میزان انتقال هزینه‏هاو ایجاد تعهدات برای آیندگان

میزان انتقالمساله بازنشستگی به آینده
افزایش میزان راه‌حل‏های سهل‌الوصل در مواجه با مسایل پیچیده و چند بعدی مثل استخدام و بازنشستگی
اقتصادی
افزایش میزان هزینه‏ های دولت
افزایش میزان کسری بودجه و افزایش نقدینگی و تورم
افزایش میزان وابستگی صندوق‏هابه صادرات نفت
افزایش میزان وابستگی کشور به رانت
افزایش میزان وعدهای رفاهی از سوی جریانات سیاسی بر اساس منابع بین نسلی
مقیاس جهانی
میزان پیشرفت‏های فنی واقتصادی کردن جایگزین‏هایی برای نفت خام و گاز طبیعی از قبیل شیل نفت و گاز
میزان بهره برداری از منابع غیر متعارف نفت و گاز به جای منابع متعارف در جهان
پیوست شماره ۳۳: شرح مفصل آینده “کارآیی بازار”
در این جهان خلق شده از گفتمان،دولت عمدتاً مشوق کارآیی بازار است، بنابراین بسیار محدود و به صورت حداقلی معیشت سالمندان و بازنشستگان را برعهده می‏گیرد. از طرف دیگر، نقش الگوهای نوع‏دوستی مبتنی بر زیست‏جهان نیز در سطح حداقل است، در واقع غالباً زیست‏جهان بطور ابزاری عقلانی شده است. چراکه تسلط اخلاق کاری بازار آزاد، ارزش‏های خانوادگی، الگوهای مبتنی بر بافت سنتی را به حاشیه برده است. در این آینده، سطح بسیار پایینی از بودجه عمومی صرف بازنشستگان و سالمندان می‏شود، چراکه تصور غالب این است که ورود دولت به سیاست‏های حمایتی از قبیل حمایت از بازنشستگان و سالمندانموجب افول رشد اقتصادی، از بین رفتن اخلاق کار و فعالیت و سرانجام کاهش رشد تولید و توسعه می‏شود، در این صورت همه از جمله بازنشستگان و سالمندان متضرر خواهند شد. بنابراین منابع کشور صرف حمایت‏های اجتماعی نخواهد شد، مگر به صورت واکنشی و مصلحتی برای فرونشاندن اعتراضات اجتماعی، آن هم بطور مقطعی خواهد بود. جریانات سیاسی غالباً وعده‏های تولید، و اشتغال را مطرح می‏کنند.
سال ۱۳۹۷ است. با ورود به دهه چهارم پس از پیروزی انقلاب، بار تکفل دولتی به حالت بحرانی رسیده است. سیاست‏های حمایت از سالمندان و بازنشستگان هزینه‏ های سنگینی را بر دوش دولت گذاشته، که بخش عمده‏ی کسری بودجه دولت را به خود اختصاص می‏دهد. بدین ترتیب اقتصاد کشور رو به افول است، تولید پایین است، بخش خصوصی بسیار ضعیف، تورم ورکود بطور توام جامعه در فشار مضاعفی قرار داده است، برغم تخصیص منابع عمومی به سیاست‏های اجتماعی، محرومیت و فقر در بین سالمندان و بازنشستگان نیز موج می‏زند. مجموع شرایط اجتماعی و اقتصادی این باور را در بین سیاست‏گذاران تقویت می‏کند، که ورود دولت در سیاست‏های حمایتی باعث افول اقتصادی و زیان همه آحاد از جمله بازنشستگان و سالمندان خواهد بود، بنابراین لازم است دولت بطور حداکثری از سیاست‏های اجتماعی حمایتی خارج شود، تا هزینه‏ های دولت کاهش یافته، و رشد و توسعه به مسیر خود برگردد، در این صورت است که با رشد و توسعه و با افزایش تولید و درآمد کشور، رفاه همه از جمله بازنشستگان نیزتامینمی‏شود.
۱۵ آذر ماه سال ۱۳۹۶ است، جمعیت کثیری از اقتصادنان، سیاست‏گذاران طرفدار بخش خصوصی، صندوق‏های بازنشستگی وغیره در هتل استقلال تهران همایش ” آینده‏ی بازنشستگی” برگزار کرده‏اند. اکثریت قاطع سخنرانان، علت اصلی مشکلات کشور را افزایش بار تکفل دولتی ناشی بازنشستگان دانسته‏اند، که پی‏آمدهای آن افول اقتصاد کشور است. یکی از طرفداران بخش خصوصی می‏گوید که: دولت با انحصار تمام حوزه بازنشستگی، جایی برای تنفس بخش خصوصی نمی‏گذارد.
سخنران دیگری که مسئول صندوق کشوری است، می‏گوید که: بسیاری از تعهدات بر صندوق‏ها تحمیلی است که دولت بر صندوق‏هاسوار کرده است. دولت از این عرصه باید خارج شود تا مکانیزم بازار فعال شود.
نماینده‏ی کانون بازنشستگان بیان می‏کند، که اگر دولت واقعاً ۸۰%صادرات نفتی را به بازنشستگی اختصاص می‏هد، چرا وضعیت معیشت سالمندان و بازنشستگان چنان دشوار است، که بسیار‏ی از آنها مجبور به کارهای سخت هستند، این سیستم یعنی دولتی بودن مشکل دارد.
در جریان انتخابات ۱۵ مرداد سال ۱۳۹۶، مناظره تلویزیونی انتخابات ریاست جمهوری است. گروه‏هانسبت به مشکلات بی‏پایان بازنشستگان و انحصار منابع عمومی به آنها اعتراض دارند. همچنین گروه‏های سالمند و بازنشسته نیز نسبت به ناکارآیی دخالت دولت در ایجاد رفاه اعتراض دارند. در این مناظره نحوه خلاص شدن از بارتکفل بازنشستگی که باعث افول اقتصاد شده است، همه مباحث انتخاباتی را تحت تاثیر قرار داده است، چراکه بخش قابل توجهی از فعالین اقتصادی، جوانان، وسایر گروه‏های رای دهنده نسبت به وضعیت افول رشد اقتصادی نگران هستند. در این مناظره آقای اقتصادی، به عنوان نامزد طرفدار خروج دولت از سیاست‏های حمایتی برسایر رقباء برتری دارد. او علت تمام مشکلات را کاهش تولید، و افول اقتصاد می‏داند، و همچنین ورود دولت به سیاست‏های اجتماعی را باعث تشدید این بحران می‏داند، بنابراین توصیه می‏کند که دولت با عقب نشینی از حمایت‏های اجتماعی از قبیل بازنشستگی، بار تکفل و هزینه‏ های خود را کاهش دهد، تا منابع وارد شریان‏های اصلی تولید و توسعه شود. وقتی که آقای اجتماعی نامزد جریان سیاسی رقیب، به تبعات ناشی از عقب نشینی دولت از سیاستحمایت از بازنشستگان، اشاره کرد و گفت که گروه‏های بازنشستگان محروم در این طرح زیان می‏کنند، آقای اقتصادی گفت، با ادامه این سیاست همه کشور در حال زیان وضرر است از جمله بازنشستگان. و با راه انداختن تولید واشتغال، کشور به رشد و بالندگی می‏رسد، بنابراین با تولید ثروت و ثروت مند شدن کشور، رفاه همه اقشار از جمله بازنشستگان و سالمندان نیز بهتر می‏شود. بنابراین باید سیاست‏های حمایت از بازنشستگان(بویژه از طریق برداشت از منابع عمومی) کنار گذاشت، اقتصاد کشور رونق یابد، در این صورت با کارایی بازار همه منتفع خواهند شد. عمده‏ی محافل اقتصادی و نهادهای بین المللی با گفتمان نئولیبرال، این نوع طرح‏هارا تبلغ می‏کردند، و شبکه‏های اجتماعی نیز با شیوع این باور که ارتقاء رفاهی اجتماعی را در گرو عقب نشینی دولت از سیاست‏های اجتماعیمی‏دانستند، فضای سیاسی اجتماعی برای رویکرد حداقلی دولت نسبت به سیاست‏های اجتماعی آماده کردند. بنابراین آقای اقتصادی با حمایت محافل اقتصادی و سیاست‏گذاران به کرسی ریاست جمهوری دست می‏یابد.
شهریور ۱۳۹۷ است.نمایندگان مجلس در خصوص استخدام، بازار کار، بازنشستگی و غیره قوانین جدیدی را به تصویب می‏رسانند، که روح و دال مرکزی این مصوبات ” اخلاق کار” و ” کارایی بازار” است. در این مصوبات بر اخلاق کار به عنوان کانون وحدت و انسجام در کشور تأکیدمی‏شود، و ریل گذاری به گونه‏ای است که جذابیت کار بیشتر از بازنشستگی است، لذا افراد جامعه تمایلی به بازنشست شدن ندارند. از طرف دیگر، دولت به صورت حداقلی و گروه‏هایی خاصی از بازنشستگان را که نمی‏توانند تحت پوشش بیمه‏های خصوصی قرارگیرند، پوشش می‏دهد. بر این اساس، سهم بازنشستگی از منابع عمومی بسیار ناچیز است. در مجلس قوانینی به تصویب می‏رسد، که ضمن رفع موانعبرای بخش خصوصی بر طرف می‏شود، فضا برای فعال‏سازی شرکت‏های بازنشستگی خصوصی باز می‏شود.
سال ۱۴۰۰ است. محیط نهادی و قانونی برای کارآیی بازار در بخش بازنشستگی مهیا شده است. صندوق‏های بخش خصوصی به صورت کمی و کیفی رشد قابل توجهی کرده است. با رشد و رونق اقتصادی، وضعیت درآمد و پس‏انداز افراد بهتر شده است، برهمین اساس، افراد جامعه بویژه کارکنان، سالمندان، و بازنشستگان می‏توانند در صندوق‏های بازنشستگی خصوصی عضو شوند، و دارایی‏های خود را از طریق آنها بیشینه کنند. وجود جمعیت قابل توجهی از سالمندان که از سطح پس‏انداز قابل قبولی برخودار هستند، موجب افزایش صندوق‏های بازنشستگی، سرمایه‏گذاری در حوزه بازنشستگی، و بهبود خدمات و رقابت شده است. در واقع توفیق طرح‏های سرمایه‏گذاری در بخش بازنشستگی و پس‏انداز‏های مالی بازنشستگانبر یکدیگر اثر متقابل داشته و منجر به طرح‏های بلندمدت شده است.کشور مجهز به بازار سرمایه و بورس ویژه بازنشستگی شده است. در بازار بیمه بازنشستگی، اندوخته‏های مالی بلندمدت برای سرمایه‏گذاری‏های بلندمدت به اندازه کافی وجود دارد. یعنی رشد کمی صندوق‏هاو بازارهای سرمایه بر یکدیگر تاثیر گذاشته و منابع پایداری را جذب کرده است.
۱۴۰۴ است. صندوق‏های بازنشستگی و سرمایه‏گذاری‏های آنها در سطح جهانی و بین المللی و یا ادغام آنها با شرکت‏های بین المللی مطرح شده است.
۱۲ دی ۱۴۰۸ است. در معابر عمومی، رسانه‏ها، پارک‏ها و هرجایی که جمعیت در آنجا باشد، این تبلغ دیده می‏شود” بهتر است درمحفوظ باشید تا متاسف” در این تبلغ تصویرسالمندی ناتوان، مریض، و یا مزاحم؟! خود نمایی می‏کند. یعنی این که خود فرد در دوران جوانی باید به فکر عاقبت پیری خود باشد، در غیر این صورت، نه دولت و نه خانواده کاری نمی‏توانند بکنند.بخش قابل توجهی از جمعیت را افراد میان سال در شرف بازنشستگی تشکیل می‏دهد، این گروه برای صندوق‏های خصوصی بازار هدف جذابی بشمار می‏روند. افراد می‏دانند که سهم دولت در کمک به بازنشستگان بسیار ناجیز است، با توجه به این مطلب، آنها در صندوق‏های مختلف عضو می‏شوند، تا با توزیع ریسک در صندوق‏های مختلف، خطرات دوران پیری را کاهش دهند.
سال ۱۴۲۰است. شرکت‏های بازنشستگی خصوصی همه شئون بازنشستگان را در بر می‏گیرند. برخی از آنها علاوه بر اطلاعات متعارف، تلاش می‏کنند تا با کسب اطلاعات ویژه مثل اطلاعات ژنتیکی کارکنان، و با مبالغه در خطرها در فضای کسب وکار، منافع خود را بیشینه کنند، آنها با پیوند طرح‏های خود به از کارافتادگی ژنتیکی، افراد را تشویق به پذیرش طرح‏های خاص می‏کنند.
۱۵ آذر سال ۱۴۳۰ است، گروه‏هایی از سالمندان هستند که در مقابل مجلس تجمع می‏کنند، و به بی‏عدالتی و فقر اعتراض می‏کنند. این گروه کسانی هستند که به دلایل مختلف در صندوق‏های مختلف بخش خصوصی سرمایه‏گذاری نکرده‏اند، و صرفاً از طریق بودجه عمومی حقوق دریافت می‏کنند. از آنجا که حقوق و مزایای بازنشستگی دولتی بسیار ناچیز است، بنابراین وضعیت زندگی آنها دشوار و غیر قابل تحمل است. برغم اوضاع نابسامان این گروه، سایر گروه‏هاکه در وضعیت بهتری بسر می‏برند، این نابرابری را طبیعی قلمداد می‏کنند. بنابراین اعتراضات این گروه موجب ورود دولت به سیاست‏های حمایتیو دست کشیدن از بازار آزاد نمی‏شود.
۴-۷-۶-۲-۱- روابط لایه‏ای در آینده‏ی “کارآیی بازار”
در این بخش، برای توصیف این آینده‏ی بدیل از روش تحلیل لایه‏ای استفاده می‏شود. مطابق جدول۴-۵۶،در سطح لایه لیتانی،مساله ظهورمی‏کنند. مسایلی که د راین لایه قابل مشاهده است، عبارت از افول رشد اقتصادی کشور، منفی شدن سرمایه‏گذاری‏ها، افول پس‏انداز، عدم کارایی بازار، دخالت دولت، افزایش هزینه‏ های دولت، مختل شدن هویت‏های اقتصادی و…است. بنابراین راه‏حل‏های این لایه از نوع بهبود اوضاع در چهارچوب‏های سیاستی پذیرفته شده است. یعنی سیاست‏هابه عنوان چهارچوب‏هامفروض گرفته می‏شود که راه حل‏هاباید در آن محدوده گنجانده شود. راه‏حل‏های لایه اول عمدتاً بر جنبه‏ه ای فنی و کارشناسی تأکید دارد، و کمتر انتقادی و عمیق است.برای درک عمیق‏ترمساله‏ای لایه لیتانی، از لایه اول عبور،به لایه دوم می‏رسیم. در اینجا علت ظهور مسایل لایه اول، جهت‏گیری محیط نهادی و سیاست‏گذاری است. یعنی جهت‏گیری توزیعی و برابری در سیاست‏گذاری‏هاموجب بروزمساله در لایه اول گردیده است، بنابراین باید جهت‏گیری سیاستی تحول یابد. براین اساس، جهت‏گیری سیاست‏گذاری به سوی کارآیی بازار و دولت حداقلی سوق می‏یابد، با تحول در رویکردهای سیاستی، رخدادهای تازه‏ای در لایه مشهود پدیده، شکل می‏گیرد. ظهور بازار سرمایه، و جایگزینی مکانیزم بازار به جای دستگاه بوروکراسی، نتیجه تغییر در رویکردهای سیاستی است. بنابراین راه‏حل‏های این لایه از نوع جهت‏گیری‏های سیاستی است.
در سطح لایه سوم، نظام معناییگفتمان بازارآزاد مطرح است. یعنی این لایه بنیادین، موجب جهت‏گیری‏های سیاستی در لایه دوم می‏شود. در این آینده، گفتمان‏هایبازار آزاد، توسعه اقتصادی تاثیر سازنده‏ای بر لایه دوم دارد. راه‏حل‏های مطرح از جنس عمیق، معنایی، و گفتمانی هستند.
در سطح استعاره، استعاره ” سالمند به مثابه کیسه پول” حاکم است. با توجه رشد و رونق اقتصادی، وضعیت درآمد و پس‏انداز افراد سالمند و بازنشسته مطلوب است، برهمین اساس، سالمندان، و بازنشستگان از سطح مطلوبی از پس‏انداز برخودار هستند. بنابراین با کارآ کردن بازار، این پس‏اندازهای بلنمدت در بازار‏های سرمایه سرازیر می‏شود، و ذخایر بلندمدت را شکل می‏دهد که ضمن بیشیه شدن منافع ذی نفعان، متغیرهای اقتصاد کلان بهبود یافته، و با مدیریت سرمایه‏های بلندمدت، ریسکونوسانات بازارها مدیریت می‏شود.
جدول (۴-۵۶) روابط لایه‏ای در آینده‏ی “کارآیی بازار”