۲-۳-۱۰- شرایط ایجاد خلاقیت و نوآوری:
۱- فضای خلاق :
مدیریت باید همیشه آماده شنیدن ایده های جدید از هرکس در سازمان باشد. در واقع سازمان باید در جستجوی اینگونه فکرها باشد. به کارگیری،سیستم مدیریت استعداد، ابزار موثری در سازمان به شمار می رود. مدیران با بـه کارگیری این ابزار می توانند مهارتهای کارکنان مستعد را به طرز صحیحی گسترش دهند. ممکن است شما باافراد مستعد زیادی برخورد کنید، که در سازمانی مشغول بکارند ولی نمی توانند نتایج قابل توجهی تولید کنند. این به خاطر فقدان سیستم مدیریت استعداد مناسب روی می دهد. ۲-دادن وقت برای خلاقیت:

موسسات برای این منظور می توانند شرایط خاصی را برای کارکنان مهیا سازند.
۳-برقراری سیستم پیشنهادات :
یکی از روش های ترغیب خلاقیت برقراری سیستم دریافت پیشنهادات است بدین ترتیب روشی برای ارائه پیشنهادات فراهم می شود( آقایی، ۱۳۸۵).
۴-ایجاد واحد مخصوص خلاقیت:
گاهی گروه خاصی از کارکنان برای نوآوری و خلاقیت استخدام می شوند و در بعضی از سازمانها این گروه را واحد تحقیق و توسعه می نامند. این گونه واحدها وقتشان را صرف یافتن ایده های جدید برای ارائه خدمات یا ساختن محصول، فناوری می کنند و گاهی تحقیق محض انجام می دهند(همان).
۲-۳-۱۱- روش های افزایش خلاقیت:
کسب تجربه با دقت در جزئیات و ایجاد پرسشهای زیاد، در مورد نحوه انجام کار ها و محیط اطراف و نیز مطالعه، گوش دادن و خوب دیدن ، مسافرت، تماسهای شخصی بویژه با کودکان و تغذیه و تهییج تصور بازیهای فکری مانند: حل معما و جدول، بازی شطرنج، مسابقه بیست سؤالی
سرگرمی ها و هنر های زیبا در قالب کارهای دستی، نقاشی، مجسمه سازی، نواختن موسیقی
مطالعه و خواندن بیوگرافی انسانهای موفق، مطالعه کتب تخصصی و عمومی
نویسندگی و نوشتن آنچه به اندیشه می آید.
تمرین در حل خلاق مسائل (تدبیر برای حل مسائل مشخص حقیقی)
کار گروهی با رعایت قواعد آن
در پیرامون و محیط کار خود اشیاء گوناگون داشته باشید.
خود را در نقش یک « تولید» تصور کنید و نقش آن تولید رابازی کنید.
به طبیعت نگاه کنید و الهام بگیرید.
تمام فرضیات خود را به شکل پرسش مطرح کنید( حسینی، ۱۳۸۶).
۲-۳-۱۲- مدیریت تقویت خلاقیت در سازمان:
وضعی را بوجود آورید، که افراد پدیده تغییر را بپذیرند(همکاری با مدیر در هنگام تصمیم گیری مدیر، به خطر نیافتادن امنیت شغلی با اجرای تغییر).
نظرات و عقاید جدید را تقویت کنید (گوش دادن با علاقه به نظرات کارکنان ، اجرا نمودن نظرات مناسب و گزارش به بالا دستان).
اجازه دهید افراد روابط متقابل با هم داشته باشند (رد و بدل شدن اطلاعات مفید بین کارکنان و اعضای گروه ها).
در برابر شکستها شکیبا باشید (ایده های ناموفق را تجربه کنید).
هدفها را بصورت مشخص تعیین کنید و برای تأمین آنها به اعضاء آزادی عمل بدهید.
برای افراد خلاق و سخت کوش ارزش قائل شوید (پرداخت پاداش مناسب برای خلاقیت).
فضای محرک خلاقیت را در سازمان ایجاد کنید و همیشه آماده شنیدن ایده ها و پیشنهاد ها باشید.
دادن وقت برای خلاقیت (ایجاد واحد مخصوص خلاقیت)
ایجاد برقراری نظام پیشنهاد هادات( خادم حسینی، ۱۳۸۶).
۲-۴- بخش چهارم: پیشینه تجربی
۲-۴-۱- تحقیقات انجام شده مرتبط با پژوهش در داخل کشور
- سید جوادین، عابدی، یزدانی و پورولی(۱۳۹۲)، به بررسی نقش میانجی اعتماد و تعهد سازمانی در رابطه بین عدالت سازمانی و رفتارهای شهروندی سازمانی در بیمارستان ها پرداخته شد. نتایج پژوهش نشان داد که تعهد سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی اثر مثبتی وجود داشت، همچنین اعتماد سازمانی بر رفتارهی شهروندی سازمانی اثر مثبتی وجود داشت.
- آغاز و نگین تاجی(۱۳۹۲)، در تحقیقی با هدف « اعتماد درون سازمانی: عاملی کلیدی در جهت تسهیم واقعی دانش» فرضیه های این پژوهش با بهره گرفتن از پرسشنامه در خبرگزاری ایسنا که اکثر کارکنان آن را نیروی کار دانشی و متخصصین تشکیل می دهند به آزمون گذارده شده اند. براساس نتایج این پژوهش، اعتماد درون سازمانی بر رفتارهای تسهیم دانش درون واحدی و میان واحدی مؤثر است. البته شدت این رابطه درباره تسهیم دانش خود را با اعضای شایسته تر واحد خود تسهیم کنند، اما از اینکه دانش خود را در اختیار اعضای سایر واحدها بگذارند چندان هراسی ندارند. نکته مهم این بود که افراد با سابقه مدیریتیبیشتر کمتر تمایل به در اختیار دیگران گذاشتن دانش خود داشتند.
ـ مایل افشار، رجب زاده و معمارپور(۱۳۹۱)، تحقیقی با عنوان:« بررسی ارتباط بین رفتار شهروندی سازمانی و بهره وری نیروی انسانی از دیدگاه کارکنان در بیمارستان های آموزشی شهر تهران» انجام داده اند. جامعه آماری تحقیق کلیه کارکنان بیمارستان های علوم پزشکی شهید بهشتی و تهران می باشند که از بین آنها ۴۲۹ نفر به روش تصادفی ساده انتخاب شد. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه است، که داده های آن از آزمون های همبستگی اسپیرمن و رگرسیون تجزیه و تحلیل گردید.نتایج پژوهش نشان داد که از نظر کارکنان بیمارستان های مورد مطالعه بین رفتار شهروندی سازمانی و بهره وری نیروی انسانی کارکنان رابطه معنی دار وجود دارد.
ـ مظلومی، ناصحی فر و احسان فر(۱۳۹۱)، تحقیقی با عنوان:« بررسی رابطه رهبری تحول آفرین و خلاقیت و نوآوری سازمانی در شرکت های خصوصی بیمه در ایران»انجام داده اند. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و از نظر بررسی فرضیات تحقیق همبستگی می باشد، جامعه آماری آن شامل کلیه مدیران ارشد شرکت های خصوصی بیمه بود، و تعداد ۱۳۸ نفر به روش تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب و از طریق پرسشنامه داده ها را از نمونه مورد نظر جمع آوری کردند. داده ها را از طریق روش تحلیل عاملی تأییدی و مدل معادلات ساختاری تحلیل شدند. یافته های این پژوهش نشان داد که رابطه ای مثبت بین رهبری تحول آفرین و نوآوری سازمانی وجود داشت و متغیر خلاقیت سازمانی در این میان نقش میانجی دارد.
ـ ضرغامی، جعفری و اخوان(۱۳۹۰)، تحقیقی با عنوان:« بررسی رابطه بین خلاقیت و انگیزه افراد برای نوآوری در سازمان های پژوهشی: مطالعه موردی در پژوهشکده پردازش هوشمند علائم» پرداختند. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و از نظر بررسی فرضیات تحقیق همبستگی می باشد، جامعه آماری آن شامل کلیه کارمندان سازمان های پژوهشی بود، و تعداد ۲۴۵ نفر به روش تصادفی ساده به عنوان نمونه انتخاب و از طریق پرسشنامه داده ها را از نمونه مورد نظر جمع آوری کردند. داده ها را از طریق آزمون های همبستگی پیرسون تحلیل شدند. نتایج نشان داد که ارتباط معناداری بین میزان خلاقیت و انگیزه به کارگیری نوآوری در افراد وجود دارد. همچنین ارتباط این دو عامل با ویژگی های فردی، میزان مشارکت در پروژه های نوآورانه و تعداد جلسات شرکت در کارگاه آموزشی تفکر خلاق برگذار شده در پژوهشکده سنجیده شده است.
ـ هویدا، سیادت، آقابابایی و رحیمی(۱۳۹۰)، تحقیقی با عنوان:« بررسی رابطه بین راهبردهای رفتار محور خود- رهبری و خلاقیت اعضای هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت تهران» پرداختند. در یک تحقیق توصیفی از نوع همبستگی در دانشگاه علم و صنعت در سال تحصیلی ۸۹-۱۳۸۸ تعداد ۱۱۹ نفر را به عنوان نمونه انتخاب کردند و از طریق پرسشنامه های خلاقیت رندسیپ و پرسشنامه راهبردهای رفتار خود رهبری داده ها جمع آوری شدند و از طریق آزمون های همبستگی پیرسون تحلیل آنها انجام گرفت. یافته های تحقیق نشان داد که بین راهبردهای رفتار محور خود رهبری با خلاقیت رابطه مثبت وجود دارد.
- دانایی فرد، خائف الهی و حسینی(۱۳۹۰)، در پژوهشی با هدف بررسی« تأملی بر ارتقاء تسهیم دانش در پرتو رفتار شهروندی سازمانی» این پژوهش که در وزارت مسکن و شهرسازی و وزارت خانه راه و ترابری انجام شد؛ جامعه آماری آن شامل، ۶۶۲ نفر و نمونه ای به تعداد ۲۴۸ نفر انجام شد؛ از طریق آزمون همبستگی پیرسون، رگرسیون خطی و تی مستقل داده های جمع آوری شده تحلیل شدند. و نتایج حاکی از ارتباط معنی دار بین رفتارشهروندی و ابعاد آن(بجز جوانمردی) و تسهیم دانش وجود داشت. نتایج رگرسیون نیزنشان داد که؛ متغیر مستقل(رفتارشهروندی) ۴/۱۸% از واریانس تسهیم دانش را پیش بینی کرد، و تفاوت معنی داری بین وزارت خانه های مورد پژوهش از نظر رفتار شهروندی و تسهیم دانش وجود نداشت.
- احمدی، ایرانیان و پارسانژاد(۱۳۹۰)، به بررسی رابطه خلاقیت سازمانی و رضایت شغلی با استرس شغلی در بین کارکنان سازمان جهاد کشاورزی استان فارس پرداخته است. یافته های این پژوهش نشان داد که رابطه ای مثبت بین خلاقیت سازمانی و رضایت شغلی وجود داشت اما یا استرس شغلی رابطه ای منفی داشتند.
- مصطفی نژاد، کریمی و حسنی( ۱۳۹۰)، در پژوهشی به بررسی رابطه بین خلاقیت و رفتار شهروندی سازمانی با کارآفرینی در بین معلمان دوره ابتدایی شهرستان پیرانشهر پرداختند. نتایج تحلیل آنها نشان داد که بین متغیر های خلاقیت و کارآفرینی ارتباط معنی داری وجود داشت. همچنین بین متغیر های رفتار شهروندی سازمانی و کارآفرینی نیز ارتباط معنی داری وجود داشت.. نتایج تحلیل رگرسیون چند گانه نیز نشان داد که بین خلاقیت و رفتار شهروندی سازمانی با کارآفرینی بطور کلی درمعلمان مرد و زن نیز ارتباط معنی داری وجود داشت.
- فتحی زاده، پاک طینت و شهبا در سال( ۱۳۸۹)، در پژوهشی با هدف بررسی« میزان خلاقیت و نوآوری در سه اداره دولتی آموزش و پرورش، جهاد کشاورزی و بهداشت و درمان شهرستان سیرجان و ارائه یک مدل پیشنهادی جهت افزایش خلاقیت و نوآوری در سازمان ها» داده های این پژوهش با بهره گرفتن از روش همبستگی تحلیل شدند، نتایج آن حاکی از این است، که بین متغیرهای مستقل( برنامه ریزی، فرهنگ سازمانی، ساختار سازمانی و بعد اجتماعی)، با میزان خلاقیت و نوآوری و نیز تفاوت معناداری بین میزان خلاقیت و نوآوری در سازمان های مذکور بررسی، سپس میزان خلاقیت در هریک از آنها محاسبه گردیده است.
- نیسی و نمکی(۱۳۸۹)، در پژوهشی با هدف بررسی« رابطه نشردانش(تسهیم دانش) و سطوح یادگیری سازمانی بین کارکنان دانشگاه شهید چمران اهواز» نمونه های این تحقیق از بین کارکنان دانشگاه شهید چمران اهواز انتخاب شده و شامل کلیه ی دانشکده ها و سایربخش های سازمانی می شدند. پرسشنامه های این مطالعه میان ۱۳۰ نفر از کارکنان توزیع شدهد که تعداد ۱۰۱ پرسشنامه قابل استفاده برای تحلیل نتایج تحقیق بود؛ نتایج تحلیل رگرسیون نشان دهنده ی ارتباط معنی دار بین متغیرهای نشر دانش و یادگیری سطوح فردی- گروهی با سطح سازمانی هستند. مدل های تحلیل مسیر نمایانگر عدم هم افزایی برخی ابعاد یادگیری به منظور تسهیل نشر دانش در جامعه ی مورد بررسی می باشند.
- یعقوبی، مقدمی و کیخا(۱۳۸۹)، پژوهش حاضر با هدف بررسی ارتباط بین رهبری تحول آفرین و رفتار شهروندی سازمانی صورت گرفته است. در این راستا داده های مورد نیاز برای تحلیل این ادعا با بهره گرفتن از پرسشنامه‌های چند عاملی رهبری و رفتار شهروندی سازمانی از جامعه آماری پژوهش (سازمان مدیریت و برنامه ریزی و اداره امور مالیاتی استان قم) جمع آوری گردید. تحلیل اطلاعات با بهره گرفتن از ضریب همبستگی پیرسون حاکی از این است که رابطه بین سبک رهبری تحول آفرین و رفتار شهروندی سازمانی معنادار است. بعلاوه تمامی مؤلفه های رهبری تحول آفرین با رفتار شهروندی سازمانی رابطه معناداری دارند. همچنین تحلیل رگرسیون چند عاملی بیانگر این است که از میان مؤلفه های رهبری تحول آفرین، رفتار های آرمانی و ملاحظات فردی بیشترین تأثیر را در رفتار شهروندی سازمانی دارند.
- زندی در سال(۱۳۸۹)، در پژوهشی با هدف بررسی« رابطه بین تسهیم دانش و عملکرد مطالعه ی موردی: شرکت گاز استان کردستان» این پژوهش از لحاظ هدف جزء پژوهش های کاربردی و از لحاظ ماهیت و روش جزء پژوهش های توصیفی _ پیمایشی است. جامعه آماری شامل تمامی کارکنان شرکت گاز استان کردستان می باشد. همچنین برای نمونه گیری از روش نمونه گیری تصادفی استفاده می شود. در این پژوهش از پرسش نامه استاندارد با سؤالات بسته جهت گردآوری داده ها استفاده شده است. رابطه معنی دار بین تسهیم دانش و عملکرد را گزارش کردند.
- شاهسواری(۱۳۸۹)، در تحقیقی با هدف «بررسی رابطه بین فرهنگ سازمانی بر اساس مدل دنیسون و تسهیم دانش در بانک سپه شهر تهران» این پژوهش که در جامعه آماری کارکنان بانک سپه شهر تهران ونمونه ای به تعداد ۱۹۶ نفر از طریق پژوهشی توصیفی از نوع همبستگی به بررسی رابطه بین فرضیات تحقیق پرداخت. نتایج نشان داد که فرهنگ سازمانی با تسهیم دانش رابطه معنی داری دارد.
- جعفرزاده کرمانی(۱۳۸۷)، در پژوهشی با هدف بررسی« زیرساختهای اشتراک دانش (بسترها و شیوه‎های به اشتراک‎گذاری دانش) در گروه‎های آموزشی کتابداری و اطلاع‎رسانی» بسترهای اشتراک دانش در این پژوهش از دو رویکرد بررسی شده‎اند؛ ابتدا بسترهایی که از نظر اعضای هیئت علمی برای اشتراک دانش مناسب دانسته شد و سپس بسترهایی که توسط دانشگاه محل خدمت اعضای هیئت علمی برای اشتراک دانش فراهم شده، شناسایی گردید (در این پژوهش، بسترهای پست الکترونیک، کارگاه‎های آموزشی، سمینارها و نشریه‎های تخصصی به عنوان مناسب‎ترین بسترها از دیدگاه اعضای هیئت علمی، تعیین گردید). با مقایسه و تطبیق یافته‎های این دو قسمت، خلأ بین بسترهای مناسب و موجود مشخص شد و نتایج نشان داد فراهم‎آوری بسترهای اشتراک دانش توسط دانشگاه‎های محل خدمت اعضای هیئت علمی، زیر سطح متوسط بوده است. همچنین، در پژوهش حاضر متداول‎ترین شیوه‎های اشتراک دانش مورد استفاده اعضای هیئت علمی(شامل: اشتراک دانش از طریق جلسات و نشستهای رسمی، شرکت در سمینارها، استفاده از پست الکترونیک و گروه‎های بحث و انتشار مقاله در نشریه‎ها) شناسایی گردید. پژوهشگر در این پژوهش به وجود رابطه‎ای متقابل بین بسترها و شیوه‎های اشتراک دانش پی برد.
- حقیقت جو و ناظم در سال(۱۳۸۸)، در پژوهشی با هدف بررسی« خلاقیت مدیران، سلامت سازمانی و بهره وری کارکنان دانشگاه های علوم پزشکی کشور» به این منظور از میان ۱۲۸۱ نفر جامعه آماری دانشگاه های علوم پزشکی کشور انجام شد، نتایج آن حاکی ازاین است، که بین سلامت روانی و بهره وری رابطه وجود دارد، بین میزان سلامت سازمانی و خلاقیت مدیران رابطه معکوس وجود داشت، اما معنی دار نبود. همچنین بین میزان خلاقیت مدیران و میزان بهره وری رابطه معنی دار وجود داشت؛ اما معنی دار نبود، و به عبارت دیگر با افزایش خلاقیت، بهره وری نیز افزیش یافته است.
ـ مقیمی(۱۳۸۵)، به بررسی ارتباط رفتارشهروندی سازمانی و فرهنگ کارآفرینی در سازمان های دولتی پرداخته است. نتایج پژوهش نشان داد که ارتباط قوی بین مولفه های فرهنگ سازمانی کارآفرینانه و رفتارشهروندی سازمانی گزارش شده است.

اما هزار دختر بافنده این زمان
با چرک و خون زخم سرانگشتهایشان
جان می کنند در قفس تنگ کارگاه
از بهر دستمزد حقیری که بیش از آن
پرتاب می کنی تو به دامان یک گدا…
هنگام بوسه و غزل عاشقانه نیست
هرچیز رنگ آتش و خون دارد این زمان
هنگامه رهایی لب ها و دست هاست
در روی من مخند
شیرینی نگاه تو بر من حرام باد
بر من حرام باد از این پس شراب و عشق
بر من حرام باد تپش های قلب شاد!
یاران من به بند
در دخمه های تیذه و نمناک باغشاه
در عزلت تب آور تیعیدگاه خارک
در هر کنار گوشه ی این دوزخ سیاه…
(ابتهاج،۶۳:۱۳۷۰)
همان گونه که ملاحضه گردید سایه ابتدا در این شعر اختلاف طبقاتی را با به تصویر کشیدن شب جشن تولّد محبوب خود و مقایسه کردن آن با رنج دختران بافنده و گرسنگی آنان را نشان می دهد.نوازندگی گالیا با ناز انگشتان او بر پرده های ساز از یک طرف و سرانگشتان زخمی و چرک آلود هزار دختر بافنده فقیر از سوی دیگر،باز تابی زیبا از مسائل اجتماعی است که شاعر تحت تأثیر تبلیغات سوسیالیستی و شعارهای آنان سروده است «این شعر اثری است، مردم گرا که مفاهیم آن از واقعیت های ملموس زندگی مایه گرفته است شعر( کاروان) نشان می دهد که واقعیت های زندگی مردم سزاوارترین مضامین برای آفرینش هنری به شمار می آیند و هنرمند می تواند این واقعیت های تلخ و سرسخت را به منزله آنچه هست، ببیند و آنها را به نحو مؤثّری برای مردم تصویر کند و از آن که باید باشد، یعنی از حقیقت سخن بگوید».(عابدی، ۱۳۳۷ : ۱۳۵)

در ادامه شعر، همان گونه که خود می گوید( هنگام بوسه و غزل عاشقانه نیست) به مسائل سیاسی می پردازد، در بند بودن دوستانش در دخمه های تاریک و نمناک، یادآور رنج ها و اندیشه های سیاسی اوست و این چنین به وعده خود جامه عمل می پوشاند مجموعه( قطعنامه) شاملو نیز این چنین سراسر است از همین اندیشه های سیاسی و توجه به مردم که تحت تأثیر همین تبلیغات تفکر چپ از ذهن شاعر تراوش کرده است، این مجموعه شامل چهار شعر طولانیست که در دوشعر آن به نام (شکوفه های سرخ یک پیرهن) و (سرود مردی که خودش را کشت) همانند مقدمه هوشنگ ابتهاج در (سراب) از گذشته خود انتقاد می کند و تعهّد می کند که از این به بعد در خدمت جامعه باشد شاملو خود در مورد این دو شعر می نویسد: «این اشعار حاصل مستقیم پشیمانی و رنج روحی من بود از اشتباه کودکانه چاپ مشتی اشعار سست و قطعات رمانتیک و بی ارزش در کتابی با عنوان آهنگ های فراموش شده است، دیر، امّا ناگهان بیدار شده بودم، تعهّد را تا مغزه استخوان هایم حس می کردم».( شاملو، ۱۳۶۴: ۸۱)
این مجموعه آغاز شعر سیاسی شاملو است،
سنگ می کشم بر دوش
سنگ الفاظ
سنگ قوانی را
و از عرق ریزان غروب، که شب را
در گود تاریکش
می کند بیدار…
من چنینم، احمقم شاید
که می داند
که من باید
سنگ های زندانم را به دوش کشم
به سان فرزند مریم که صلیبش را
و نه بسان شما
که دسته شلاق دژخیم تان را می تراشید
از استخوان برادرتان
و رشته تازیانه جلادتان را می بافید
از گیسوان خواهران
و نگین به دسته شلاق خودکامگان می نشانید
از دندان های شکسته پدرتان!
(شاملو، ۱۳۷۲: ۷۶-۷۴)
امّا تأثیر ترجمه های اشعار روسی و تفکّرات ناسیونالیستی در ین اشعار کمرنگ است، ولی در شعر( شعری که زندگی است) این تأثیر نمایان و هویداست:
موضوع شعر شاعر پیشین
از زندگی نبود
در آسمان خشک خیالش
جز با شراب و یار نمی کرد گفتگو
او در خیال بود و شب روز
تأثیر شعر او نیز
چیزی جز این نبود
آن را به جای مته نمی شد به کار زد
امروز شعر حربه خلق است
زیرا که شاعران

مسئول سرویس
ارزیابی (کد ارزیابی)
نمودار (۲-۷) گردش کار در گمرکات تجارتی (تشریفات گمرکی)
بخش پنجم: زیربنای نظری تحقیق
۲-۵-۱- مقدمه :
مدلی که در این تحقیق برای تعیین عوامل مؤثر بر رضایت ارباب رجوع از خدمات بکار رفته، برگرفته از مدل زیتامل و تئوری برابری آدامز می‎باشد.

۲-۵-۲- مدل زیتامل
در اواسط دهه ۱۹۸۰ زیتامل شروع به مطالعه شاخص‎های کیفیت خدمات و چگونگی ارزیابی کیفیت خدمات توسط مشتریان کرده که مدلی را در رابطه با کیفیت خدمات براساس مصاحبه‎هایی که با ۱۲ گروه مشتریان هدف مختلف انجام داده بود ارائه نموده است.
در مدل زیتامل رضایت، متغیر وابسته‎ای است که مورد توجه قرار گرفته است. متغیری که تلاش می‎شود تغییرات آن توسط سه متغیر مستقل کیفیت رویه، کیفیت مراوده و کیفیت نتیجه تعبیر و تفسیر شود.
بطور کلی این مدل تلاش می‎کند تا فعالیت‎های عمده سازمان که ادارک از کیفیت را تحت تأثیر قرار می‎دهد را نشان دهد.
کیفیت رویه
رضایتمندی
کیفیت مراوده
کیفیت نتیجه
نمودار (۲-۸) مدل رضایت زیتامل (زیتامل، ۱۹۸۰)
منظور از رویه، فرایند انجام کار و منظور از مراوده، برخورد و تعاملات رفتاری بین ارباب رجوع و کارکنان و منظور از نتیجه نیز، آن‎چه ارباب رجوع به خاطر آن به سازمان مراجعه می‎نماید می‎باشد.
که براساس نظر و پیشنهاد اساتید راهنما و مشاور متغیرهایی که برای بررسی کیفیت رویه از خدمات ارائه شده در دایره‎های صادرات و واردات بکار برده شده شامل: قوانین، مدت زمان (سرعت)، اختیارات و سیستم اطلاعاتی می‎باشند.
متغیرهایی را که برای بررسی کیفیت مراوده از خدمات ارائه شده در دایره‎های صادرات و واردات بکار برده شده است شامل : مسئولیت، احترام، نوع برخورد و متانت می‎باشند.
متغیرهایی که نیز برای کیفیت نتیجه از خدمات ارائه شده در دایره‎های صادرات و واردات بکار برده شده است شامل: تخصص، ضمانت و میزان خسارت می‎باشند.
۲-۵-۳- تئوری برابری
۲-۵-۳-۱- نظریه برابری آدامز
آدامز، برابری خود را در قالب مبادلات اجتماعی ارائه کرد که یک مبادله دوجانبه است و در آن هریک از دو طرف کاری برای طرف دیگر انجام می‎دهد و در مقابل چیزی دریافت می‎کند که انتظار دریافت آن را دارد.
کارکنان زمان و نیروی کار خود را صرف کارفرمایان می‎کنند و به زبان عادلانه این نیروی کار و زمان معروف سهمی است که کارکنان در سرمایه‎گذاری کارفرما برای خود منظور کرده‎اند و یا قائلند.
آدامز دنبال تحقق این مطلب بود که:
الف) چه وقت و چرا این داد و ستد ممکن است نامناسب یا مناسب تشخیص داده شود «مقدمه احساس بی‎عدالتی».
ب) نتایج احساس بی‎عدالتی چه عکس‎العمل‎هایی می‎باشند.
باتوجه به گفته‎های فوق به بررسی عدالت و تأثیر آن بر رضایت می‎پردازیم.
۲-۵-۳-۲- عدالت^[۱۰]
حیات و قوام هر سازمان یا سیستم اجتماعی منوط به وجود پیوندی مستحکم میان عناصر شکل دهنده آن است. ‌از این رو عدالت به مثابه عامل حیات و بقای سیستم‎های اجتماعی محسوب می‎شود؛ زیرا عدالت، اجزای مختلف را در کنار یکدیگر منسجم می‎سازد درحالی که بی‎عدالتی، موجبات جدایی عناصر شکل‎دهنده را فراهم می‎آورد (پورعزت، ۱۳۸۰).
عدالت میزان انصاف و برابری است که یک مشتری در طی یک تماس خدماتی ارائه می‎کند
(۱۹۹۸، Seiders & Berry ).
تحقیقات نشان می‎دهد که یکی از عوامل مؤثر بر ارزیابی مشتری از کیفیت خدمات ارائه شده، رعایت عدالت است (۱۹۹۴، Krishnan & Grant). به عبارتی دیگر عدالت حاصل قضاوت مشتری از میزان انصاف و برابری در یک تماس خدماتی است.
در اکثر نوشته‎های معاصر درخصوص سازمان‎ها به اهمیت ارزش‎های اساسی در سازمان تأکید شده است؛ که عدالت یکی از این روش‎های اساسی سازمان به شمار می‎رود.
کولینز^[۱۱] و پوراس، ارزش‎ها را اصول اساسی و راهنمای پایدار سازمان‎ها تعریف می‎کنند. راولس عدالت را اولین خاصیت سازمان‎های اجتماعی می‎داند. بارنارد انصاف را یکی از اصول بنیادی فعالیت‎های جمعی در سازمان‎ها قلمداد می‎کند. از نظر کلاوسون اصول اساسی رهبری مؤثر عبارتند: راستگویی، وفای به عهد، رعایت عدالت و انصاف و احترام به افراد. با توجه به این موارد می‎توان گفت که اهمیت انصاف در سازمان به خاطر نقشی است که بعنوان یک ارزش اساسی در سازمان ایفا می‎کند.
(۲۰۰۰ ، Konovesky)
تئوری برابری^[۱۲] و تئوری اسناد^[۱۳] از لحاظ نظری این بعد از مدل را تأیید می‎نماید. این تئوری‎ها ریشه در حقوق، روانشناسی، جامعه‎شناسی و اقتصاد دارند که با بهره گرفتن از آن می‎توان عدالت و انصاف را در تماس‎های خدماتی^[۱۴] سنجید. مشتری در قضاوت خود آنچه را که اتفاق افتاده است، دلیل رخ دادن آن، فردی که مسئول این رویداد است و همچنین نتایج حاصله را مورد بررسی قرار می‎دهد. مشتریان با بکارگیری تئوری برابری میزان عدالت را می‎سنجد و با بهره گرفتن از قضاوت ناشی از تئوری اسناد به رضایت یا عدم رضایت می‎رسد.
تئوری اسناد به مشتریان و مصرف کنندگان کمک می‎کند که راجع به رضایت یا عدم رضایت خود از خدمات قضاوت کنند (۱۹۸۴،Folkes). این تئوری در رشته‎های مختلف کاربرد دارد و یکی از پارادیم‎های مهم از نظر صاحبنظران روانشناسی و بازاریابی به حساب می‎آید.
منشاء تئوری اسناد، دیدگاه هایدر می‎باشد که سه متغیر علی، کانون، ثبات و کنترل را عوامل تعیین کننده در ارزیابی مشتری می‎داند. یکی از مؤلفه‎هایی که مشتری در روش ارزیابی خود از میزان برابری و انصاف و تماس خدماتی مورد استفاده قرار می‎دهد نه فقط توجه به آنچه که اتفاق افتاده است بلکه به منشاء و علت (کانون)، تا چه اندازه درحد انتظار بوده است (ثبات)، و مقصر چه کسی است نیز استناد می‎شود.
ونیر در سال ۱۹۸۰ به این نتیجه رسید که مشتریان شرکت را به خاطر قصور خارج از کنترل آنها مقصر می‎دانند و بیشتر به اهمیت تئوری اسناد در شکل‎گیری و ارزیابی مشتری و رضایت آنان تأکید نمود.
برابری در کسب رضایت مشتری بسیار اهمیت دارد زیرا مردم خواهان آن هستند که با آنها منصفانه رفتار شود (۱۹۷۸، Walster). همچنین تحقیقات بازاریابی نشان می‎دهد که بین نابرابری و عدم رضایت مشتری همبستگی مثبت وجود دارد (۱۹۸۳ ، Grove & Mowen ).
افرادی که بی‎عدالتی و نابرابری را احساس می‎کنند تلاش می‎کنند که عدالت برقرار شود
(۱۹۹۰، Greenberg)
بعد از آن نظریه پردازان علاوه بر عدالت، ابعاد آن یعنی عدالت توزیعی^[۱۵]،‌ عدالت رویه‎ای و عدالت مراوده‎ای^[۱۶] را نیز بعنوان مکمل عدالت بسط داده‎اند. تئوری برابری همچنین در رشته‎های دیگر نیز در تحقیقات مورد استفاده قرار گرفته است. جامعه‎شناسان برابری را بجای قضاوت احساسی، براساس نسبت مبادله منابع اقتصادی می‎سنجند. تئوری برابری نشأت گرفته از تئوری محرومیت نسبی و مقایسه اجتماعی مسبوق به فرمول ریاضی آدامز است که مقایسات اجتماعی را از طریق نسبت ستاده به داده بعمل می‎آورند.
مطالعات رضایت شغلی آدامز درخصوص برابری پرداخت، نشانگر آن است که کارکنانی که نسبت پرداخت را منصفانه و عادلانه می‎دانند از رضایت شغلی برخوردار هستند.
اسمیت^[۱۷] نیز اخیراً این اصول را برای ارزیابی میزان عدالت رویه‎ای، عدالت توزیعی و عدالت تراوده‎ای در مطالعات خود در رابطه با قصور در خدمات و بهبود آن بسط داده است.

یکی از ارکان دانشِ «حفظ الصحّه»، «تدبیر غذا» است که عبارت است از تدبیر خوردنی‌ها و آشامیدنی‌ها. با اِعمالِ تدبیر در این زمینه، می‌توان به حفظ صحت جسم و ایجاد زمینه برای صحّت نفس و مشتقّات آن، مثل صحّت اخلاق نایل شد؛ شاید آنجا که خدای متعال می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الرُّسُلُ کُلُوا مِنَ الطَّیِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً اشاره‌ای به این معنا باشد».^[۱۸۵]

در بحث عملی‌ای که با عنوان حفظ الصحه مطرح میشود انسان برای صحت همیشگی، یا به دست آوردن سلامت دوباره، باید اموری را مورد توجه قرار دهد که یکی از آن‌ ها عادات خوب یا بد است. طبیعت بدن ذاتاً اقتضائاتی دارد؛ مانند نیاز به یک تا دو وعده غذا در شبانه‌روز؛ ولی گاهی بدن بر خلاف این نیاز طبیعی، عاداتی پیدا می‌کند که در دراز مدت یا کوتاه مدت سبب بیماری‌ها یا پیری زودرس می‌شود. ما درصدد آنیم که قواعدی را از روایات و تجربیات حکما ارائه دهیم تا این عادات اصلاح شود و به برکت آن، بدنی سالم و رفتار و اخلاقی معقول و شایسته داشته باشیم. سپس با به کار بردن این مطالب، زمینه رشد و کمال را در خود و اطرافیانمان فراهم سازیم.
تقسیم بندی عادات خوراکیها و آشامیدنیها
این عادات در خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها بر دو گونه است:
الف). عاداتی که برای بدن خطر جدی دارد به طوری که آن را در معرض هلاکت و بیماری جدی قرار می‌دهد؛ مانند عادت به خوردن خاک و خباثت که این عادت حتماً باید ترک شود و فرد تحت مداوا و مراقبت قرار گیرد.
ب). عاداتی مضر و اشتباه که در دراز مدت، سلامت انسان یا عضوی از بدن را تهدید کرده، با بیماری‌های گوناگون روبه‌رو می‌سازد.
در این عادات، ممکن است بدن پس از مدتی به آن‌ ها انس بگیرد و به اصطلاح، طبیعت دوم پیدا کند؛ ولی در دراز مدت و کم کم تأثیرات منفی از خود نشان می‌دهد. البته تغییر و ترک این عادات باید با برنامه و به تدریج حاصل شود.
پرخوری
پرخوری معده را سنگین کرده، کار هضم را سخت و ناتمام می‌سازد؛ لذا غذا در معده خوب نُضج (پخته شدن غذا در معده به واسطه حرارت غریزی ) پیدا می‌کند و انرژی و مواد مغذی آن آزاد و آماده برای تولید خون سالم و صالح نمی‌شود و سبب سوء هضم و عفونت گوارش و… می‌گردد. البته غذا کمتر از حد اعتدال و نیاز هم نباید باشد که باعث ضعف بدن می‌شود.^[۱۸۶]
خوردن غذاهای ناسازگار باهم
گاهی نیز ممکن است دو نوع غذا با هم تضاد و ناسازگاری داشته باشد؛ مانند ماهی و تخم مرغ، شیر و ترشیجات که ایجاد بیماری می‌کند و گاهی چند نوع غذا خوردن، سبب فاسد شدن آن‌ ها در بدن می‌شود؛ مانند خوردن گوشت، برنج و… که از غذاهای غلیظ و دیر هضم شمرده می‌شوند، به همراه انگور، خربزه، سالاد و… که از غذاهای لطیف به شمار می‌رود و به اصطلاح، زودهضم هستند.^[۱۸۷]
آب خوردن میان غذا
نوشیدن آب و مایعات، میان غذا و بلافاصله پس از غذا، آسیب‌های جدی به بدن می‌رساند؛ چون عروقی که با معده ارتباط دارد، آب را به خاطر لطافت و مایع بودنش، سریع جذب کبد می‌کند و مقداری از غذاها هم همراه آن وارد کبد می‌شود؛ در حالی که مراحل هضم و نضج کامل برای تبدیل شدن به خون صالح را نگذرانده است؛ لذا بدن را تغذیه نکرده، در عروق، گرفتگی و انسداد ایجاد می‌کند و بیماری‌های مخصوص به خود را به همراه دارد. البته پس از غذاهای گرم مزاج مانند گوشت شتر، خرما و… اطبا کمی آب را تجویز می‌کنند.^[۱۸۸]
خوردن غذاهای مصنوعی و رنگارنگ
استفاده از غذاهای متفاوت و به اصطلاح رنگارنگ که امروزه رایج است، سبب تحیر طبیعت بدن می‌شود و در کار هضم، اختلال ایجاد می‌کند و چه بسا در معده فاسد شود. سفره‌های رنگین با غذاهای متنوع، با طبیعت و ساختار بدنی هیچ گونه مناسبتی ندارد و در حقیقت اسراف و از بین بردن نعمت‌های الهی است؛ چون جذب بدن نشده، تولید خون صالح نمی‌کند و ضررهای زیادی به دنبال دارد. حتی ممکن است از ترکیب آن‌ ها در بدن سموم و… هم ایجاد شود.^[۱۸۹]
میل کردن سه وعده غذا یا بیشتر در روز
از غذا روی غذا - یعنی هنوز غذای اول از معده خارج نشده، غذای بعدی میل شود- باید پرهیز کرد؛ زیرا طبیعت بدن از هضم غذای اول باز می‌ماند و اگر غذای اول با دوم ترکیب شود، هر دو فاسد می‌شوند؛ چون یکی از غذاها مراحلی از هضم را گذرانده و دیگری خام و ناپخته است و در نتیجه مقداری از آن بدون استفاده دفع می‌شود و مقداری هم که در بدن می‌ماند، سبب بیماری می‌شود.^[۱۹۰] البته مقدار لازم حفظ فاصله میان دو غذا متفاوت است و بستگی به لطافت و غلظت آن دارد.
تذکر

1. 1. روشن است که هر بدنی به اندازه‌ای از غذا نیاز دارد. ناگفته نماند که ما باید برای هر بدنی تعریف و شناخت درست و کاملی داشته باشیم؛ چون هر بدنی از جهت مزاج و شرایط سنی و ساختار بدنی مختلف است. در بچه‌ها و بزرگ‌سالان که ضعف بر آن‌ ها غالب شده باید غذاهای لطیف‌تر و گرم و مرطوب استفاده شود.

1. 1. افراد از جهت طبیعت و مزاج بر چهار دسته‌اند: سرد و خشک (سودا)، گرم و خشک (صفرا)، سرد و تر(بلغم)، گرم و تر(دم). فرد متعلق به هر یک از این گروه‌ها، پس از شناخت طبیعت خود، باید غذای مخالف طبع خود را میل کند تا در بدن او تعادل برقرار شود؛ برای مثال، شخص سودایی مزاج، غذای گرم و مرطوب استفاده کند؛ مانند انگور، گلابی و…

1. 1. آنچه در برنامه غذایی باید به آن توجه جدی داشت، فصل‌های مختلف سال است. هر فصلی به سبب مزاجی که دارد، بدن انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باید در هر فصلی، غذای مناسب با آن مصرف شود.

به عنوان نمونه در تابستان غذاها و میوه‌جات سرد مصرف شود؛ مانند هندوانه، خربزه، کاهو و… چون گرمای شدید این فصل حرارت غریزی را به تحلیل برده، عمل هضم ضعیف می‌شود. اگر غذای گرم مزاج استفاده شود، تحلیل حرارت غریزی بیشتر می‌شود و حرارت خون و تشنگی هم زیادتر می‌شود؛ اما مصرف غذای سرد درگرما، در بدن تعادل ایجاد می‌کند همینطور در فصل‌های دیگر باید تدبیر غذایی مناسب با خود را داشت.^[۱۹۱]
بنابراین برنامه و رژیم غذایی اشتباه، گذشته از آن‌ که سلامتی انسان را به خطر می‌اندازد، در اخلاق، روحیات و رفتار هم تأثیر دارد؛ چون غذای ناسالم، خون فاسد و غیر سالم تولید می‌کند و این خون، رفتار و افکار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
غذاها در تعدیل روحی و عدم آن تأثیر مستقیم دارند و به اصطلاح «طب» و « اخلاق»، با هم گره خورده‌اند. به عنوان مثال فردی که صفراوی مزاج است برای برخی از صفات مانند غضب مستعد است از این رو لازم است با تدبیر غذایی مزاج خود را تعدیل کند؛ مثلاً با خوردن غذاهایی که دارای طبع سرد است مانند کاهو و خرفه مزاج خود را به اعتدال نزدیک کند و شعله غضب را در خود فروکش کند. بدین ترتیب اگر شخصی بخواهد رذایل اخلاقی را در خود کنترل کند و فضایل اخلاقی را در وجود خود پرورش بدهد، بدون تعدیل مزاج کار سختی را در پیش دارد؛ ولی بعد از تعدیل مزاجل این کار راحت‌تر امکان‌پذیر است.
ما با رعایت برنامه و رژیم غذایی صحیح در فصول مختلف سال و سنین متفاوت، می‌توانیم در عبادات و معنویات با نشاط و توجه باشیم و با برنامه سالم غذایی، و مناسب با مزاج خود، می‌توانیم از اخلاق و رفتارمان بهتر مراقبت کنیم و با چراغ عقل و حکمت، زندگی و سلوکی سالم و پرمعنا داشته باشیم. در حقیقت رعایت این امور، غذا را پس از حلال بودن، طیب و طاهر می‌کند و غذای طیب و طاهر نیز در تولید عمل صالح مؤثر است.
و در آیهای از قران خوردن غذای پاک و طیب را مقدمه رام کردن نفس دانسته است:
« کُلُوا مِنْ طَیِّباتِ ما رَزَقْناکُمْ وَ لا تَطْغَوْا فیهِ فَیَحِلَّ عَلَیْکُمْ غَضَبی‏ وَ مَنْ یَحْلِلْ عَلَیْهِ غَضَبی‏ فَقَدْ هَوی».^[۱۹۲]
در بعضی از تفاسیرگفته شده که معنای «الطیبات» به معنی غذایی است که جامع سه ویژگی باشد؛ ۱. حلال باشد، ۲. پاکیزه باشد از این‌که خدا در او فراموش شده باشد، ۳. قوامی داشته باشد که نفس و عقل را نگاه دارد.^[۱۹۳]
بنابراین به غذایی که طبیعت انسان آن را نشناسد یا آن‌قدر مختلف و سنگین باشد که نفس از آن لذت نبرد طیب گفته نمی‌شود. اگر این واژه و مشتقات آن دیده شود، این نتیجه به دست می‌آید که میان طیب و حلال تفاوت است؛ اگر چه به غذای حلال طیب هم گفته شده است؛ از این رو در روایات، :«الطیبات» به غذای انبیا تفسیر شده است؛ یعنی غذایی با شرایطی بیشتر از حلال بودن.^[۱۹۴]
بنابراین داشتن رژیم و برنامه غذایی صحیح و دقت در این امور، مقدمه‌ای برای بهتر انجام دادن اعمال صالح و جلوگیری از سرکشی نفس آماره می‌شود.
فصل ششم
تشریح رابطه تعالی اخلاق با طبایع اربعه از دیدگاه روایات و حکماء اسلامی
تشریح رابطه تعالی اخلاق با طبایع اربعه از دیدگاه معصومین (ع)
بررسی روایی
با بررسی بعضی از روایات به وضوح روشن میشود که بین خصوصیات اخلاقی و طبایع اربعه رابطه تنگاتنگی وجود دارد، غلبه طبایع اربعه پیامدهای مربوط به خود را در روح و اخلاق انسان میگذارد و تعادل طبایع اربعه باعث اعتدال اخلاقی در انسان می شود، گرمی و سردی خارج از اعتدال تأثیر خاصی در روح و اخلاق انسان میگذارد، و هر کدام با نوع خاصی از خصوصیات اخلاقی سازگار است چنانچه امام صادق(ع) در روایتی میفرمایند:
و در بدن هر کسى دو عامل مؤثر است که رفتار و گفتار و کردارش بآنها وابسته است، اول: گرمى، دوم: سردى، و بواسطه گرمى بدنست که آدمى وحشت میکند و یا با نشاط مى‏شود، و یا مرتکب قتل و جنایت و دزدى میگردد و خود خواه و مستبد برأى خواهد گردید، و یا با دیگران در امور مشورت مینماید و یا فسق‏ و فجور و زنا میکند و یا فروتنى و یا تکبر میورزد و اگر سردى بر او غالب گردید افسرده و مهموم و محزون میگردد، و یا خود را ذلیل و خوار مى‏پندارد، و یا خاطرات خسته‏کننده را در مغز خود پرورش میدهد، و یا فراموشى بر او مستولى مى‏شود، و یا از زندگى سعادتمندانه مأیوس مى‏شود و این عوارضى است که موجب بیمارى (هاى روحى و جسمى) می گردد … .^[۱۹۵]
در این روایت ملاحظه میشود که کسی که طبع گرمی دارد، نفس او مستعد خودخواهی واستبداد و وحشت و زنا و یا فروتنی و یا تکبر میباشد و کسی که طبع سردی دارد چنین کسی زمینه افسردگی و محزون بودن و فراموشی و یاس را دارد و اینها نشان دهنده رابطه اخلاق با طبایع اربعه انسانی است که لازم است کسانی که در موضوع اخلاق پژوهش و تحقیق دارند از این مقولات که مبنای روایی و تجربی و علمی دارند غافل نشوند و فی البداهه به انکار آن نپردازند که دامنه علوم بسیار وسیع است و درک و فهم بشری بسیار محدود میباشد.
در یک روایت دیگری در مورد رابطه طبایع اربعه با مسایل اخلاقی امده است، که تصمیم از خاک است، نرمش از آب، تندخوئى از گرما و آرامى از سرما، اگر خشکى به او گراید عزمش بسخت دلى برآید، اگر ترى بر او رو کند تنبلى خوارکننده بسرش آید. از روآوردن گرمى تندیش به یورش و نابخردى کشد و از غلبه سردى به نامردى و نافهمى افتد. و اگر مزاجش معتدل و سرشتش استوار باشد، در کار خود دور اندیش و در تصمیم خود با نرمش و در نرمش با تحرک و در تندى هموار است و در اخلاقش افراط و تفریط نیست، و باختیار خود پیش رود و پس نشیند، و تعدیل نماید و مهار آنها را دارد و همه اخلاقش درست و استوارند، چنانچه باید اینگونه باشد.
از اثر خاک سخت دلى و بخل، تنگ نظرى، ترشروئى، لجبازى، دریغ، سختگیرى و نومیدى، عزم و اصرار است و اثر آب: کرم، احسان، توسع، و سهولت، توسّل، قرب، پذیرش، امیدوارى و خرّمى است … .^[۱۹۶]
منظور از خاک در روایت سردی و خشکی یعنی طبع سودا و مراد از آب سردی و تری یعنی طبع بلغم میباشد. همانطورکه دیده شد سردی و گرمی و خشکی و تری هر کدام یک خصوصیت اخلاقی مربوط به خودش را در پی دارد.
امیرالمومنین علی (ع) در حدیث دیگری فرمودند:
از اثر باد زنده بودن را دوست داشتن و طولانی بودن آرزو و آزمند وحریص بودن، و از اثر بلغم خوراک، نوشیدن و نرمى و آرامى را دوست داشت، و از اثر صفراء خشم و سفاهت و شیطنت و زورگوئى و سرکشى و شتاب را برگزید، و از اثر خون دوست داشتن زنان و کامجو بودن و حرام کار و شهوانى گردید …^[۱۹۷]
علامه مجلسی در ذیل حدیث میگوید: مراد از ریح، شاید مقصود از باد خلط صفراء و مقصود از مرّه خلط سوداء است یا برعکس، یا مقصود از ریح روح حیوانى است و مره هر دوى آنها را شامل است.
به هر تفسیری که حدیث را معنی کنیم، باز ملاحظه می شود که هر طبعی دارای خصوصیات اخلاقی خاص خودش می باشد.
و همچنین حضرت (ع) در کلمات گوهر بارخود، مطلب حکمت باری دارند که ناظر به رابطه تعالی اخلاق با طبایع اربعه میباشد که فهم آن فقط با جمع عرفان و حکمت و فلسفه و طب، آن هم نه به تنهایی بلکه متکی به وحی و علم معصوم (علیه السلام) تا حدودی قابل درک است. چون نیاز به فهم دقیق مقولاتی چون ماهیّت جسم، ماهیّت و کیفیّت نفس، روح، قلب و مانند اینها دارد. حضرت (ع) می فرماید:
هر کس طبایع او معتدل باشد، مزاج او صافی گردد، و هر کس مزاجش صافی باشد، اثر نفس در وی قوی گردد، و هر کس اثر نفس در او قوی گردد، به سوی آن‎چه که ارتقایش دهد بالا رود، و هر که به‎سوی آن‎چه ارتقایش دهد، بالا رود به اخلاقِ نفسانی متخلّق گردد و هر کس به اخلاق نفسانی متخلّق گردد، موجودی انسانی شود نه حیوانی، و داخل در ملکوت گردد.^[۱۹۸]

۳

۰٫۷۶

علاقه ­مندی

۲

۰٫۸۸

مراعات

۲

۰٫۷۴

فاصله­گیری

۲

۰٫۹۲

نفوذ و پویایی

۲

۰٫۸۱

فرهنگ سازمانی

۷

۰٫۷۸

تصمیم ­گیری مشارکتی

۲

۰٫۷۲

همه اعداد بیانگر آن است که پرسش‌نامه طراحی ‌شده برای انجام تحقیقات از پایایی لازم برخوردار است.

۳-۸٫ روش تجزیه و تحلیل داده ­ها
به‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها از مباحث استنباطی و توصیفی آماری استفاده می­کنیم. آمارهای توصیفی شامل جداول فراوانی‌، میانگین، انحراف معیار و… است. برای ارزیابی مدل مفهومی از مدل معادلات ساختاری^[۱۹۲] (SEM) استفاده خواهد شد. برای انجام تجزیه و تحلیل داده ­ها نرم­افزار لیزرل ۸۰۸ مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ­ها
۴-۱٫ مقدمه
تجزیه و تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیه‌ها یکی از مهم‌ترین بخش‌های هر پژوهش علمی و فرایندی چندمرحله‌ای است که طی آن داده‌هایی که از طریق به­ کارگیری ابزارهای جمع‌ آوری در نمونه (جامعه آماری) فراهم آورده‌اند، خلاصه، کدبندی، دسته‌بندی و… و در نهایت پردازش می­شوند تا زمینه انواع تحلیل‌ها و ارتباط بین داده‌ها به‌منظور آزمون فرضیه‌ها فراهم شود. در این فرایند، داده‌ها از لحاظ مفهومی و هم از جنبه تجربی پالایش می‌شوند و تکنیک‌های گوناگون آماری نقش بسزایی در استنتاج تعمیم‌ها به عهده دارند. روش‌های آماری با توجه به نوع و روش تحقیق و هدف محقق متفاوت است و از روش‌های ساده و اولیه آماری تا روش‌های پیچیده را شامل می‌شود. استفاده از روش­های آماری در تجزیه و تحلیل کمّی به دو شکل توصیفی و استنباطی انجام می‌گیرد. در این پژوهش، به‌منظور تجزیه و تحلیل داده‌های آماری، ابتدا اطلاعات گردآوری‌شده خام به اعداد و کد تبدیل شده است، سپس متغیرهای تحقیق از این داده‌ها استخراج و در دو بخش با روش‌های توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در تجزیه و تحلیل توصیفی اطلاعات، شاخص‌های گرایش مرکزی و پراکندگی متغیرهای تحقیق محاسبه و تحلیل شده است. در تجزیه و تحلیل استنباطی به‌منظور بررسی فرضیه‌های تحقیق و تعمیم نتایج آن از نمونه مورد مطالعه به جامعه آماری تحقیق، از مدل معادله‌یابی ساختاری استفاده شده است. به­ طور کلی، این فصل به شاخص‌های توصیفی و آزمون فرضیه‌ها و تجزیه و تحلیل آنها پرداخته شده است. برای پردازش و تجزیه و تحلیل داده‌ها و آزمون فرضیه‌های تحقیق از نرم‌افزارهای آماری لیزرل استفاده شده است و بر اساس قاعده نرم‌افزار‌های آماری تصمیم‌گیری شده است.
۴-۲٫ تحلیل نتایج
یکی از فرایندهای تجزیه و تحلیل داده‌های تحقیق به‌ویژه در تحقیقات پیمایشی، دسته‌بندی و معنی دادن به اطلاعات گردآوری‌شده و توصیف آن‌ ها است. با توجه به اینکه واحد آماری تحقیق را افراد تشکیل می‌دهد و علاوه بر گردآوری داده‌های مربوط به متغیرهای تحقیق، ویژگی‌های پاسخ‌دهندگان نیز گردآوری شده است. مقادیر متغیرهای تحقیق با توجه به ماهیت و روش اندازه‌گیری آن‌ ها، از مجموع پرسش‌های مربوط استخراج شده است. در این قسمت به دسته‌بندی پاسخ هر یک از پرسش‌ها و توصیف متغیرها اشاره شده است.
۴-۲-۱٫ تحلیل و توصیف ویژگی­های اعضای نمونه (مشخصات فردی)