بهداشتی، سیاسی، امنیتی وغیره را برای کشور به ارمغان آورد. (پاپلی یزد،سقایی،۱۳۸۵) .
۲-۴-۶شاخص های تعریف گردشگری
برای تعریف گردشگری از ضوابط و شاخص های متعددی استفاده می شود که بر اساس آن می توان انواع گردشگری را تعریف و طبقه بندی نمود :
-
- شاخص زمان : که فعالیت های گردشگری را به اشکال کوتاه مدت ( کمتر از یک روز ) ، میان مدت ( ۱ تا ۳ روز ) و دراز مدت ( بیش از ۳ روز ) از یکدیگر تفکیک می کند .
-
- شاخص مکان : که گردشگری را به صورت فعالیت هایی در حوزه های نزدیک ، میانی و خارج یا دور تقسیم بندی می نماید .
-
- شاخص انگیزه : که بر اساس آن گردشگری با انگیزه های استراحتی، تفریحی ، درمانی، زیارتی ، فرهنگی، اقتصادی، آموزشی، ورزشی و … از یکدیگر تفکیک می گردد .
-
- شاخص فصل : که گردشگری را بر اساس فصول سال طبقه بندی می کند .
-
- شاخص شکل و سازماندهی سفر : مانند انفرادی،گروهی،خانوادگی و … که ترکیب گردشگری را مشخص می نماید .
-
- شاخص وسیله نقلیه مورد استفاده : که بر اساس نوع وسیله نقلیه طیقه بندی می شود .
-
- شاخص نوع و محل اقامت : که گردشگران را بر اساس نوع و محل اقامت هم از نظر کیفی و هم از نظرکمی طبقه بندی می کند . مانند گردشگران مقیم در هتل ها یا خانه های ویلایی و یا پانسیون های خانگی و غیره .
۲-۴-۷انواع گردشگری
در دنیای امروز با تخصصی شدن همه امور ، به فعالیت های گردشگری نیز بایستی به شکل تخصصی نگاه کرد . چرا که توریست های هر رشته از گردشگری ممکن است با سایر گردشگران از نظر سن ، جنس ، میزان تحصیلات ، کشور مبداء و … متفاوت باشند . اما صاحب نظران این رشته گردشگری به طرق مختلف دسته بندی نموده اند
وانس اسمیت از شش گونه گردشگری به صورت زیر نام می برد ( الوانی ، ۱۳۷۳، ۱۰۸ ) :
۱) گردشگری قومی ۲) گردشگری هنری ۳) گردشگری تاریخی ۴) گردشگری طبیعت گرا ۵) گردشگری تفریحی ۶) گردشگری کاری
دکتر علی اصغر رضوانی نیز انواع و اشکال توریسم را به شرح ذیل تقسیم بندی نموده است :
۱) توریسم تفریحی و استفاده از تعطیلات ۲) توریسم درمانی ۳) توریسم فرهنگی و آموزشی ۴) توریسم اجتماعی ۵) توریسم ورزشی ۶) توریسم مذهبی و زیارتی ۷) توریسم بازرگانی ۸) توریسم سیاسی .
دکتر محمد حسین پاپلی یزدی گردشگری را از نظر مکانی و موضوعی بدین گونه تقسیم بندی نموده است :
الف) گردشگری از نظر مکان مقصد:
۱٫گردشگری شهری۲٫ گردشگری روستایی۳٫ گردشگری عشایری،قومی،قبیله ای۴٫گردشگری در طبیعت ۵٫گردشگری ساحلی و دریایی۶٫ گردشگری کوهستانی۷٫ گردشگری هوا- فضا ۸٫ گردشگری زیست محیطی
ب)گونه های گردشگری از نظر موضوع:
۱٫گردشگری دریایی ۲٫ گردشگری برف ۳٫ گردشگری فرهنگی و هنری (گردشگری میراث) ۴٫گردشگری اجتماعی ۵٫ گردشگری علمی – آموزشی ۶٫ گردشگری درمانی ۷٫ گردشگری در طبیعت ۸٫ اکوتوریسم ۹٫گردشگری ورزشی ۱۰٫ گردشگری و چشم اندازهای کشاورزی و عشایری ۱۱٫گردشگری شکار و صید ۱۲٫گردشگری تجاری ۱۳٫ گردشگری سیاسی ۱۴٫گردشگری آثار جنگ ۱۵٫ گردشگری زیارت اهل قبور ۱۶٫گردشگری تبهکاری vandalism 17. گردشگری مجازی
هر کدام از انواع گردشگری که در بالا ذکر شد دارای زیر شاخه های فراوانی است که از ذکر آنها خوداری گردید.به نظر می رسد آنچه مهم است اینکه مدیران هر محلی با بهره گرفتن از متخصصین امر نسبت به برنامه ریزی امر گردشگری متناسب با محل خویش اقدام واز برکات این صنعت بهره مند شوند .
۲-۴-۸انواع تعاریف گردشگری
۲-۴-۸-۱گردشگری تاریخی:
یکی از مواردی که در صنعت گردشگری وجود دارد برنامه ریزی جهت بازدید از اماکن تاریخی مورد علاقه گردشگران است. گردشگران با توجه به مدت زمان بسیار محدودی که برای بازدید از شهرهای معروف در اختیار دارند علاقمند به بازدید از اماکنی هستند که با توجه به شناخت اولیه آنها، بیشترین مطلوبیت را کسب کنند. منظور از گردشگری تاریخی منظور بازدید از موزه ها و ابنیه های تاریخی است.
۲-۴-۸-۲گردشگری فرهنگی:
گردشگری ابزاری است برای نزدیکی فرهنگ ها Litvin,2000, Higgins-, Desbiolles,2006 Kelly, 2006 Kim & Crompton,1990 ,D’Amore,1988)). جهانگردی فرصتی برای آموزش افراد درباره ی فرهنگ ها و محیط های دیگر به علاوه میراث ملی خودی و اغلب تفاوت های سیاسی و ایدئولوژی فریبنده و کاهش نگرش های متعصبانه؛ یعنی، رسیدن به تعامل و ارتباطات میان فرهنگی را فراهم می کند )ضرغام بروجنی،۶۰،۱۳۸۹). مونیر بوشناکی در اجتماع جهانی فرهنگ ها در سال بر نقش گردشگری در ایجاد مکان هایی برای بیان و هویداسازی فرهنگها تأکید می کند، که نتیجه ی آن شکلی از گفتگوی بین فرهنگی است، که منجر به صلح و تسهیل روند توسعه ی پایدار می شود(رابینسون و پیکارد،۲۰۰۶). گردشگری به دلیل تفاوت در فرهنگ ها، اخلاق و مذاهب، ارزش ها، سبک زندگی، زبان و سطوح رفاه می تواند به عنوان عاملی در ایجاد برخورد های فرهنگی ظاهر شود(استنی،۲۰۰۴، ۲۲-۲۳). از بین بردن تصورهای غلط و دادن فرصتی به افراد برای آشنا شدن با انسان هایی از فرهنگ های متفاوت به اجتناب از این تعارضات و گسترش صلح کمک می کند. گردشگری با درهم آمیزی موزون فرهنگ ها از طریق درک آداب و رسوم جوامع میزبان، سبک زندگی و محیط منجر به افزایش احترام به فرهنگ جامعه ی میزبان می شود(ساکر و جورج،۲۰۱۰).
۲-۴-۸-۳گردشگری مذهبی:
گردشگری مذهبی، سابقه‌ای به قدمت تاریخ دارد و در ایران از مساجد، امامزاده‌ها و بقعه‌ها، آرامگاه‌ها و قبور، تکیه‌ها و حسینیه‌های قدیمی گرفته تا آتشکده‌ها و آتشگاه‌ها، صومعه‌ها و خانقاه‌ها، این نوع از گردشگری با استقبال مردم روبه‌رو شده و درآمدی نیز دارد. اما شاید جالب باشد که این نوع اماکن مذهبی امروز از حالت ملی خارج شده و به سمت فرامحلی شدن حرکت کرده است و برای دولت‌های کشورهای مختلف که اماکن یاد‌شده در آن قرار دارد، درآمدهای هنگفتی به همراه دارد. در مقابل، دولت‌ها تلاش می‌کنند با ایجاد زیرساخت‌ها و تلاش برای حفظ میراث معماری و ابنیه تاریخی مذهبی کشورهای خود، به جذب گردشگران کمک کنند.
ولی با این حال هیچ چیز نمی‌تواند اهمیت گردشگری مذهبی را نادیده بگیرد. نوع جدیدی از گردشگری که به تمامی تاریخ بوده و هست.
۲-۴-۸-۴گردشگری ورزشی:
ورزش یکی از فعالیتهای مهم گردشگران در حین گردشگری است و گردشگری و مسافرت نیز با انواع مختلف ورزش همراه است .گردشگر کسی است که برای مدتی،دست کم یک شب،و نه بیش از یک سال به کشوری غیر از وطن یا محل سکونت معمولی خود مسافرت میکند وهدف او کار کردن وپول درآوردن در آن کشور نیست (گی چاک وای،۱۳۸۲). همچنین گردشگر ورزشی بازدید کنندهای موقتی است که حداقل۲۴ ساعت در محل رویداد اقامت میکند و هدف او شرکت در رویدادی ورزشی است .
گردشگری ورزشی یکی از حیطههای رو به رشد گردشگری است ،که مسابقات و رویدادهای ورزشی تعداد کثیری گردشگر (چه داخلی و چه خارجی) را جلب میکند .پژوهشهانشان داده اند که گردشگری ورزشی یکی از بخشهایی است، که در تمام دنیا در صنعت گردشگری بیشترین رشد را دارد و دراین بازار رویداد گردشگری ورزشی نقش مهمیایفا میکند ،به گونهای که همواره بر تعداد مقصدهایی که رویدادهای ورزشی را در آمیزه بازاریابی خود وارد می‌کنند افزوده میشود (چالیپ ، ۲۰۰۲). نظریههای جدید در زمینه گردشگری نشان میدهد جذابیتهای گردشکری بر پایه ورزش ،در مقایسه با دیگر جذابیتهای فرهنگی ، مزیتهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بیشتری دارد (هینچ وهیگام،۲۰۰۵).
۲-۴-۹عوامل و عناصر موثر در صنعت گردشگری :
در صنعت گردشگری بخش دولتی و خصوصی مکمل همدیگر هستند و نبود یکی از آنها باعث نا کارآمدی وجود دیگری میشود، لذا باید بخش دولتی و بخش خصوصی هر یک در جایگاه خود قرار بگیرند تا شاهد رشد و شکوفائی این صنعت باشیم.
۲-۴-۹-۱بخش دولتی
بخش دولتی با ایجاد زیرساختهای می تواند نقش اساسی را در توسعه این صنعت داشته باشد. یکی از مهمترین وظایف بخش دولتی، مدیریت کلان و تعیین سیاست های کلی در این صنعت باشد. با مطالعه بر پتانسیلهای موجود در ایران، نقشه و طرح جامع گردشگری را برای کشور تدوین کنند و با تخصیص بودجه زیر ساختهای لازم برای سرمایه گذاری بخش خصوصی را مهیا کنند. با گسترش جاده ها، تجهیز فرودگاهها و ترمیم و اصلاح سیستم های حمل و نقل زمینه های امنیت و آرامش خاطر گردشگران را ایجاد کنند. با وضع قوانین و مقررات بستر سازی جهت ایجاد امنیت روانی و اجتماعی برای گردشگران و جهانگردان که فاکتور مکمل و بسیار مهمی در راستای توسعه صنعت گردشگری است صورت گیرد. به توسعه منابع انسانی و ایجاد مراکز آموزشی تخصصی بپردازند. با تدوین قوانین حمایتی از سرمایه گذاری در این صنعت راه را برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی هموار سازند. با تبلیغات و اطلاع رسانی، زمینه های لازم را برای سفر گردشگران به ایران ایجاد کنند.
میتوان به این نتیجه رسید مدیریت کلان و متخصص در صنعت گردشگری حرف اول را میزند. برنامه ریزی بلند مدت و کوتاه مدت به همراه استراتژیک میتواند زمینه های لازم جهت توسعه و گسترش این صنعت را در پیش داشته باشد.
۲-۴-۹-۲بخش خصوصی
بخش خصوصی با احساس امنیت اقدام به سرمایه گذاری میکند، بخش خصوصی با در نظر گرفتن طرح جامع گردشگری که توسط مدیریت کلان تدوین شده است باید طراحهای خود را به اجرا بگذارد، ساخت هتلها و تاسیسات گردشگری و ایجاد دفاتر خدمات مسافرتی و ارائه تورهای ایرانگردی و ارائه اطلاعات به گردشگران جهت سفر به شهرهای مختلف ایران دامنه توسعه صنعت توریسم و گردشگری را گسترش میدهند و منجر به پویای گردشگری در کشور خواهند شد.
۲-۴-۹-۳تعامل بخش خصوصی و دولتی
تامل بخش خصوصی و دولتی هم جایگاه خاص خود را دارد. پس از ارائه طرح جامع گردشگری و سیاستهای کلی برای این صنعت از سوی مدیریت کلان دولتی و آغاز به فعالیت بخش خصوصی، نیاز به تامل این دو بخش بیشتر احساس میشود زیرا زمینه های لازم برای جذب گردشگر مهیا شده حال باید بخش دولتی با برنامه ریزی های کوتاه مدت مانند برگزاری نمایشگاههای ایران شناسی و ایرانگردی در سایر کشورها اقدام نماید و امکان بازار یابی را برای شرکتهای خصوصی میسر سازد تا با معرفی خدمتشان به گردشگران بتوانند زمینه های جذب حداکثری را امکان پذیر نمایند. از دیگر اقدمات این دو بخش میتوان به تولید برنامه های رادیوئی و تلویزیونی، تهیه فیلم های سینمائی و مستند از جاذبه های گردشگری و ایرانگردی به زبانهای پر مخاطب و پخش آنها در شبکه های بین المللی اشاره کرد. همچنین میتوان به تهیه و چاپ راهنماهای گردشگری به زبانهای مختلف و توزیع آنها از طریق سفارتخانه های ایران در کشورهای دیگر نیز اشاره نمود.
در صنعت گردشگری بخش دولتی و خصوصی به همراه هم میتوانند به نتایج مطلوب برسند و هر یک به تنهائی فقط قسمتی از چرخهای این صنعت را بگردش در می آورند و در صورت نادیده گرفتن هر یک از این دو بخش قطعاً به بازده مثبت و شکوفائی در این صنعت نخواهیم رسید و حتی بهره برداری ناپایدار از عرصه های طبیعی میتواند موجبات نابودی منابع طبیعی را بهمراه داشته باشد و هزینه های جبران ناپذیری را به کشور تحمیل نماید.
۲-۴-۱۰بررسی اثرات گردشگری
گردشگری همراه با انواع اثرات مثبت و منفی در زمینه های مختلف اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی،زیست محیطی و … دارد،که در زیر به طور خلاصه به این موضوعات پرداخته می شود.
۲-۴-۱۰-۱اثرات مثبت و منفی زیست محیطی گردشگری
نیازهای انسانی به بهای ایجاد تغییرات زیست محیطی تامین می شوند . انسان از بدو آفرینش تلاش کرده است که طبیعت را به منظور تأمین نیازهای خود ، به خدمت در آورد. هر زمان که مردم محصولات را درو می کنند ، مسیر رودها را منحرف می کنند ، ساختمان می سازند ، جاده های جدید احداث می کنند ، و یا به هر حال یک طرح توسعه را اجرا می کنند، این فعالیت ها به نوعی بر محیط زیست اثر می گذارند . (راجر، داس ویل ، ۱۳۸۴،۱۶۳).
بر اساس تحقیق های انجام گرفته ، گردشگری هم مانند سایر فعالیت های انسانی ممکن است آثار منفی متعددی بر محیط داشته باشد ولی دارای آثار مثبت فراوانی نیز هم هست که به طور خلاصه به برخی از آنها اشاره می شود .
