مطالعه حاضر در ادامه تحقیقات کوتاری وهمکاران[۶] ۲۰۱۰ و فرانسیس و همکاران ۲۰۱۳ بر روی نقش حسابرس متمرکز شده است. آنها اعتقاد داشتند که هر یک از۴ موسسه بزرگ حسابرسی دارای مجموعه منحصر به فردی از قواعد کار داخلی هستند که موجب هدایت و استاندارد سازی استفاده حسابرس از استانداردهای حسابرسی و حسابداری می شود. این قواعد کار همان چیزی است که از آن به عنوان سبک حسابرس یاد می شود در نتیجه شرکت های حسابرسی تفاوت های نظام مندی با یکدیگر از نظر رویکردهای حسابرسی و در تفسیر و بکارگیری استاندارهای حسابداری دارند. به عنوان یک نتیجه این انتظار وجود دارد که سودها و اقلام تعهدی گزارش شده دارای کیفیت، قابلیت مقایسه و ثبات رویه بیشتری در بین صاحبکاران یک موسسه حسابرسی نسبت به صاحبکاران دیگر داشته باشد. به عبارت دیگر انتظار می رود کیفیت و قابلیت مقایسه سودهای گزارش شده شرکت هایی که توسط یک موسسه حسابرسی مشابه حسابرسی شده است به این دلیل که در معرض سبک حسابرسی مشابهی هستند نسبت به شرکت های حسابرسی شده که در معرض سبک های حسابرسی متفاوت هستند، بیشتر باشد. با توجه به اینکه در ایران حسابرسی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادر یا توسط سازمان حسابرسی (بخش دولتی) و یا توسط سایر موسسات حسابرسی معتمد بورس اوراق بهادر(بخش خصوصی) صورت می گیرد، می توان سه وضعیت برای مقایسه شرکت های حسابرسی شده در نظر گرفت:
الف)شرکت هایی که توسط سازمان حسابرسی، حسابرسی می شوند.
ب)شرکت هایی که توسط سایر موسسات حسابرسی مشابه معتمد بورس اوراق بهادر حسابرسی می شوند.
ج)شرکت هایی که توسط سایر موسسات حسابرسی متفاوت معتمد بورس اوراق بهادر حسابرسی می شوند.
انتظار می رود سبک حسابرسی مورد استفاده در این سه وضعیت متفاوت باشد و به عنوان یک نتیجه شرکت هایی که در معرض سبک های حسابرسی سه گانه فوق قرار می گیرند از نظر کیفیت و قابلیت مقایسه اقلام تعهدی گزارش شده، تفاوت های را نشان دهند.
در تحقیق حاضر برای اندازه گیری کیفیت صورت های مالی، از اقلام تعهدی اختیاری استفاده شده است. بر اساس مطالعات گذشته اعتقاد بر این است که میزان اقلام تعهدی اختیاری با کیفیت سود رابطه معکوس دارد و با کاهش اقلام تعهدی اختیاری کیفیت سود افزایش می یابد. از این رو برای بررسی تأثیر سبک حسابرس بر کیفیت سود، میزان اقلام تعهدی اختیاری شرکت های حسابرسی شده توسط سازمان حسابرسی با موسسات حسابرسی مشابه و نیز موسسات حسابرسی مشابه با موسسات حسابرسی غیرمشابه در هر صنعت مقایسه می شود. به روشی مشابه برای اندازه گیری قابلیت مقایسه صورت های مالی از تفاوت های میزان اقلام تعهدی اختیاری(غیرعادی) جفت شرکت هایی که در یک صنعت مشابه توسط سازمان حسابرسی، حسابرسی شده اند با جفت شرکت هایی که در همان صنعت توسط سایر موسسات حسابرسی مشابه معتمد بورس حسابرسی شده اند و نیز جفت شرکت های اخیر با جفت شرکت هایی که توسط سایر موسسات حسابرسی غیر مشابه معتمد بورس حسابرسی شده اند، مقایسه می شود. این انتظار وجود دارد که شباهت بیشتری میان اقلام تعهدی اختیاری(غیرعادی) جفت شرکتی که در یک سال و صنعت مشابه توسط سازمان حسابرسی، حسابرسی شده در مقایسه با جفت شرکتی که توسط یک موسسه حسابرسی مشابه(غیر از سازمان حسابرسی) حسابرسی شده، وجود داشته باشد و نیز شباهت بیشتری میان اقلام تعهدی اختیاری(غیرعادی) جفت شرکتی که در یک سال و صنعت مشابه توسط یک موسسه حسابرسی مشابه(غیر از سازمان حسابرسی)حسابرسی شده در مقایسه با جفت شرکتی که توسط دو موسسه حسابرسی غیرمشابه حسابرسی شده، وجود داشته باشد.
برای دستیابی به نتایج قوی تر، در پژوهش حاضر تأثیر عوامل دیگری که ممکن است تفاوت هایی را ایجاد نماید و یا اینکه قابلیت مقایسه اقلام تعهدی وکیفیت سود را متأثر سازد از طریق اضافه نمودن متغیرهای کنترلی، کنترل می شود.
۱-۳-اهمیت و ضرورت انجام پژوهش
سه حوزه تحقیق مرتبط با این مطالعه عبارت اند از: تحقیقاتی که قابلیت مقایسه صورت های مالی را بررسی می کنند، تحقیقاتی که کیفیت صورت های مالی را مورد بررسی قرار می دهند و تحقیقاتی که ویژگی های حسابرس را با ویژگی های سود پیوند می دهند. اگر چه اهمیت قابلیت مقایسه و کیفیت سود مدت زمانی طولانی است که توسط استانداردگذاران به رسمیت شناخته شده و در ادبیات دانشگاهی در سطح مفهومی و هنجاری مورد بحث است، ولی در حال حاضر تحقیقات تجربی بسیار کمی در مورد قابلیت مقایسه وجود دارد. مقالات تجربی اخیر در واکنش به پیدایش روش شناسی های جدید برای اندازه گیری قابلیت مقایسه و پذیرش گسترده استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی پدیدار شدند. این مقالات بررسی می کنند چگونه پذیرش استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی، قابلیت مقایسه صورت های مالی را متأثر می سازند و چگونه بهبود قابلیت مقایسه، تصمیمات سرمایه گذاران را متأثر می سازد. برای مثال، بارت و همکاران[۷] (۲۰۱۲) قابلیت مقایسه صورت های مالی شرکت های غیر آمریکایی که استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی را پذیرفته اند را با شرکت های آمریکایی بررسی نمود و دریافت که پذیرش استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی بوسیله شرکت های غیرآمریکایی قابلیت مقایسه صورت های مالی آن ها را نسبت به شرکت های آمریکایی بهبود می دهد(بارت و همکاران، ۲۰۱۲).
لانگ و همکاران[۸](۲۰۱۰)تغییرات در قابلیت مقایسه صورت های مالی را در میان کشورها در محدوده زمانی پذیرش استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی بررسی نموده و دریافتند که پذیرش استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی قابلیت مقایسه را افزایش می دهد. سایر مقالات اخیر این موضوع را بررسی می کنند که آیا قابلیت مقایسه، تصمیمات مشارکت کنندگان در بازار سرمایه را متأثر می سازد(لانگ و همکاران، ۲۰۱۰).
اگر چه تحقیقات قابلیت مقایسه و کیفیت سود درگذشته، تاثیرات بازار سرمایه در نتیجه هماهنگ سازی جهانی استانداردها را بررسی نموده اند، مطالعه حاضر تلاش دارد بصورت تجربی نقش کارگزاران اقتصادی مشخصاً حسابرسان را بر روی کیفیت و قابلیت مقایسه صورت های مالی بررسی کند.
مباحث موجود و شواهد تجربی در مورد کیفیت و قابلیت مقایسه صورت های مالی اغلب منحصراً بر روی نقش استانداردها متمرکز شده اند. مطالعه حاضر به دنبال بررسی این موضوع است که موسسات اقتصادی بطور مشخص حسابرسان نیز عاملی مهم در ایجاد صورت های مالی با کیفیت و قابل مقایسه هستند. در صورت تأیید این فرضیه، شواهدی در پشتیبانی از چارچوب نظری هیئت استانداردهای حسابداری مالی بدست خواهد آمد که بیان می کند استانداردهای حسابداری به تنهایی ممکن نیست به قابلیت مقایسه منجر شود به این دلیل که آثار استاندارها همچنین به موسسات حسابرسی درگیر در اجرای اصول پذیرفته شده حسابداری وابسته است. به این ترتیب مسیر جدیدی باز خواهد شد که از طریق آن ویژگی های حسابرس، صورت های مالی حسابرسی شده را متأثر می سازد.
۱-۴- جنبه جدید بودن و نوآوری در پژوهش:
مطالعه حاضر به چند طریق ادبیات حسابداری و حسابرسی را گسترش می دهد. این مطالعه نخستین مطالعه ای در کشور است که این فرض را مطرح و آزمون می کند که موسسات اقتصادی درون کشور در ارائه صورت های مالی با کیفیت بالا و قابل مقایسه نقش دارند. مباحث موجود و شواهد تجربی در مورد کیفیت و قابلیت مقایسه صورت های مالی اغلب منحصراً بر روی نقش استانداردها متمرکز شده اند. مطالعه حاضر به دنبال بررسی این موضوع است که موسسات اقتصادی بطور مشخص حسابرسان نیز عاملی مهم در ایجاد صورت های مالی با کیفیت و قابل مقایسه هستند.
دوم، این مطالعه به بحث های مربوط به اصول در برابر قواعد، در توسعه استانداردهای حسابداری به وسیله استانداردگذاران کمک خواهد نمود. کوتاری و همکاران(۲۰۱۰) نشان دادند که قانون گذاران نباید بصورت بالقوه نگران غیر قابل مقایسه بودن استانداردهای حسابداری مبتنی بر اصول باشند زیرا حسابداران و حسابرسان که بصورت روزانه درگیر استفاده از اصول پذیرفته شده حسابداری هستند خود قواعد کار لازم جهت استاندارد کردن رویه های حسابداری را تهیه خواهند نمود. ما انتظار داریم فرایند استانداردسازی در بین صاحبکاران یک حسابرس رخ دهد.
سوم: این مطالعه به گسترش یافتن ادبیات مربوط به بررسی نقش حسابرسان در تولید گزارش های مالی کمک می کند. این ادبیات به صورت عمده نقش حسابرسی در جلوگیری از مدیریت سود را مورد بررسی قرار می دهد که به ویژگی کیفی ارائه منصفانه مرتبط می شود. انتظار می رود که سبک منحصر به فرد حسابرس، ویژگی کیفی قابلیت مقایسه را متأثر سازد.
چهارم، در مطالعه حاضر برای ارزیابی سبک حسابرس و تاثیر آن بر کیفیت صورت های مالی ضمن معرفی مدل رگرسیونی زیر که از طریق بررسی پیشینه تحقیق و متغیرهای تاثیر گذار استنتاج شده، بصورت تجربی این مدل مورد آزمون قرار خواهد گرفت:
معادله۱-۱
: اقلام تعهدی اختیاری شرکت i در سال t
: موسسه حسابرسی i در سال t
: متغیرهای کنترل شامل اندازه شرکت، نسبت بازار به دفتری، نسبت اهرم، جریان های نقدی حاصل از عملیات، انحراف معیار فروش، انحراف معیار جریان های نقدی عملیاتی، انحراف معیار رشد فروش است که در قسمت تعریف متغیرهای عملیاتی بیان شده است.
۱-۵- اهداف پژوهش
۱-۵-۱- هدف آرمانی:
افزایش آگاهی در مورد نقش حسابرسان در بهبود گزارشگری مالی.
۱-۵-۲- هدف اصلی:
شناخت و تعیین تاثیر سبک حسابرس بر کیفیت و قابلیت مقایسه صورت های مالی.
۱-۵-۳- اهداف ویژه:
شناخت سبک حسابرس، کیفیت و قابلیت مقایسه صورت های مالی.
تعیین تاثیر سبک حسابرس بر کیفیت صورت های مالی حسابرسی شده.
تعیین تاثیر سبک حسابرس بر قابلیت مقایسه صورت های مالی حسابرسی شده.
۱-۶- سؤالات تحقیق
در این پژوهش از طریق بررسی جامع ادبیات موضوع تحقیق و با ترکیب یافته های حاصل از پژوهش های مرتبط، به ارزیابی تأثیر سبک حسابرس بر کیفیت و قابلیت مقایسه صورت های مالی پرداخته ایم. بدین ترتیب، سؤالات اصلی پژوهش را به شرح زیر مطرح می نماییم:
آیا شرکتی که توسط سازمان حسابرسی، حسابرسی شده است نسبت به شرکت هایی که توسط سایر موسسات، حسابرسی شده اند کیفیت سود بالاتری را نشان می دهد؟
آیا وقتی شرکتی که توسط سازمان حسابرسی در سال های قبل حسابرسی شده، حسابرس خود را به یک موسسه حسابرسی دیگر تغییر می دهد کیفیت سود آن کاهش می یابد؟
آیا وقتی شرکتی که در سال های قبل توسط یک موسسه حسابرسی مشابه(غیر از سازمان حسابرسی) حسابرسی شده، حسابرس خود را به یک موسسه حسابرسی دیگر تغییر می دهد کیفیت سود آن تغییر می کند؟
آیا دو شرکتی که توسط سازمان حسابرسی، حسابرسی شده اند قابلیت مقایسه سود میان آنها بیشتر از دو شرکتی است که توسط یک موسسه حسابرسی مشابه(غیر از سازمان حسابرسی) حسابرسی شده اند؟
سبک حسابرس، کیفیت و قابلیت مقایسه صورت های مالی