۲-۱-۹

۳۲/۱۹۳

۱۶۰

۰۱/۱۶۲

۱۷/۱۴۸

۰۱/۱۴۸

۰۵/۱۶۳

۷۲/۱۶۱

میانگین

۳۲/۱۹۳

۵۴/۱۵۴

۹۰/۱۷۶

۲۲/۱۵۹

۰۸/۱۵۰

۶۷/۱۷۲

—

نتایج به دست آمده از جدول ۴-۷ نشان داد که مهمترین عوامل تشدید کننده بیابان­زایی در منطقه مورد مطالعه به ترتیب عامل اقلیم با امتیاز ۹۳، فرسایش بادی با امتیاز ۷۶ و پس از آنها عامل مدیریت و سیاست با امتیاز ۱۷۲ تعیین شد . خساره­هایی که بیشترین نقش را در بیابان­زایی منطقه ایفا می­ کنند و بالاترین تخریب در آنها صورت گرفته، رخساره ­های زرده، اراضی پف کرده و اراضی گچی تعیین شد. رخساره ­های زرده و اراضی پف کرده به علت داشتن بافت سنگین ( مخلوطی از رس و نمک) برای اصلاح بافت خاک افزودن ماسه و کود دامی می ­تواند مورد توجه باشد [۱۸]. رخساره اراضی گچی نیز به دلیل بهره ­برداری بی­رویه خاک آن بسیار مستعد فرسایش بادی گشته و نیاز به توجه زیادی دارد که با استقرار گیاهان گچ دوست و شوری پسند در این رخساره و مدیریت صحیح می­توان به احیاء آن امید­وار بود.

براساس امتیازات اختصاص یافته به هر یک از واحدکاری، کلاس وضعیت فعلی بیابان­زایی در منطقه مشخص و نقشه آن به صورت شکل ۴-۲۲ تهیه گردید. بر طبق این نقشه وضعیت ­بیابان­زایی منطقه در دو کلاس شدید و بسیار شدید تقسیم می شود.
۱۳/۲۱ درصد از سطح منطقه در کلاس شدید بیابان­زایی قرار دارد که شامل رخساره ­های اراضی باغی و زراعی و اراضی دست کاشت می­باشد. در این رخساره­ها به علت آبیاری با آب شور و عدم زهکشی مناسب، در صورت عدم توجه روند بیابانی شدن را در پیش خواهد گرفت. ۸۷/۷۸ درصد از سطح منطقه نیز در کلاس بیابان­زایی بسیار شدید قرار دارد که بیشتر سطح منطقه را به خود اختصاص داده و نشان دهنده تخریب اراضی در سطح وسیع می باشد.
میزان تاثیر معیارها در ایجاد پدیده بیابان­زایی در منطقه، در نمودار ۴-۶ با یکدیگر مقایسه شده است. همچنین امتیاز وضعیت بیابان­زایی نیز به تفکیک رخساره در نمودار ۴-۷ به نمایش درآمده است.
نمودار ۴-۶- مقایسه میزان تاثیر معیارها در بیابان زایی
نمودار ۴-۷- مقایسه وضعیت فعلی بیابان زایی در واحدهای کاری
شکل ۴-۲۲- نقشه وضعیت فعلی بیابان­زایی در منطقه مورد مطالعه
پس از محاسبه امتیاز کلی وضعیت بیابان­زایی، نقشه حساسیت منطقه به بیابان­زایی نهیه و در شکل ۴-۲۳ نمایش داده شده است.
شکل ۴-۲۳- نقشه حساسیت منطقه مورد مطالعه به پدیده بیابان زایی
با توجه به نتایج به دست آمده از بین ۶ معیار مدل مدالوس، معیار اقلیم نسبت به معیارهای دیگر در بیابان­زایی منطقه تاثیر بیشتری داشته است. اما امتیازات مربوط به این ۶ معیار تفاوت کمی با یکدیگر داشته و نمی­ توان به قطع یقین گفت که کدام عامل بیشتر در بیابان­زایی منطقه نقش دارد.
یکی از نقاط ضعف مدل مدالوس نیز در نظر نگرفتن تعاملات بین معیارها می­باشد. به عنوان مثال اقلیم و آب زیرزمینی خود بر روی پوشش گیاهی می ­تواند تاثیر­گذار باشد. حال آنکه پوشش گیاهی نیز بر شرایط ادافیکی و از لحاظ میکروکلیمایی بر اقلیم خرد منطقه تاثیر می­گذارد. بنابراین در این روش هر عامل به طور مجزا امتیاز­دهی می­ شود اما در مدل شبکه ­های باور بیزین ارتباط بین معیارها و تاثیر تک تک آنها بر بیابان­زایی منطقه قابل بررسی می­باشد.
۴-۳- ارزیابی خاک، آب زیرزمینی، فرسایش بادی و بیابان­زایی با بهره گرفتن از شبکه ­های باور بیزین
۴-۳- ۱- شناسایی متغیرها
برای مقایسه خروجی مدل بیزین با مدل مدالوس می بایست متغیرهای موجود در هر دو مدل یکسان انتخاب شوند. بر همین اساس متغیرهای مدل بیزین، همان شاخص­ های معیارهای مدل مدالوس در نظر گرفته شد. به عبارت دیگر متغیرهای به کار برده شده در مدل بیزین فرسایش بادی و بیابان­زایی منطقه، به ترتیب همان متغیرهای مدل IRIFR و معیارهای مدل مدالوس می باشد.
مارکت و همکاران ( ۲۰۰۱)، تاکید می­نمایند که یکی از مهم­ترین اقدامات در زمینه تهیه شبکه ­های باور­ بیزین شناسایی کلیدی­ترین عوامل محیطی موثر بر متغیر هدف می­باشد [ ۹۸]. با توجه به بررسی منابع انجام شده­، مهمترین متغیرهایی که در کیفیت خاک، شاخص آب زیرزمینی ، مقدار فرسایش بادی و بیابان­زایی منطقه تاثیر داشت، انتخاب شد.
از جمله امتیازات ویژه مدل­سازی به روش شبکه ­های باور بیزین، زبان احتمالاتی این ابزار است. این ویژگی امکان بکارگیری اطلاعات غیر قطعی را نیز فراهم می نماید [ ۱۰۰ ، ۱۰۹].با توجه به اینکه عدم قطعیت اطلاعات از ویژگی­های بارز جهان طبیعی و امری اجتناب ناپذیر می­باشد، این بیان احتمالاتی یکی از بهترین روش­ها در جهت کاهش اثر عدم قطعیت اطلاعات بوده و به مدیران و مسولان که همواره با این عدم قطعیت روبرو هستند، اجازه پیش بینی اثرات را به کمک آزمودن سناریوهای مدیریتی متفاوت می­دهد.
در یک منطقه ارزیابی خاک، آب و فرسایش بادی از مهم ترین عواملی هستند که بر پدیده بیابان­زایی اثر گذارند، لذا در این مطالعه جهت بررسی بیشتر و پی بردن به عدم قطعیت­های موجود در مطالعات بیابان­زدایی، از شبکه ­های باور بیزین (BBN) جهت بررسی این پارامترها و تاثیر آنها بر پدیده بیابان­زایی استفاده شد . در جدول ۴-۸ مهم­ترین شاخص­ های تاثیر­گذار در مدل­های BBN ارائه شده جهت ارزیابی خاک، آب زیرزمینی، فرسایش بادی و بیابان­زایی، آورده شده است.
جدول ۴-۹- متغیرهای موثر در مدل­ BBN

مدل شبکه باور بیزین

متغیرهای موثر در مدل

کیفیت خاک