۲-۲-۳۱ مدل به کار گرفتهشده در تحقیق حاضر:
در این تحقیق برای بررسی فناوری اطلاعات و بر اساس ادبیات موضوع و نیز نظر اساتید و متخصصان از ابزار و سیستمهایی که در جمع آوری، نگهداری، پردازش، انتقال، فیلتر و ذخیره ساری اطلاعات به کار میرود و از آثار مارتینز، لورنز و همکاران (۲۰۰۳) بایر و همکاران (۱۹۹۷) استخراجشدهاند و برای بررسی مدیریت دانش از مدل عمومی دانش نیومن و کنراد (۱۹۹۳) که جز ۳ مدل معروف جریان دانش است استفادهشده است.
مؤلفههای مدیریت دانش فناوری اطلاعات
خلق دانش
ذخیرهسازی
انتقال دانش
فن آوری اطلاعات
کاربرد دانش
مدل مفهومی دانش نیومن و کنراد (۱۹۹۸)
۲-۳ سازمان تأمین اجتماعی:
۲-۳-۱ مفهوم تأمین اجتماعی:
طبق تعریف اتحادیه بینالمللی تأمین اجتماعی (ISSA ) تأمین اجتماعی عبارت است از ” مجموعه کوششها و فعالیتهای انجامشده توسط برخی از سازمانها و مؤسسات اجتماعی بهمنظور رسیدن به رفاه اجتماعی “
از سوی دیگر رفاه اجتماعی عبارت است از: ” نظامی که بهمنظور خدمت و کمک به افراد به وجود میآید تا سلامت، زندگی بهتر و موجبات روابط مناسبتری را برای پیشرفت استعدادها، قابلیتها و تواناییهای انسانی را فراهم سازد. “
در تعریف عام و کلیتر داریم: تأمین اجتماعی عبارت است از ” تضمین پاسخگویی به نیازهای مادی و معنوی بیشتر تا حد امکان ” ( طالب، ۱۳۸۱، ۲۸۴ ).
در کتب فقهی و منابع اقتصادی اسلامی، تأمین اجتماعی را تأمین کامل وسایل زندگی عمومی افراد دانسته و آن را بر دوپایه قرار میدهند:
الف ) اصل کفالت همگانی یعنی مسئولیت افراد نسبت به یکدیگر
ب ) اصل سهیم بودن جامعه درآمدهای دولت ( طالب، ۱۳۸۱، ۳۸ ).
بهطورکلی میتوان ازنظر اصطلاحی و لغوی برای تأمین اجتماعی دو مفهوم قائل شد. یکی مفهوم عام و کلی و منظور از آن فراهم آوردن کلیه اسباب لازم و ضروری برای زندگی انسانی و دیگری در مفهوم خاص و جزئی که هدف تأمین اقتصادی و یا بهطور دقیقتر تضمین اقتصادی افراد است. ( طالب،۱۳۸۱، ۸ ).
گروه دیگری آن را چیزی جز تأمین و تضمین درآمد نمیدانند و بالاخره برخی آن را یک سلسله اقدامات جهت ایجاد و امنیت فکر و خیال انسانها ذکر کردهاند.
تأمین اجتماعی میتواند اساساً به معنی حمایت تلقی شود که جامعه از طریق مجموعهای از اقدامات همگانی در برابر تنگناهای اقتصادی و اجتماعی برای اعضا خود فراهم میکند. تنگناهای مذکور احتمالاً به علت قطع یا کاهش چشمگیر درآمد براثر بیماری، بارداری، حادثه ناشی از کار، بیکاری، ازکارافتادگی، سالمندی و مرگ پدیدار میشوند. در ضمن تأمین اجتماعی ارائه مراقبتهای پزشکی و تدارک کمکهای مربوط به خانوادهها را نیز شامل میشود. ( نوروز طالقانی،۱۳۷۴، ۲۰ ).
۲-۳-۲ سازمان تأمین اجتماعی:
بهمنظور اجرا و تصمیم و گسترش انواع بیمههای اجتماعی و استقرار نظام هماهنگ و متناسب با برنامههای تأمین اجتماعی، همچنین تمرکز وجوه و درامدهای موضوع قانون تأمین اجتماعی و سرمایهگذاری و بهرهبرداری از حمل وجوه و ذخایر، سازمان مستقلی به نام سازمان تأمین اجتماعی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی که در این قانون “سازمان ” نامیده میشود، تشکیل میگردد. سازمان دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی و اداری است و امور آن منحصراً طبق اساسنامهای که به تصویب هیئتوزیران میرسد، اداره خواهد شد. (سازمان تأمین اجتماعی، ۱۳۷۲، ۱ ).
۲-۳-۳ بیمارستان:
تعریف لغوی: جایی است که بیماران را پرستاری و معالجه میکنند ( عمید، ۱۳۶۲، ۲۹۹ ).
تعریف نظری: بیمارستان یکی از نهادهای مهم ارائهدهنده خدمات بهداشتی و درمانی است که با امکانات و تسهیلات ویژه خود، در بازگشت سلامت جسمانی و روانی افراد بیمار جامعه، انجام تحقیقات پزشکی و آموزشی نیروهای ماهر موردنیاز بخش بهداشت و درمان نقش اساسی ایفا میکند. (آصف زاده، ۱۳۶۹،۱۷ ).
در تعریف دیگری که از بیمارستان آمده است که: بیمارستان یک محل اقامت است که مراقبتهای پزشکی کوتاهمدت و درازمدت را ارائه میدهد؛ که شامل خدمات مشاهدهای، تشخیصی، درمانی و باز توانی جهت اشخاص مبتلا یا مشکوک به بیماری یا جراحات و زایمان است و خدمات سرپایی بیماران را هم ممکن است ارائه بکند یا نکند. (پارک ۱۳۷۵، ۱۰۵ ).
تعریف عملیاتی: در این تحقیق از بین کلیه بیمارستانهای ملکی یا تحت پوشش سازمان تأمین اجتماعی در سطح تهران ۳ بیمارستان شهید لواسانی، لبافی نژاد و آیت اله کاشانی که ازنظر ویژگیهای آماری نسبتاً همگن هستند بهعنوان محیط پژوهش انتخاب گردیده که مسئولیت بستری، درمان و ترخیص بیماران را به عهدهدارند و در این راهبرد از کلیه کارکنان ستادی و درمانی بیمارستانها به فراخور نیاز بهره میگیرد.
۲-۳-۴ بیمارستانهای ملکی سازمان تأمین اجتماعی:
بیمارستانی است که تحت مالکیت سازمان تأمین اجتماعی بوده و مدیریت، اداره، تأمین کارکنان و سایر منابع به عهده این سازمان میباشد. در ضمن در این بیمارستانها کلیه خدمات ارائهشده به مراجعین تحت پوشش بیمه سازمان تأمین اجتماعی رایگان میباشد.
تعداد کارکنان سازمان تأمین اجتماعی اعم از کارکنان ستادی و شاغلین در شعب بیمهای و واحدهای درمانی سراسر کشور قریب به ۶۵ هزار نفر است که آر این تعداد بیش
از ۴۵ هزار نفر در واحدهای بخش درمان مستقیم مشغول به کار هستند. خدمات درمانی سازمان تأمین اجتماعی یکی از مهمترین تعهدات قانونی سازمان تأمین اجتماعی در قبال بیمهشدگان اصلی و تبعی، حمایت در برابر حوادث و بیماریها و حفظ سلامت آنان از طریق ارائه خدمات بهداشتی و درمانی موردنیاز در ۲ بخش درمان مستقیم و غیرمستقیم است. الف – بخش درمان مستقیم سازمان تأمین اجتماعی با ۷۲ بیمارستان تحت پوشش و ۲۸۲ درمانگاه و دی کلینیک و با کادرمانی بیش از ۴۵ هزار نفر، دومین تولیدکننده درمان پس از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. در بخش درمان مستقیم، جمعیت تحت پوشش درمان سازمان بهطور رایگان از خدمات مراکز درمانی متعلق به این سازمان بهرهمند میشوند. بیمهشدگان حرف و مشاغل آزاد مبلغی را بهعنوان فرانشیز میپردازند. ب – بخش درمان غیرمستقیم سازمان بخش دیگری از خدمات درمانی سازمان بهصورت خرید خدمات تشخیصی و درمانی از مؤسسات خصوصی و دولتی تأمین میشود. این خدمات باهدف تأمین نیاز بیمهشدگان و خانوادههای آنان و با پرداخت بخشی از هزینهها تحت عنوان فرانشیز یا سهم بیمهشده، ارائه میشود هماکنون سازمان تأمین اجتماعی در این عرصه با بیش از ۴۶ هزار پزشک و دندانپزشک و مراکز درمانی و دارویی و تشخیصی طرف قرارداد، بزرگترین خریدار خدمات درمان در کشور بهحساب میآید.: همچنین با توجه به اینکه تأمین اجتماعی دارای دو بخش بیمهای و درمانی است. اداره کل درمان تأمین اجتماعی استان تهران با برخورداری از ۸ هزار کارکنان بزرگترین اداره درمان کشور است و یکسوم امر درمان را بر عهده دارد.
۲-۳-۵ ) ادبیات و پیشینه تحقیق:
مروری بر مطالعات انجامشده:
در پژوهشی با عنوان تأثیر پیادهسازی مدیریت دانش در بیمارستانها: مطالعه اکتشافی در تایوان
در این مقاله مأموریت اساسی مدیریت دانش در حوزه خدمات درمانی را ارائه خدمات باکیفیت بالا و حل مشکلات اساسی در این حوزه با بهره گرفتن از دانش به ساری تخصصی افراد خبره بیان کرده است. همچنین بیان داشته است که بیمارستانهای مشابه سایر صنایع در هراندازهای که باشند باید یک دید نسبت به خلق، سازماندهی، توزیع و کاربرد دانش بهعنوان یک جنبه حیاتی از مدیریت فعالیتهای خود داشته باشند. در این مقاله بیشتر به جنبههای استراتژیک مدیریت دانش توجه شده است؛ و درنهایت پرسشهای تهیهشده در این تحقیق برای ۱۲۶ بیمارستان در تایوان ارسال و ۵۰ پرسشنامه عودت دادهشده است؛ که پس از پردازشهای آماری نتایج زیر بهدستآمده است:
۱ – منابع انسانی و زیرساخت فناوری اطلاعات و برنامهها تشویقی بهطور قابلتوجهی تحت تأثیر سه ویژگی دانش: صراحت، تنوع و ماهیت اختصاصی دانش میباشد.
۲ – بیمارستانها با تکیهبر اقدامات فنی بهعنوان یک وسیله استراتژیک برای مقابله با چالشهای حرفهای و مدیریتی برخورد میکنند.
۳ – تأکید بر استفاده از برنامههای فناوری اطلاعات در بیمارستان میتواند به همکاری مناسب بخش دانشگاه و بیمارستان منجر شود. ( ابیدی، سید سیبت رضا، ۲۰۰۱ ).
تابنده، سمانه، آبزری، مهدی، صالحی زاده، سعید (۱۳۹۰ ) در پژوهشی با عنوان سنجش میزان تأثیر عوامل مؤثر بر پیادهسازی مدیریت دانش از دیدگاه سرپرستاران و مدیران بیمارستانهای منتخب خصوصی شهر اصفهان: در این تحقیق اشارهشده که اجرای یک نظام مدیریت دانش در سازمان یک حرکت جمعی و سازمانی است که همه افراد در ردههای مختلف باید درگیر آن شوند. هدف از این پژوهش، شناسایی میزان تأثیر عوامل مؤثر ( استراتژیهای سازمان، فناوری اطلاعات، مدیریت منابع انسانی و ارتباطات فرا سازمانی ) بر پیادهسازی مدیریت دانش در بیمارستانهای خصوصی شهر اصفهان بوده است. روش تحقیق توصیفی – پیمایشی از گروه میدانی و از نوع کاربردی بود جامعه آماری ۱۴۲ نفر در سال ۱۳۸۹ بود که با بهره گرفتن از جدول تعداد نمونهها ۱۰۴ نفر به دست آمد و به شکل تصادفی طبقهای از جامعه موردنظر انتخاب گردید. ابزار جمع آوری پرسشنامه محقق ساخته با ۳۵ سؤال بسته بود که جهت سنجش روایی آن از روایی محتوا و صوری استفادهشده است.
یافتهها نشاندهنده این است که از میان عوامل مؤثر بر پیادهسازی مدیریت دانش تنها تأثیر عامل استراتژیهای سازمانی در بیمارستانهای خصوصی بالاتر از سطح متوسط بود و تأثیر عوامل بعدی کمتر از سطح متوسط بود. نتیجهگیری: استراتژیهای سازمانی بیمارستانهای منتخب خصوصی شهر اصفهان، نسبت به سه مؤلفه دیگر تحقیق، نقش بالاتری در پیادهسازی مدیریت دانش در این سازمان ایفا میکند و به پیادهسازی مدیریت دانش در آن ها کمک میکند.
فشارعملکرد درسازمان بر عملکرد سازمان تامین اجتماعی تاثیرگذاراست.
۱-۷)سوالات تحقیق :
سوال اصلی:
آیا هوش سازمانی بر عملکرد سازمان تاثیرگذاراست؟
سوالات فرعی:
آیا تصوراستراتژیک سازمان بر عملکرد سازمان تامین اجتماعی تاثیرگذاراست؟
آیا سرنوشت مشترک بر عملکرد درسازمان تامین اجتماعی تاثیرگذاراست؟
آیا میل به تغییر درسازمان بر عملکرد سازمان تامین اجتماعی تاثیرگذاراست؟
آیا وجود روحیه درسازمان بر عملکرد سازمان تامین اجتماعی تاثیرگذاراست؟
آیا وجود اتحاد درسازمان بر عملکرد سازمان تامین اجتماعی تاثیرگذاراست؟
آیاکاربرددانش درسازمان بر عملکرد سازمان تامین اجتماعی تاثیرگذاراست؟
آیا فشارعملکرد درسازمان بر عملکرد سازمان تامین اجتماعی تاثیرگذاراست؟
۱-۸) نوع تحقیق :
تحقیق حاضر با هدف بررسی تاثیرهوش سازمانی بر عملکرد شعبه ۱ سازمان تامین اجتماعی استان تهران به توصیف وضع موجود می پردازد. این پژوهش بر اساس اهداف کاربردی و بر حسب روش پژوهش توصیفی- پیمایشی است . در این پژوهش اطلاعات در جامعه هدف از طریق پرسشنامه جمع آوری شده است.. به منظور سنجش روایی پرسشنامه ازروایی صوری و برای سنجش پایایی از روش ضریب الفای کرونباخ استفاده شده است .
۱-۹) استفاده کنندگان از نتایج تحقیق:
استفاده کنندگان از نتایج حاصل از این تحقیق سازمانهای خصوصی و دولتی می باشند .
۱-۱۰)جامعه آماری :
جامعه آماری این پژوهش کارکنا ن شعبه ۱ سازمان تامین اجتماعی استان تهران است که تعداد آنها ۱۲۰ نفرمی باشند. به منظور افزایش اثر بخشی و تسهیل در امر نمونه گیری داده های مورد نیاز با بهره گرفتن از روش نمونه گیری تصادفی با بهره گرفتن از دو پرسشنامه در سطح شعبه جمع آوری شده است .
۱-۱۱) نمونه آماری :
نمونه پژوهش حاضر برابر ۳۹ نفر می باشد که با توزیع پرسشنامه بین ۳۹ نفر داده های لازم برای پژوهش گرد آوری گردید .
۱-۱۲) روش گرد آوری داده ها :
برای گرد آوری داده ها و اندازه گیری متغیر ها از پرسشنامه استاندارد هوش سازمانی کارل البرخت و پرسشنامه عملکرد سازمانی در قالب مقیاس ۵ رتبه ای لیکرت ۱= کاملا موافق تا ۵=کاملا مخالف) تنظیم شده و توسط تمونه مورد نظر پاسخ داده شده است .
۱-۱۳) تجزیه و تحلیل داده ها :
برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS 16.0 استفاده شده است.
۱-۱۴) تعریف متغیر ها :
هو ه هوش سازمانی:
هوه هوش سازمانی مفهومی جدید در عرصه ی ادبیات مدیریتی و قرن بیست و یکم محسوب می باشد . کارل آلبرخت این مفهوم را این گونه تعریف می کند :
«هوش سازمانی استعداد و ظرفیت یک سازمان در حرکت قدرت ذهنی اش و تمرکز این قدرت ذهنی در تحقق اهداف سازمانی اش می باشد . وی هوش سازمانی را به هفت بعد چشم انداز استراتژیک ، سرنوشت مشترک ، میل به تغییر ، روحیه ، اتحاد و توافق ، کاربرد دانش و فشار عملکرد تقسیم می کند (نسبی،۱۳۸۷).
ت ی ماتسودای ژاپنی که یکی از پدیدآورندگان نظریه ی هوش سازمانی است ، هوش سازمانی را مرکب از دو عامل هوش انسانی و هوش ماشینی می داند . او معتقد است هوش سازمانی دارای دو جزء اساسی یکی فرایند و دیگری محصول است (ماتسودا،۱۹۹۳).
تعریف عملکرد:
عملکرد در لغت یعنی حالت یا کیفیت کارکرد. بنابراین، عملکرد سازمانی یک سازه ی کلی است که بر چگونگی انجام عملیات سازمانی اشاره دارد. معروف ترین تعریف عملکرد توسط نیلی و همکاران ( ۲۰۰۲:۸) ارائه شده است: (( فرایند تبیین کیفیت اثربخشی و کارایی اقدامات گذشته)). طبق این تعریف، عملکرد به دو جزء تقسیم می شود: ۱) کارایی که توصیف کننده ی چگونگی استفاده سازمان از منابع در تولید خدمات یا محصولات است، یعنی رابطه بین ترکیب واقعی و مطلوب دروندادها برای تولید بروندادهای معین؛ و ۲) اثربخشی که توصیف کننده ی درجه ی نیل به اهداف سازمانی است.
۱-۱۵) ساز ماندهی و چگونگی ارتباط مباحث :
تحقیق حاضر مبتنی بر ۵ فصل است که به شرح زیر می باشد :
فصل اول : شامل کلیات تحقیق است که در آن به اهمیت و ضرورت تحقیق ، سوالات و فرضیه های پژوهش اشاره می شود .
فصل دوم : شامل ادبیات موضوعی تحقیق در مورد هوش سازمانی و عملکرد سازمان می باشد .
فصل سوم : در مورد روش های تحقیق پژوهش حاضر است که در آن به جامعه آماری روش نمونه گیری ، حجم نمونه روش ها و فنون آماری پرداخته می شود .
فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده به وسیله پرسشنامه و آزمون فرضیات تحقیق است .
فصل پنجم : شامل بیان نتایج و ارائه پیشنهاداتی بر اساس یافته های تحقیق است .
فصل دوم
مروری بر ادبیات تحقیق
λA , λC , λD ≥ ۰
هر جوابی که برای رابطه فوق به دست آید، متناظر با یکی از نقاط روی پاره خط B‘ B'’ خواهد بود. اما نقطه B‘، متناظر با پاسخی است که حداقل δ را داشته باشد. بنابراین، شعاع پایداری واحد متناظر با نقطه B از حداقل کردن جواب دستگاه فوق حاصل می شود. لذا وقتی:
n تعداد واحد های کارا ، j اندیس واحد های کارا و واحد کارای صفر، واحد تحت بررسی برای سنجش شعاع پایداری است، پس پاسخ مدل زیر شعاع پایداری را نشان می دهد:
min δ, subject to:
S.t: x0 + δ =
y0 - δ =
λj ≥ ۰ (j=1,….n, j≠۰)
تفاوت های اساسی که بین موضوع شعاع پایداری و حاشیه امنیت کارایی به عنوان یک مفهوم کاملاً بدیع وجود دارد در بخش ۳-۹ آمده است.
فصل سوم
طراحی مدل ریاضی
روش شناسی تحقیق
۳-۱ مقدمه
همان طور که در فصل پیش گفته شد تحلیل پوششی داده ها به عنوان یک تکنیک نسبتاً جدید قادر است کارایی واحد های همگن را با هم مقایسه کند. در این میان واحدهایی که میزان کارایی آن ها برابر ۱۰۰ درصد می شود به عنوان واحد های نسبی کارآمد[۵۱] معرفی می شوند و به همین ترتیب واحد هایی که کارایی آنها کمتر از ۱۰۰ درصد باشد به عنوان واحدهای غیر کارآمد[۵۲] محسوب می شوند(آریا نژاد،سجادی، ۱۳۸۵) بدیهی است که پس از رتبه بندی کارایی، هر کدام از واحدها
می توانند با بهبود عملکرد خود، از طریق کاهش ورودی ها یا افزایش خروجی ها و یا ترکیبی از این دو، رتبه بندی صورت گرفته را بر هم زنند. موضوع مهمی که در دنیای رقابتی امروز از اهمیت خاصی برخوردار می باشد برهم خوردن ترتیب رتبه بندی کارایی، ناشی از تاثیر بهبود عملکرد یک واحد بر میزان کارایی واحدی دیگر است.
گاهی ممکن است یک واحد تصمیم گیرنده هیچگونه افت عملکرد نداشته و یا حتی عملکرد خود را نیز بهبود هم داده باشد اما تحت تاثیر عملکرد سایر واحدها، کارایی کمتری را احراز کند و یا از بین واحدهای کارآمد به دسته واحدهای نا کارآمد تنزل یابد. آنچه در این فصل به آن پرداخته می شود معرفی یک پارامتر جدید است تحت عنوان ” حاشیه امنیت کارایی “[۵۳] که می تواند چنین وضعیتی را مورد ارزیابی و سنجش قرار دهد.
در این فصل برای محاسبه حاشیه امنیت کارایی، ابتدا یک الگوریتم مناسب، سپس مدلی ریاضی برای واحدهایی که یک ورودی با دو خروجی و یا یک خروجی با دو ورودی دارند و نهایتاً مدلی ریاضی برای واحدهایی با چندین ورودی و چندین خروجی ارائه می شود که می توان به کمک آنها حاشیه امنیت کارایی هر واحد را نسبت به سایر واحدها سنجید.
۳- ۲ معرفی مفهوم جدید: حاشیه امنیت کارایی
از خصوصیات جوامع کنونی، محدود بودن منابع مورد استفاده سازمانها از یک طرف و امتیازات ناشی از خروجی های باارزشتر از سوی دیگر است این امر موجب شده تا رقابت بین واحدهای تصمیمگیرنده روز به روز بیشتر و پیچیدهتر گردد. این رقابت به خصوص در کشورهایی که تلاش در جهت خصوصیسازی و خیز برداشتن برای توسعه بیشتر را سرلوحه خود قرار دادهاند بیش از سایر کشورها نمود پیدا کرده است. سازمانها اگرچه برای در اختیار داشتن سهم بیشتر بازار به افزایش کارایی خود میاندیشند، اما هیچگاه نباید بابت از دست دادن جایگاه کارایی نسبی خود، از تغییرات کارایی سایر سازمانهای رقیب، بخصوص آنهایی که در تولید استراتژی مشابه دارند، غافل بمانند. حتی واحدهای درونی یک سازمان با هر نوع ارتباطی که با هم داشته باشند، از آنجا که دارای مدیریت مستقلی هستند، همچنان این رقابت را احساس میکنند.
طبیعی است که کارایی هر واحدی به وسیله نسبت ارزش خروجی به ارزش ورودی همان واحد اندازه گیری میشود. با این نگرش، هر واحد تصمیمگیری سعی در افزایش خروجی ها و کاهش ورودیهای خود دارد؛ اما هرگاه این تلاش تحت تأثیر عوامل غیرقابل کنترل قرار گیرد موضوع را پیچیده میسازد. بهبود عملکرد هر واحدی برای سایر واحدها امری غیر قابل کنترل محسوب می شود.
هر واحد هر چه در افزایش کارایی خود کوشا باشد، با افزایش کارایی سایر واحدها به خصوص آنهایی که استراتژی مشابه یا نزدیک با او دارند دچار افت کارایی نسبی میشود. لذا چنین واحدی، همواره مراقب تغییرات کارایی سایر واحدها خواهد بود و این امر میتواند رقابت موجود را جدیتر و پیچیدهتر سازد.
در دنیای رقابتی امروز همواره واحد های ناکارا به دنبال ارتقاء کارایی خود و واحدهای کارا حداقل در تلاش برای حفظ جایگاه خویش هستند. تهدیدی که از سوی واحدهای رقیب وجود دارد نگران کننده است. هر واحدی با این سئوال مواجه است که آیا تلاش وی برای بهبود عملکرد نهایتاً جایگاه او را در رتبه بندی کارایی واحد ها بهتر می کند؟ تهدیدی که از سوی واحدهای رقیب وجود دارد تا چه اندازه تلاش او را برای ارتقاء کارایی خنثی می سازد؟ حاشیه امنیت او برای حفظ کارایی خود چقدر است؟ پارامتری که پاسخگوی این سئوال است توسط محقق “حاشیه امنیت کارایی (ESM) “ نام گذاری شده و به صورت زیر تعریف می شود:
حاشیه امنیت کارایی واحدi نسبت به واحدj عبارت است از حداکثر میزان بهبود عملکرد واحد j به طوری که کارایی واحد i کاهش نیابد.
این پارامتر را می توان در چهار حالت مختلف در نظر گرفت:
الف) حاشیه امنیت کارایی یک واحد کارا نسبت به یک واحد ناکارا
ب) حاشیه امنیت کارایی یک واحد کارا نسبت به یک واحد کارای دیگر
ج) حاشیه امنیت کارایی یک واحد ناکارا نسبت به یک واحد کارا
د) حاشیه امنیت کارایی یک واحد ناکارا نسبت به یک واحد ناکارای دیگر
چنانچه از تعریف فوق آشکار است، حاشیه امنیت کارایی به طور نسبی محاسبه و سنجیده می شود اما، آنچه مهم تر به نظر می رسد اینست که یک واحد خاص بتواند نزدیکترین تهدید خود را شناسایی کرده و بداند کدام واحد کارایی او را بیشتر مورد تهدید قرار می دهد. بر این اساس می توان
” حاشیه امنیت مطلق کارایی”[۵۴] را به صورت زیر تعریف کرد:
حاشیه امنیت مطلق کارایی یک واحد تصمیم گیری مساوی است باکمینه حاشیه امنیت کارایی آن واحد نسبت به سایر واحدها.
۳-۳ تبیین حاشیه امنیت کارایی
فرض بر اینست که کارایی واحد های تصمیمگیری A,B,C,D,E به کمک یکی از مدلهای تحلیل پوششی داده ها محاسبه و واحدهای کارا و ناکارا مشخص شده است. چنانچه واحدهای A,B,C,D عملکرد خود را ثابت نگهداشته و هیچگونه بهبود یا افت عملکرد در این واحدها مشاهده نشود اما واحد ناکارای E عملکرد خود را از طریق افزایش در خروجی ها و ثابت نگهداشتن ورودی ها یا از طریق ثابت نگهداشتن خروجی ها و کاهش ورودی ها بهبود بخشد، با حل دوباره مدل DEA میتوان کارایی واحدها را مجدداً بدست آورد. در جواب بدست آمده ، در حالی که کارایی واحد E حتما ارتقاء مییابد، دو حالت زیر قابل تصور است:
الف) مرز کارا ثابت بوده و کارایی سایر واحد ها بدون تغییر باقی می ماند.
ب) مرز کارا تغییر یافته و کارایی برخی یا همه واحد ها کاهش می یابد.
اگر چه عملکرد همه واحد های تصمیم گیری به جز واحد E ثابت فرض شده اما بروز یکی از حالات فوق محتمل است. زیرا کارایی بدست آمده از روش DEA یک کارایی نسبی بوده و بدیهی است که افزایش کارایی یک واحد میتواند در تغییر کارایی واحدهای دیگر (به خصوص واحدهایی با استراتژی مشابه[۵۵] یا نزدیک) مؤثر باشد. حتی ممکن است سایر واحدها نیز بهبود عملکرد داشته باشند اما به میزانی کمتر از بهبود عملکردی که در واحد E رخ داده. در چنین حالتی نیز وقوع یکی از پیشامد های الف یا ب محتمل است.
برای تشریح موضوع، مدل یک ورودی – دو خروجی، مطابق با شکل ۳-۱ که در آن، چهار واحد A، B، C و D، مرز کارا را تشکیل می دهند مد نظر است:
کلاغ گفت: «خیلی ناراحتم که باید این خبر را به تو بدهم، اما چه کنم که مأمورم و معذور! امروز ظهر…» (همان: ۶)
اما تنها یکبار حیوانات از جار زندنش، دچار رعب و وحشت نمیشوند؛ وقتی که آمده است خبر غرق شدن شیر را اعلام کند:
«کلاغ جارچی هم اهالی جنگل را خبر کرد. همان روز جشن گرفتند.» (همان: ۱۲).
ب. دستهای دیگر از شخصیتهای فرعی اثر حاضر، مأموران غذا هستند که وظیفه دارند، غذای شیر را برای او ببرند. نویسنده در جایی به نام و مأموریت آن ها اشاره میکند (شخصیتپردازی مستقیم):
«روزها یکییکی میگذشت. تا اینکه نوبت خرگوش سفید رسید. صبح زود کلاغ جارچی به همراه مأموران غذای شیر یعنی گوریل، گاو وحشی و میمون به لانهی خرگوش رفتند.» (همان:)
آن ها نیز از کوتاهی در مأموریت خود و دیر شدن وقت ناهار شیر، میترسند. این مورد وقتی آشکار میشود که خرگوش به آن ها میگوید فکری به ذهنش رسیده است (شخصیتپردازی غیرمستقیم):
گوریل گفت: «چه فکری؟ زود بگو که دارد دیر میشود!» گاو وحشی گفت: «اگر ناهارش دیر برسد واویلا. آن وقت خبر بیار و معرکه بار کن!». (همان: ۹)
ج. دستهی دیگر، حیواناتی هستند که به نمایندگی از بقیهی حیوانات نزد شیر میروند و پیشنهاد میدهند، هر روز غذایی برای او میفرستند تا از شکار ناگهانی آن ها خودداری کند. تصاویر کتاب نیز این صحنه را به خوبی ترسیم کرده است. نویسنده به اسامی آن ها اشاره میکند (شخصیتپردازی مستقیم):
«روز بعد گوزن، آهو و لاکپشت با ترس و لرز پیش شیر رفتند و فکرشان را برای او گفتند.» (همان: ۵)
در واقع، طراح اصلی این نقشه، لاکپشت است (شخصیتپردازی غیرمستقیم):
«دست آخر لاکپشت پیر گفت: «اگر قرار بگذاریم خودمان روزی یک شکار برای شیر بفرستیم، او دیگر کاری به حیوانات نخواهد داشت و هر لحظه و هر جا به جان ما نمیافتد.» (همان: ۲).
د. و سرانجام خانوادهی خرگوش، یعنی زن و فرزندان او: نویسنده با ترسیم روابط عاطفی میان این خانواده که اکنون قرار است سرپرستشان، شکار شیر شود، احساسات مخاطب را برانگیخته و جانبداری او از حیوانات و به ویژه خرگوش را بیشتر میکند (شخصیتپردازی مستقیم و غیرمستقیم):
«خرگوش زن و بچههایش را بوسید و از آن ها خداحافظی کرد. خرگوش به زنش گفت: «مواظب بچهها باش. چه میشود کرد. امان از دست سرنوشت.» زنش که مثل ابر بهاری گریه میکرد گفت: «چه سرنوشتی؟ چند بار گفتم بیا از این جنگل برویم همین امروز و فرداست که نوبت تو برسد اما گوش ندادی!» بعد او را تا نیمههای راه بدرقه کرد و گفت: «برایت دعا میکنم.» (همان: ۶)
علاوه بر این موارد، تصاویر نیز شخصیتهای دیگری را نشان میدهد؛ به عنوان مثال در دورهی آرامش نسبی که خود حیوانات، غذای شیر را میفرستند، طراح در صحنهای غذای شیر، یعنی الاغی را ترسیم میکند که به حالت ستان افتاده است و دارد از ترس قالب تهی میکند و یا در جایی دیگر پرندگان، سنجابها و میمونی دیده میشود که بدون ترس بر سر و یال شیر نشسته و شادی میکنند.
اما شخصیت اصلی داستان، خرگوش است که با تدبیر، شیر را به هلاکت میرساند. نویسنده در پرداخت شخصیت او از دو روش مستقیم و غیرمستقیم بهره گرفته است:
«مأموران غذا خرگوش را بردند. توی راه خرگوش شروع کرد به فکر کردن. او با خودش گفت: «دعا کردن و زار زدن دردی را دوا نمیکند. باید عقلم را به کار بیندازم. اینطور شاید چارهای به نظرم برسد.» او همینطور که جلو میرفت و اطرافش را نگاه میکرد یکدفعه چشمش به چاه بزرگ وسط جنگل افتاد. فکری به ذهنش رسید.» (همان: ۸)
«دوستان من فکری به ذهنم رسیده است اگر نقشهام بگیرد برای همیشه از دست این شیر درنده خلاص میشویم!».» (همان:)
شیر شخصیت مخالف خرگوش را شکل میدهد که با بیرحمی، حیوانات را شکار میکند. نویسنده شخصیت او را به خوبی ترسیم میکند (مستقیم):
«سلطان جدید وحشی و درنده بود و همیشه در فکر دریدن حیوانات بود. به هیچ حیوانی رحم نمیکرد حتی به بچههای حیوانات» (همان: ۲)
غرور او که نمیتواند رقیبی دیگر را تحمل کند، در ضمن گفتوگویش با خرگوش نمایان میشود (شخصیتپردازی غیرمستقیم):
«شیر گفت: «یک شیر دیگر؟! غلط کرده! برویم نشانش بده. میخواهم حسابش را کف دستش بگذارم.» (همان: ۱۰)
میتوان یک شخصیت فرعی دیگر نیز به داستان افزود و آن شیری است که ساختهی ذهن خرگوش است و در چاه زندگی میکند، یعنی همان انعکاس تصویر شیر در آب، که او را از پا در میآورد.
بازنویس در اثر حاضر از شیری یاد میکند که در حکایت مأخذ نشانی از او نیست:
«از روزی که سلطانشان مرد و شیر دیگری سلطان شد، یک روز خوش ندیدند» (همان: ۲)
- سبک و زبان
از عواملی که باعث شده است متن حاضر با حکایت مأخذ تفاوتی چشمگیر داشته باشد، تغییرات زبانی است.
بازنویس به منظور توجه به درک و فهم مخاطب، داستان را به زبان ساده نقل کرده است که از اصطلاحات کوچه و بازاری و ضربالمثل خالی نیست:
«اُوم… فکر بدی نیست!…» (همان: ۵)
«خیلی ناراحتم که باید این خبر را به تو بدهم اما چه کنم که مأمورم و معذور!… » (همان:۶)
«مواظب بچهها باش. چه میشود کرد. امان از دست سرنوشت.» (همان: ۶)
«گاو وحشی گفت: «اگر ناهارش دیر برسد واویلا. آن وقت خر بیار و معرکه بار کن!» (همان: ۹)
«پس تا حالا کدام گوری بودی.» (همان: ۱۰)
«اما ای دل غافل. چشمتان روز بد نبیند…» (همان: ۱۰)
گاه نمونهای از تشبیه در
این اثر دیده میشود:
«زنش که مثل ابر بهاری گریه میکرد گفت…» (همان: ۶)
بازنویس از قواعد دستوری سرپیچی نکرده است و حذف، تکرارهای ملالانگیز و تعابیر اشتباه، در کلام او مشاهده نمیشود.
- درونمایه
به کارگیری حیله و تدبیر در مواقعی که قدرت تأثیرگذار نیست، درونمایهی دو متن است؛ با این تفاوت که بر خلاف اثر حاضر نویسندهی کلیله و دمنه، آشکارا به این مطلب اشاره میکند.:
«… چه کمین غدر که از مأمن گشایند جای گیرتر افتد، چنانکه خرگوش به حیلت شیر را هلاک کرد.» (همان: ۸۶)
- صحنهپردازی
بازنویس مکان اثر حاضر را جنگلی سرسبز و خرم میداند:
۱ – ۵/۰گامبین(ماسه ریز) ۶۵/۰
(رس نرم) ۶۶/۰
(رس) ۵۵/۰کوئین (۱۹۸۵)ماسه لای دار ۶۵/۰
ماسه رس دار ۵/۰ون ایمپ (۱۹۸۹)
اسلوکمب (۱۹۹۳) رابطه بین عمق مؤثر بهسازی و شدت انرژی را بصورت غیرخطی ارائه کرد. معادله بهترین منحنی برای داده های شکل (۲-۱۶) بصورت زیر است [۲۱]:
(۲-۳)
این رابطه دارای ضریب همبستگی ۹/۰ بوده و نشان دهندهی همبستگی خوب این داده ها است. تحقیقات بعدی او نشان داد که منحنی مربوطه به خصوصیات سفتی و یا دانسیته خاک نیز وابسته است. بطوریکه در شکل (۲-۱۷) در محدوده یکی برای خاکهای سست یا ضعیف و دیگری برای خاکهای سفت یا متراکم ارائه نمود [۴].
شکل (۲-۱۶) ارتباط بین عمق مؤثر بهسازی و ریشه دوم انرژی سقوط برای پروژه های انجام شده
شکل(۲-۱۷) رابطه بین عمق مؤثر بهسازی و ریشه دوم انرژی سقوط
لوکاس (۱۹۸۶) معتقد است که افزایش تعداد دفعات کوبش در یک نقطه باعث متراکم شدن مصالح میگردد اما عمق بهسازی را افزایش نمیدهد [۸].
۲-۱۰ توزیع تنش در اثر ضربه
هنگامی که وزنهای به جرم m از ارتفاع H سقوط آزاد میکند، با فرض ناچیز گرفتن مقاومت هوا تمام انرژی پتانسیلی که به هنگام بالا بردن وزنه در آن ذخیره شده به انرژی جنبشی تبدیل میشود. بنابراین در لحظه برخورد با زمین انرژی پتانسیل برابر انرژی جنبشی است.
(۲-۴)
(۲-۵)
(۲-۶)
در روابط بالا، g شتاب ثقل زمین، Ek و Ep انرژی پتانسیل و جنبشی، m جرم وزنه، H ارتفاع سقوط وزنه و V0 سرعت وزنه در لحظه برخورد با زمین است.
همانطور که در شکل (۲-۱۸) نشان داده شده است وزنه در اثر برخورد به زمین، داخل زمین فرو رفته و بعد از گذشت زمان کوتاهی (tf) سرعت آن به صفر میرسد و متوقف میشود [۲۲].
شکل (۲-۱۸) نفوذ وزنه در اثر ضربه
تغییر اندازه حرکت وزنه در اثر نفوذ به داخل زمین mV0 بوده و معادل نیرویی است که در این مدت زمان باعث تغییر اندازه حرکت شده است [۲۲].
(۲-۷)
در رابطه (۲-۷) F(t) نیروی ضربه در لحظه t، tf مدت زمان میرایی ضربه (زمانی که وزنه متوقف میشود)، m جرم وزنه و V0 سرعت در لحظه برخورد میباشد.
تغییرات نیرو با زمان هنگام نفوذ وزنه مانند شکل (۲-۱۸ الف) است. در این شکل سطح زیر منحنی برابر تغییر اندازه حرکت وزنه است. بر اساس قانون دوم نیوتن در حرکت رابطه زیر نتیجه میشود:
(۲-۸)
(۲-۹)
در رابطه (۲-۹)، a(t) شتاب وزنه در لحظه t میباشد. این رابطه سطح زیر منحنی شتاب-زمان را نشان میدهد (شکل ۲-۱۸ ب) [۲۲]. با توجه به رابطه بالا، تغییرات a(t) از صفر تا t، برابر سرعت کند شوندهی وزنه درون زمین است لذا سرعت در هر لحظه V(t) برابر است با:
(۲-۱۰)
اگر میزان نفوذ نهایی وزنه در اثر برخورد با سطح زمین P باشد با بهره گرفتن از رابطه (۴-۱۱) مقدار آن برابر است با:
(۲-۱۱)
سطح زیر منحنی در شکل (۲-۱۸ ج) معادل میزان نفوذ (P) است که در واقع بخشی از V0tf میباشد.