عروق بزرگ الاستیک، مانند آئورت و شاخه های اصلی آن ( شریان بازویی- سری، شریان سبات مشترک[۳۰]، شریان زیرترقوه ای[۳۱] و شریان خاصره ای مشترک[۳۲]) که به پایداری جریان خون کمک می کنند، جز این دسته هستند. تونیکا اینتیمای شریان های الاستیک اغلب ضخیم تر از تونیکا اینتیمای سایر عروق است. سلول های اندوتلیال اغلب فرم آجر- مانند[۳۳] دارند. لایه ی زیر اندوتلیال حاوی سلول های ماهیچه ی صاف، فیبروبلاست ها، فیبرهای کلاژن طولی و تعدادی رشته های الاستیک است. پرده ی الاستیک داخلی اغلب جدا شده از لایه ی داخلی و به صورت یک لایه ی الاستیک با لایه ی میانی یکی شده است.
تونیکا مدیا ضخیم ترین لایه است و عمدتا شامل لایه هایی از الاستیک منفذدار متمرکز است و مقطع فیکس شده ی بافت این عروق به رنگ زرد دیده می شود. سلول های عضله ی صاف بین این لایه ها قرار دارند که این سلول ها توسط فیبریل های کلاژن به هم چسبیده اند. با فاصله گرفتن از قلب، شمار سلول های عضلانی این لایه افزایش یافته و در عوض مقدار بافت الاستیک کاهش می یابد. پرده ی الاستیک خارجی در این نوع شریان ها ناواضح است یا وجود ندارد.
لایه ی خارجی دستجات(باندل ها) طولی رشته های کلاژن دارد که کمی هم رشته های الاستیک و فیبروبلاست دارند. این لایه هم چنین حاوی رگ رگ و عروق لنفاوی است (پوستی، ۱۳۷۳/ دل من، ۲۰۰۶) .
سرخرگ های عضلانی[۳۴]
این سرخرگ ها توسط لایه ی میانی ضخیم شناخته می شوند، که در این دسته سرخرگ ها رشته های الاستیک کم و در عوض رشته های عضلانی صاف مدور یا مارپیچی فراوان تر هستند، به این جهت به آن ها سرخرگ عضلانی گفته می شود. به این ها شریان توزیع گر هم می گویند، زیرا خون را به ارگان های مختلف توزیع می کنند و میزان خون را در پاسخ به نیازهای مختلف بدن تنظیم می کنند. لایه ی داخلی بسیار نازک و پرده ی الاستیک داخلی و خارجی کاملا مشخص است. لایه ی میانی حاوی تعداد زیادی سلول های ماهیچه صاف است که به طور حلقوی مرتب شده اند(تعداد لایه های ماهیچه به ۴۰ تا می رسد). بین لایه های ماهیچه ای مقدار کمی بافت پیوندی وجود دارد که شامل رشته های کلاژن، رتیکولر و الاستیک است. لایه ی خارجی از نظر ضخامت متنوع است، ولی اغلب به ضخیمی لایه ی میانی است و شامل رشته های الاستیک و کلاژن است و اغلب به صورت طولی مرتب شده اند. رشته های الاستیک به طرف داخل متمرکز شده اند و تشکیل یک غشای الاستیک داخلی مشخص را می دهند ( لسن لسن،۱۹۸۸/دل من، ۲۰۰۶/ جان کوئیرا، ۲۰۱۰) .
سرخرگ های بسیار کوچک[۳۵]
این سرخرگ ها با چشم غیر مسلح قابل رویت هستند، این رگ ها به سرخرگ های قبل از مویرگ خاتمه می یابند. لایه ی داخلی بسیار نازک و لایه ی میانی کلفت ترین لایه و از رشته های ماهیچه ای حاصل شده است. پرده ی الاستیک داخلی در آرتریول های بزرگ مشخص بوده، ولی پرده الاستیک خارجی موجود نیست ( پوستی، ۱۳۷۳) .
۵-۲ کلیاتی در مورد بلدرچین ژاپنی
۱-۵-۲ تاریخچه
بلدرچین به طور وسیع به عنوان گونه های مهاجردر اروپا، آفریقا و آسیا پراکنده می باشند. در ابتدا به عنوان پرندگان زینتی و آوازخوان نگهداری می شدند، اما در سال ۱۹۰۰ میلادی به طور گسترده در کشور ژاپن برای تولید گوشت و تخم مورد استفاده قرار گرفتند و بعد از آن در کشورهایی نظیر هنگ کنگ، سنگاپور، مالزی و فرانسه جایگاه خود را پیدا کردند ( فرخوی و همکاران، ۱۳۷۶) .
۲-۵-۲ رده بندی[۳۶] بلدرچین:
از لحاظ رده بندی بلدرچین ژاپنی در رده پرندگان[۳۷] ، راسته ماکیان سانان[۳۸]، خانواده فازینیده[۳۹] ، جنس کاترنیکس[۴۰] ، کوترنیکس ژاپونیکا[۴۱] است ( موسوی، ۱۳۸۰) .
معمول ترین سویه ی بلدرچین که به صورت تجاری و متراکم پرورش داده می شود، بلدرچین ژاپنی با نام علمی کاترنیکس کاترنیکس ژاپونیکا[۴۲]است ( غروی ناصرایی، ۱۳۷۹) .
۳-۵-۲ ویژگی های ریخت شناسی[۴۳] بلدرچین و تعیین جنسیت:
بلدرچین پرنده ای مقاوم ، جسور و تقریبا ۱۷ سانتی متر طول دارد که قادر است شرایط مختلف را در حد قابل قبولی تحمل نماید ( حقیقی، ۱۳۷۵/ منصوری، ۱۳۷۹). تعیین جنسیت جوجه ها در ۳ هفتگی به راحتی امکان پذیر است( از روی رنگ پر ها) و با تجربه بیشتر و یا با کمک پرورش دهنده می توان در دو هفتگی نیز تشخیص جنسیت داد. نرها دارای سینه های تمام قهوه ای، هر از گاهی دارای چند خال کوچک در این ناحیه هستند. ولی ماده ها دارای سینه هایی خال خال به رنگ خاکستری و سیاه متمایل به قهوه ای هستند. ماده ها کمی بزرگتر از نرها هستند (رانتاماهان، ۱۹۸۵) . در زمان بلوغ علاوه بر رنگ پرها، نرها و ماده ها را از طریق غده ی کلوآکی نیز می توان تشخیص داد (غروی ناصرایی، ۱۳۷۹) . بلوغ جنسی نرها در سن ۵ تا ۶ هفتگی بوده و هم زمان با بلوغ جنسی، ماده ی کف آلودی از ساختمان بالب مانند[۴۴] ترشح می شود. علاوه بر ترشح ماده ی کف آلود، شروع بلوغ جنسی با خواندن نرها نیز همراه می باشد ( جعفرآقایی، ۱۳۷۶) .
۴-۵-۲ تولید مثل
بلدرچین های ماده در سن ۶ تا ۷ هفتگی شروع به تخم گذاری می کنند و تحت شرایط مساعد سالانه ۲۰۰ تا ۲۵۰ عدد تخم تولید می کنند. متوسط وزن تخم ها ۱۰ گرم و تنوع رنگ پوسته از سفید تا قهوه ای متغیر بوده و دارای لکه های سیاه رنگ متمایل به قهوه ای می باشند. باروری به طور مشخص در پرندگان مسن تر کاهش پیدا می کند.
وزن بلدرچین نر بالغ ۱۰۰ تا ۱۶۰ گرم بوده ، در حالی که ماده ها کمی سنگین تر بوده و حدود۱۱۰ تا ۱۶۰گرم هستند ( رانتاماهان، ۱۹۸۵) . این پرندگان با گذشت زمان بلوغ و افزایش سن می توانند به ۲۵۰ گرم هم برسند (سنزبری، ۱۹۹۲) .
تکامل جنینی بلدرچین اهلی به وسیله ی نور کنترل می شود. نگهداری پرنده ها در تاریکی مداوم تقریبا به ممانعت کامل رفتار جنسی و تولید تخم منجر می شود. در حالی که نگهداری پرنده ها در نور مداوم به میزان بالایی از تولیدتخم در سال اول و با رسیدن تولید به مرحله توقف در پایان سال دوم می انجامد (جعفرآقایی، ۱۳۷۶) .
۱-۳ مواد مصرفی و روش کار:
۱-۱-۳ مواد مصرفی:
بلدرچین ژاپنی ۱۸ قطعه، فرمالین بافر ۱۰% ، وسایل متداول مورد استفاده در تشریح و بافت شناسی، دستگاه اتوماتیک آماده کننده ی بافت[۴۵]، میکروتوم دستی لایتز[۴۶]، آون، چسب ، لام و لامل، میکروسکوپ نوری و میکرومتر مدرج چشمی و شیئی
الف: مواد مورد نیاز برای رنگ آمیزی هماتوکسیلین- ائوزین: (آمبورگی، ۱۹۶۸)
آب مقطر، اسیدهیدروکلراید غلیظ، الکل ۱۰۰درجه، کریستال های هماتوکسیلین، اکسید جیوه[۴۷]، آمونیوم یا پتاسیم الوم [۴۸]و ائوزین الکل
ب: مواد مورد نیاز برای رنگ آمیزی ماسون تری کروم سبز: (آمبورگی، ۱۹۶۸)
محلول بوئن[۴۹]، محلول ویگرتز آیرون هماتوکسیلین[۵۰]، محلول ببریخ اسکارلت[۵۱]، اسید فوشین، محلول فسفو مولیبدیک[۵۲]، فسفوتنگستیک اسید، محلول آنیلین بلو، محلول لایت گرین[۵۳] و محلول گلاشیال اسید استیک[۵۴]
۲-۳ روش کار:
نمونه برداری[۵۵]
پایدار سازی نمونه های بافتی [۵۶]
آماده نمودن بافت ها [۵۷](آب گیری [۵۸]، شفاف سازی [۵۹]، نفوذ دادن (آغشته سازی)[۶۰])
قالب گیری [۶۱]
مقطع گیری[۶۲]
رنگ آمیزی [۶۳]
بررسی توسط میکروسکوپ نوری [۶۴]
۱-۲-۳ تهیه ی نمونه ها:
۱۸قطعه بلدرچین ژاپنی ۱۰روزه، ۲۰روزه و ۶۰ روزه خریداری شد تا شریان های بازویی- سری چپ و راست مورد بررسی قرار گیرند. بلدرچین ها به صورت انسانی کشته شدند. بلافاصله، پس از باز کردن محوطه ی سینه ای (بدون آسیب رساندن به قلب و عروق آن) شریان بازویی – سری چپ و راست مشخص شدند.
۲-۲-۳ اصول نمونه برداری
اندازه ی نمونه به نوع ماده پایدارکننده و بافت نمونه برداری شده بستگی دارد. نمونه ها با وسایل بسیار تیز و با دقت( تا از صدمه زدن یا له شدن بافت جلوگیری شود) گرفته شد، پس از خارج کردن شریان بازویی- سری و شست وشو با نرمال سالین، در داخل ظروف در دار حاوی فرمالین بافر ۱۰% قرار داده شد. سپس با نوشتن کد خاص سابقه ی آن روی ظرف درج گردید.
۳-۲-۳ نگه داری نمونه:
بافت ها را پس از برداشت باید سریعا با مواد پایدارکننده، فیکس کرد، تا از تغییر آن ها توسط میکروارگانیسم ها و یا اتولیز جلوگیری شود. نمونه های تهیه شده، جهت پایدار سازی بهتر به مدت سه روز در فرمالین بافر۱۰% قرار داده شدند.( هر ۲۴ ساعت قطعات بافتی تریم گشته و مجددا در فرمالین بافر۱۰% تازه قرار گرفت). هدف از پایدار سازی بافت ها، جلوگیری از تخریب بافت با آنزیم های درون سلول(اتولیز[۶۵]) یا باکتری ها [۶۶]و برای حفظ ترکیب ساختمانی و ملکولی، جامد کردن مواد کلوئیدی آن، حفظ درجه ی انکسار بافت، سهولت رنگ آمیزی و سخت کردن بافت است .
بعد از پایدارسازی کامل، قطعات شریان جهت انجام اعمال آبگیری، شفاف کردن و پارافینه شدن به دستگاه اتوتکنیکون منتقل گردیدند.
۴-۲-۳ آماده نمودن بافت ها
روش پارافین[۶۷]
یکی از روش های معمول تهیه ی برش های بافت شناسی می باشد که مراحل آن در زیر آمده است:
آب گیری
در ابتدا پس از فیکس کردن بافت، برای آب گیری آن بایستی از محلول های آب گیر مانند الکل از درجات پایین به بالا مانندالکل ۷۰ درجه تا ۱۰۰ درجه نظیر الکل اتیلیک، الکل ایزوپروپیل، الکل بوتیلیک و استون استفاده نمود.
شفاف کردن و الکل گیری
جهت شفاف کردن بافت، باید توسط یک حلال قابل امتزاج با ماده ی قالب گیری مثل محلول زایلول، الکل آن بازپس گرفته شود.
آغشتگی به پارافین
موادی نظیر چربی در شفاف کردن از بین می روند. بنابراین بایستی محل آن ها (حفرات و مجاری خالی از پارافین) را پر نمود، تا بافت حالت طبیعی خود را حفظ کند. برای این منظور از پارافین۵۳-۵۷ درجه ذوب شده می توان استفاده نمود. زمان آغشتگی به محلول مورد نظر به اندازه ، نوع ماده ی شفاف کننده بستگی دارد.
- وامهای تجاری : در دهه 1970 این نوع وام به شدت افزایش پیدا کرد. پس از آن در دهه 1980، پس از وقوع دو شوک نفتی، مهمترین عامل ایجاد بحران بدهی گردید. زیرا پس از وقوع شوکهای نفتی، وامهای سالانه بانکهای تجاری به کشورهای در حال توسعه نسبت به دهه 1970، ده برابر شد. پس از آنکه بسیاری از بدهکاران قادر به انجام تعهدات خود نبودند، بانکهای تجاری از پرداخت وام داوطلبانه به این کشورها خودداری کردند.
-
- تامین مالی از طریق اوراق بهادار : این نوع سرمایه گذاری در کشورهایی انجام شده است که هیچگونه مشکلی در بازپرداخت اصل و فرع دیون خود نداشتهاند. در سالهای اخیر نیز این نوع تامین مالی برای مصونسازی استقراضکننده از نوسانات نرخ بهره بازار بار دیگر احیا شده است.
- وامهای رسمی : منابع مالی خارجی از طریق سازمانهای دولتی شامل بانکهای چند جانبه توسعهای مانند بانک جهانی، صندوق بین المللی پول و نهادهای وابسته به آنها، در دسترس کشورها قرار گرفت. این وامها اغلب امتیازی هستند و با نرخهای کمتر از نرخ بهره بازار اعطا میشوند. (افشاری، 1380 : صفحه 9-11)
اهمیت این چهار نوع تامین مالی خارجی برای کشورهای در حال توسعه به عنوان یک گروه در طول زمان تغییر کرده است. (افشاری، 1380 : صفحه 11)
2-9-4) مراحل شکل گیری بحران بدهی:
بحران بدهیها در دو مرحله به اقتصاد کشورها تحمیل شد:
- موج اول بحران یدهی خارجی:
زمینه بحران بدهیها در دهه 1970 میلادی با تسریع جریان وام از سوی موسسات مالی خصوصی به سوی کشورهای در حال توسعه آغاز شد. در این دوران پس از خصوصی شدن سیستم پولی بین المللی، افزایش نقدینگی بانکها ناشی از سپردههای کشورهای صادرکننده نفت و تغییرات مقررات بانکی، وامهای بانکی که در اختیار کشورهای در حال توسعه قرار میگرفتند، افزایش پیدا کرد. (مهرآرا، 1378 : صفحه 3) پس از تحریم نفتی اپک و در پی آن، چهار برابر شدن قیمتهای نفت در سالهای 1973 و 1974، اولین مرحله بحران بدهیها آغاز شد. (مهرآرا، 1378 : صفحه 3)
موج تمدید مهلت بازپرداخت بدهیها، پس از شوک نفتی 1974 آغاز شد. ولی به دلیل منفی بودن نرخهای بهره واقعی روی قرض خارجی و خالص ورود سرمایه به کشورهای بدهکار در طول این دهه افزایش یافت و اثر شوک به مقدار قابل ملاحظهای تحلیل رفت. (مهرآرا، 1378 : صفحه 4)
- موج دوم بحران بدهی خارجی:
مرحله دوم بحران بدهیها در سال 1979 آغاز شد. در این زمان اپک قیمتهای نفت را دو برابر کرد. به علاوه، در این زمان مرحله دیگری از چرخش دلارهای نفتی شکل گرفت. (مهرآرا، 1378 : صفحه 4) در این دوره، با افزایش نرخ بهره وامها، بدهی کشورهای مقروض چند برابر شد.
2-9-5) ارتباط بدهی با تعدیل
تجربه اتکا به سرمایه خارجی به عنوان وسیلهای برای رشد اقتصادی به گذشته های بسیار دور بازمیگردد. استدلال اولیه کشورها برای توجیه سرمایه خارجی، تامین مالی شکاف پسانداز بود. (افشاری، 1380 : صفحه 21) تحلیل کشورها از این روش تامین مالی این بود که با این کار، امکان سرمایه گذاری برای رشد اقتصادی مداوم شکل خواهد گرفت. رشد اقتصادی، حجم پساندازها را افزایش خواهد داد و منجر به ایجاد مازاد سرمایه گذاری خواهد شد. مازاد سرمایه گذاری به وجود آمده هم برای بازپرداخت استقراض اولیه به کار گرفته خواهند شد.
استدلال دیگر برای توجیه سرمایه خارجی، شکاف ارز خارجی است. (افشاری، 1380 : صفحه 22) به دلیل آنکه برای واردات کالاهای سرمایهای و تکنولوژی برای دستیابی به رشد سریع اقتصادی، نیاز به ارز خارجی وجود دارد، کشورها با این استدلال که در طول زمان افزایش محصول موجب افزایش خالص صادرات لازم برای بازپرداخت بدهی اولیه خواهد شد، اقدام به استقراض خارجی کردند.
در واقع کشورهای در حال توسعه با بهره گرفتن از وامهای بانک جهانی، صندوق بین المللی پول و نهادهای وابسته به آن خواهند توانست سرمایه بیشتری را در نرخ بهره پایینتر از بانکهای تجاری قرض بگیرند. (افشاری، 1380 : صفحه 7) اما اقتصادهایی که با کسری تجاری مواجه شوند، برای بازپرداخت وامها با مشکل مواجه خواهند شد، بنابراین برای تامین این کسری، مجددا باید دست به استقراض از نهادهای مالی بین المللی یا خصوصی زنند. افزایش تعداد وامهای خارجی می تواند کشورها را در معرض ورشکستگی قرار دهد و فشار نهادهای بین المللی بر کشورهای مقروض با افزایش مقدار بدهی، افزایش خواهد یافت. (دینیترکمانی، 1390 : صفحه 107) در نتیجه آنها برای بازپرداخت بدهیهای خارجی خود مستلزم به ایجاد تعدیل در بخشهای مختلف اقتصادی، از قبیل کاهش واردات و تخصیص درآمدهای صادراتی به بازپرداخت وامها، خواهند شد. اما اعمال این تغییرات و انتقال خالص منابع از کشورهای بدهکار به کشورهای توسعهیافته، موجب ایجاد رکود در کشورهای بدهکار خواهد شد و اوضاع اقتصادی در وضعیتی بدتر از قبل قرار خواهد گرفت. (افشاری، 1380 : صفحه 21)
با وجود اینکه تعدیل فقط به دلیل بدهی خارجی انجام نمی شود، اما یکی از اصلیترین دلایل کشورها برای اجرای سیاستهای تعدیل، بدهی خارجی یا نیاز به استفاده از وامهای سازمانهای بین المللی است. همچنین وجود بدهی هم نشاندهنده اوضاع نابسامان اقتصادی و مشکلات ساختاری در اقتصاد، قبل از اجرای سیاستهای تعدیل است.
2-9-6) اهداف برنامه تعدیل:
اهداف اساسی و عمدهای که صندوق بین المللی پول و بانک جهانی برای اجرای سیاستهای تعدیل اقتصادی عنوان کرده اند، در واقع همان اهدافی است که هر نظام اقتصادی بدنبال دستیابی به آن است. این اهداف شامل موارد زیر است:
- توزیع عادلانه ثروت
- دستیابی به اشتغال کامل عوامل تولید
- توزیع عادلانه ثروت
- تامین رشد اقتصادی (میرزاابراهیمی،1384 : صفحه 69)
تیلور[69](1991) راهکارهای ارائه شده صندوق بین المللی پول و بانک جهانی برای حل مشکلات کشورهای در حال توسعه را ناکارآمد معرفی کرده است. او اینچنین استدلال کرده که سازمانهای مذکور، برای دستیابی به این اهداف از فرض وجود اشتغال کامل در اقتصاد استفاده کرده اند و در این اقتصادها، برای تامین سرمایه گذاری از پساندازهای موجود استفاده می شود و سایر عوامل نیز ثابت در نظر گرفته میشوند. بر اساس رویکرد نئوکلاسیکی، پساندازهای مورد نیاز از طریق بازنگری و بررسی مجدد محدودیتها و موانعی که به لحاظ زمانی در بودجه وجود دارند، اما این رویکرد، برای کشورهایی که در شرایط اقتصادی ایدهآلی قرار ندارند، نتایج مورد انتظار را به دنبال نخواهد داشت. (مومنی، 1386 : صفحه 45) کشورهای مختلف در جهان به دلیل تفاوت در شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و نهادی، نتایج یکسانی از اجرای سیاستهای تعدیل به دست نخواهند آورد و فقط در شرایطی که سیاستهای تعدیل در طولانیمدت، بر نارساییهای داخلی که در اقتصاد کشور وجود دارند و مشکلاتی که از خارج بر اقتصاد کشور وارد میشوند فائق آید و شرایط مطلوب برای سرمایه گذاری را ایجاد کند، خواهد توانست زمینه افزایش رفاه در جامعه را فراهم نماید.
در چنین شرایطی انگیزه سرمایه گذاران برای سرمایه گذاریهای مولد افزایش خواهد یافت و افزایش تولید زمینه منسجمتری برای رشد پایا و بادوام را فراهم خواهد کرد. اما هنگامی که کشور با بیثباتی اقتصادی، کمبود سرمایه گذاری و کمبود منابع ارزی مواجه باشد، رسیدن به اهداف مذکور، به سادگی امکان پذیر نخواهد بود.
2-9-7) تعارضهای موجود در سیاستهای تعدیل:
سیاستهای تعدیل برای دستیابی به اهداف گوناگونی شکل گرفتهاند. اما این اهداف لزوما در کوتاهمدت با هم سازگاری
و همخوانی ندارند. علاوه بر این، اجرای سیاستهای تعدیل آثار جانبی متعددی به همراه دارد که اثربخشی برنامه های تعدیل را کاهش خواهد داد. (وودوارد، 1375 : صفحه 73)
استیگلیتز (2008) بیان کرده است که از نظر اقتصاددانان کنترل تورم بهخودیخود هدف نیست، بلکه وسیلهای است برای رسیدن به هدف. (استیگلیتز، 1387 : صفحه50) چون تورم شدید، در اکثر موارد منجر به کاهش رشد خواهد شد و رشد پایین نیز موجب افزایش بیکاری خواهد شد. بنابراین چنین تورمی بهشدت مخرب خواهد بود. استیگلیتز در کتاب جهانیسازی و مسائل آن به انتقاد از سیاستهای صندوق بین المللی پول پرداخته و بیان کرده است که؛ این صندوق در تعیین وسیله و هدف مرتکب خطا شده است.
تعارض بین سیاستها به ویژه سیاست آزادسازی تجارت با سیاستهای مالی و تعدیل خارجی کاملا مشهود است، اما در این برنامه ها توجهی به آن نشده است. نمونه دیگر از تعارضهای موجود در این برنامه ها در اصلاح و آزادسازی تجارت با بهبود در ترازپرداختها دیده می شود. آزادسازی تجارت با هدف دسترسی سادهتر و ارزانتر به واردات انجام می شود؛ در حالی که این بخش از برنامه تعدیل با اقداماتی که برای بهبود ترازپرداختها انجام می شود، در تعارض است. (وودوارد، 1375 : صفحه 89) بنابراین این سیاستها و شیوه های اجرای آن در قالب برنامه های تعدیل، مشکلات فراوانی را برای کشورهای اجرا کننده ایجاد خواهد کرد. این مشکلات را میتوان در چهار گروه زیر دستهبندی کرد:
- تعارضهای درونی فرایند تعدیل کلان اقتصادی
- تعارضهای بین تعدیل ساختاری و تعدیل کلان اقتصادی
- مشکلات ناشی از روند شتابان تعدیل کلان اقتصادی
- مشکلات ناشی از تعدیلات دسته جمعی در چند کشور
اگر سیاستگذاران خواستار کاهش مشکلات اقتصادی و پیامدهای اجتماعی، فرهنگی و نهادی آن هستند، باید ضمن توجه به شرایط اقتصادی کشور خود، اقدام به اجرای سیاستهای تعدیل کنند. نادیده انگاشتن ساختارهای اولیه اقتصادی و بیتوجهی به تحول اوضاع و احوال خارجی طی دوره مورد مطالعه، می تواند نتایج حاصل از اجرای سیاستهای تعدیل را تغییر دهد. (وودوارد، 1375 : صفحه 146) قرار گرفتن در شرایط خاص اقتصادی، نتایج حاصل از اجرای برنامه را تحت تاثیر قرار خواهد داد. مسئله مهم دیگری که کشورها را به سوی اجرای برنامه های تعدیل سوق میدهد، وخامت اوضاع اقتصاد خارجی و نامساعد شدن وضعیت بازارهای جهانی و اقتصادهای بزرگ است. کشورهایی که با محیط خارجی نابسامان مواجه شوند، استعداد و آمادگی بیشتری برای اجرای سیاستهای تعدیل دارند. وجود این ناهنجاریهای اولیه در اوضاع و احوال خارجی، عملکرد اقتصادی کشور در دوره پیش از تعدیل تضعیف خواهد کرد. (وودوارد، 1375 : صفحه 148)
2-9-8) جمعبندی اثرات تعدیل بر اقتصاد:
در این قسمت سیاستهای تعدیل اقتصادی تعریف شدند و خاستگاه تاریخی اجرای آنها بررسی شد. نتیجهای که در
مجموع به دست آمد این است که؛ دستیابی به توسعه با اتکا بر عوامل تصادفی و بدون نهادسازی و سازماندهی کلی اقتصادی، قابل دستیابی نخواهد بود و با تداوم روندهای موجود و برخورد منفعل با مسائل اقتصادی نتیجهای جز عقبماندگی اقتصادی ایجاد نخواهد شد. وقتی در جامعهای هزینه های مبادله به شدت افزایش پیدا کند، تولید شکل نخواهد گرفت و فعالیتهای تولیدی مولد، کاهش خواهند یافت. در چنین جوامعی، وقتی ارتباط بین تولید و مبادله مختل شود، انگیزه نهادهای مولد برای فعالیتهای تولیدی کاهش خواهد یافت. در این شرایط به دلیل چند وجهی شدن مشکلات اقتصادی و تعمیم یافتن به حوزه های سیاسی و اجتماعی، راهکارهایی مانند تعدیل اقتصادی، نخواهند توانست به اهداف از پیشتعیینشده خود دست یابند.
در این صورت باید در آینده اقتصادی کشورها منتظر بیکاری گستردهتر، عدم تحرک و فقدان پویایی در تولید اقتصادی، تشدید وابستگی اقتصادی، فقر وسیع و توزیع بسیار نامتعادل درآمد و ثروت بود. همچنین ایجاد چنین وضعیتی موقعیت سیاسی و اجتماعی کشورها را نیز با مخاطره مواجه کرده و موانعی بر سر راه تقویت مبانی فرهنگی جامعه ایجاد خواهد کرد. (عظیمیآرانی، 1392 : صفحه 156 و 157)
2-10) عوامل شکل گیری رکودتورمی بر آن بر اساس بررسیهای جهانی:
از دهه 1970 میلادی که اولین بار پدیده رکودتورمی در جهان به وقوع پیوست تا کنون، مطالعههای مختلفی درباره نحوه شکل گیری و عوامل تشدیدکننده رکودتورمی انجام گرفته شده است. در بیشتر این مطالعهها عوامل ذیل به عنوان علتهای اصلی شکل گیری رکودتورمی مطرح شده اند:
2-10-1) تغییرات قیمت نفت
نمودار شماره ۲-۶: مدل رضایتمندی مشتری سوئدی (عبدلی و فریدون فر، ۱۳۸۶)
شاخص رضایت مندی مشتری سوئدی که با بهره گرفتن از نظر سنجی از مشتریان بخشهای مختلف صنعتی و خدماتی طراحی شده بود، دارای جامعیت برای اندازه گیری کیفیت کالا و خدمات و همچنین مرتبط ساختن شاخص کیفیت و رفتار مشتری می باشد که این مزیتها کشور آمریکا را به تبعیت از این رویکرد جهت تحقیق و ارائه شاخص رضایتمندی مشتری آمریکایی ترغیب نمود (کاوسی و سقایی، ۱۳۸۸).
مدل شاخص رضایت مشتری در آمریکا
در سال ۱۹۹۴ تحقیقات وسیعی با همکاری مشترک انجمن کیفیت آمریکا و دانشکده تجارت دانشگاه میشیگان با بهره گرفتن از پنجاه هزار نظرسنجی از مشتریان در هفت بخش مختلف اقتصادی که بیش از ۱۸۰ شرکت را دربر می گرفت انجام شد که نتیجه این تحقیقات به ارائه مدل شاخص رضایت مشتری در آمریکا منجر گردید. این مدل، یک مدل ساخت یافته و در برگیرنده تعدادی از متغیرها و روابط علی بین آنها طبق نمودار شماره ۲-۷ می باشد (صفاری نژاد و رحیمی، ۱۳۸۷).
نمودار شماره۲-۷: مدل شاخص رضایت مشتری امریکا (صفاری نژاد و رحیمی، ۱۳۸۷)
همانطور که در نمودار ملاحظه می شود، شاخص رضایت مشتری در وسط این زنجیره قرارگرفته است و انتظارات، ارزش درک شده و استنباط مشتری از کیفیت عملکرد به عنوان عوامل موثر بر رضایت مشتری معرفی شدهاند. وفاداری مشتری و شکایت مشتری نیز به عنوان خروجی مدل در نظر گرفته شده اند.
مدل شاخص رضایت مشتری در اروپا
تجارب همراه با موفقیت کشورهای سوئد و آمریکا در طراحی مدل شاخص رضایت مشتری سبب شد تا سازمانهای اروپایی همچون موسسه کیفیت اروپا و سازمان مدیریت کیفیت اروپا تحت حمایت اتحادیه اروپایی اقدام به ایجاد شاخص رضایت مشتری در اروپا بنمایند.
مدل شاخص رضایت مشتری در اروپا در نمودار شماره ۲-۸ ارائه شده است. این مدل، رضایت مشتری را همراه با وفاداری مشتری مورد بررسی قرار دهد. همانگونه که ملاحظه میشود، محرکهای رضایت مشتری در این مدل عبارتند از تصویر درک شده از سازمان، انتظارات مشتری، کیفیت درک شده و ارزش درک شده توسط مشتری.
نمودار شماره ۲-۸: مدل شاخص رضایت مشتری اروپا (صفاری نژاد و رحیمی، ۱۳۸۷)
کیفیت درک شده را میتوان در دو بخش مورد بررسی قرارداد: کیفیت درک شده از سخت افزار که به معنای بخشی از کیفیت است که مربوط به ویژگی محصول و یا خدمت است و دیگری عبارت است از کیفیت درک شده از نرم افزار که منظور از آن بخشی ازکیفیت است که نمایانگر عناصر تعاملی در خدمت ارائه شده است، مثل پرسنل ویا ویژگیهای محیط ارائه خدمت.
البته باید به این نکته نیز توجه داشت که در واقعیت ممکن است روابط مشتری بین متغیرها وجود داشته باشد که در اینجا دیده نشده است. در این مدل ۷ متغیر وجود دارد که هر یک از آنها توسط ۲ تا ۶ متغیر دیگری که از طریق ممیزی و پرسش از مشتریان اندازهگیری میشود، توصیف میشود (کاوسی و سقایی، ۱۳۸۸).
مدل مفهومی این تحقیق
با توجه به موارد عنوان شده در زمینه کیفیت خدمات و رضایت مشتری و مدلهای مربوط به این دو مقوله و همچنین مزایا و محدویت های این مدلها، در این تحقیق از دو مدل سروکوال و مدل رضایتمندی سوئدی بصورت تلفیقی جهت بررسی و ارزیابی میزان تاثیر عوامل کیفیت خدمات بر روی رضایت مشتری استفاده شده است.
برای این کار عوامل مربوط به ابعاد پنج گانه مدل سروکوال بعنوان متغیرهای تاثیر گذار بر شاخصهای رضایتمندی مشتری سوئدی (شکایت مشتری، استنباط مشتری ازکیفیت عملکرد، انتظارات مشتری و وفاداری مشتری) در نظر گرفته می شوند(نمودار شماره ۲-۹) و پس از تعیین میزان تاثیر آنها بر روی شاخصهای ذکر شده میزان تاثیر این عوامل بر رضایتمندی مشتری، تعیین خواهد گردید.
کیفیت خدمات (برگرفته از مدل سروکوال)
رضایت مشتری (برگرفته از شاخص سوئدی)
۱- انتظارات مشتری
۲- استنباط مشتری از کیفیت عملکرد
۳- شکایت مشتری
۴- وفاداری مشتری
۱- محسوسات
۲- اعتماد
۳- پاسخگویی
۴- اطمینان
۵- همدلی
نمودار شماره ۲-۹: مدل تلفیقی بر اساس مدل سروکوال و مدل رضایتمندی سوئدی
پیشینه تجربی
در زمینه کیفیت خدمات و تاثیر آن بر روی رضایت مشتری بدلیل اهمیت موضوع، پژوهش های فراوانی در دنیا توسط محقیق و صاحب نظران، انجام شده است. در کشور ایران نیز بواسطه حیاتی بودن و ضرورت بهبود کیفیت خدمات ارائه شده به مشتری، این موضوع مورد اقبال پژوهشگران کشور قرارگرفته است که در این قسمت به معرفی تعدادی از تحقیقات انجام شده پیزامون این موضوع پرداخته می شود.
مطالعه اول
مرتضی شفیعی دانشجوی رشته مدیریت بازرگانی ( گرایش بازاریابی) دانشگاه اصفهان تحقیقی را در سال ۱۳۸۵ تحت عنوان ” اندازه گیری کیفیت خدمات بانکی با بهره گرفتن از مدل سروکوال در بانک صادرات شهر اصفهان” انجام داده است که در این تحقیق، تعداد ۲۵۵ نفر از مشتریان بانک صادرات بعنوان نمونه آماری برای جمع آوری اطلاعات در قالب پرسشنامه، انتخاب شده اند و نتایج این تحقیق حاکی از این است که انتظارات مشتریان از کیفیت خدمات، بیشتر از ادراکات آنها از عملکرد واقعی این خدمات است. نتایج این تحقیق بیانگر آن است که از نظر مشتریان، خدمات بانک صادرات شهر اصفهان از کیفیت مطلوبی برخوردار نیست و آنها از خدمات ارائه شده، رضایت ندارند. بر اساس نتایج این تحقیق، از دیدگاه مشتریان بانک صادرات در شهر اصفهان، بعد قابلیت اعتماد، مهمترین بعد از ابعاد پنجگانه کیفیت خدمات می باشد.
مطالعه دوم
شیرین مددی دانشجوی رشته مدیریت بازرگانی ( گرایش بازاریابی بین الملل) تحقیقی را تحت عنوان ” بررسی عوامل موثر بر جلب رضایتمندی مشتریان پروازهای داخلی شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران” انجام داده است که در این تحقیق، تعداد ۳۰۰ نفر از مشتریان پروازهای داخلی هما بعنوان نمونه آماری برای جمع آوری اطلاعات در قالب پرسشنامه، انتخاب شده اند و نتایج این تحقیق حاکی از این است که تنها در بعد ملموسات (سرویس های غذایی مناسب و ملزومات تمیز و در حد کافی) بین انتظارات مشتریان و ادراکات آنها از کیفیت عملکرد، شکافی مشاهده نشده است و در خصوص بقیه ابعاد، شکاف نسبتا زیادی بین انتظارات و ادراکات مشتریان، مشاهده می شود.
مطالعه سوم
رضا حکیمی دانشجوی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زاهدان تحقیقی را تحت عنوان ” کیفیت خدمات ارائه شده در کتابخانه مرکزی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان بر اساس مدل پاراسورامان” انجام داده است که در این تحقیق، تعداد ۲۵۰ نفر به عنوان نمونه آماری (از جامعه آماری ۱۳۰۰۰ نفری) استفاده کنندگان خدمات این کتابخانه برای جمع آوری اطلاعات در قالب پرسشنامه، انتخاب شده اند و از آنها خواسته شد که به ابعاد خدماتی کتابخانه در قالب ۲۹ سوال در مقیاس هفت رتبه ای لیکرت (از کاملا مخالف تا کاملا موافق) امتیاز دهی کنند. نتایج این تحقیق حاکی از این است که کتابخانه مورد مطالعه در هیچیک از ابعاد کیفیت خدمات، نتوانسته است اتنظارات کاربران خود را برآورده کند. بر اساس نتایج این تحقیق، ابعاد پاسخگویی و قابلیت اعتماد، از بیشترین فاصله را با سطح انتظارات کاربران دارند.
مطالعه چهارم
فاطمه محسنی دانشجوی رشته مدیریت بازرگانی دانشگاه الزهرا تحقیقی را تحت عنوان ” ارزیابی کیفیت خدمات پس از فروش شرکت ایران خودرو با بهره گرفتن از مدل سروکوال” انجام داده است که در این تحقیق، تعداد ۹۱ نفر از دارندگان خودروهای سواری پژو ۲۰۶، پژو ۴۰۵، سمند وپارس بعنوان نمونه آماری برای جمع آوری اطلاعات در قالب پرسشنامه، انتخاب شده اند و نتایج این تحقیق حاکی از این است که انتظارات مشتریان از کیفیت خدمات ارائه شده، بیشتر از ادراکات آنها از عملکرد واقعی این خدمات است. نتایج این تحقیق بیانگر آن است که از نظر مشتریان، خدمات پس از فروش نمایندگی های شرکت ایران خودرو در کلیه ابعاد پنج گانه پایین تر از وضعیت مطلوب می باشد و این شرکت نتوانسته است در هیچیک از ابعاد کیفیت خدمات بر اساس مدل سروکوال، رضایت مشتریان خود را تامین نماید.
مطالعه پنجم
علیرضا حبیبی دانشجوی رشته مدیریت بازرگانی(گرایش تحول سازمانی) دانشگاه اصفهان تحقیقی را در سال ۱۳۸۷ تحت عنوان ” ارزیابی کیفیت خدمات پس از فروش در شرکت تویوتا از دیدگاه مشتریان در شهر تهران” انجام داده است که این پژوهش به بررسی و سنجش میزان شکاف ابعاد پنجگانه کیفیت خدمات در شرکت تویوتا در تهران پرداخته است. تحقیق حاضر بر اساس ماهیت و روش یک تحقیق توصیفی- پیمایشی است و جامعه آماری این پژوهش، کلیه مشتریان محصولات پرادو، کمری و کرولای شرکتی تویوتا میباشند که ساکن شهر تهران میباشند. در این پژوهش از پرسشنامه استاندارد مدل سروکوال برای ارزیابی میزان شکاف کیفیت خدمات استفاده شده است. نتایج بدست آمده از آزمون فرضیات تحقیق نشان دهنده اینست که کیفیت خدمات پس از فروش شرکت تویوتا در تهران، نتوانسته است انتظارات مشتریان را برآورده سازد؛ کمترین میزان شکاف بین انتظارات و ادراکات مشتریان، مربوط به تضمین و بیشترین میزان شکاف مربوط به مولفه پاسخگوئی میباشد. همچنین نتایج حاصل بیانگر این است که از منظر مشتریان شرکت تویوتا، مولفه همدلی دارای بیشترین اولویت و قابلیت اطمینان دارای کمترین اولویت میباشد.
مطالعه ششم
حمیدرضا وزیر زنجانی دانشجوی رشته مدیریت بازرگانی دانشگاه سمنان تحقیقی را در سال ۱۳۸۵ تحت عنوان ” سنجش رضایت مشتریان نسبت به عناصر آمیخته بازاریابی خدمات پس از فروش در صنعت خودروهای سنگین (حمل و نقل جاده ای) در شرکت زامیاد ” انجام داده است. این پژوهش از نمونه گیری به روش تصادفی و ابزار پرسشنامه استفاده نموده است و به بررسی و سنجش رضایت مشتریان از عناصر آمیخته بازاریابی خدمات پس از فروش شرکت زامیاد در زمینه تولید خودروهای سنگین، پرداخته است. در این تحقیق، عناصر آمیخته بازاریابی خدمات پس از فروش براساس ” ۴ پی” یعنی؛ قیمت، ترفیع، محصول (خدمت) و توزیع مشخص گردیده اند که سنجش وضعیت عنصر خدمت براساس مدل کیفیت - خدمت (سروکوال) می باشد. نتایج آزمونهای آماری حاکی از آن است که مشتریان نسبت به تمامی عناصر آمیخته بازاریابی، عدم رضایت خویش را اظهار داشته اند. همچنین میزان اهمیت عناصر آمیخته بازاریابی از دیدگاه مشتریان یکسان نمی باشد. بدین ترتیب که اهمیت عنصر محصول بیشتر از سایر عناصر و قیمت نسبت به دو عنصر توزیع و ترفیع دارای ارجعیت می باشد، در صورتیکه عنصر ترفیع کمترین میزان اهمیت را دارا می باشد.
جمع بندی
مطالبی که در فصل اول و دوم ذکر گردید، بیانگر اهمیت کیفیت خدمات و تاثیر آن بر روی رضایت مشتری می باشد. تحقیقات انجام شده در این زمینه بدلیل ضعفهای ناشی از شرایط خاص و جدید بودن این مبحث در کشور، متاسفانه پاسخگوی سازمان ها و شرکت های تولیدی و خدماتی برای بهبود وضعیت ارائه خدمات نبوده و هنوز هم راه برای بررسی و پژوهش در زمینه این موضوع حیاتی بس طولانی است. به همین منظور، تحقیق حاضر با بهره گرفتن از مطالعات نظری و تجربی مطرح شده در این فصل، به بررسی و ارزیابی میزان تاثیر عوامل کیفیت خدمات بر روی رضایت مشتری می پردازد.
فصل سوم
روش تحقیق
مقدمه
از زمانیکه انسان به خویشتن خویش به معنی فردی و اجتماعی آگاهی یافته است، درباره خود و رابطه خویش با فراترازخود، تصورات گوناگونی داشته است. درپی این تصورات به هنگام مطالعه خویشتن، روش های مختلفی را بکار برده است. پایه هر علمی، روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین هر علمی، به روش شناختی مبتنی است که در آن علم به کار می رود.
پژوهش فعالیتی نظام مند است که طی آن یا دانش گسترش مییابد یا وضعیتی توصیف و تبیین گردد و یا درنهایت مساله و مشکل خاصی راه حل جویی میشود. با توجه به اینکه هرتحقیق با یک مساله و هدف خاص آغاز میشود لذا برپایه ماهیت مسالههای مطرح شده و هدفی که از تحقیق پژوهشگر دنبال میکند، تحقیقات را طبقهبندی کرده و انواع آنها را از همدیگر بازشناسی کرد.
در این فصل که اختصاص به معرفی روش تحقیق و چگونگی انجام آن، دارد، مباحث ذیل به ترتیب، ارائه میگردند:
نوع مطالعه وروش تحقیق
تعریف جامعه آماری
تعریف نمونه آماری و حجم نمونه و روش یا طرح نمونهگیری
۲۶/۳
۶۲/۲
میانگین
۸/۲
۰۶/۳
۳/۳
۶/۲
۲-۳-تهیه نمونهها
۲-۳-۱-آماده سازی نانو ذرات
برای تهیه نانوکامپوزیت Starch/PVA/CdS به روش فرآوری محلول، از نانوذرات CdS استفاده شده است که در این پژوهش این نانوذرات به روش همرسوبی تهیه شد.
۲-۳-۱-۱-روش تهیه نانوذرات CdS
برای ساخت این نانوذرات از روش همرسوبی، که از روشهای ساده و کمهزینه آزمایشگاهی ساخت نانوذرات است استفاده شد. در این روش از دو نمک سدیم سولفید و کادمیم(II)کلرید با فرمول شیمیایی Na2S و CdCl2 و سورفکتانت سدیم دو دسیل سولفات با فرمول شیمیایی NaC12H25SO4 استفاده شد. بدین صورت که در ابتدا ۵۰ میلی لیتر محلول ۱/۰ مولار از هر کدام از نمکها در دمای اتاق تهیه شد، سپس ۷۲/۰ گرم (نسبت ۱:۱ با
۴۴
Na2S) از سدیم دو دسیل سولفات را به محلول Na2S اضافه کرده و محلول تکان داده شد تا سورفکتانت در محلول کاملاٌ حل شد. محلول تهیه شده در بورت ریخته شد و به مدت ۵ دقیقه قطره قطره به محلول CdCl2 طی هم خوردن با همزن مغناطیسی اضافه شد. سپس محلول به مدت ۵/۱ ساعت دیگر هم خورده و رسوب نارنجی رنگ تشکیل شد، رسوب حاصل را سانتریفوژ کرده و چندین بار با آب مقطر و اتانول شستشو داده شد تا ناخالصیها جدا شوند و در نهایت رسوب در آون در دمای ۶۰ درجه سانتی گراد به مدت ۱۰ ساعت خشک شد. محصول به دست آمده توسط روشهای XRD و SEM شناسایی شد و تهیه این ماده آثبات گردید که در فصل بعدی به آنها اشاره خواهد شد [۸۶،۸۵].
۲-۳-۲-آماده سازی نمونههای نانو کامپوزیتی
در این پژوهش در ابتدا کامپوزیت Starch/PVA تهیه شد، سپس برای بررسی اثر نانوذرات CdS بر روی این کامپوزیت از سه غلظت متفاوت (wt% 1، wt% 3 و wt% 5) نانوذره به عنوان پرکننده در شبکه پلیمری نشاسته و پلی وینیل الکل، برای تهیه نانوکامپوزیتهای Starch/PVA/CdS به روش فرآوری محلول استفاده شد و پس از آن برخی از خواص این نانوکامپوزیت مورد بررسی قرار گرفت که در ادامه شرح داده می شود.
۲-۳-۲-۱-روش تهیه کامپوزیتStarch/PVA
در این روش برای تهیه کامپوزیت Starch/PVA ابتدا ۴/۰ گرم پلی وینیل الکل را وزن کرده و در آب دوبار تقطیر در دمای ۷۰ درجه سانتی گراد حل کرده، سپس ۶/۰ گرم نشاسته را وزن کرده و به این محلول اضافه شد. در نهایت مقدار ناچیزی گلیسیرول به عنوان عامل پلاستیکساز[۵۳] برای مخلوط شدن بهتر آنها به محلول اضافه شد و محلول به مدت ۵ ساعت با بهره گرفتن از همزن مغناطیسی هم زده شد. بعد از هم خوردن محصول حاصله را بر روی بستر شیشه ای ریخته و در دمای اتاق به مدت ۱۲ ساعت خشک کرده، سپس فیلم تهیه شده را از بستر جدا کرده و در آون به مدت ۴ ساعت کاملاٌ خشک شد و برای بررسیهای بعدی مورد استفاده قرار گرفت.
۲-۳-۲-۲- روش تهیه نانوکامپوزیتStarch/PVA/CdS
در این روش مانند روش بالا پلی وینیل الکل و نشاسته را وزن و در آب دوبار تقطیر در دمای ۷۰ درجه سانتی گراد حل کرده و مقدار ناچیزی گلیسیرول به آن اضافه شد. سپس مقادیر انتخابی (wt% 1، wt% 3 و wt% 5) از نانوذرهی CdS را برای ساخت نانوکامپوزیتها با درصدهای ذکر شده وزن کرده و در آب دوبار تقطیر به مدت ۵/۱ ساعت توسط اولتراسونیک دیسپرس شد. نانوذرهی دیسپرس شده به آرامی به محلول پلیمری اضافه و به مدت ۵ ساعت توسط همزن مغناطیسی هم خورده شد. در نهایت محصول بر روی بستر شیشه ای ریخته و در دمای اتاق به مدت ۱۲ ساعت خشک شد. سپس فیلم تهیه شده را از بستر جدا کرده و در آون به مدت ۴ ساعت کاملاٌ خشک شد و برای بررسیهای بعدی مورد استفاده قرار گرفت [۸۷،۸۸]
۲-۴-اندازه گیریها
خواص منحصر به فرد نانومواد به مقدار زیادی به ترکیب شیمیایی، اندازه دانهها، ساختار سطحی و برهمکنشهای بین ذرات تشکیل دهنده آنها بستگی دارد. به همین علت است که تشخیص این خواص در کاربردی شدن نانومواد بسیار مهم هستند. از طرف دیگر اندازه گیری خواص و مشخصهیابی نانومواد نیازمند روشهای توسعه یافته است، زیرا اندازه این مواد کوچک است و بعضی اوقات برای ارزیابی برخی از خواص مانند خواص مکانیکی نیاز به نمونههایی با ابعاد بزرگ میباشد که این خود مشکل بزرگی محسوب می شود. امروزه به منظور تعیین خواص حرارتی، مکانیکی و مورفولوژی مواد نانوساختار به ویژه نانوکامپوزیتهای پلیمری دستگاههای
۴۶
جدیدی ساخته شده است.
در این فصل شرح مختصری از خواص اندازه گیری شده نانوکامپوزیتهای تولید شده در این پژوهش و دستگاههای مورد استفاده به منظور تعیین خواص نانوکامپوزیتهای تولید شده ارائه شده است.
۲-۴-۱-بررسی ساختار
در این پژوهش به منظور بررسی ساختار نانوذره و نانوکامپوزیت Starch/PVA/CdS از روش پراش اشعه ایکس (XRD)، میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) و طیف سنجی انرژی پراش اشعه ایکس (EDX) استفاده شده است.
۲-۴-۱-۱- پراش پرتو ایکس (XRD)
روش پراش پرتو ایکس به منظور تجزیه فازی و بررسی اندازه دانهها و مواد نانوذره از طریق پردازش و مطالعه پرتو ایکس برگشتی از سطح نمونه به کار میرود.
الگوهای XRD توسط دستگاه پراش اشعهی X مدل XPert Pro ساخت شرکت Philips در گسترهی KV 40 و Ma 40 و ۱۵۴/۰ و ۱۰-۱=θ۲، به دست آمد.
۲-۴-۱-۲- میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM)
در این پژوهش، تصاویر میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) توسط میکروسکوپ الکترونی متعلق به شرکتهای LEO و SERON ثبت شدند.
۴۷
۲-۴-۱-۳-طیف سنجی انرژی پراش اشعه ایکس (EDX)
EDX مخفف کلمات Energy Dispersive X ray است، که برخی اوقات به آن EDS یا EDAX هم میگویند. این تکنیک روشی برای مشخص کردن ترکیب عنصری یک نمونه یا بخشی از یک نمونه است.
دستگاه مورد استفاده در این پژوهش میکروسکوپ الکترونی روبشی مجهز به آنالیز EDX متعلق به شرکت SERON مدل AIS-120/10 KV میباشد.
۲-۴-۲- خواص مکانیکی
رفتار مکانیکی مواد به نوع پیوند موجود بین اتمهای آن ماده و نواقص ساختمانی آن بستگی دارد. در مباحث مربوط به مواد کامپوزیتی، هر چه در فصل مشترک پیوند بین الیاف و یا پرکننده به عنوان فاز دوم با زمینه قویتر و محکمتر باشد، کامپوزیت تولید شده دوام بیشتری خواهد داشت. آزمون به کار گرفته شده برای تعیین خواص مکانیکی نانوکامپوزیتهای پلیمر-نانوذرات تست کشش میباشد.
در این پژوهش آزمون مکانیکی نانوکامپوزیتها مانند مقاومت کششی و مدول یانگ مطابق استاندارد ASTM D 638 توسط دستگاه کشش (Tensile) ساخت کمپانی Zwick انجام شده است. نمونهها مطابق استاندارد توسط دستگاه برش، به صورت دمبل برش داده شدند. پس از آن نمونهها از دو قسمت پایین و بالا به گیرههای دستگاه متصل شده و با سرعت ثابت mm/min 5 تحت کشش قرار گرفتند. شایان ذکر است که از هر نمونه مورد آزمایش سه دمبل تهیه شد و در نهایت میانگین حاصل از تستها برای نمونه گزارش گردید. دستگاه کشش مورد استفاده در این پژوهش را در شکل (۲-۱) میتوان مشاهده کرد.
۴۸
شکل (۲-۱)- دستگاه تست کشش مورد استفاده در این پژوهش
جدول (۲-۳)- داده های آزمون کشش
یکی ازمهمترین مشخصه های سیستمهای کوانتومی نسبت به حالت کپهای ماده، وجود زیرنوارها در نوار رسانش وظرفیت بوده که از محدودیت کوانتومی بر تحرک حاملها ناشی میشود.گذار بین این زیرنوارها در نقطههای کوانتومی، سبب تغییر ثابت دیالکتریک محیط میشود واین به نوبهی خود ضریب شکست و ضریب جذب ماده را به طور قابل توجهی تغییر میدهد.این پدیده به خصوص در شدتهای بالا قابل توجه میشود.
در این فصل سعی میکنیم با بهرهگیری از قوانین حاکم بر مکانیک کوانتوم، پذیرفتاریهای خطی و غیرخطی را با بهره گرفتن از ماتریس چگالی بهدست آوریم وسپس به کمک آن ها تغییرات ضریب شکست و ضریب جذب نوری مربوط به گذار بین زیرنوارها را در یک نقطه کوانتومی محاسبه نماییم.
ماتریس چگالی
برای بررسی خصوصیات نوری خطی و غیرخطی نقطهی کوانتومی از فرمالیسم ماتریس چگالی استفاده میکنیم. برای این کار ابتدا ماتریس چگالی را تعریف نموده،سپس تحول زمانی آن مطالعه میشود.
فرض کنید سیستم در حالت فیزیکیباشد. تحول زمانی این حالت با معادلهی شرودینگر وابسته به زمان به این صورت توصیف میشود:
(۴-۱)
در حضور میدان الکترومغناطیسی ، هامیلتونی به صورت زیر در میآید:
(۴-۲)
کههامیلتونی مختل نشده الکترون در نقطه کوانتومی ، بار الکترون و جملهی دوم، انرژی برهمکنش الکترون با میدان خارجیاست که در راستای محور z فرض شده است.
را میتوان برحسب مجموعهی کامل ویژه حالتهای بهنجار و متعامد به صورت زیر بسط داد :
(۴-۳)
که دامنهی احتمال یافتن سیستم در لحظهیدر ویژه حالت -ام میباشد.
حال عناصر ماتریسی عملگر چگالی به این صورت تعریف میشوند:
(۴-۴)
و بنابرین، مقدار چشمداشتی هر عملگری را میتوانبه طور مستقیم به وسیلهی ماتریس چگالی بهدست آورد:
(۴-۵)
که عناصر ماتریسی عملگر در پایههای است ونماد است.
علاوه براین، برای بررسی تحول زمانی مقدار متوسط یک مشاهدهپذیر فقط کافی است که تحول زمانی ماتریس چگالی رامحاسبه کرد. بدین منظور، با گرفتن مشتق زمانی از رابطهی
(۴-۴) خواهیم داشت:
(۴-۶)
با توجه به معادلههای (۴-۱) و (۴-۳) میتوان نوشت:
(۴-۷)
(۴-۸)
با قرار دادن رابطهی فوق در معادلهی (۴-۶)، تحول زمانی ماتریس چگالی به صورت:
(۴-۹)
بهدست میآید. این رابطه، تحول زمانی و یا معادلهی حرکت ماتریس چگالی در حضور برهمکنش الکترون با میدان خارجی را نمایش میدهد. اما، برخی برهمکنشها (مانند برهمکنش الکترون-فونون، الکترون-الکترون و غیره) وجود دارند، به طوری که نمیتوان آن ها را به راحتی در هامیلتونی وارد نمود. چنین برهمکنشهایی قادر به تغییر حالت سیستماند. بنابراین، با افزودن یک جملهی میرایی[۲۱] به معادلهی بالا اثرات این برهمکنشها را به شکل زیر در فرمولبندی وارد میکنیم :
(۴-۱۰)
عملگر چگالی مختل نشده، {,} رابطهی پاد جابهجایی در مکانیک کوانتومی و عملگر واهلش[۲۲] ناشی از برهمکنش الکترون-الکترون، الکترون-فونون و غیره است.
حل معادلهی تحول زمانی ماتریس چگالی با بهره گرفتن از روش اختلال
در بخش قبل تحول زمانی ماتریس چگالی را استخراج نمودیم. در حالت کلی برای اغلب سیستمهای فیزیکی نمیتوان این معادله را به طور دقیق حل کرد. بنابراین، تلاش میکنیم تا به کمک روشهای اختلالی جوابهای معادله (۴-۱۰) را بهدست آوریم.
با توجه به روابط (۴-۲) و (۴-۱۰) میتوان نوشت:
(۴-۱۱)
به کمک معادلهی ویژه مقداری برای هامیلتونی مختلنشده جمله اول و سوم در سمت راست رابطهی (۴-۱۱) را میتوان به شکل زیر ساده کرد:
(۴-۱۲)
و
(۴-۱۳)
با قرار دادن روابط (۴-۱۲) و (۴-۱۳) در معادلهی (۴-۱۱) نتیجهی زیر حاصل میشود:
(۴-۱۴)
که، فرکانس گذار بین ترازهای انرژی و آهنگ واهلش[۲۳] بوده و فرض میکنیم که باشد. با توجه به این که در غیاب میدان الکترومغناطیسی خارجی، سیستم در حالت تعادل است، همدوسی بین ترازهای مختلف وجود نداشته ولی جمعیت ترازها میتواند مخالف با صفر باشد. بنابراین، میتوان نوشت:
(۴-۱۵)
حل تحلیلی معادلهی (۴-۱۴) برای اغلب مسائل فیزیکی امکان پذیر نیست. بنابراین، از روش اختلال برای یافتن جوابهای آن استفاده میکنیم. بدین منظور، پارامتر را که معرف بزرگی اختلال بوده و مقدار آن بین صفر و یک است، تعریف نموده و انرژی برهمکنش را با جایگزین مینماییم. مقدار متناظر با حالت واقعی سیستم میباشد. حال، عناصر ماتریس چگالی را میتوان برحسب یک سری توانی از پارامتر به شکل زیر بسط داد.
(۴-۱۶)
معادلهی بالا به سرعت همگرا بوده و بنابراین چهار جملهی اول بسط کافی میباشد. این رابطه زمانی قابل قبول است که به ازای هر مقدار ، در معادلهی (۴-۱۴) صدق کند. بنابراین، بایستی ضرایب هر توانی از به طور جداگانه رابطهی (۴-۱۴) را ارضا نماید. بدین ترتیب، مجموعهی معادلات زیر بهدست می آید:
(۴-۱۸)
حال با کمک تغییر متغیر زیر:
(۴-۱۹)
مشتق زمانی بر حسب به شکل:
(۴-۲۰)
حاصل میشود. با جایگذاری رابطهی (۴-۲۰) در معادلهی (۴-۱۸) نتیجهی زیر بهدست
می آید:
(۴-۲۱)