که درصد بالایی از نیروی کاربه استخدام درآید. همانگونه که جدول زیر نشان می دهد فرصت هایی که به صورت مستقیم یا غیره مستقیم در این صنعت وجود دارد، در دهه ی آینده رشد خواهد کرد. جدول ۲- ۱- میزان اشتغال در صنعت گردشگری سال استخدام مستقیم(درصد) استخدام غیر مستقیم(درصد) جمع ۱۹۹۱ ۹/۴ ۳/۵ ۲/۱۰ ۱۹۹۴ ۱/۵ ۵/۵ ۶/۱۰ ۲۰۰۵ ۴/۵

تشویق و افزایش مشارکت مردم در هر مرحله از فرایند برنامه‌ریزی بسط و ترویج سرمایه‌گذاری‌های کوچک، که مردم قادر به اجرای آن باشند کاهش هزینه‌های مردم و در مقابل افزایش درآمدهای آنان تشویق مردم در جهت تداوم و نگهداری پروژه‌های توسعه (افزایش آگاهی‌های مردم و کاهش زمان و هزینه طرح‌ها و پروژه‌ها) مشارکت در حکم وسیله‌ای برای گسترش و توزیع دوباره فرصت‌ها باهدف اتخاذ تصمیم‌های جمعی، همیاری در توسعه و بهره‌مندی همگانی از ثمرات آن است. این مشارکت می‌تواند در تمامی مراحل مختلف تصمیم‌گیری، اجرا (عملیات، مدیریت و اطلاع‌رسانی)، تقسیم منافع، و ارزیابی وجود داشته باشد. ۲-۶-۱-۴ رویکردهای فضایی، منطقه‌ای و ناحیه‌ای: استراتژی‌های تحلیل مکانی والتر کریستالر[۱۰] (۱۹۳۳) برمبنای نظریات فون تونن[۱۱] و آلفرد وبر[۱۲] (۱۹۰۹) نظریه ”مکان مرکزی“ را ارائه نمود که بر اساس میزان جمعیت، نقش و کارکرد، فاصله، پراکندگی سکونتگاه‌های انسانی به شرح و تبیین ساختار (چارچوب) فضایی سکونتگاه‌ها و حوزه نفوذ آنان (و بالطبع سروسامان دهی به نحوه چیدمان نقاط شهری و روستایی) می‌پردازد. متخصصان این زمینه با پذیرش علم جغرافیا (به‌عنوان تحلیل‌گر فضای زیست)، به استفاده از نظریات برجسته دیگر در رابطه با تقسیم‌بندی فضایی-مکانی و ساماندهی فضا نیز مبادرت نمودند. سه نظریه مطرح در این زمینه را می‌توان به‌طور خلاصه این‌گونه معرفی نمود: نظریه زمین‌های کشاورزی (جی.اچ.فون تونن): این نظریه به تحلیل چگونگی استفاده و سروسامان دهی به زمین‌های کشاورزی می‌پردازد. بر اساس این نظریه فعالیت‌های کشاورزی و ارزش زمین‌ها متناسب بافاصله آن‌ ها از بازار (شهری) تعریف می‌شود (دوایر متحدالمرکزی حول شهرها). نظریه مکان‌یابی صنایع (آلفرد وبر): بر اساس این نظریه، صاحبان صنایع می‌کوشند مکانی را جهت استقرار کارخانه‌های خود برگزینند که با حداقل هزینه تولید محصول و توزیع آنان (هزینه‌های حمل‌ونقل) همراه باشد. درواقع زنجیره‌ای از جریان کالا، خدمات و اطلاعات (وزن و نحوه تعامل آن‌ ها) ما را قادر به مکان‌یابی صحیح صنایع می‌کند. نظریه مکان مرکزی (والتر کریستالر): براساس این نظریه، هر مکانی که موقعیت مرکزی می‌یابد با تولید و توزیع هرچه بیشتر کالا و خدمات در حوزه‌های اطراف (یا منطقه نفوذ) به تحکیم موقعیت مرکزی خود می‌پردازد، به همین خاطر، چنین مکان‌های مرکزی، خدمات بیشتری را در خود متمرکز می‌سازند. برمبنای این نظریه، نقاط مرکزی در قالب نظامی سلسله‌مراتبی (مبتنی بر جمعیت، فاصله، نقش یا کارکرد) عمل می‌نمایند. طبق این نظریه، خریداران، کالاها و خدمات موردنیاز خود را از نزدیک‌ترین بازار فروش در دسترس تهیه می‌کنند. استراتژی توسعه روستا- شهری از پایان دهه ۱۹۷۰، در واکنش به زوال الگوهای توسعه و پس از استراتژی ”نیازهای پایه“ سازمان جهانی کار (۱۹۷۶)، استراتژی توسعه روستا-شهری یا منظومه کشت-شهری (اگروپولیتن) مطرح گردید. برای درک بهتر این استراتژی باید الگوی ”مرکز-پیرامون“ و استراتژی نیازهای پایه را دانست. تحقیقات فریدمن[۱۳] (در آمریکای جنوبی) نشان داده است که می‌توان فضای زندگی را به دو بخش ”مرکز“ و ”پیرامون“ تقسیم نمود که رابطه بین این دو نظام، استعماری است و پیامد آن قطبی شدن در مرکز و حاشیه‌ای‌شدن در پیرامون است. استراتژی نیازهای پایه نیز چرخش آشکاری بود از استراتژی‌های متداول تولید محور، صنعت‌مدار و شهرگرا به سمت استراتژی‌های مردم‌محور، کشاورزی‌مدار و روستاگرا. استراتژی روستا-شهری برمبنای الگوی مرکز-پیرامون (تجمع سرمایه و منافع در نقاط شهری) و متأثر از استراتژی نیازهای پایه (رفع فقر و ایجاد اشتغال، خوداتکایی، و تأمین مایحتاج اصلی)، این محورها را برای توسعه مناطق روستایی پیشنهاد می‌کند: درون‌گرایی، حفاظت‌گرایی، خودگردانی (خودکفایی)، و نهادینه‌سازی مشارکت. استراتژی یوفرد این استراتژی برپایه نقش فعالیت‌ها و کارکردهای شهری در توسعه روستایی (و منطقه‌ای) تعریف می‌شود که شامل این مراحل می‌گردد: تجزیه‌وتحلیل منابع ناحیه‌ای، تدوین نقشه تحلیلی منطقه، تحلیل نظام سکونتگاهی، تحلیل ارتباطات فضایی، تحلیل دسترسی‌ها (ارتباطات)، تحلیل شکاف عملکردی، تنظیم استراتژی‌های توسعه فضایی، تعیین نارسایی پروژه‌ها و برنامه‌های توسعه، بازبینی و نهادینه‌سازی تحلیل‌های فضایی در برنامه‌ریزی روستایی و ناحیه‌ای. این استراتژی با ارائه اطلاعات فراوان و ذی‌قیمتی به سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان، آنان را در توزیع سرمایه‌گذاری‌ها در راستای یک الگوی متعادل جغرافیایی (اقتصادی و فیزیکی) یاری می‌دهد. ارزیابی توسعه پایدار روستایی: ارزیابی وسیله­ای برای بررسی ارزش یا میزان یک ایده و وسیله­ای برای سنجیدن می­باشد. ارزیابی به ما اجازه می­دهد تا مروری بر پیشرفت، تخصیص مؤثر منابع تغییرات ایجادشده و آگاهی از انجام بهتر کارها داشته باشیم. ارزیابی به‌طور اساسی فرایند مسئله گشای ایده­الی است که ما برای آگاهی از جهانمان استفاده می‌کنیم. ارزیابی می ­تواند بینشی را آشکار کند که منجر به بالا رفتن آگاهی و درنهایت دگرگونی اجتماعی شود و لذا برای عملیات توسعه پایدار ضروری است (Troman, 2005: 4). ارزیابی ما را در تعریف اهداف توسعه پایدار و ارزشیابی پیشرفت در جهت رسیدن به آن اهداف کمک می­ کند. ارزیابی پایداری در ادبیات و تجربیات توسعه در دو زمینه مختلف استفاده می­ شود. نخست اشاره به بررسی پیشرفت­ها در جهت پایداری دارد، خواه اجتماعی باشد یا سازمانی و دوم اشاره به تلاش برای ارزیابی پایداری پروژه­ های پیشنهادی، طرح­ها، رهیافت­ها یا قوانین تدوین‌شده قبل از اینکه اجراشده باشند، دارد (Emmanual, 2007: 20) ارزیابی پایداری معمولاً به‌عنوان بخشی از فرایند سنجش تأثیر جنبه­ های مختلف توسعه پایدار محسوب می­ شود (Environment of the Finland’s ministry, 2007). ارزیابی پایداری منعکس­کننده اندازه ­گیری و سنجش و به­ طور فزاینده به‌عنوان مهم‌ترین ابزار جهت تغییر شرایط در راستای توسعه پایدار می­باشد Pope & annandale, 2004: 596) به نقل از عنابستانی، ۱۳۹۰: ۱۰۹). عبارت دیگر ارزیابی پایداری می ­تواند به‌عنوان وسیله­ای برای شناسایی و سنجش احتمال و میزان تغییر سیاست و یا اندازه ­گیری اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی تعریف شود (George, 2003: 3). درصورتی‌که توسعه پایدار هدف نهایی باشد نیاز به ابزار و روش­هایی است تا بتوان به کمک آن‌ ها حرکت به‌سوی پایداری را در مقیاس­های مختلف(جهانی، ملی و محلی) اندازه ­گیری کرد (افتخاری، ۱۳۸۲: ۱۶). ارزیابی پایداری به‌صورت فزاینده­ای تحت تأثیر مجموعه از ابزارهای ارزیابی می­باشد (Ness, 2007: 500). این ابزارها در قالب چهارچوب­های ارزیابی توسعه پایدار قابل‌استفاده می­باشند. چهارچوب­های ارزیابی در انتخاب ابزارهای مناسب و کارآمد و سهولت استفاده از مؤثر و مفید می­باشند. چهارچوب ارزیابی از یک‌سو جهت بررسی جنبه­ های مختلف سیاست‌گذاری در راستای کنترل تغییرات پایداری و از سوی دیگر برای ارائه راهنمایی جهت اجرایی ارزیابی جامع و یکپارچه مورداستفاده قرار می­گیرند. بر اساس مطالعات صورت گرفته به‌طورکلی چهار دسته از چهارچوب­های ارزیابی قابل‌ملاحظه می­باشند: ارزیابی آثار زیست‌محیطیEIA[14]) )؛ ارزیابی راهبردی محیط‌زیست(SEA[15])؛ ارزیابی تأثیر(IA[16])؛ و ارزیابی یکپارچه پایداری­ISA[17]) ) (عنابستانی، ۱۳۹۰: ۱۱۱). دستیابی به توسعه پایدار، نیازمند ارزیابی وضع موجود پایداری است. برای پاسخ به چالش­ها قلمرو ارزیابی پایداری به‌سرعت درحال‌توسعه است. تعداد ابزارهایی که ادعا می­ شود می­توانند برای ارزیابی توسعه پایدار استفاده شوند، هرروز در حال افزایش است و به­ طور هم­زمان بسیاری از ابزارها در مقایسه با قبل دستورالعمل کاربردی، داده ­ها و تجارت بهتری را در انجام و مطالعه موردی ارائه می­ دهند(Ness, 2007: 499) به‌طوری‌که با توجه به مطالعات صورت گرفته، تاکنون طبقه ­بندی­های متعددی از شیوه ­ها و ابزارهای ارزیابی و سنجش پایداری صورت گرفته است که درمجموع همه آن‌ ها را می­توان در سه‌طبقه کلی قرارداد (singh, 2009: 196). ارزیابی پایدار بر اساس شاخص ­ها: در این شیوه از یک یا چندین شاخص و نماگر برای ارزیابی پایداری استفاده می­ شود. ارزیابی بر اساس شاخص ­ها اقدامات ساده اولیه برای ارزیابی بودند که غالباً به‌صورت کمی به‌منظور بیان وضعیت اقتصادی، اجتماعی و یا توسعه محیطی در سطح منطقه­ای و ملی به­کار گرفته می­شدند. در برخی از مواقع نیز چندین شاخص با یکدیگر ترکیب می­شوند و پایداری از طریق شاخص ­ها و معیارها انداز­ه­گیری و محاسبه می­ شود و روند آن از گذشته تا حال پیگیری می­گردد تا درنهایت با درک این روند، امکان بینشی کوتاه‌مدت برای تصمیمات مرتبط به آینده ایجاد شود (Ness, 2007: 500). بنابراین ابزار­ها در شیوه گفته‌شده از ارزیابی پایداری، یا غیر یکپارچه­اند که نمی ­توانند با پارمترهای طبیعی- اجتماعی ادغام شوند، یا یکپارچه­اند بدین معنی که ابزارهایی ترکیبی برای مجموع ابعاد مختلف به شمار می­روند (خسروبیگی، ۱۳۹۰: ۱۵۷ به نقل ازStaniškis, 2009: 52-53 وHenri, 2008: 166 ). ارزیابی پایداری تولیدمحور: این شیوه ارزیابی عمدتاً به برآیند پایدار بودن فعالیت­ها و اقدامات اجرایی توجه داشته است و بیشتر در حوزه ­های اقتصادی و زیست­محیطی کاربرد دارد. در این شیوه ارزیابی بر جریان­های مرتبط با تولید و مصرف کالا و خدمات و نتایج زیست­محیطی آن‌هاست. درواقع در این طبقه، تمرکز معطوف ارزیابی جریان­های مختلف در خصوص محصولات مختلف و یا در خدمات است. به بیانی دیگر میزان استفاده از منابع و اثر­های زیست­محیطی در طول زنجیره تولید و یا از طریق چرخه عمر محصول ارزیابی می­ شود (Ness, 2007: 503) که هدف از آن شناسایی ناکارآمدی در سطح برنامه­ ریزی، مدیریت و اجرا و خطرهای خاص ناشی از آن در ایجاد ناپایداری، به­ ویژه اثرهای زیست­محیطی است و نتیجه آن کمک به تصمیم ­گیری و سیاست­گذاری توسعه­ای در پهنه سرزمین خواهد بود Environment of the Finland’s ministry, 2007: 14)). ارزیابی یکپارچه پایداری: در این شیوه ارزیابی، تمرکز اساسی بر روی ابزارها و شیوهای ارزیابی پایداری است که به سنجش کل سیستم به لحاظ پایدار بودن در ابعاد مختلف آن می ­پردازد و برخلاف شیوه ­های ارزیابی در دوطبقه قبلی یکپارچه و سیستمی است و عمدتاً به دلیل همه­جانبه­نگری پروژه محور است و در سطح محلی و منطقه­ای قابلیت پیاده­سازی را دارد. در چهارچوب ارزیابی یکپارچه پایداری، ابزارهای ارزیابی یکپارچه روی برنامه­ ریزی تمرکز دارند و اغلب اشکالی از طرح­های مختلف را با خود به همراه دارند. بسیاری از ابزارهای ارزیابی یکپارچه پایداری مبتنی بر روش تجزیه‌وتحلیل سیستمی و یکپارچه شمال ابزارهای گسترده برای مدیریت مسائل پیچیده است (خسرو بیگی، ۱۳۹۰: ۱۵۸). تجزیه‌وتحلیل سیستم­های پویا یکی از این ابزارهاست که در ادامه توضیح داده می­ شود. شکل ۲-۴: روش­های اصلی ارزیابی پایداری منبع: (خسرو بیگی، ۱۳۹۰: ۱۵۹ به نقل از singh, 2009: 196). اینکه چگونه می­توان پایداری را ارزیابی کرد، سؤالی است که با بررسی روش­ها، چهارچوب­ها و معرف­های مناسب انجام می­ شود. مسائل پیچیده­ توسعه پایدار نیازمند مجموعه­هایی به‌هم‌پیوسته از معرف­ها با ترکیب­های از معرف­ها در قالب شاخص ­ها است. بر اساس مطالعات تاکنون ۴۰۰ شاخص برای توسعه پایدار تعریف‌شده است که بیشتر آن‌ ها در راستای طرح­های پیشنهادی سازمان ملل در رابطه با توسعه پایدار می­باشد. نمونه­هایی از آن‌ ها در جدول زیر بیان‌شده است: جدول۲- ۲: ابعاد و شاخص­ های پایداری سازمان یا منبع بعد شاخص کمیته امور اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل (سال ۲۰۰۰) (Golusin, 2009 :69) اجتماعی سواد- اشتغال- سلامت ذخایر آب- خانوار- کیفیت زندگی- میراث فرهنگی- توزیع درآمدوفقر- نرخ جرائم- جمعیت- دسترسی به منابع و… اقتصادی انرژی- مدل‌های تولید و هزینه- مدیریت پسماندها- حمل‌ونقل- معدن‌کاوی- ساختار اقتصادی و توسعه- تجارت- بهره‌وری محیطی کیفیت و پاکی آب- کشاورزی/آذوقه-شهرنشینی- اراضی ساحلی- وضعیت اکولوژیکی دریاها- ماهیگیری- آلودگی هوا- پایداری توریسم- پایداری مدیریت جنگل- تغییرات در استفاده از خاک نهادی و تشکیلاتی همگرایی در سیاست‌گذاری- بازسازی ظرفیت­ها- دسترسی عموم به اطلاعات- قرداد همکاری­های بین‌المللی- مشارکت عمومی- سازمان­های قانونی و قانون‌گذاری رهیافت­های پیشنهادی توسعه پایدار

نمودار۳-۴- اثر مقادیر مختلف کود اوره بروری وزن خشک بلال گیاه ذرت علوفه ای ۷۴ نمودار۳-۴- روند رگرسیونی مقادیر کود اوره و وزن خشک بلال گیاه ذرت علوفه ای ۷۴ نمودار۴-۴- اثر مقادیر مختلف کود اوره بروری وزن بلال گیاه ذرت علوفه ای ۷۵ نمودار۴-۴- روند رگرسیونی مقادیر کود اوره و وزن بلال گیاه ذرت علوفه ای ۷۵ نمودار۵-۴- اثر مقادیر مختلف کود اوره بروری درصدازت برگ گیاه ذرت علوفه ای ۷۶ نمودار۶-۴- اثر مقادیر مختلف کود اوره بروری عملکرد دانه گیاه ذرت علوفه ای ۷۷ نمودار۶-۴- روند رگرسیونی مقادیر کود اوره و عملکرد دانه گیاه ذرت علوفه ای ۷۷ نمودار۷-۴- اثر مقادیر مختلف کود اوره بروری عملکرد خشک کل بوته گیاه ذرت علوفه ای ۷۸ نمودار۷-۴- روند رگرسیونی مقادیر کود اوره و عملکرد خشک کل بوته گیاه ذرت علوفه ای ۷۸ نمودار۸-۴- اثر مقادیر مختلف کود اوره بروری کارایی جذب ازت گیاه ذرت علوفه ای ۷۹ نمودار۸-۴- روند رگرسیونی مقادیر کود اوره و کارایی جذب ازت گیاه ذرت علوفه ای ۷۹ نمودار۹-۴- اثر کود اوره پوشش دار گوگردی بر روی سطح برگ در دزت علوفه ای در مراحل نمونه برداری ۸۰ نمودار۹-۴- اثر مقدار کود اوره بر روی سطح برگ در ذرت علوفه ای ۸۰ نمودار۱۰-۴- اثر کود اوره بر روی وزن خشک برگ و ساقه ذرت علوفه ای در مراحل نمونه برداری ۸۱ نمودار۱۱-۴- اثر متقابل کود اوره و مراحل نمونه برداری بر روی وزن خشک سا قه دزت علوفه ای ۸۱ نمودار۱۲-۴- اثر متقابل کود اوره و مراحل نمونه برداری بر روی وزن خشک ساقه دزت علوفه ای ۸۲ نمودار۱۳-۴- اثر متقابل کود اوره و مراحل نمونه برداری بر روی وزن سطح برگ دزت علوفه ای ۸۲ نمودار۱۴-۴- اثر مقادیر مختلف کود اوره پوشش دار گوگردی بروری وزن خشک برگ گیاه ذرت علوفه ای ۹۰ نمودار۱۵-۴- اثر مقادیر مختلف کود اوره پوشش دار گوگردی بروری وزن خشک ساقه گیاه ذرت علوفه ای ۹۱ تمودار۱۶-۴- اثر مقادیر مختلف کود اوره پوشش دار گوگردی بروری وزن بلال گیاه ذرت علوفه ای ۹۲ نمودار۱۷-۴- روند رگرسیونی مقادیر کود اوره پوشش دار گوگردی و وزن خشک بلال گیاه ذرت علوفه ای ۹۳ نمودار۱۸-۴- اثر مقادیر مختلف کود اوره پوشش دار گوگردی بروری وزن خشک بلال گیاه ذرت علوفه ای ۹۴ نمودار۱۸-۴-روند رگرسیونی مقادیر کود اوره پوشش دار گوگردی و وزن بلال گیاه ذرت علوفه ای ۹۴ نمودار۱۹-۴- اثر مقادیر مختلف کود اوره پوشش دار گوگردی بروری تعداد دانه در بلال گیاه ذرت علوفه ای ۹۵ نمودار۱۹-۴- روند رگرسیونی مقادیر کود اوره پوشش دار گوگردی و تعداد دانه در بلال گیاه ذرت علوفه ای ۹۵ نمودار۲۱-۴- اثر مقادیر مختلف کود اوره بروری عملکرد دانه گیاه ذرت علوفه ای ۹۷ نمودار۲۱-۴-روند رگرسیونی مقادیر کود اوره پوشش دار گوگردی و عملکرد دانه گیاه ذرت علوفه ای ۹۷ نمودار۲۲-۴- اثر مقادیر مختلف کود اوره پوشش دار گوگردی بروری عملکرد خشک کل بوته گیاه ذرت علوفه ای ۹۸ نمودار۲۳-۴- روند رگرسیونی مقادیر کود اوره پوشش دار گوگردی و عملکرد خشک کل بوته گیاه ذرت علوفه ای ۹۸ نمودار۲۳-۴- اثر مقادیر مختلف کود اوره بروری کارایی جذب ازت گیاه ذرت علوفه ای ۹۹ نمودار۲۴-۴- روند رگرسیونی مقادیر کود اوره پوشش دار گوگردی و کارایی جذب ازت گیاه ذرت علوفه ای ۹۹ نمودار۲۴-۴- اثر کود اوره بر روی سطح برگ در دزت علوفه ای در مراحل نمونه برداری ۱۰۰ نمودار۲۵-۴- اثر کود اوره پوشش دار گوگردی بر روی وزن خشک برگ و ساقه دزت علوفه ای در مراحل نمونه برداری ۱۰۰ نمودار۲۶-۴- اثر کود اوره پوشش دار گوگردی بر روی سطح برگ در ذرت علوفه ای در مراحل نمونه برداری ۱۰۱ نمودار۲۷-۴- اثر کود اوره پوشش دار گوگردی بر روی وزن خشک برگ و ساقه ذرت علوفه ای در مراحل نمونه برداری ۱۰۲ نمودار۲۸-۴- اثر متقابل کود اوره پوشش دار گوگردی و مراحل نمونه برداری بر روی وزن خشک سا قه دزت علوفه ای ۱۰۳ نمودار۲۹-۴- اثر متقابل کود اوره پوشش دار گوگردی و مراحل نمونه برداری بر روی وزن خشک ساقه ذرت علوفه ای ۱۰۴ نمودار۳۰-۴- اثر متقابل کود اوره پوشش دار گوگردی و مراحل نمونه برداری بر روی وزن سطح برگ ذرت علوفه ای ۱۰۴ نمودار۳۱-۴- اثر نوع کود و مقادیر کود بر روی وزن خشک برگ ذرت علوفه ای ۱۰۵ نمودار۳۲-۴- اثر نوع کود و مقادیر کود بر روی وزن خشک ساقه علوفه ای ۱۰۶ نمودار۳۳-۴- اثر نوع کود و مقادیر کود بر روی سطح برگ دزت علوفه ای ۱۰۷ فهرست جداول جدول ۱-۱ترکیبات شیمیائی دانه ذرت ۲۱ جدول ۱-۲ انواع ذرت ۲۴ جدول ۱-۳ علف های هرز مزارع ذرت ۲۷ جدول ۳-۱ نتایج تجریه آب آبیاری ۵۶ جدول ۳-۲ نتایج تجریه خاک ۵۷ جدول ۱-۴- تجزیه واریانس اثر مقادیرکود اوره بر روی صفات مورد بررسی در گیاه ذرت علوفه ای ۶۱

به‌طوری‌که نشان‌دهنده عرض از مبدأ و نشان‌دهنده ضریب رگرسیونی میان متغیر مستقل تعهد به برند و متغیر وابسته محرک تعهد است. در صورتی می‌توان ادعا کرد که متغیر تعهد به برند تأثیر مثبت و معناداری بر محرک تعهد دارند که ضریب رگرسیونی مثبت باشد؛ بنابراین باید آزمون فرض زیر را انجام داده و فرض صفر و فرض مقابل را به‌صورت زیر تعریف می‌کنیم: فرض : تعهد به برند بر محرک تعهد، تأثیر مثبت و معناداری ندارد. ( ) فرض : تعهد به برند بر محرک تعهد، تأثیر مثبت و معناداری دارد. ( ) اگر سطح معنی‌داری از ۰۵/۰ کمتر باشد، فرض رد می‌شود و پذیرفته می‌شود. در جدول (۴-۲۴) مشاهده می‌کنیم مقدار ضریب رگرسیونی میان متغیر تعهد به برند و محرک تعهد ۶۶۹/۰ و سطح معنی‌داری ۰۰۰/۰ است که از ۰۵/۰ کمتر است، بنابراین با توجه به سطح معنی‌داری و مثبت بودن ضریب رگرسیونی نتیجه می‌گیریم فرض ازنظر آماری تأییدشده و فرضیه نهم پذیرفته می‌شود و با اطمینان ۹۵ درصد تعهد به برند تأثیر مثبت و معناداری بر محرک تعهد دارد. جدول ‏۴‑۲۴: جدول ضرایب رگرسیونی فرضیه نهم ضرایب مقدار آماره آزمون T سطح معنی‌داری فرض موردبررسی نتیجه آزمون فرض عرض از مبدأ ( ) ۹۹۱/۰ ۴۵۲/۱۰ ۰۰۰/۰ پذیرش فرض تعهد به برند ( ) ۶۶۹/۰ ۷۷۶/۲۶ ۰۰۰/۰ پذیرش فرض با بهره گرفتن از جدول ضرایب فوق، مدل رگرسیون خطی ساده میان متغیر مستقل تعهد به برند و متغیر وابسته محرک تعهد عبارت است از: (‏۴‑۱۸) با بهره گرفتن از این مدل رگرسیونی، هر مقدار مدنظر، از محرک تعهد را می‌توان با بهره گرفتن از متغیر تعهد به برند پیش‌بینی کرد. همچنین ضریب تعیین این مدل ۶۵۲/۰ می‌باشد یعنی با بهره گرفتن از رابطه رگرسیونی فوق ۲/۶۵ درصد از تغییرات را می‌توان توجیه کرد. در ادامه بررسی می‌کنیم که آیا مدل رگرسیونی ارائه‌شده در فوق مناسب است یا خیر، بدین منظور از جدول تجزیه واریانس که با نرم‌افزار SPSS به‌دست‌آمده است استفاده می‌کنیم. در جدول (۴-۲۵) فرضیات زیر آزمون می‌شوند: فرض : مدل رگرسیون خطی برازش داده‌شده، معنی‌دار نیست. فرض : مدل رگرسیون خطی برازش داده‌شده، معنی‌دار است. اگر سطح معنی‌داری از ۰۵/۰ کمتر باشد، نتیجه می‌گیریم فرض مقابل تأیید می‌شود و مدل رگرسیون خطی برازش داده‌شده معنی‌دار است. همان‌طور که در جدول (۴-۳) مشاهده می‌کنیم، سطح معنی‌داری ۰۰۰/۰ است و از ۰۵/۰ کمتر است؛ بنابراین با اطمینان ۹۵ درصد می‌توان گفت مدل رگرسیونی ارائه‌شده در رابطه فوق ازنظر آماری معنادار است. جدول ‏۴‑۲۵: جدول تجزیه واریانس فرضیه نهم منبع تغییرات مجموع مربعات درجه آزادی میانگین مربعات آماره F سطح معنی‌داری

۰۰۴۵/۳۳ ــــــ ــــــ با بهره گرفتن از داده‌های ارائه‌شده در جدول (۲-۱۰)، مقدار ثابت B برحسب مولاریته سود در شکل (۲-۱۲) رسم شده است. شکل ۲-۱۲- مقدار متغیر B مربوط به معادله (۲-۱۸) برحسب مولاریته سود با توجه به شکل (۲-۱۲) تابعیت متغیر B نسبت به مولاریته سود به‌صورت معادله زیر می‌باشد: معادله (۲-۱۹) برای متیل‌مرکاپتان (۲-۱۹) B=0/3504 Ln (M) + 33/267 معادله (۲-۲۰) برای اتیل‌مرکاپتان (۲-۲۰) B =0/3112Ln (M) + 32/571 با جایگذاری برحسب دما و مولاریته سود برای متیل‌مرکاپتان و اتیل‌مرکاپتان ثابت استخراج به‌صورت زیر محاسبه می‌شود: معادله (۲-۲۱) برای متیل‌مرکاپتان در سیستم ایزواکتان و محلول سود (۲-۲۱) Log KE = -12/305 Log T + 0/3504 Ln M + 33/267 معادله (۲-۲۲) برای اتیل‌مرکاپتان در سیستم ایزواکتان و محلول سود (۲-۲۲) Log KE = -12/305 Log T + 0/3112 Ln M + 32/571 با بهره گرفتن از معادلات (۲-۲۱) و (۲-۲۲) ضریب استخراج KE برای متیل‌مرکاپتان و اتیل‌مرکاپتان برای سیستم ایزواکتان و محلول سود در دمای ۴۰ درجه سانتی‌گراد در شکل (۲-۱۳) داده‌شده است. شکل ۲-۱۳- ضریب استخراج KE برای مرکاپتان‌های C2,C1 در سیستم ایزواکتان و محلول سود ۲-۵-۷- جمع‌بندی عوامل مؤثر بر فرایند استخراج مرکاپتان از گاز مایع در پی بررسی‌های فوق نتایج کلی زیر در مورد سیستم‌های استخراج مرکاپتان‌ها از فاز هیدروکربنی توسط محلول‌های قلیایی به دست می‌آید: ۱- استخراج مرکاپتان‌ها از فاز هیدروکربن توسط قلیا به مقدار زیادی به جرم مولکولی مرکاپتان و به میزان کمتری به شکل مولکول مرکاپتان بستگی دارد. ۲- نسبت ضرایب استخراج برای دو نوع مرکاپتان‌ها ن مختلف تحت شرایط یکسان مستقل از این شرایط است و به‌طور تقریبی یک نرمال مرکاپتان دارای ضریب استخراجی چهار برابر بزرگ‌تر از نرمال مرکاپتانی است که یک اتم کربن بیشتر دارد. این روند تا C5 ادامه دارد و بعدازآن تقریباً ثابت می‌گردد. ۳- افزایش غلظت هیدروکسید، استخراج مرکاپتان‌ها را بهبود می‌بخشد ولی میزان استخراج با افزایش غلظت استخراج‌کننده تناسبی تغییر نمی‌کند. ۴- افزایش غلظت هیدروکسید، درصد تبدیل یون‌های مرکاپتاید را به مرکاپتایدسدیم افزایش می‌دهد اما این افزایش تا غلظت سود ۷۵/۲ مولار چشمگیر است. ۵- کاهش دما ضرایب استخراج را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. ۲-۶- عوامل مؤثر بر فرایند احیا سود فرایند احیا سود به نوع و مقدار مرکاپتایدهای‌سدیم، غلظت پایه محلول سود، مقدار سود مصرفی، درجه حرارت عملیات، مقدار جز فعال کاتالیست، مقدار اکسیژن مصرفی و همچنین سرعت اختلاط محلول کاتالیستی با هوا بستگی دارد. در ادامه اثر هرکدام از این عوامل بر روی عملیات استخراج بررسی می‌گردد. ۲-۶-۱- تأثیر غلظت سود بر واکنش تبدیل مرکاپتایدهای‌سدیم به دی‌سولفیدها واکنش تبدیل مرکاپتایدهای‌سدیم به دی‌سولفیدها توسط هوا، در حضور کاتالیست سولفونیتدکبالت‌فتالوسیانین (CoSPc) و در محیط بازی صورت می‌گیرد؛ بنابراین غلظت سود روی سرعت واکنش تأثیرگذار می‌باشد. غلظت اولیه سدیم مرکاپتاید پروپان در محلول سود: ۰۳۲۶/۰ مول بر لیتر مقدار کاتالیست در محلول: ۰۰۵/۰ گرم سرعت همزن: rpm1000 دمای واکنش: ۲۳ درجه سانتی‌گراد شکل ۲-۱۴- تأثیر غلظت سود بر واکنش اکسیداسیون پروپیل مرکاپتایدهای‌سدیم به دی‌سولفیداویل [۲۴] با توجه به نتایج ارائه‌شده در شکل (۲-۱۴) درصد تبدیل واکنش ابتدا با افزایش غلظت سود (تا مقدار ۹/۱ مول بر لیتر) افزایش می‌یابد و ازآن‌پس درصد تبدیل با افزایش غلظت سود کاهش می‌یابد و درنتیجه غلظت‌های بسیار بالای سود به نفع واکنش تبدیل مرکاپتایدهای‌سدیم به دی‌سولفیدها و احیای سود نمی‌باشد. علت این امر کاهش حلالیت کاتالیست در محلول سود با افزایش غلظت سود می‌باشد. همچنین با افزایش غلظت محلول سود، ویسکوزیته محلول افزایش می‌یابد و درنتیجه انتقال رادیکال‌های آزاد شرکت‌کننده در واکنش اکسیداسیون سخت‌تر می‌شود. با توجه به شکل (۲-۱۴) غلظت اپتیمم سود برای تبدیل مرکاپتایدهای‌سدیم به دی‌سولفیدها در حدود ۵/۲ مول بر لیتر می‌باشد اما به دلیل چرخش محلول سود در سیستم، مقدار بهینه غلظت سود باید برای کل سیستم مرکاپتان‌زدایی از گاز مایع (استخراج و احیا) مشخص شود [۲۴]. بر مبنای اشکال (۲-۱۴) و (۲-۸) مقدار بهینه غلظت سود برای کل سیستم مرکاپتان‌زدایی از گاز مایع بین ۷۵/۲ الی ۲۵/۴ مول بر لیتر می‌باشد [۲۴]. ۲-۶-۲- تأثیر غلظت سود بر حلالیت کاتالیست در محلول سود مقدار جزء فعال کاتالیست در محلول سود متناسب با مقدار جذب امواج ماوراءبنفش توسط محلول سود می‌باشد؛ بنابراین به‌منظور مطالعه توزیع کاتالیست در محلول سود، طیف‌های ماوراءبنفش محلول سود با غلظت‌های مختلف اندازه‌گیری شده و نتایج در اشکال (۲-۱۵) و همچنین جدول (۲-۱۱) نشان داده‌شده است. میزان جذب CO+2 به‌عنوان جزء فعال کاتالیست سولفونیتدکبالت‌فتالوسیانین (CoSPc) برابر مقدار پیک منحنی جذب برحسب طول‌موج ماوراءبنفش می‌باشد که در طول‌موج ۶۶۵ نانومتر اتفاق می‌افتد [۲۴]. طول‌موج (نانومتر) الف: ۰۱/۰ گرم کاتالیست CoSPc در ۱۰۰ میلی‌لیتر محلول سود ب: ۴-۱۰×۵ گرم کاتالیست CoSpc در ۱۰۰ میلی‌لیتر محلول سود شکل ۲-۱۵- طیف ماوراءبنفش کاتالیست CoSPc برای ۱۰۰ میلی‌لیتر محلول سود با غلظت‌های مختلف (A: 38/1 مول بر لیتر، B: 75/2 مول بر لیتر، C: 13/4 مول بر لیتر D: 5/5 مول بر لیتر، E: 25/8 مول بر لیتر) [۲۴] با توجه به اشکال (۲-۱۵- الف) و (۲-۱۵- ب) و جدول (۲-۱۱) جزء فعال و درنتیجه حلالیت کاتالیست در محلول سود با افزایش غلظت سود کاهش می‌یابد. جدول ۲-۱۱- میزان جذب CO+2 به‌عنوان جزء فعال کاتالیست و مقدار تبدیل پروپیل مرکاپتایدسدیم به دی‌سولفید در محلول سود [۲۴] میزان تبدیل مرکاپتایدسدیم به دی‌سولفید (درصد) جذب (در طول‌موج ۶۶۵ نانومتر) غلظت محلول سود