مهمترین ویژگی کیفیت پیوند آن با مشتری است . کیفیت همان چیزی است که مشتری می گوید یعنی باید درست همان چیزی که او می خواهد به او داده شود . بنابراین رضایت مشتری بستگی به کیفیت کالا و خدمات ما دارد. رضایت مشتری = کیفیت خروجی ( محصول یا سرویس ) + کیفیت ورودی ( فرایند) کیفیت باید هم مشتری درونی و هم مشتری بیرونی را راضی کند : ما دو نوع مشتری داریم : درونی و بیرونی. مشتریان بیرونی کسانی در خارج شرکت هستند که کالا یا خدمات را از ما دریافت می کنند و مشتریان درونی کسانی از همکاران ما هستند که فرایند بعدی کار ما را انجام میدهند. کیفیت باید در فرایند کار نیز همانند محصول و خدمات تواماً اعمال شود. کیفیت در فرایند به مواردی اطلاق میشود که ما در انجام کار خود مراعات می کنیم تا نیاز مشتریان تامین گردد. کیفیت کالا و خدمات ما بستگی به آن دارد که آیا مشخصات کالاها یا خدمات ما مطابق با خواسته های مشتری هست یا خیر ؟ معمولاً مشتری محصولی را ترجیح می دهد که بطور مناسب کار کرده و با خواسته های او مطابقت داشته باشد. دیگر خصوصیات کیفیت یک محصول عبارتند از : بی نقص بودن ، قابل اطمینان بودن ، قیمت منطقی و معقول داشتن ، با دوام بودن ، خوش جلوه بودن. کیفیت خدمات به این معنی است که خدماتی که به مشتری می دهیم باید او را راضی کند ، اطلاعات صحیح و دقیق به او بدهد ، خدمات مطابق برنامه او بوده و اطمینان بخش باشد ، همواره توجه خاص به وی داده شود . کیفیت فرایند ، کیفیت محصول و کیفیت خدمات هرسه ارتباط کاملاً نزدیکی به یکدیگر دارند و هرکدام از دیگری تاثیر می پذیرد . بنابراین کافی نیست که تنها در یکی از موارد فوق درجه یک باشید . اگر بهترین تلویزیون دنیا را تولید می کنیم ما باید مطمئن باشیم که فرایند ساخت و فرایند خدمات ما درجه یک باشد. کیفیت یعنی انجام کار درست و صحیح : در دفعه اول و برای همیشه برای تامین احتیاجات مشتریان درونی خود و همچنین مشتریان بیرونی ما نیاز به داشتن استاندارد صددرصد درست داریم . وقتی ما درباره دستیابی به هدف صددرصد درست صحبت می کنیم ، منظورمان فکر کردن در مورد پروژه های بزرگ نیست . مهم این است که ما در کارهای کوچکی که انجام می دهیم هدف صددرصد درست بودن را رعایت کنیم. هرکاری که انجام می دهیم می تواند صددرصد درست باشد هم بار اول و هم در دفعات بعدی. کیفیت یک طریقه زندگی است . کیفیت چیزی نیست که ما فقط در طول یک مسابقه ، به آن بپردازیم . کیفیت باید جزیی از فرهنگ کاری یک شرکت باشد. هریک از افراد یک شرکت باید نسبت به آن مسئول باشند و هر روز روی آن کار کنند.(سیدجوادین،۱۲۳:۱۳۸۳-۱۲۱) ۲-۲)مفهوم خدمات[۸] : - خدمات شامل آن دسته از فعالیتهای اقتصادی است که در زمان و مکان معین برای مشتریان تولید ارزش می کند و در نتیجه تغییری مثبت و مطلوب را به گیرنده ی خدمات انتقال می دهد.(لاولاک،۵:۱۹۹۱) - بنابراین خدمت می تواند یک ایده ، یک چیز مهیج،نوعی اطلاعات ، نوعی تغییر در ظاهریا سلامتی مشتری، ایجاد یک حالت روانی خوشایند، انجام کار .کلمه خدمت وسعت و تنوع معانی وسیعی دارد و این ویژگی به ابهام زیادی در مفهوم آن در متون مدیریتی منتهی شده است.(جان ،۹۷۳:۱۹۹۹-۹۵۸) - گرونروس[۹] (۲۰۰۱) خدمت را چنین تعریف می کند: “یک خدمت ، فعالیت یا مجموعه ای از فعالیتهای کم و بیش ناملموس است که معمولاً و ملزوماً در تعاملات بین مشتری و کارکنان خدمات و یا منافع فیزیکی یا کالاها و یا سیستم های عرضه کننده خدمات صورت میگیرند.بلکه به عنوان راه حل هایی برای مشکلات مشتری ارائه می شوند. (گرونروس،۳۰۵:۲۰۰۱) - خدمات در مفهوم اقتصادی به فعالیتی گفته می شود که انجام آن مبنی بر وجود یک تقاضا است و برای آن در بازار مربوط قیمتی وجود دارد.خدمت یعنی کالایی اقتصادی و غیرفیزیکی که شخص، بنگاه یا صفت برای استفاده دیگران تولید کرده است و هر بنگاهی که محصول آن کالای غیرمرئی و غیرملموس باشدبه عنوان بنگاه خدماتی شناخته می شود. (علی اکبر،۱۴۶:۱۳۸۱) - خدمات شامل فعالیتهای نامحسوس ولمس نشدنی هستند و موجب منفعت و یا ارضاء خاطر می گردند اما مالکیت چیزی را نیز به دنبال ندارد.(رنجبریان،۱۳۱:۱۳۸۱) - در مهندسی خدمت، خدمت به عنوان فعالیتی تعریف شده است که بین ارائه دهنده و دریافت کننده روی می دهد و حالت دریافت کننده را تغییر می دهد.(کیمیتاو شیمورا،۶۵۶:۲۰۰۹) ۱-۲-۲)طبقه بندی خدمات : خدمات را می توان به روش های مختلفی تقسیم بندی کرد :منشاء خدمت : خدمت را میتوان براساس منشاء ایجاد آن تقسیم کرد . آیا منشاء ایجاد خدمت , انسان است یا ماشین ، خدمت ماشینی بسته به اینکه خودکار باشند یا نیازمند مشتری، افراد ماهر یا نیمه ماهر , متفاوتند. خدمات انسانی نیز از نظر اینکه توسط افراد ماهر ، نیمه ماهر یا حرفه ای یا انجام شوند باهم فرق دارند . حضوری یا غیر حضوری: بعضی ازخدمات اما نه تمام آنها ،مستلزم حضور مشتری است مانند خدمات دندانپزشکی , اما تعمیر اتومبیل به حضور مشتری نیاز ندارد. خدمات عرضه شده توسط پست نیز با توجه به نوع خدمات در بعضی مواقع نیازمند حضورمشتری است مانند ترخیص کالاها وبسته هایی که دارای حقوق گمرکی می باشند ودر بعضی مواقع نیاز به حضور مشتری نیست. براساس نیاز یا خواست مشتری: خدمات از نظر اینکه برطرف کننده نیاز مشخص یا نیاز غیر مشخصی باشند نیاز با همدیگر فرق میکنند . باید توجه داشت که نیازها همیشه واضح وآشکار نیستند بلکه مشتریان دارای نیازهای پنهان نیز هستند که شناخت آنها بسیار اهمیت دارد. ما باشناخت نیازهای آشکار و پنهان مشتری قادر خواهیم بود برنامه راهبردی خود را با دقت تنظیم کنیم تا انتظار مشتری تامین شود ونهایتا بتوانیم مشتریان خودر را با ارائه خدمات مناسبت به مبلغان همیشگی خود تبدیل کنیم . هدف ارائه کننده خدمت: اهداف ارائه کننده خدمات می توانند انتفاعی یا غیر انتفاعی باشند ونیز مالکیت آن می تواند خصوصی یا عمومی باشد .(عالمی،۷۸:۱۳۸۱) ۲-۲-۲)ویژگی های خدمات : خدمات اعم از عمومی یا خصوصی وانتفاعی وغیر انتفاعی چهار ویژگی مهم دارند.این چهار ویژگی عبارتند از : غیر قابل لمس بودن ،تفکیک ناپذیری ،تغییر پذیری و غیر قابل انباشت بودن . الف )غیر قابل لمس بودن خدمات اصولاً غیر قابل لمس اند. یعنی نمی توان قبل از خرید آنهارادید ، لمس کرد ، شنید یا بوکرد.به سخن دیگر ، خدمات از لحاظ لمس ناپذیری با محصولات فرق دارند ، زیرا خدمات شامل اشیایی نیستند که به اندازه، وزن وفضا تعریف شوند ، بلکه در برگیرنده تجربه ها ، اعمال با فرایند ها هستند. ازهمین روست که خدمات برای کاهش میزان مخاطره به دنبال شواهدی خواهند بودکه دال برکیفیت خدمات باشند. باید توجه داشت که قضاوت و نتیجه گیری های خریداران در خصوص کیفیت یک خدمت ، ناشی از مشاهدات ایشان درباره مکان ، اشخاص ، تجهیزات ، ابزارهای ارتباطی و قیمت است . خدمات عمل نیستند ، نتیجه کارند . ب) تفکیک ناپذیری کالاهای محسوس ولمس شدنی پس از تولید انبار می شوند ، سپس فروخته می شوند وممکن است مدتی طول بکشد تا به مصرف می رسد . بنابراین خدمت ، صرف نظر از اینکه ارائه کننده آن اشخاص یا ماشینی باشد از ارائه کننده خود جداشدنی نیست . در اینجا چون مشتری نیز معمولا در طول تولید خدمت حضور دارد ، نوعی ارتباط متقابل میان خدمت دهنده و مشتری به وجود می آید ونتیجه خدمت دهنده ومشتری هر دو برنتیجه خدمت تاثیر می گذارند . برای نمونه زمانی که مشتری به باجه پستی جهت ارسال امانت یا مرسوله و دریافت پستی مراجعه میکند ، نحوه برخورد ، طرز رفتار ، وضعیت ظاهری ، سرعت و دقت متصدی باجه جزلاینفک خدمت است که وی به مشتری ارائه می دهد . ج) تغییر پذیری کیفیت خدمات بسیار متغیر است .بدین معنی که کیفیت یک خدمت بستگی به شخص ارائه کننده و زمان ومکان نحوه ارائه خدمت دارد .حتی فرد ممکن است در دوفاصله زمان متفاوت خدمت خود را متفاوت ارائه نماید. برای نمونه در یک باجه پستی می توان با دو متصدی باجه روبرو شد که یکی خوش برخورد و کارآمد و دیگری عبوس وکند کار است. د)غیر قابل انباشت بودن ویژگی دیگر خدمات ، تولید ، توزیع ومصرف هم زمان آن ها است . یعنی خدمات معمولا دریک چرخه یگانه تولید ومصرف می شوند و بالعکس محصولات ,که می توان آنها را دریک زمان تولید و نگهداری کرد و آنگاه به مکان و محلی دیگر انتقال داده ومجدداً برای فروش از آن مکان بیرون کشیده و سر انجام برای مصرف به خانه برد . اما خدمات را نمی توان بایگانی و ذخیره کرد و یا مانند کالاهای فروخته نشده برای استفاده در فرصت های دیگر آنها را انبار کرد .برای نمونه مشتریان پست ,خدمات متصدی باجه ونامه رسان را به چشم می بینند و در همان لحظه از چگونگی خدمات عرضه شده مطلع می شوند . یعنی اگرمتصدی باجه ونامه رسان رفتار بدی داشته باشند ، دیگر نمی توانند همزمان آن را جبران کنند. (انصاری،۱۵۶:۱۳۸۳) ۳-۲)مفهوم کیفیت ارائه خدمات: - میزان اختلاف موجود میان انتظارات مشتری و درک او از عملکرد واقعی خدمات را کیفیت ارائه خدمات می گویند.(سید جوادین و کیمیاسی، ۱۳۸۴)

نظریه کسانی که تجربه دینی را موجّه نمی‌دانند یا آنکه آنرا توجیه گر عقاید دیگر نمی‌دانند. تقریباً کسی به صراحت هر نوع ارزش معرفتی تجربه دینی را انکار نمی‌کند، اگر چه در وجوه آن تردید بسیار می‌کنند. جناب ملکیان، معرفت بخش بودن تجربه دینی را مشکل می‌داند و می‌گوید: اگر هم این تجارب بخواهند باورهایی را توجیه کنند حداکثر مال صاحب تجربه را موجه می‌کنند ولی برای دیگران قابل پذیرش نیست. او می‌گوید: در میان سه قول معروف ( ادراکی، عاطفی، تفسیری) قول اول قابلیت بیشتری برای معرفت بخش بودن و توجیه کننده بودن را داراست. قول دوم قابلیت کمتری دارد و قول سوم که از همه در این زمینه عقب‌تر[۲۴۲] است. لگن هاوزن هم می‌گوید: بنده شخصاً معتقدم که نمی‌تواند باوری را توجیه کند.[۲۴۳] قول به تفصیل: حضرت آیه‌الله جوادی در کتاب تفسیر موضوعی خود به نوعی تفصیل قائل شده است. وی معتقد است که وحی معرفت بخش است و معیار تمامی اعتقادات دیگر اعم از عقلی و نقلی است. وی معتقد است که تجربه پیامبر تجربه‌ای فرا طبیعی است و لذا پیامبر در تمام مراحل ادراکی اعم از حس، تخیّل، توهّم، تعقّل، شهود مصون از خطاست. پیامبر ابتدا، حقایق را با شهود قلبی می‌بیند و بعد با تعقّل برهانی تحلیل و مستدل می کند.[۲۴۴] وی معتقد است که در این راه میان تجربه‌های پیامبران و غیر پیامبران تفاوتی نیست. یعنی تجارب ائمه اطهار[۲۴۵] و حضرت فاطمه زهرا، و مادر موسی و حضرت مریم علیهم السلام هم مصون از خطا و اشتباه‌اند. پیامبران و هر کس که محرم اسرار وحی است چنین‌اند. تجربه غیر معصومان باید با معیار و میزان سنجش‌ شوند. تا صحت و سقمشان آشکار[۲۴۶] شود. زیرا تجارب دینی همگی از سنخ علم حضوری نیستند و برخی از سنخ علم حصولی‌اند. در این میان تجارب حصولی که در مثال متصل ( خواب رؤیا) هستند یا معلوم نیست که در مثال متصل است یا منفصل در معرض آسیب هستند. زیرا در خیال متصل اشتباه راه دارد، و در مثال منفصل اگر چه جایی برای اشتباه نیست، و از ناحیه فاعلی‌ جایی برای نفوذ شیطان نیست، اما از حیث قابلی محل آسیب است. زیرا عارف ممکن است مثل انسان دوبین و احول، حقیقت را اشتباه درک نماید. در مقام عقل و قلب ( شهود) هم تمام مشاهدات ربانی است و از این حیث با خیال منفصل تفاوتی نیست و عارف مسائلی را که شکل و صورت ندارد در می‌یابد اما تمام این محصولات باید از کانال قوه متخیّله، به انسان برسد. و قوّه متخیله در بسیاری از فراورده‌های قوای دیگر دخالت[۲۴۷] می‌کند و به قول ایشان مورد دست بُرد واقع می‌شود. بنابراین شیطان در قوّه خیال و توهم قدرت نفوذ دارد و جای خطای انسانی هم باز است . لذا انسان برای تمیز صحت و سقم ادراکات خود باید آنها را با تجارب پیامبران و قرآن مطابقت دهد تا ارزش آنها را دریابد. خلاصه اینکه بنابر نظریه استاد جوادی آملی که مورد قبول نگارنده هم می‌باشد باید تفصیل قائل شویم. وحی را مصون از خطا بدانیم، تجارب غیر معصومین را باید با معیارهای عقلی و نقلی سنجید. بسیاری از آنها موجّه‌اند، و سایر اعتقادات را هم توجیه می‌نمایند. خلاصه دیدگاه متفکران غربی درباره تجربه دینی را می‌توان در این سه خلاصه نمود: دیدگاه عاطفی شلایرماخر، دیدگاه ادراکی آلستون، و دیدگاه تفسیری پراودفوت. هر کدام از این دیدگاه ها دارای نقاط قوّت و نقاط ضعفی است که در جای خود مورد بحث قرار گرفته است. دیدگاه صاحب پایان‌نامه دیدگاهی جامع است که براساس اصول فلسفی، عرفانی، قرآنی بنا گذاشته شده است. در دیدگاه عرفای اسلامی واژه مکاشفه و مشاهده در معنایی نزدیک با تجربه دینی به کار رفته است. عرفای اسلامی مشاهده خداوند را بهترین راه شناخت خداوند می‌دانند. از نظر ایشان این شناخت راه‌های گوناگونی دارد که راه قلب از همه نزدیک‌تر و متقن‌تر است. ایشان برخی ساحت‌های الهی را قابل شناخت می‌دانند و برخی ساحت‌ها را غیر قابل دستیابی می‌دانند. مشاهده و مکاشفه از دید عرفاء تقسیماتی دارد که مهمترین تقسیم آن تقسیم به مکاشفه صوری و معنوی است. قوّه خیال در بین سایر قوا در عرفان دارای اهمیت بیشتری است، بیشترین حجم مکاشفات در این قوّه صورت می‌گیرد. عرفاء برای تجارب خود محتواهای گوناگونی ذکر می‌کنند که از تنوّع ادراکات ایشان خبر می‌دهد. در کلمات عرفاء ادعاهایی مبنی بر درک حقایق ماوراء عقل وجود دارد که با تأمل در آنها متوجه می‌شویم که این مطالب ضد عقل نیستند. فلاسفه اسلامی نیز به نوبه خود مباحثی را پیرامون درک مستقیم و غیر استدلالی خداوند مطرح نموده‌اند. مقامات العارفین ابن سینا، حکمت الاشراق سهروردی و حکمت متعالیه ملاصدرا از این جمله‌‌اند. ایشان درک خدا را محدود به یک قوّه ندانسته‌اند و آنرا امری عام و فراگیر معرفی نموده‌اند. از نظر فلاسفه عوالم متعددند و درک انسان برابر این عوالم متعدد است. فلاسفه معتقدند که درجه معارف شهودی در یک سطح نیست و از بُعد معرفت شناسی ارزش‌های مختلفی برای ایشان در نظر گرفته می‌شود. ایشان میزان و ارزش این ادراکات را برحسب آراء خود به یک گونه ذکر ننموده‌اند ولی قول به تفصیل مناسب‌ترین اقوال به نظر می‌رسد. فصل سوم تجربه دینی در قرآن مقدمه قرآن بالاترین مرجع در تفکر اسلامی به شمار می‌رود. عقل و نقل دو روش برای کشف وحی (‌قرآن) به شمار می‌روند. بنابراین تمامی اندیشه‌ها و معارف بشری باید با دو ابزار عقل و نقل مورد بررسی قرار گیرد تا میزان موافقت آن با وحی سنجیده شود. مهمترین هدف قرآن راهنمایی بشر به سوی خداوند متعال است و این رابطه را به صورت دقیق بیان نموده است. یکی از انواع شناخت خداوند درک مستقیم و بدون واسطه مفاهیم و تصورات است. خداوند چنین روشی را به برخی از انسانها به خصوص انبیاء بزرگوار نسبت داده است. انبیاء الهی به عنوان بزرگترین معلمین بشرما را به توجه به خداوند و شناخت حقایق الهی رهبری نموده‌اند. قرآن مجید به برخی از مکاشفات این انسان‌های کامل اشاره نموده است. این مکاشفات حاوی مطالب بسیار عمیق و زیبایی است. خداوند از مکاشفه پیامبر اسلام به « لنریه من آیاتنا» تعبیر می‌کند که نشان دهنده عظمت این انسان و عظمت مکاشفات او می‌باشد. بررسی قرآن مجید ما را به این نتیجه می‌رساند که تجارب دینی مختص به انبیاء نبوده و انسان‌های دیگری نیز از این موهبت برخوردار بوده‌اند و دستیابی به این مقامات مستلزم طی مراحل و منازل است، انبیاء و برخی انسان‌ها با انتخاب خداوند و بدون طی طریق به این مقامات رسیده‌اند، اگر چه ما معتقدیم که کسانی که مستقیماً مورد انتخاب خداوند بوده‌اند، دارای شرائط ذاتی و تربیت الهی بوده‌اند و بدون استعداد و شرایط مشمول این لطف نگردیده‌اند. علل ذکر تجارب دینی در قرآن قرآن به عنوان کتاب آسمانی در بردارنده مهمترین مسائل مورد احتیاج بشر است و در او هیچ‌گونه گزافه گویی و بیهوده گویی وجود ندارد. با مراجعه به قرآن این سؤال برای انسان مطرح می‌شود که دلیل گستردگی مباحث مربوط به تجربه دینی در قرآن چیست؟ و دلیل اهتمام قرآن به این موضوع در آیات زیادی از قرآن چیست؟ باتأمّل و تدبّر در آیات قرآن نکات مختلفی برای ما روشن می‌شود که ما به برخی از آنها اشاره می‌کنیم: ۱ـ ارائه طریقی مطمئن برای رسیدن به حقایق: در حقیقت قرآن به ما گوشزد می‌کند که اگر کسی طالب حقیقت باشد و بخواهد به حقایق عالم پی ببرد، طریقی مطمئن برای او وجود دارد. این طریق غیر از طریق عادی بشر اعمّ از حسی و عقلی است. بلکه نوعی مشاهده یقین آور و بی‌واسطه است که می‌توان حقایق را بدون واسطه رؤیت نمود. خداوند در قرآن به صراحت ما را دعوت به پیمودن این راه می‌کند: «أَوَلَمْ یَنْظُرُوا فِی مَلَکُوتِ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ ..»[۲۴۸] و اگر چنین طریقی ممکن نبود، خداوند از انسان نمی‌خواست در این راه قدم زند. ۲ـ یقین بخش بودن: علّامه طباطبایی در ذیل این آیه شریفه: «وَکَذَلِکَ نُرِی إِبْرَاهِیمَ مَلَکُوتَ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ وَلِیَکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ »[۲۴۹] می‌فرماید: این آیه می‌گوید که ارائه ملکوت و مشاهده ملکوت مقدمه‌ای بود برای این که حضرت ابراهیم یقین پیدا کند، و از این آیه استفاده می‌شود که یقین بدون مشاهده ملکوت حاصل نمی‌شود. این مطلب را آیات دیگری نیز تأیید می‌کنند: « کَلا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقِینِ، لَتَرَوُنَّ الْجَحِیمَ»[۲۵۰]و همینطو آیات سوره مطففین هم این مطلب را بیان می‌کند: «کلا بل ران علی قلوبهم ما کانون یکسبون، کَلا إِنَّ کِتَابَ الأبْرَارِ لَفِی عِلِّیِّینَ ، وَمَا أَدْرَاکَ مَا عِلِّیُّونَ، کِتَابٌ مَرْقُومٌ ، یَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ»[۲۵۱] . این آیه بیان می‌‌دارد که مقربون می‌توانند خداوند را شهود قلبی کنند و قلب خود را با گناه و معصیت آلوده نکرده‌اند، و لذا یقین پیدا نموده‌اند. ۳ـ نشان دادن ابعاد وحی: بخش زیادی از آیات قرآن صرف توضیح وحی و بیان کیفیت آن شده است. از آنجا که در مسأله نبوت، وحی مهمترین نکته است و اساس قرآن برآن است لذا قرآن خود را ملزم دیده که حقایقی را نسبت به این امر بیان نماید. «وَمَا کَانَ لِبَشَرٍ أَنْ یُکَلِّمَهُ اللَّهُ إِلا وَحْیًا أَوْ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ یُرْسِلَ رَسُولا»[۲۵۲] زیرا حتی امروزه سؤالات بسیاری پیرامون این حقیقت مطرح است. ۴ـ ایمان به غیب: یکی از مطالبی که در ضمن آیات مربوط به مکاشفه روشن می‌شود این است که بسیاری از حقایق از دسترس بشر خارج است و انسان ملزم است که به آن ایمان بیاورد. غیب، عالم معنی، ملکوت دارای معناهای مشابهی در این رابطه‌اند. لذا خداوند می‌فرماید: « الَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالْغَیْبِ »[۲۵۳] وقتی خداوند پرده از مباحثی مربوط به غیب برمی‌دارد و به ما گوشزد می‌کند که بسیاری مطالب در دسترس انسان نیست، و انسان باید به آنها ایمان بیاورد. ۵ـ ردّ شک و شبهه و انکار: خداوند با آیات مربوط به مشاهده شک انسانها را برطرف می‌کند. مثل داستان عُزیر پیامبر. خداوند با نشان دادن این قصه به ما می‌گوید که هیچ گونه شک و شبهه‌ای نسبت به قیامت و معاد در خود راه ندهید که در همین دنیا نیز برای عده‌‌‌ای واقع شده است. و داستان حضرت ابراهیم (ع) و چهار پرنده هم از این قبیل است. علامه طباطبایی در ذیل این آیات می‌فرماید: خداوند در آیات مربوطه به احیاء[۲۵۴]و اماته غالباً از راحتی و استهانه این کار برای خدا صحبت می‌کند. این برای آن است که شک و شبهه را از قلب بزداید و آنرا امری آسان و طبیعی برای خداوند معرفی نماید. ۶ـ مقدمه‌ای برای آخرت: یکی از اهداف این آیات این است که انسان‌ها در این دنیا با این مفاهیم آشنا شوند تا در آخرت هم بتوانند آنها را ببینند. «وَمَنْ کَانَ فِی هَذِهِ أَعْمَى فَهُوَ فِی الآخِرَهِ أَعْمَى وَأَضَلُّ سَبِیلا»[۲۵۵] کسی که نتواند این حقایق را در دنیا ببیند در آخرت هم کور محشور می‌شود و از ادراک حقایق محروم است. استاد بزرگوار جوادی آملی کراراً می‌فرمود: سعی کنید با این مفاهیم آشنا شوید ان شاء الله در قیامت با مصداق ( من صدق علیه هذا المفاهیم) آشنا شوید. اینجا مقدمه کسب آن حقایق در آخرت است. ۷ـ آموختن برخی از راه‌های مکاشفه: بنابر روایات اسلامی اولین درجه مکاشفه در رؤیا اتفاق می‌افتد. پیامبر هر روز صبح از اصحاب می‌خواست که خوابهای خود را تعریف کنند. زیرا در بسیاری از آنها پیامهای الهی وجود دارد. و لذا یکی از اهداف قرآن برای ذکر تجارب دینی، آموزش راه‌های دستیابی به این امور برای انسان‌های طالب حقیقت است. وقتی انسانها بداند که می‌توانند چنین اموری را کسب کنند، بی‌تفاوت از کنار زندگی روزمره و اتفاقات آن نمی‌گذرند و حالات روحی خود را بی‌ارزش تلقّی نمی‌کنند. ۸ـ نشان دادن مقام انبیاء: خداوند با بیان مکاشفات پیامبران مقام معنوی آنها را نشان می‌دهد. مثلاً کسی که مثل ابراهیم می‌تواند ملکوت آسمانها را مشاهده کند، یا پیامبر اسلام می‌تواند به مقام «فَکَانَ قَابَ قَوْسَیْنِ أَوْ أَدْنَى»[۲۵۶]برسد. اینها نشان دهنده مقام انبیاء نزد خداوند است. ارتباط میان عالم پایین و عالم بالا امری غریب و جالب است. رسیدن به این مقام برای همگان میّسر نیست. لذا انبیاء خود را نماینده عالم بالا و دارای ارتباط با این عالم می‌دانند و علوم و معارفی را به بشر نشان می‌دهند که همگی برگرفته از عالمی خاص و محصول قرب الهی است. ۹ـ امتحان الهی: خداوند علّت رؤیای پیامبر را امتحان مردم می‌داند: «وَمَا جَعَلْنَا الرُّؤْیَا الَّتِی أَرَیْنَاکَ إِلا فِتْنَهً لِلنَّاسِ‌»[۲۵۷]وقتی پیامبر اسلام دید که بعد از او بنی امیه سرکار خواهند آمد سخت ناراحت شد و در روایت آمده که حضرت تا آخر عمر خندان دیده نشد. خداوند این خبر و مکاشفه‌ را برای امتحان مردم دانسته است. زیرا مردم با دانستن این خبر آمادگی برای ورود در این امتحان را پیدا نمودند و با این حال امتحان‌ها را به درستی انجام ندادند. ۱۰ـ‌ ردّ خواسته‌های نادرست: یکی از فوائد ذکر تجربه‌های دینی پاسخ گویی به سؤالات احتمالی مردم است. یکی از سؤالاتی که در زمان پیامبر و بعد از او تا زمان ما باقی است بحث رؤیت خداوند است. خداوند در قرآن داستان مکاشفه حضرت موسی را ذکر می‌کند، تاهمگان بدانند که چنین مکاشفاتی غیر ممکن است و چنین درخواستهای نادرستی را مطرح نکنند. « لَنْ تَرَانِی »[۲۵۸] پاسخ همیشگی به این درخواست است. ۱۱-شناخت خداوند متعال: خداوند در قرآن به ما گوشزد می‌کند که در آیات انفسی و آفاتی دقّت کنیم « سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا فِی الآفَاقِ وَفِی أَنْفُسِهِمْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ »[۲۵۹]مراجعه به آیات انفسی و آفاتی راه برای شناخت خداوند مهیا می‌کند. اگر کسی تعلّق این موجودات را به خداوند بفهمد به خداوند می رسد. و لذا یکی از فوائد تجارب دینی شناخت خداوند است. و در حدیث مشهور وارد شده است که « من عرف نفسه فقد عرف ربّه» کسی که خودش را شناخت، خدا را شناخت. این آیه اولین آیه‌ای است که در عرفان مورد بررسی قرار می‌گیرد، و ما را به حقیقت مشاهده و مکاشفه آشنا می سازد. ۱۲- زنگار زدائی: خداوند دلیل حجابها را زنگارهای قلب می‌داند ودر آیات متعددی به آنها اشاره می‌کند و همین امور را مانع مکاشفه توصیف می‌کند در حقیقت پی بردن به این نکته انسان را در راه تزکیه نفس و اصلاح نفس قرار می‌دهد و همین هدف قرآن است. «أُولَئِکَ الَّذِینَ طَبَعَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ …»[۲۶۰] ۱۳- نشان دادن اوج کفر و عناد مشرکان: خداوند در قرآن متذکر می‌شود اگر هر نوع آیه‌ای برای مشرکان نازل شود ایمان نخواهند آورد. این به خاطر اوج دشمنی و کینه نسبت به اسلام است. «وَلَئِنْ أَتَیْتَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ بِکُلِّ آیَهٍ مَا تَبِعُوا قِبْلَتَکَ‌»[۲۶۱] حتی اگر مردگان با آنها حرف بزنند و فرشتگان را هم ببینند ایمان نمی‌آورند.

از زمان شروع بکار گیری ، روش RBI در سطح شرکت های بین المللی نفت، گاز و پتروشیمی جایگاه خود را پیدا کرده و مطالعات زیادی نیز در این خصوص انجام گردیده است. تاکنون تحقیقات اندکی در کشور پیرامون ارزیابی و مدیریت بر مبنای ریسک انجام گرفته و نتایج این تحقیقات به صورت سیستماتیک اجرایی نگردیده است و همچنین این نتایج تاکنون برای تعیین نرخ بیمه مورد استفاده قرار گرفته نشده است خروجی های مهم کلیه مطالعات انجام گرفته در این پژوهش جدای از نوع روش های بکار گرفته شده RBI بشرح ذیل می باشد. . در اکثر واحد های صنعتی بیش از ۸۰% ریسک کل واحد مربوط به تنها ۲۰% تجهیزات و قطعات آن واحد می باشد مطالعه انجام شده موجب کاهش تعداد تعمیرات اساسی سالیانه و تعویق آن از سال ۲۰۱۳ به سال ۲۰۱۵ گردیده است و متعاقب آن هزینه های تحمیلی توقف تولید جهت انجام تعمیرات اساسی، هزینه های انجام بازرسی و هزینه های نیروی انسانی کاهش یافته است. یکی از قابلیت های این پزوهش در نحوه اجرای مدیریت بازرسی بر مبنای ریسک پرداختن به روشی برای تشخیص زمان انجام تعمیرات و بازرسی هر تجهیز بصورت جداگانه در دو دسته الف) در زمان تولید نرمال واحد و ب) در زمان تعمیرات اساسی واحد می باشد. . کلید واژه: ریسک ، نرخ تقریبی مقدمه پس از گذشت ۷۸ سال از قدمت صنعت بیمه در کشورمان ، هنوز هم بیمه به جایگاه اصلی خود در اقتصاد نرسیده و در اکثر موارد در سطح بیمه های اجباری باقی مانده است که این موضوع را به وضوح می توان حتی در بین اقشار تحصیلکرده و ثروتمند جامعه نیز مشاهده نمود. گذشته از بیمه های مربوط به افراد ، بیمه های مربوط به صنایع اصلی نیز بطور کامل در بازار کشورمان تعریف و شناسایی نشده و چه بسا ریسک های بزرگ و فراوانی که با توجه به استفاده از روش های بسیار قدیمی و سنتی و عدم اطلاعات کافی و درست ، زمینه بیمه نمودن آنها در فعالیتهای اقتصادی فراهم نگردیده است و اگر هم فراهم شده ، با استانداردهای بسیار قدیمی می باشد که برای شرکت های بیمه ریسک بالایی داشته و متعاقبا باعث ضرر و زیان های فراوانی برای این شرکت ها میگردد. در این تحقیق کوشیده شده است تا با بهره گرفتن از روش RBI زمینه شناسایی دقیق و درست ریسک قابل بیمه شدن در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی به منظور تعیین دقیق تر حق بیمه فراهم گردد. فصل اول کلیات ۱-۱٫ بیان مسأله با انجام بازرسی در صنعت می توان نقاط شرایطی را که می تواند منجر به وقوع حوادث جبران ناپذیری به لحاظ آسیب به افراد، تجهیزات و محیط زیست وارد نماید، از قبل مشخص نمود. همچنین با انجام بازرسی فنی می توان مکانیزم های تخریب را شناسایی،پایش و اندزه گیری کرده و زمان تبدیل نقص(خرابی) به نقطه بحرانی را مشخص نمود. بدون شک امروزه توجه روز افزونی نسبت به مقوله ریسک و روش های مبتنی بر ریسک جهت تدوین استراتژی های بازرسی، نگهداری و مدیریت در صنایع فرایندی نفت ،گاز،پتروشیمی و صنایع نیروگاهی سراسر جهان از جمله ایران بوجود آمده است. تکنولوژی بازرسی بر مبنای ریسک[۱] به صاحبان صنعت این توانایی را می دهد تا محدوده ای از فاکتور های کلیدی، نظیر در نظر گرفتن سطح قابلیت اعتماد به تجهیزات، و همچنین ایمنی، بهداشت و محیط زیست[۲] و مسائل مالی را در فرایند های تصمیم گیری خود در نظر داشته باشند. استفاده از بازرسی بر مبنای ریسک، ابزاری را جهت بهبود مستمر برنامه های بازرسی از تجهیزات فراهم نموده و کاهش سیستماتیک آنها را به دنبال خواهد داشت. همچنین می توان از نتایج بازرسی بر مبنای ریسک به عنوان ابزاری جهت برنامه ریزی سالیانه سازمان ها استفاده نمود. به گونه ای که با بهره گرفتن از آن می توان منابع و بودجه لازم برای عملکرد تجهیزات در سطوح قابل قبولی از ریسک و کارایی را مشخص نمود. بازرسی بر مبنای ریسک ابزاری مدیریتی جهت تشخیص و اولویت بندی ریسک های مربوط به سیستم های تحت فشار و ارائه برنامه بازرسی بر اساس ریسک های محاسبه شده می باشد. در واقع استفاده از آنالیز ریسک جهت مدیریت برنامه های بازرسی تجهیزات صنعتی می باشد. بطور خلاصه، در تکنیک RBI ابتدا میزان احتمال و پیامد ازکارافتادگی تجهیزات تحت فشار محاسبه شده و از حاصل ضرب این دو فاکتور (یعنی احتمال و پیامد) میزان ریسک بدست می آید. سپس بر اساس اندازه ریسک بدست آمده، تجهیزات اولویت بندی شده و برنامه بازرسی برای آنها تعریف میگردد. در این تکنیک، بر خلاف برنامه های سنتی بازرسی که یا بر اساس نظر کارخانه سازنده یا استاندارد انجام می پذیرد(Fixed Interval) و یا بر حسب شرایطی که تجهیز پشت سر گذاشته(Condition Base) اما با در نظر گرفتن احتمال خرابی که در کل نگاهی به عقب وتاریخچه آن تجهیز در گذشته دارد(Reactive)، فاصله زمانی ثابتی برای بازرسی تجهیزات تعریف نمیگردد، بلکه هر دستگاه بازه زمانی و برنامه جداگانه ای جهت بازرسی دارد. بکار گیری اصول کلی آنالیز ریسک به منظور اولویت بندی و مدیریت برنامه های بازرسی، که امروزه تحت عنوان RBI از آن یاد می شود، یکی از جدید ترین کاربرد های اصول ریسک می باشد که احتمال و شدت پیامد وقوع ازکارفتادگی تجهیزات مربوطه را با نگاهی پیشگیرانه[۳] مورد برسی قرار می دهد. در این روش بر خلاف روش های سنتی بازرسی، فاصله زمانی ثابتی تعریف نمی گردد بلکه برای هر دستگاه، فاصله زمانی و روش بازرسی مشخصی تعیین می شود. با بهره گرفتن از بازرسی بر مبنای ریسک، ضمن اجتناب از بازرسی های مکرر، می توان امکانات و توانمندیهای بازرسی را بر روی دستگاههایی با ریسک بالاتر متمرکز نمود. بطور خلاصه مزایای استفاده از روش RBI عبارت است از : افزایش ایمنی و قابلیت اعتماد تجهیزات ، کاهش توقف های غیر برنامه ریزی شده واحد، کاهش هزینه های بازرسی فنی و خطر ازکار افتادگی، برنامه ریزی دقیق بازرسی فنی و تعمیرات ،افزایش فاصله بازرسی های فنی و تعمیرات دوره ای و همچنین افزایش خاصیت کار گروهی و بکارگیری دیدگاه های متفاوت می باشد. کاربرد بازرسی بر مبنای ریسک در بازرسی تجهیزات پالایشگاهی و پتروشیمی از اواخر دهه ۱۹۸۰ توسط چندین شرکت آغاز گردید و برای اولین بار در سال ۱۳۹۳ به صورت مکتوب انتشار یافت. سنگ بنای یک پروژه مشترک صنعتی با حمایت ۲۱ شرکت پالایشی و پتروشیمی در سال ۱۹۹۳ و به سرپرستی انستیتوی نفت آمریکا[۴] به منظور تدوین دستورالعمل های بازرسی بر مبنای ریسک جهت کاربرد در صنایع نفتی بنا نهاده شد. ۱-۲٫ پیشینه تحقیق سید جواد هاشمی و همکاران(۲۰۰۹) با مطاله خود از طریق نحوه استقرار بازرسی بر مبنای ریسک در واحد تقطیر اتمسفری پالایشگاه آبادان به یک سیستم منسجم مدیریت یکپارچگی تجهیزات با بهره گرفتن از نرم افزار دست یافتند. خروجی این مطاله دستیابی به یک سیستم مدیریت یکپارچه تجهیزات بر اساس استراتژی بازرسی بر مبنای ریسک و مزایای حاصل از آن از نظر صرفه جویی های اقتصادی، مسائل ایمنی و متمرکز شدن برنامه های بازرسی بوده است. [۱] آقای جیان شوایی و همکاران (سال ۲۰۱۱) با مطالعه RBI مخازن بزرگ نگهداری نفت خام دریافتند که نتایج غالب متد دوره ای بازرسی داخلی در پایین تر از سطح بازرسی و یا بالاتر از سطح بازرسی می باشند. بنابراین، چگونگی تعیین منطقی (قابل قبول) فاصله بازرسی داخلی، در جهت متعادل سازی نیازهای بهره برداری ایمن و هزینه بازرسی جهت مخازن نفت خام بسیار قابل توجه بوده است در این مطالعه، تکنولوژی بازرسی بر مبنای ریسک(RBI) جهت ارزیابی کمی ریسک مخازن نفت خام و انبار نفت درچین مورد استفاده قرار گرفت. مقایسه ریسک بین دیواره مخزن و پایین آن نشان می دهد که ریسک مخزن وابسته به پایین آن می باشد. در این مطالعه دستورالعمل پیش بینی فاصله بازرسی داخلی[۵] برای مخازن نفت خام نیز موجود بوده است. بازه بازرسی داخلی پیش بینی شده توسط متد RBI به تدریج با افزایش سطح قابل قبول ریسک گسترش یافته است و نهایتا این روش برای تعیین ریسک قابل قبول مخازن نفت خام پیشنهاد گردید که عدد۳٫۴۵ ×۱۰-۴ به عنوان ریسک قابل قبول مخزن نفت تعیین گردید. عدد ۰٫۸ به عنوان فاکتور ایمنی برای تعیین نهایی بازه بازرسی داخلی برای ۱۸ مخزن نفت خام پیشنهاد گردید. فاصله بازرسی داخلی در کشور چین در بازه های زمانی ۵ تا ۷ ساله یک الزام می باشد، که خیلی محافظه کارانه و پایین تر از زمان سرویس پیش بینی شده مخزن می باشد..فاصله بازرسی داخلی محاسبه شده توسط روش Gumbel کوتاهتر از روش محاسبه شده با RBI برای تانک ها با فاصله بازرسی داخلی کمتر است، این مقاله توصیه می کند متد بازرسی بر مبنای ریسک برای پیش بینی کردن فاصله بازرسی داخلی جهت مخازن نفت خام استفاده گردد. [۲] تینگ جون یانگ (۲۰۱۰) با مطالعه بازرسی بر مبنای ریسک بر روی تجهیزات واحد پلی اتیلن سبک به این نتیجه رسیدندکه حدود ۸% از تجهیزات و لاین های تحت فشار، ۹۰% ریسک تجهیزات تحت فشار پلی اتیلن را در برمیگیرند، در این مطالعه بستر ایجاد استراتژی بازرسی پس از شناسایی تجهیزات با ریسک بالا فراهم گردید. روش بکار گرفته شده در این مطالعه بصورت RBI کیفی بوده و از ماتریس ۵*۵ بکاررفته است. [۳] اقای ونگ تسان هوانگ (۲۰۰۷) مطالعه ای بر روی سیستم راهنمای بازرسی خطوط لوله بر مبنای ریسک اتجام داده است. در این تحقیق، یک سیستم بازرسی بر مبنای ریسک و یک مدل راهنما برای بازرسی از خطوط لوله برسی شده است. روش مطالعه از دو بخش تشکیل شده که عبارتند از: ساختن یک مدل بازرسی بر مبنای ریسک برای خطوط لوله و ایجاد یک مدل راهنما برای بازرسی بر مبنای ریسک خطوط لوله. برای بررسی بازرسی بر مبنای ریسک و سیستم آنالیز استراتژیک بازدید هایی از واحد نیز صورت گرفته است. یک مدل نبتنی بر دانش مطابق با استاندارد های بین المللی و مقررات دولتی ایجاد شده و یک فرایند یکپارچه منطقی برای کاهش اختلافات تناقضات در مدل مذکور بکار رفته است. این مدل بهمنظور آنالیز فاکتور های خرابی، مدل های تخریب و موقعیت های مستعدتخریب خطوط لوله در واحد های پتروشیمی طراحی شده است. هدف از این مطالعه تهیه ابزارهایی برای برنامه ریزی بهینه بازرسی های خطوط لوله برای افراد مرتبط در امر بازرسی بوده است. و همچنین، برای ایجاد پیش بینی موثر از ریسک های بالقوه خطوط لوله و به منظور ایجاد سطح بالاتری از ایمنی در بهره برداری واحد که صنایع پتروشیمی می توانند انتظار دستیابی به آن را داشته باشند. یک ارزیابی ریسک روی سیستم لوله کشی یک مجتمع پتروشیمی انجام شده است. نتایج نشان می دهد که بیشترین ریسک ها و خطرات از تعداد کمی از خطوط لوله نشات گرفته است. [۴] چی هویی چاین (۲۰۰۸) مطالعه خود را تحت عنوان بازرسی بر مبنای ریسک شیر های ایمنی فشارشکن[۶] انجام داده است. هدف از شیر ایمنی فشار شکن، بقا و حفظ ایمنی سیستم های تحت فشار می باشد. اگر یک شیر ایمنی فشار شکن نتواند درست عمل کند، در صورت عدم وجود وسایل حفاظتی دیگر ممکن است منجربه یک رویداد فاجعه بار گردد با بکار بردن اطلاعات رسیده از تست های انجام شده و آنالیز های آماری از وضعیت فرسودگی شیر های ایمنی فشار شکن در فرایند بخش روغنکاری، یک سیستم بازرسی بر مبنای ریسک در این مطالعه ایجاد شده است. در مرحله نخست، مشخصات شیر ایمنی فشار شکن از نقطه نظر مهندسین بازرسی و تعمیرات مورد بحث قرار گرفته و نتایج تست هایی که نشان دهنده خرابی بارز شیر ایمنی فشار شکن می باشد از اطلاعات مورد استفاده در آنالیز های آماری بعدی جدا خواهد شد. سپس ارتباط بین شرایط فرسودگی و پارامتر های متناسب شیر ایمنی فشار شکن که توسط تکنیک آماری-آنالیز انحراف(ANOVA) مورد آنالیز قرار گرفته. در پایان، یک استراتژی بازرسی بر مبنای ریسک نیمه کمی پیشنهاد شده است. همچنین یک دوره بازرسی تخمینی برای هر شیر ایمنی فشار شکن پیشنهاد شده است. خروجی این مطالعه نشان میدهد که بیشترین ریسک ها از تعداد کمی از شیر های ایمنی فشار شکن نشات گرفته، به همین دلیل دوره های بازرسی انها کوتاهتر از ۲ سال مطابق با استاندارد های مربوطه و مقررات وضع شده خواهد بود. [۵] ۱-۳٫ ضرورت انجام تحقیق: تاکنون تحقیقات اندکی در کشور پیرامون ارزیابی و مدیریت بر مبنای ریسک انجام گرفته و نتایج این تحقیقات به صورت سیستماتیک اجرایی نگردیده است. همچنین با توجه به جستجوهای انجام شده تا کنون تحقیقی در ارتباط با اجرای پروژه بازرسی بر مبنای ریسک در صنایع پتروشیمی خصوصا در بخش دی اتانایزر واحد الفین مشاهده نشده و عمدتاً سیستم های ارزیابی رسیک بصورت تمام کیفی یا تماما کمی بوده که نتایج آن تفاوت زیادی با این پروژه دارد. در این تحقیق روش بکار گرفته شده بر مبنای تلفیق روش های کمی و کیفی به صورت همزمان می باشد( روش نیمه کمی). روش نیمه کمی تا حدودی از مزایای دو روش کمی و کیفی بهره مند است یعنی تقریباً از سرعت روش کیفی و دقت روش کمی استفاده می کند. با اشاره به موارد فوق تحقیق حاضر از نوآوری موضوعی و مکانی برخوردار است. ۱-۴٫ هدف مطالعه ۱-۴-۱٫ هدف آرمانی تدوین و ارائه برنامه مدیریت بازرسی با بهره گرفتن از مدل بازرسی بر مبنای ریسک در صنعت پتروشیمی ۱-۴-۲٫ اهداف ویژه شناسایی تجهیزات مورد نظر و جمع آوری داده های مرتبط برای ارزیابی ریسک. محاسبه میزان احتمال و پیامد ازکارافتادگی تجهیزات تحت فشار موردنظر. محاسبه میزان ریسک نهایی به تفکیک تجهیزات موجود بر اساس ماتریس ریسک. الویت بندی بازرسی از تجهیزات و برنامه ریزی جهت بازرسی های دوره ای بر اساس نتایج حاصل از ارزیابی ریسک و تعیین متدهای موثر بازرسی از تجهیزات. بکارگیری مدیریت ریسک و استفاده از سیستم های کاهش ریسک بر اساس استاندارد API 580 در صورت لزوم.

فرض کنید در یک ترکیبی از سرویس‌ها ۸ سرویس انتزاعی و برای هر سرویس نیز ۱۵ وب سرویس واقعی وجود دارد اگر درصد همانند سازی را ۰.۷ در نظر بگیریم این بدان معناست که تقریباً مقادیر ۶ تا از سرویس‌های انتزاعی استعمارگر در سرویس‌های انتزاعی متناظر با آن در مستعمره عیناً کپی می‌شوند. همچنین برای بالا بردن کارایی رویکرد از پارامتر دیگری به نام جستجو همسایگی استفاده می‌شود این پارامتر بدین گونه عمل می‌کند: در ابتدا مستعمره‌ای که توسط پارامتر همانند سازی به سمت استعمارگر حرکت کرده است را انتخاب می‌کنیم سپس یکی از سرویس‌های انتزاعی آن را به طور تصادفی انتخاب و مقدار داخلش را به یک کد دودویی تبدیل می‌کنیم در ادامه تمامی مقادیر کد دودویی به دست آمده را معکوس کرده و مجدداً آن را به مبنای ۱۰ تبدیل می‌کنیم. در شکل ۳-۹ نحوه اجرای عملگرهای همانند سازی و جستجوی همسایگی آورده شده است. در رویکرد رقابت استعماری بر خلاف رویکرد ژنتیک در صورت به وجود آمدن یک جواب غیر ممکن آن جواب حذف شده و بار دیگر عمل همانند سازی انجام خواهد شد. دلیل این امر این است که در رویکرد ICA در هر چرخه اجرای رویکرد، ضعیف‌ترین مستعمره به سمت استعمارگر خود حرکت می‌کند و در صورتی که ما در این رویکرد جواب‌های غیر قابل قبول را نیز به عنوان مستعمره در مجموعه جواب‌ها در نظر بگیریم آنگاه ممکن است تعداد زیادی مستعمره داشته باشیم که میزان برازندگی آن‌ ها برابر صفر باشد که این روال کار رویکرد را دچار مشکل می‌کند. شکل ۳-۹ : عملگرهای همانند سازی و جستجوی همسایگی ۳-۵-۳-۳ جابجایی موقعیت مستعمره و امپریالیست در حین حرکت مستعمرات به سمت کشور استعمارگر، ممکن است بعضی از این مستعمرات به موقعیتی بهتر از استعمارگر برسند (مقدار تابع برازش آن‌ ها نسبت به استعمارگر بالاتر باشد.) در این حالت، کشور استعمارگر و کشور مستعمره، جای خود را با یکدیگر عوض کرده و مستعمره بعد از همانند سازی به عنوان استعمارگر و استعمارگر قبلی مستعمره آن خواهد شد. در ادامه باقی مستعمره‌ها به سمت استعمارگر در موقعیت جدید حرکت می‌کنند تغییر جای استعمارگر و مستعمره، در شکل ۳-۱۰ نشان داده شده است که در آن بهترین مستعمره‌ی امپراطوری، که نسبت به استعمارگر خود میزان برازندگی بیشتری دارد، به رنگ روشن‌تر، نشان داده شده است. شکل ۳-۱۱، کل امپراطوری را پس از تغییر موقعیت‌ها، نشان می‌دهد. شکل ۳-۱۰: تغییر جای استعمارگر و مستعمره شکل ‏۳-۱۱: کل امپراطوری،پس از تغییر موقعیت‌ها ۳-۵-۳-۴ قدرت کل یک امپراطوری . قدرت کل هر امپراطوری به دو بخش تشکیل دهنده آن بستگی دارد. در حالت کلی قدرت کل امپراطوری را می‌توان به صورت مجموع قدرت کشور استعمارگر به اضافه درصدی از قدرت میانگین مستعمرات آن تعریف نمود. رابطه ۳-۹ که در آن میزان برازندگی کل امپراطوری n ام و عددی مثبت است که معمولاً بین صفر و یک و نزدیک به صفر در نظر گرفته می‌شود. بعد از مشاهده نتایج شبیه سازی به این نتیجه رسیدیم که مناسب‌ترین مقدار برای برابر ۰.۰۵ است. ۳-۵-۳-۵ رقابت استعماری رقابت استعمارگران بدین صورت می‌باشد که آن‌ ها برای تصاحب ضعیف‌ترین مستعمره از ضعیف‌ترین استعمارگر با یکدیگر به رقابت می‌پردازند تا آن مستعمره را تصاحب کنند بنابراین هر امپراطوری‌ای که نتواند بر قدرت خود بیفزاید و قدرت رقابت خود را از دست بدهد، در جریان رقابت‌های امپریالیستی، حذف خواهد شد و به مرور زمان، امپراطوری‌های ضعیف، مستعمرات خود را از دست داده و امپراطوری‌های قوی‌تر، این مستعمرات را تصاحب کرده و بر قدرت خویش می‌افزایند. رقابت استعماری بر اساس قدرت کل امپراطوری مدل شده است، در این رقابت هر استعمارگر شانسی برای جذب مستعمرات ضعیف به خود دارد و برای تصاحب این مستعمرات، رقابتی میان کلیه امپراطوری‌ها ایجاد می‌شود. مستعمرات مذکور، لزوماً توسط قوی‌ترین امپراطوری، تصاحب نخواهند شد، بلکه امپراطوری‌های قوی‌تر، شانس بالاتری برای تصاحب آن دارند. مکانیزم این تخصیص بر اساس الگوریتم چرخ رولت صورت می‌گیرد شکل ۳-۱۲ شمای کلی رقابت استعمارگران را نشان می‌دهد. در ادامه رقابت‌های امپریالیستی، امپراطوری‌های ضعیف به تدریج مستعمرات خود را از دست داده و مستعمراتشان به دست امپراطوری‌های قوی‌تر می‌افتند. زمانی که یک امپراطوری تمامی مستعمرات خود را از دست داده باشد آن امپراطوری سقوط کرده و حذف شده تلقی می‌شود. پس از مدتی، همه امپراطوری‌ها، سقوط کرده و تنها یک امپراطوری خواهیم داشت و بقیه کشورها تحت کنترل این امپراطوری واحد، قرار می‌گیرند در چنین موقعیتی رقابت امپریالیستی به پایان رسیده و به عنوان یکی از شروط توقف، الگوریتم متوقف می‌شود. شکل ۳-۱۲ : شمای کلی رقابت استعماری: امپراطوری‌های بزرگ‌تر، با احتمال بیشتری، مستعمرات امپراطوری‌های دیگر را تصاحب می‌کنند. شبه کد مربوط به الگوریتم رقابت استعماری در شکل ۳-۱۳ آمده است: شکل ۳-۱۳ : شبه کد مربوط به الگوریتم فرا ابتکاری رقابت استعماری ۳-۵-۴ رویکرد جریان آب رویکرد جریان آب یک رویکرد تکاملی است و یک تکنیک همه منظوره برای حل مسائل به حساب می‌آید. رویکرد‌های تکاملی در ابتدا شامل مجموعه‌ای منفرد می‌باشند که این اجزا بر اساس قواعدی توسعه پیدا می‌کنند. این رویکرد از رفتار طبیعی جریان آب از نقاط مرتفع به نقاط کم ارتفاع الهام گرفته است که در آن هر جریان آب در مسیر خود با عبور از ناهمواری‌ها به سمت نقاط پست‌تر جریان می‌یابد. جریان‌ها در صورت دارا بودن انرژی جنبشی کافی برای غلبه بر موانع بالقوه پیش رو انشعاب یافته و به چندین زیر جریان تقسیم می‌شوند و این زیر جریان‌ها نیز مانند جریان اصلی به مسیر خود به سمت نقاط کم ارتفاع ادامه می‌دهند. در طول مسیر زمانی که دو جریان به یک نقطه مشترک می‌رسند با یک دیگر ادغام شده و یک جریان واحد را تشکیل می‌دهند همچنین زمانی که جریانی انرژی کافی برای حرکت نداشته باشد آن جریان متوقف، سپس تبخیر شده و به صورت باران در نقطه دیگری فرود می‌آید [۴۳]. . WFA یک رویکرد تکاملی است که شامل چهار عملیات جریان آب می‌باشد: انشعاب و حرکت، ادغام، تبخیر و بارش. شکل ۳-۱۴: نمای کلی رویکرد جریان آب در این رویکرد هر یک از جریان‌های آب به عنوان یک راه حل از مسئله می‌باشند که با توجه به میزان برازندگی آن جریان، که توسط تابع برازش محاسبه می‌شود راه حل‌های جدید با برازندگی بالاتر تولید می‌شود. در طراحی این رویکرد از رفتار‌های طبیعی جریان آب بهره گرفته شده است که در ادامه چند مورد از آن‌ ها آمده است: بر اساس نیروی جاذبه و قانون بقای انرژی آب دائماً از ارتفاعات بالاتر به پایین‌تر جریان می‌یابد بنابراین جستجوی جواب‌ها در تکرار‌های متوالی، از راه‌ حل ‌های نامرغوب به راه‌ حل ‌های بهتر حرکت می‌کنند. جریان‌هایی که به سمت نقاط پست‌تر در حرکت می‌باشند در طول مسیر از نواحی ناهموار عبور می‌کنند در صورتی که نیروی جنبشی جریان قدرت کافی در مواجهه با نواحی ناهموار را داشته باشد، آن جریان انشعاب یافته و به چندین زیر جریان تقسیم می‌شود. WFA این رفتار را به صورت عملیات تقسیم عامل‌ها شبیه سازی کرده که در نتیجه از یک عامل بیش از دو عامل بدست می‌آید. یک جریان با انرژی حرکتی و جنبشی بالاتر نسبت به جریانی با انرژی جنبشی کمتر ، زیر جریان‌های بیشتری تولید می‌کند و در صورتی که یک جریان انرژی کافی برای حرکت را نداشته باشد ثابت باقی مانده و دیگر زیر جریانی از آن تولید نمی‌شود. جریان آب دائماً به سمت ارتفاعات پایین‌تر حرکت می‌کند گاهی در صورت بالاتر بودن انرژی جنبشی آن از انرژی پتانسیل مورد نیاز به سمت نقاط بالاتر نیز جاری می‌شود. برای جلوگیری از قرار گرفتن در یک مینیمم محلی، WFA این اجازه را به جریان آب می‌دهد تا به یک محل بدتر جریان یابد. زمانی که تعدادی از جریان‌ها در یک موقعیت یکسان قرار می‌گیرند WFA برای جلوگیری از جستجو‌های اضافه، آن جریان‌ها را با یکدیگر ادغام می‌کند تا تعداد عامل‌های جواب کاهش یابد. در طبیعت یک جریان می‌تواند تبخیر شود و در جو قرار گیرد سپس آب تبخیر شده می‌تواند به صورت بارش به زمین بازگردد. در WFA برای شبیه سازی تبخیر آب، قسمتی از جریان حذف می‌شود همچنین برای جستجوی فضا‌های بیشتر عملگر بارش در WFA شبیه سازی شده است. ۳-۵-۴-۱ عملگرهای جریان آب در ادامه عملگرهای WFA که در [۴۴] آمده است را برای حل مسئله مطرح شده در این تحقیق منطبق می‌کنیم تا با بهره گرفتن از این رویکرد مناسب‌ترین ترکیب از وب سرویس‌ها برای برآورده سازی نیاز‌های عملیاتی و کیفی کاربران انتخاب شود. در رویکرد WFA یک جریان نشان دهنده یک حالت از بی‌شمار حالت به وجود آمده برای ترکیب وب سرویس‌ها می‌باشد و معادل واژه کروموزوم در ژنتیک و کشور در رویکرد رقابت استعماری است. بنابراین هر جریان تعدادی سرویس انتزاعی را شامل می‌شود و با در کنار هم قرار گرفتن مقادیر مختلف برای تمامی سرویس‌های انتزاعی یک ترکیبی از وب سرویس‌ها ایجاد می‌شود. ۳-۵-۴-۱-۱ ایجاد جمعیت اولیه به عنوان اولین مرحله در رویکرد WFA باید یک مجموعه جواب‌های شدنی به طول L که معمولاً تصادفی ایجاد می‌شوند به عنوان جریان اصلی و زیر جریانات آن انتخاب کنیم(مقدار پارامتر L توسط کاربر تعیین می‌شود) در ادامه جوابی که کمترین میزان برازندگی را دارد را به عنوان جریان اصلی و مابقی جریانات به عنوان زیر جریان آن محسوب می‌شوند. ۳-۵-۴-۱-۲ انشعاب و حرکت جریان آب در رویکرد WFA حرکت هر جریان آب مبتنی بر انرژی جنبشی آن می‌باشد که بر اساس سرعت و حجم جریان آب تعیین می‌شود. هر چه میزان برازندگی یک جریان بالاتر باشد انرژی جنبشی آن نیز برای حرکت بیشتر می‌شود هر جریان آبی که نسبت به جریان والد خود بهبود یابد، انرژی بیشتری داشته در نتیجه جریان‌های بیشتری را می‌تواند تولید کند. برای تولید جریان‌های جدید (یک سرویس مرکب) می‌توان از متد‌های مختلفی استفاده کرد: ترکیب دو سرویس مرکب:

کوپر ، مدل چهارگانه ای را برای هوش هیجانی ارائه نموده است که شامل ، سواد هیجانی ، عمق و ژرفای هیجانی ، تناسب یا صلاحیت هیجانی و معجزه هیجانی(قدرت کیمیاگری هیجانی) است . بررسی علمی تر هوش هیجانی بصورت جدی با تحقیق بار آن در اوایل دهه ۱۹۸۰ شروع شد در ادامه این تحقیقات در سال ۱۹۸۳ گاردنر و وکسلر کتاب هوش چندگانه را منتشر کردند. مبحث هوش هیجانی در سال ۱۹۸۵ توسط (( واین پاین )) دانشجوی مقطع دکتری رشته هنر که در یکی از دانشگاه های آمریکا رساله خود را به اتمام رساند ، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت . بعد از وی در سال ۱۹۸۹ ساواف[۴۳] بعنوان مدیر بازرگانی بین الملل ، تحقیقاتی را در این زمینه انجام داد و موسسه ای را در زمینه آموزشهای مربوط به هوش هیجانی تاسیس کرد. کوپر و ساواف در این موسسه به تحقیق جهانی در این زمینه پرداختند و بدین وسیله سازمان جدیدی به نام ((صنایع دانش پیشرفته )) تاسیس کردند . در نهایت اولین طرح مربوط به هوش هیجانی که از لحاظ آماری و معیار سنجی معتبر است ، توسط چهار تن از صاحبنظران این حوزه به نامهای کوپر ، ساواف ، اوریولی[۴۴] و دکتر تروکی [۴۵] ارائه گردید. در سال ۱۹۹۰ جان مایر و پیتر سالووی با بررسی پژوهشهای قبلی دریافتند که برخی از افراد در شناخت احساسات خود و دیگران و حل مشکلات احساسی و هیجانی توانمندترند (هین ، ۲۰۰۴) آنها به همراه دی پائلو [۴۶] اولین تست اندازه گیری هوش هیجانی را ارائه کردند. بار-آن (۱۹۹۰) در جهت ساختن ابزار اندازه گیری هوش هیجانی پژوهشهایی انجام داد . وی که افتخار دارد واژه ضریب هوشی هیجانی [۴۷] را به نام خود ثبت نماید پس از سالها مطالعه توانست ابزاری را جهت ارزیابی و اندازه گیری هوش هیجانی تهیه کند که در نوع خود کارآمد می باشد.مطالعات وی در حوزه مدل ترکیبی که در آن هوش هیجانی ، ترکیبی از صفات و مشخصه های تشخیصی قلمداد می شود قرار می گیرد(ترابی ، ۱۳۸۲) هر چند هوش هیجانی ابتدا در یک سری از مقالات آکادمیک مایر و سالووی و برخی صاحبنظران دیگر بین سالهای ۱۹۹۰ تا ۱۹۹۳ ارائه گردید اما اولین کسی که توانست هوش هیجانی را بر سر زبانها آورد و در سطح جهانی مطرح کند و آنرا از نظریه به کاربرد نزدیک سازد، دانیل گلمن (۱۹۹۵) بود.وی در اولین کتاب خود در سال ۱۹۹۵ با نام ((هوش هیجانی)) که از پر فروش ترین کتابهای سال آمریکا نیز شد ، توانست توجه متخصصین و علاقمندان هوش را به خود جلب کند . این کتاب موجب انتقادهای جدی از سوی برخی محافل دانشگاهی گردید.بعنوان نمونه مایر و سالووی بر این باورند که نظریه آنها در مورد هوش هیجانی ، عامل اصلی انگیزه گلمن برای نوشتن کتاب پر فروش خود به نام هوش هیجانی در سال ۱۹۹۵ گردید(هین[۴۸] ، ۲۰۰۴) کتاب دوم گلمن با عنوان ((هوش هیجانی در محیط کار )) (۱۹۹۸) توانست به بسیاری از ابهامات موجود پاسخ قانع کننده ای دهد. گلمن در این کتاب بر نیاز به هوش هیجانی در محیط کار ، محیطی که در آن اغلب به عقل توجه می شود تا قلب و احساسات ، توجه دارد. او معتقد است نه تنها مدیران و روسای شرکتها نیازمند هوش هیجانی هستند بلکه هر کس که در سازمانها کار می کند ، نیازمند هوش هیجانی است (مری ، ۱۹۹۸) با این تفاوت که هر چه در سازمان به سمت بالا پیش می رویم اهمیت هوش هیجانی در مقایسه با هوش شناختی افزایش می یابد به همین علت ، هوش هیجانی از اهمیت زیادی برای مدیران و رهبران سازمانی برخوردار است (گلمن و دیگران ، ۲۰۰۱) امروزه می توان اذعان داشت ، هوش هیجانی جدیدترین تحول در فهم ارتباط تعقل و هیجان است که به رغم دیدگاه های اولیه ، نوعی نگاه واقع بینانه تر از انسان می دهد. انسان نه منطق صرف و نه احساس و هیجان صرف ، بلکه ترکیبی از هر دو است.توانایی شخصی برای سازگاری و چالش در زندگی به عملکرد منسجم قابلیت‌های هیجانی و منطقی وی بستگی دارد. بطور خلاصه فعالیتهای انجام شده در زمینه هوش هیجانی از سال ۱۹۰۰ تاکنون را می توان به پنج دوره تقسیم کرد : جدول ۲-۱: هوش هیجانی در زندگی روزمره (سیاروچی و دیگران،۱۳۸۳ : ۲۵) دوره فعالیتهای انجام شده در زمینه هوش هیجانی ۱۹۶۹-۱۹۰۰ هوش و هیجان بعنوان حوزه های جداگانه و محدود در حوزه عواطف ، مباحث پیرامون مساله تخم مرغ و مرغ بود که کدام ابتدا بوجود آمده است.اول واکنشهای فیزیولوژیک بوجود آیند بعد هیجان یا بالعکس.در حیطه های دیگر داروین روی موضوع وراثت و تکامل پاسخهای هیجانی بحث می کرد.اما طی این دوره اغلب هیجان بعنوان موضوعی که تحت این عوامل فرهنگی قرار می گیرد مورد توجه بود(دی یر ، ۱۹۸۳) ۱۹۸۹-۱۹۷۰ مطالعات اولیه پیرامون هوش هیجانی در این دوره حوزه های شناخت و هیجان مورد بررسی قرار گرفتند تا مشخص شود که هیجان و شناخت روی یکدیگر تاثیر متقابل دارند(مایر ، ۱۹۹۵)همچنین در این دوره حوزه ارتباطات غیر کلامی توسعه یافت و مقیاسهایی برای دریافت اطلاعات غیر کلامی(که گاهی عاطفه هستند)از چهره و قیافه افراد اختصاص می یافت.در حوزه هوش مصنوعی بررسیها و آزمایشها در مورد این موضوع بود که رایانه ها چگونه می توانند حالتهای هیجانی را درک کنند(دی یر ، ۱۹۸۳) ۱۹۹۳-۱۹۹۰ ظهور هوش هیجانی این دوره چهار ساله که از ابتدای دهه ۱۹۹۰ شروع می شد مایر و سالووی چند مقاله در زمینه هوش هیجانی منتشر کردند.مقاله ها زمینه مناسبی را برای مطرح شدن مفهوم هوش هیجانی فراهم کردند.در همین زمان نتیجه مطالعه ای که شامل معرفی اولیه مقیاس ارزیابی توانایی هوش هیجانی بود با همین نام منتشر شد.همچنین در این دوره زیر بناها و مفاهیم بنیادی بویژه در علوم عصبی ، توسعه یافت(داماسیو ، ۱۹۹۴) ۱۹۹۷-۱۹۹۴ رواج و گسترش مفهوم هوش هیجانی با انتشار کتاب هوش هیجانی توسط گلمن(روزنامه نگار)آثار و نوشته های علمی در این حوزه گسترش یافت.مجله تایمز برای نامیدن مفهوم هوش هیجانی از (E.I) استفاده کرد.تعدادی از مقاله های شخصیت تحت عنوان هوش هیجانی منتشر شد. از ۱۹۹۸ تا کنون (تحقیق روی هوش هیجانی و نهادینه شدن آن در محافل علمی) به موازات ابداع آزمونهای جدید برای سنجش هوش هیجانی و چاپ مقاله پژوهشی در این زمینه چندین تحقیق جهت شفاف شدن مفهوم هوش هیجانی در حال انجام می باشد(بار-آن ، ۱۹۹۷) ۲-۱-۲۱-دیدگاه های صاحبنظران در مفهوم هوش هیجانی مرور ادبیات نظری حاکی از آن است که هیچ یک از صاحبنظران مطرح ، چارچوب همسانی را برای شناخت و بکارگیری هوش هیجانی پیشنهاد نکرده اند.