۲۰۰۳: سرویس های خبری مانند بی بی سی امکانات ساده ای بوسیله پیام کوتاه ایجاد کردند که در اکثر اوقات در دسترس و قابل استفاده بودند. (Ibid, 6)
۲۰۰۶: در فوریه ۲۰۰۶ بازاریابی سیار بر پایه پیام کوتاه با چندصد میلیون تبلیغ که هر ماه فقط در اروپا فرستاده می شود به عنوان یکی از رایج ترین شیوه های تبلیغات شناخته می شود.(Ibid, 6)
۵٫۲) موبایل و تجارت بی سیم
رشد استفاده از موبایل در دهه اخیر بسیار شگفتانگیز بوده است. در اواسط سال ۲۰۰۵ پیش بینی میشد که فروش سالیانه تلفن همراه در سال ۲۰۰۹ به ۱ میلیارد خواهد رسید. این در حالی است که تا پایان سال ۲۰۰۶ تعداد ۰۱۹/۱ میلیارد تلفن همراه توسط فروشندگان در جهان بفروش رفته است. بر این اساس در هر ثانیه ۳۲ تلفن سلولی به شبکه بیسیم جهانی اضافه میشود. تعداد تلفن های سلولی فروش رفته در سال ۲۰۰۶ چهار برابر کامپیوترهای شخصی بوده است. این تلفن های سلولی بسیار قدرت مندتر و پیشرفتهتر از مدل های قدیمی بودهاند. تقریبا تمامی تلفن هایی که اکنون به فروش میرود، قابلیت مدیریت پیام متنی را داشته و %۸۸ آنها قابلیت دسترسی به وب را دارند. همچنین امروزه برای بسیاری از افراد همراه داشتن موبایل یک ضرورت است. بگونهای که آن را هر جایی که میروند، به همراه دارند. تجارت و روش های کسب وکار، یکی از مهمترین حوزههایی است که با به کارگیری  فناوریهای نوین اطلاعاتی و ارتباطی و اینترنت به سرعت و به شدت تحت تأثیر قرار گرفت. بسیاری از روش های سنتی کسب درآمد متحوّل گشته و روشها و ارزشهای جدید فراوانی نیز پا به عرصه وجود نهادند. (مژدهی, مهربان, & جلالی, معماری مدلهای کسب و کار الکترونیکی, ۱۳۸۶, ص. ۱-۲)

شبکه جهانی اینترنت و ترمینال های سیار در کنار یکدیگر و در بستر تکنولوژی ها و پروتکل های پیشرفته،مفهومی جدید به نام تجارت بی سیم را خلق کرده اند. اگر چه امکانات ارسال و دریافت پیغام های کوتاه ( SMS ) از سال ها قبل در کشورهای توسعه یافته رواج یافته است اما دوران گذار از تجارت الکترونیک کابلی به بی سیم به طور ملموس آغاز شده است. قبل از آن،تلفن های همراه نقش یک مودم را برای ارتباط رایانه های پرتابل با شبکه جهانی اینترنت ایفا می کردند ولی با ظهور میکرو پویشگرهای ( Micro browsers ) قابل نصب بر روی ترمینال های سیار و فناوری های پیشرفته تر،تعداد تجهیزات مورد نیاز برای اتصال ترمینال های سیار به اینترنت از دو عدد ( مودم و ترمینال سیار) به یک عدد ( ترمینال سیار ) کاهش یافت. ظهور این امکان از یک طرف و موفقیت های مالی حاصل از تجارت الکترونیک در سال های اخیر سبب مطرح شدن تجارت بی سیم در دنیای کسب و کار امروزه شده است. منفعت های حاصل از تجارت بی سیم سبب شده است که بسیاری از سازمان ها و دولت ها به آن توجه ویژه ای نشان دهند. در میان دولت ها،کشورهای اروپایی و ژاپن و از میان سازمان ها شرکت هایی همچون موتورولا، نوکیا، مایکروسافت و ده ها شرکت عظیم دیگر بر روی منافع نهفته در این فرصت سرمایه گذاری هنگفتی کرده اند..(مجله فناوری اطلاعات ،۱۳۸۴،۱۱۸)
۱٫۵٫۲) تجارت همراه ( M-Commerce )
M-commerce (mobile commerce) زیر مجموعه ای از ) E-commerce (electronic commerce  است که در آن از موبایل و تجهیزات آن برای معاملات الکترونیکی استفاده می شود و به جاى ارتباط مستقیم با اینترنت از طریق یک کامپیوتر شخصى، امکان استفاده از تلفن همراه در نظر گرفته شده است.
براساس آمارهاى موجود در حال حاضر در بسیارى از کشورهاى اروپایى تعداد تلفن هاى همراه چندبرابر تعداد کامپیوترهاى شخصى است. ظرف چند سال آینده پیش بینى مى شود که کلیه کشورهاى اروپایى به طور کامل تحت پوشش تلفن همراه قرار گیرند . به همین منظور بنگاه هاى مختلف اقتصادى و بازرگانى در اروپا در حال طراحى و پیاده سازی شیوه هاى استفاده از تجارت الکترونیکى از طریق تلفن همراه (mobile commerce) هستند.

شما از طریق موبایل خود می‌توانید سهام خرید و فروش کنید از طریق تلفن همراه حساب بانکی خود را تحت نظر داشته باشید و…
چرا M-commerce ؟
در واقع تفاوت عمده ای که در تعریف M-commerce با  E-commerce وجود دارد این است که M-commerce برای انجام خدمات مالی و خرید و… از شبکه های بی سیم استفاده می کند. به عبارت دیگر در تجارت همراه یا همان M-commerce تمام انواع تجارت business-to-business , business-to-consumer و consumer-to-consumer وجود دارد. افزایش انعطاف پذیری و قدرت مندی معاملات بی سیم فرصت های خوبی را برای افزایش  خدمت رسانی به مشتریان فراهم می آورد. در واقع این به معنی تحقق مفهوم خدمت رسانی به مشتری در همه زمان ( صرف نظر از مکان شخص ) است. می توان از امنیت بالاتر تجارت همراه در مقایسه با تجارت الکترونیکی از طریق اینترنت و نیز عدم نیاز به کارت اعتباری به عنوان دیگر محاسن تجارت همراه ذکر کرد.
هم چنین با بهره گرفتن از این فناوری فرد قادر است به آسانی و در همه جا و هر زمانی که بخواهد به اطلاعات خود دسترسی داشته باشد . مزیت اصلی M-commerce هم نسبت به E-commerce در همین است . یعنی در حالی که استفاده از E-commerce فقط هنگامی میسر است که فرد در منزل یا محل کار خود و یا هر جای دیگر باید به رسانه هایی از قبیل اینترنت ، تلویزیون و… دسترسی داشته باشد تجارت در M-commerce فقط به تلفن همراه نیاز دارد . به هر حال این به معنی آن نیست که تجارت همراه محدود به کارهای ساده ای مانند خواندن e-mail یا خبر رسانی باشد . با گذشت زمان خدمات و قابلیت های فراوان  M-commerce بسیار محبوب تر و کامل تر از E-commerce می شود معمولاً پس از ظهور یک تکنولوژی جدید رشد قابل ملاحظه ای در آن صورت می گیرد. در مورد M-commerce همین طور بوده است: در سال ۲۰۰۳ مبلغی که برای M-commerce پیش بینی می شد حدود ۲۳ میلیون دلار بود در حالی که سال گذشته این مبلغ بیش از ۳۲۳ میلیون دلار شد. به علاوه درآمدی که در اروپا از طریق M-commerce عاید کمپانی های خدمات تلفن همراه شد رشد ۱۳ درصدی داشته است. (۲۰۰۰Chamberlin.)
معاملات و داد و ستدهای  M-commerce می تواند از راه های زیادی صورت گیرد.اولین راه : صدور و فرستادن صورت حساب توسط فروشنده یا پرداخت مبلغ پیش پرداخت توسط خریدار هنگامی که کالا یا خدماتی خریداری می شود است. دومین راه : استفاده از یک کارت اعتباری (credit card) بر روی یک شبکه بی سیم است . کاربران هنگامی که برای ذخیره داده های کارت اعتباری بر روی تلفن همراهشان از کارت تلفن خود به عنوان کارت اعتباری همراه استفاده می کنند بسیار راحت تر و مطمئن تر هستند. و سوم اینکه کاربران قادر به انتقال پول بین حساب خود و صورت حساب خرید از طریق معاملات بی سیم هستند .
در تجارت همراه، M-Commerce دو روش push و pull در جهان وجود دارد که در روش push، اطلاعات درخواستی مانند قیمت سهام، طلا، اخبار ورزشی، اطلاعات پرواز و غیره برای متقاضیان ارسال و در قبال وجه مختصری با ارسال یک پیام کوتاه از طریق SMS، مانند شماره‌ی داوطلبی می‌توانند نتیجه‌ی مورد نظر خود مانند رتبه‌ی خود در کنکور را بلافاصله دریافت کنند ، ولی در روش  pull، علاقه‌مندان با ارسال پیام کوتاه مانند شماره داوطلبی به شماره مورد نظر بلافاصله پاسخ خود را دریافت می‌کنند. به عنوان مثال اگر کسی خواهان دریافت قیمت سکه طلا در هر لحظه باشد کافی است پیامی مانند Gold را به شماره‌ی از پیش تعیین شده‌ای با SMS ارسال کند و چند لحظه بعد قیمت مورد نظر را از شرکت ارائه دهنده‌ی این نوع سرویس دریافت کند. نحوه استفاده از تلفن همراه به این صورت است که به جاى فناورى GSM که استاندارد معمول ارتباطى تلفن همراه در بسیارى از کشورها و به ویژه در اروپا است ، فناورى دیگرى تحت عنوان پروتکل بکارگیرى نرم افزار کاربردى از طریق تجهیزات بى سیم (Wireless Application Protocol)  که به اختصار WAP نامیده مى شود جایگزین مى شود. در این شیوه جدید، هر تلفن همراه از طریق مرکز تلفن با کامپیوتر سرویس گر (SERVER) مرتبط مى شود و مى تواند نرم افزار مورد نیاز کاربر خود را بر روى کامپیوتر مذکور فعال نماید. بدین ترتیب استفاده کننده مى تواند اطلاعات خود را از طریق کامپیوتر سرویس گر که خود از طریق اینترنت و یا شبکه هاى ارزش افزوده (VAN) به مراکز تجارى و خدماتى متصل است ارسال و یا دریافت نماید. با این شیوه مى توان خدمات مختلفى را که به طور روزمره استفاده مى شود از طریق تلفن همراه ارائه داد. خدماتى از قبیل پست الکترونیکى، تهیه بلیط، اخبار، نقل و انتقال سهام و خدمات بانکی و … ( ۲۰۰۲ ، Tan and teo Durlacher )
۲٫۵٫۲) ویژگی های بازاریابی تلفن همراه
محیط بی سیم دو ویژگی اصلی دارد که آن را از دیگر رسانه های اتباطی متمایز می کند: قابلیت جا به جایی – دسترسی وسیع. ویژگیهای یاد شده توانسته اند محدودیت مکان و زمان را از میان بردارند و از این طریق، خصوصیات ارزش افزوده زیر که موتور محرک توسعه تجارت سیار می باشد را به وجود آورند: حضور در هر زمان و مکان، راحتی، قابلیت اتصال لحظه ای، شخصی سازی و محلی سازی محصولات و خدمات. (توربن و دیگران، ۱۳۸۶، ۲۷۲-۲۷۳)
با بهره گرفتن از تکنولوژی تلفن همراه می توان مصرف کنندگان بالقوه را به صورت فردی به وسیله متن، صوت و پیام تصویری هدف قرار داد.( ۲۰۰۶, ۹۳۵، De Reyck&Degraeve ) تبلیغات موبایل نسبت به تبلیغات بوسیله رسانه های سنتی این برتری را دارند که می توان پیام را به مصرف کنندگان بالقوه هنگامیکه واقعا در حال خرید هستند فرستاد. با پست الکترونیک نیز قادریم تبلیغات شخصی سازی شده انجام دهیم اما این تیلیغات هنگامیکه مصرف کنندگان در حال خرید هستند به آنها نمی رسند. (Ibid, 936)
سرویس پیام کوتاه تکنولوژی جدیدی است که پیام را از کسب وکارها به مصرف کننده، بوسیله ابزارهایی مانند تلفن همراه و پیجر منتقل می کند. (Jingjun Xu, 2008, 711)
یکی از منافع تبلیغات سرویس پیام کوتاه این است که نسبت به روش های سنتی منجر به تعامل بیشتر با مشتری می شود. از طریق تلفیق سیستم موقعیت یاب جهانی با فناوری سرویس پیام کوتاه می توان پیامها و تبلیغات را به موقع و در مکان مورد نظر برای مصرف کنندگان فرستاد ( ۲۰۰۸, ۶، Okazaki )
۳٫۵٫۲) مزایای استفاده از تلفن همراه
الف) مزیت های استفاده از گوشی تلفن همراه
ب) مزیت های حاصل از کاربردهای (Applications ) تجارت بی سیم
ج) مزیت استفاده از اینترنت از طریق گوشی های تلفن همراه
مزیت های استفاده از گوشی های تلفن همراه
همه جایی ( Ubiguity ) : همه جایی آشکارترین مزیت گوشی های تلفن همراه است. یک تلفن همراه ( البته از نوع پیشرفته آن ) می تواند علاوه بر رفع نیاز استفاده کننده به اطلاعات به لحظه (Real-Time ) امکان ارتباط و تماس را مستقل از حل و موقعیت او و در هر جایی برآورده سازد( Durlacher,200. Huizen,2000 ) .
قابل دسترسی بودن (Reachabelity ) : افراد بسیاری هستند که به دلیل شغلی یا خصوصی تمایل دارند که در هر کجا و در هر زمانی که در دسترس باشند. در صورتی که شخص یک تلفن همراه داشته باشد این امکان برای او فراهم خواهد بود. ضمن آنکه فرد می تواند در دسترس بودنش را به افراد یا زمانی به خصوص محدود نماید ( Durlacher.2002, Huizen.2000 ). بانک اطلاعات متحرک ( Mobile storage device ) : تلفن های همراه به عنوان ابراز ذخیره سازی اطلاعات،همیشه در دسترس هستند و به کارگیری اطلاعات ذخیره شده از طریق آن ها نیز راحت تر می باشد( Kuramitsu and sakamura,2001 ).
مزیت همراه در سال های اخیر تکنولوژی های بی سیم و تلفن همراه تا حد بسیار زیادی همگرا شده اند و از این بین ارزش های زیادی خلق شده است،که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد ( Naught.2000, Huizen.2000,Lie.2002 ).
جایابی ( Localization ): پیشرفت های تکنولوژیکی ،ویژگی جدیدی برای تجارت بی سیم به ارمغان آورده است که طی آن ارزش بیشتری نسبت به گذشته برای مشتریان خلق می شود. شرکت های ارائه دهنده خدمات ( مرتبط با یک مشتری ) با آگاهی از محل حضورش،او را به معامله از طریق شبکه بی سیم تحریک می کنند، بنابراین زمانی که مدیر یک شرکت طی سفر کاری به شهر مقصد می رسد می تواند انتظار دریافت پیغامی روی تلفن همراه خود داشته باشد که از او در خصوص نیاز به هتل جهت اقامت،سوال شده است.
امنیت ( Security ) : تکنولوژی های امنیتی در تجارت بی سیم قبلا” در قالب تکنولوژی SLL ( Layer Secure Socket ) ظهور کرده است. اما کارت های هوشمند داخل ترمینال های سیار،امکان تایید و اثبات مالک را فراهم می کند و در نتیجه سطحی بالاتر از امنیت را نسبت به آنچه که در حال حاضر در محیط های اینترنتی کابلی وجود داردپدید اورده است.
ارتباط سریع ( Instant Connectivity ) : اگر چه تا چندی قبل،برای ارتباط با شبکه اینترنت ( با بهره گرفتن از WAP و یک میکروپویشگر و بر اساس تکنولوژی شبکه GSM )، لازم به تماس تلفنی بود اما با ظهور تکنولوژی های GPRS و تکنولوژی های بعد از آن این امکان فراهم شده است تا بدون بوت کردن سیستم و یا تماس تلفنی، به شبکه اینترنت متصل شد. بنابراین جدای از بحث های مربوط به تجارت بی سیم،سریع ترین روش برای دسترسی به اینترنت از طریق ابزارهای جدید بی سیم و تکنولوژی های مرتبط خواهد بود.
خدمات سفارشی ( Personalization ) : ظهور تکنولوژی های جدید امکان معامله خدمات سفارشی شده را از طریق تلفن های همراه فراهم کرده است،در مثال قبل اگر پاسخ مدیر شرکت در خصوص پیشنهاد هتل برای اقامت مثبت باشد،ارائه دهنده خدمت با ارسال پیغامی پیشنهادهایی به او خواهد دادکه در محدوده قیمتی مدیر باشد( یا در محدوده هر متغیر دیگر به جز محدوده بودجه ای ، که البته مدیر قبلا” از طریق ابزارهایی،شبکه را از آن ها آگاه کرده است).
۴٫۵٫۲) مزیت های حاصل از کاربردهای تجارت بی سیم
اغلب مزیت های گفته شده در بالا،در قالب کاربردهایی ( Applications ) که بر روی تلفن های همراه مشتریان و یا مراکز ارائه دهنده سرویس نصب می شود توسط آن ها درک می گردد و از آنجا که مشتریان،مستقیما” آن ها درک می گردد و از آنجا که مشتریان مستقیما” با این کاربردها سرو کار خواهند داشت نقش بسیار مهمی در درک مزیت های تجارت بی سیم توسط مشتریان خواهند داشت،کاربردها و خدماتی که در حوزه تجارت بی سیم مطرحند،چه آن ها که دوران آزمایشی خود را پشت سر می گذرانند در سه دسته کاربردهای ارتباطی ( Applications Communications ) و کاربردهای فردی ( Commerce Applications Consumer M- ) و کاربردهای حوزه کسب و کار ( Business M-Commerce Applications ) قابل بررسی هستند.
۱ – کاربردهای ارتباطی شامل :
 سرویس پست الکترونیکی (E-mail)
 سرویس پیام کوتاه  (SMS)

دومین بنیان مفهومی پژوهش فعلی «تئوری مشروعیت^[۶۷] » می‌باشد. بر اساس این تئوری سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها تا زمانی می‌توانند به حیات خود ادامه دهند که جامعه آنها را مشروع بداند و به آنها مشروعیت ببخشد. به عبارتی دیگر قرارداد اجتماعی ما بین شرکت‌ها و تک تک اعضای جامعه وجود دارد . جامعه به عنوان مجموعه‌ای از افراد، به سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها رسمیت و حق استفاده از منابع طبیعی و نیروی کار را ارائه می‌کند، سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از این منابع استفاده می‌کنند و ضمن ارائه کالا و خدمات به جامعه، بر روی محیط اثرات منفی نیز می‌گذارند. مشروعیت منبعی است که حیات سازمان به آن وابسته است اما سازمان می‌تواند بر این منبع اثر گذاشته و یا آن را دستکاری کند. به عبارتی مدیران برای ادامه حیات سازمان به هر شکلی سعی می‌کنند تا مشروعیت آن را افزایش دهند و لذا از راهبردهایی در این زمینه استفاده می‌کنند. برخی از این راهبردها شامل: همراه شدن با انتظارات جامعه، متقاعد ساختن آحاد جامعه در مورد مسئولیت پذیر بودن سازمان، افزایش منافع اجتماعی سازمان نسبت به مخارج آن، قرار دادن سیستم ارزشی سازمان در راستای سیستم ارزشی جامعه و … می‌شود (فروغی ، میر شمس شهشهانی و پور حسین ، ۱۳۸۷). سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از طریق درگیر شدن در فعالیت‌های مسئولیت پذیری اجتماعی تلاش می‌کنند تا به سطح بالاتری از مشروعیت نائل آیند (از منظر ذی نفعان) . «تئوری مشروعیت» همچون تئوری سیستم‌گرا ضروری است . در «تئوری سیستمی» سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها به مثابه اجزایی از یک محیط اجتماعی بزرگتر دیده می‌شوند، این بدین معناست که شرکت‌ها دائما در چارچوب و هنجارهای جوامع خود اقدام می‌کنند. آنها درصددند اطمینان حاصل کنند که اقدامات آنها به وسیله بخش‌های بیرونی مشروع و قانونی ادراک شود (Deegan , 2000). به نظر می رسد «تئوری مشروعیت» برخلاف بسیاری از تئوری‌های اخلاقی هنجاری مثل تحلیل ذی‌نفعان، در برخورد با مسائل سازمانی رویکردی عمل گرا دارد .

ورای تئوری هویت و مشروعیت، سومین بنیان مفهومی این پژوهش بر «تئوری ذی نفع^[۶۸] » تکیه دارد .

این تئوری بیان می‌کند که تصمیمات مدیریت نباید صرفا منافع سهام‌داران را پوشش دهد بلکه باید ذی‌نفعان (کسانی که به طور مشابه به وسیله اقدامات شرکت تحت تأثیر قرار می‌گیرند) از قبیل مصرف‌کنندگان و عرضه‌کنندگان را هم در نظر بگیرد. همچنین در این تئوری استدلال می‌شود که : از زمانی که اقدامات منفی از قبیل آلوده کردن محیط زیست یا سوءاستفاده از کارمندان منجر به واکنش شدید ذی‌نفعان شده است، باید بخشی از استراتژی مدیریت سازمان درگیر مسئولیت پذیری اجتماعی شود (Freeman,1984) . تئوری ذی‌نفع و تئوری مشروعیت هم پوشانی زیادی با یکدیگر دارند. در تئوری گروه‌های ذی‌نفع هم شاخه اخلاقی (دستوری) و هم شاخه مدیریتی (اثباتی) وجود دارد. شاخه اخلاقی به این موضوع می پردازد که سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها چگونه باید با گروه های ذی‌نفع خود رفتار کنند، این دیدگاه بر مسئولیت سازمان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها تأکید دارد. در مقابل شاخه مدیریتی تئوری ذی‌نفع بر نیاز به مدیریت گروه‌های ذی‌نفع خاص (به ویژه آنهایی که بر منابع ضروری برای سازمان کنترل دارند) تأکید دارد ( شهشهانی ، ۱۳۹۱). هرچه این گروه‌های ذی نفع برای سازمان مهمتر باشند، سازمان تلاش بیشتری در زمینه مدیریت روابط با آنها انجام می‌دهد .

در جدول ۲ – ۱ – ۲ تمامی رویکردها و تئوری‌های مورد بحث به طور خلاصه بیان شده و با توجه به دوره شکل‌گیری مفهوم مسئولیت اجتماعی طبقه بندی شده است .
جدول ۲ – ۱ – ۲ . مقایسه و طبقه بندی تئوری‌های مسئولیت اجتماعی سازمان

McNaughton ٢٠٠٢

توانایی سازمان در تطبیق فرایندهایش با دانش بدست امده ازتغییرات تکنولوژیکیMassa and Testa ٢٠٠٩; Daroch and

McNaughton ٢٠٠٢تعداد پیشنهادات مرتبط با فرایند تولید و محصولGoldoni and Oliveira ٢٠١٠میزان استفاده از انواع مکانیسم های جستجوی اطلاعاتGoldoni and Oliveira ٢٠١٠تعداد ایده ها و حق ثبت اختراعاتGoldoni and Oliveira ٢٠١٠

۵- فرایند ارزیابی و بازخور
برای ارزیابی فرآیندهای مدیریت دانش جهت دریافت بازخور، رویکردهای متفاوتی از جمله اندازه گیری اثرات مدیریت دانش بر عملکرد سازمانی، رویکرد کارت امتیازبندی متوازن، ارزیابی بر اساس نرخ بازگشت سرمایه، ارزیابی بر اساس چرخه عمر مدیریت دانش و پیمایش کارمندان وجود دارد (اندون، ۲۰۰۹).
“چن” و همکارانش (۲۰۰۹) اعتقاد دارند که برای ارزیابی سیستم مدیریت دانش رویکردهای متفاوتی وجود دارد. رویکرد کیفی، شامل مواردی مانند استفاده از پرسشنامه ها، مصاحبه با خبرگان و عوامل کلیدی موفقیت بوده و تحلیل های کمی نیز به شاخصهای مالی همچون نرخ بازگشت سرمایه و ارزش جاری خالص و شاخص های غیرمالی همچون دارایی های دانشیِ فرآیندها و افراد اشاره دارد. آنها همچنین معتقدند که این ارزیابی هم میتواند رویکردی داخلی (استفاده از کارت امتیازبندی متوازن و ارزشیابی فعالیت محور) داشته باشد و هم رویکردی خارجی (الگوبرداریها و بررسی بهترین اقدامات) و یا اینکه پروژه محور بوده (توجه به الگوهای اجتماعی و مدلهای مدیریت پروژه دانش) و یا سازمان محور (توجه به سرمایه های فکری) باشد.

آنچه که در این مرحله وجود دارد، توسعه مجموع های از معیارها برای این فرایند میباشد. معیارهای انتخابی برای این مرحله بایستی با اهداف سازمانی مطابقت داده شوند، برای مخاطبان معیارهای انتخابی برای این مرحله بایستی با اهداف سازمانی مطابقت داده شوند، برای مخاطبان اطلاعات مورد نیاز، شناسایی شده باشند تا بتوان معیارها را تحلیل و توزیع کرد (اندون، ۲۰۰۹).
“لین” و همکارانش (۲۰۰۷)، برای ارزیابی اثربخشی مدیریت دانش جهت دریافت بازخور از این سیستم، سه بعد کلیدی رشد دانش، گستردگی و یکپارچگی دانش را مطح نمودهاند در بعد اول، به شاخصهایی همچون میزان پیشرفت دانش در یک دوره زمانی خاص، سرعت رشد دانش در یک دوره خاص و سرعت کسب عمق دانش مربوط به رقبا و در بعد دوم به شاخصهایی همچون تعداد صنایع یا سازمانهایی که مالکیت دانشِ خاص و حیاتی را دارند، درصد تعداد سازمانها یا صنایعی که یک دانش خاص و حیاتی را دربردارند و میزان اندازهای که سازمانها، نوعی دانش خاص را با هم به اشتراک
میگذارند و در بعد سوم نیز شاخص هایی همچون توانایی یکپارچه سازی منابع دانشی مختلف، توانایی ترکیب تکنولوژی های متنوع برای توسعه محصول جدید و ظرفیت مشارکت در منشأ و مبدأهای مختلف دانش را ذکر نموده اند.
“را او” و “اوسی بریسون” (۲۰۰۷) در تحقیق خود برای تعریف کیفیت سیستم های دانشی شاخص های زیر را مطرح نمودند:
صحت دانش موجود، سازگاری (میزان سازگاری اقلام دانشی در منابع دانشی با هم، میزان سازگاری اقلام دانشی در منبع دانشی با قوانین سازمان)، مدت زمان بازبینی و تأیید دانش برای ورود به پایگاه دانش، میزان هماهنگی و یگانگی در تعبیر و تفسیر دانش موجود، میزان توجه به جزئیات دانش، میزان ارتباط دانش موجود با موفقیت کسب و کار، میزان دانشِ جدید به کار گرفته شده در سیستم، میزان همراهی دانش موجود با تغییرات محیط کلان کسب و کار.
همچنین میتوان شاخصهایی همچون میانگین زمان حل مسئله، میزان سطح یادگیری فردی، میزان سطح یادگیری سازمانی، بهبود توانمندی های کارمندان، بهبود کیفیت استراتژی سازمان، بهبود ارتباطات با مشتری، بهبود ارتباطات با تأمین کنندگان، کاهش زمان چرخه عمر محصول، محصولات و خدمات جدید، بهبود زمان ورود به بازار و بهبود فرآیندهای کسب و کاری، افزایش نوآوریها، مشارکتها و همکاریهای بهتر و سریعتر، ارتقای کیفیت تصمیم گیریها و افزایش داراییهای فکری اثربخش را نیز لحاظ نمود (ویلد و گریس، ۲۰۰۸).
“پتروساارتگا” و همکاران (۲۰۱۰) که به رابطه نوع ساختار سازمانی با عملکرد مدیریت دانش پرداخته بودند، برای ارزیابی کلی عملکرد مدیریت دانش، شاخصهایی همچون میزان ارائه ایدههای جدید برای محصولات و خدمات، میزان ارائه ایده های جدید در مورد فرآیندهای تولید، پاسخ دهی سریع به مشتری و اجازه اصلاحیه های تکمیلی را لحاظ کردند.
با توجه به مرور صورت گرفته، مجموعه عواملی به عنوان شاخصهای این فرایند انتخاب شده اند، که در جدول ۶ ذکر گردیده اند:

جدول ۲-۶: شاخصهای فرایند ارزیابی و بازخور در زنجیره تأمین جمع آوری توسط شفیعی نیکابادی (۱۳۹۱)

(۳-۱)مدل روش تحقیق
انجام آزمون ایستایی بر سود واقعی شرکتهای منتخب
پیش بینی EPS شرکتهای منتخب بر اساس مدل بدست آمده برای فصل آخر۹۰
مجموع مجذورات خطای پیش بینی مدل و مدیریت
گردآوری EPS های پیش بینی شده فصل آخر سال۹۰ شرکتهای منتخب توسط مدیریت
محاسبه خطای نسبی پیش بینی با مقایسه EPS واقعی با EPS پیش بینی شدهتوسط مدل و مدیریت
انجام آزمون والد با بهره گرفتن از خطای نسبی پیش بینی شده مدل و مدیریت
تأیید یا رد فرضیه تحقیق
محاسبه مناسبترین مدل سری زمانی باکس- جنکینز با بهره گرفتن از مشاهدات ایستا شده
انتخاب شرکتهای منتخب واستخراج سود واقعی و پیش بینی مدیریت به تفکیک فصل
۳-۹) انتخاب روش پیش بینی :
پیشگوئی شرایط و حوادث آینده،پیش بینی تعریف شده و چگونگی انجام این عمل نیز پیش بینی کردن نامیده می شود.^[۵۲]

روش های پیش بینی بسیاری وجود دارند که می توانند در پیش بینی وقایع ،مورد استفاده قرار گیرند.می توان این روش ها را به دو گروه اصلی روش های کیفی و کمی تقسیم نمود
روش کیفی شامل برآورد ذهنی از طریق اظهار نظر متخصصان است .در روش های کیفی، پیش بینی مبتنی بر قضاوت ذهنی است و پیش بینی کننده با بهره گرفتن از تجارب خود ودر نظر گرفتن شرایط کنونی و تغییرات قابل پیش بینی، داده های آینده را پیش بینی می کند. در فرایند پیش بینی ،فقدان یا عدم دسترسی به اطلاعات تاریخی یا عدم کفایت حجم آن،استفاده از روش های قضاوتی را ضروری می سارد.
روش کمی به وضوح چگونگی انجام پیش بینی را تعریف می کند، منطق کار را به روشنی بیان می نماید و عملیات در آن ریاضی است .در این روش ها با بررسی داده های تاریخی، فرایند ایجاد متغیر مشخص ودر آن فرض می شودکه فرایند پایدار و قابل تسری به آینده است. پیش بینی به کمک مدل های سری زمانی یکی از انواع اصلی روش های کمی است.
سری زمانی، دنباله ای از مشاهدات منظم شده یک متغیر بر حسب زمان است.سری های زمانی فقط از سابقه تاریخی متغیر (متغیر ها) استفاده می کنند تا مدلی برای پیش بینی بدست آید.
در عمل سیستم های پیش بینی اغلب ترکیبی از روش های کمی و کیفی را به کار می برند.روش های آماری برای تجزیه و تحلیل منظم داده های تاریخی به کار می روند و پیش بینی انجام می شود. این امر به سیستم عینیت می بخشد و به سازماندهی مؤثر محتوای اطلاعاتی داده های تاریخی منجر می شود. سپس پیش بینی های آماری به عنوان یک ورودی در ارزیابی ذهنی تصمیم گیرندگان آگاه عمل می کند و آنان با بهره گرفتن از سایر اطلاعات مرتبط و انتظارات خود از آینده، پیش بینی را به نحو مقتضی تعدیل می کنند.
همانطور که در فصل دوم شرح آن آمده روش های کمی پیش بینی بسیار زیاد و متنوعی وجود دارندکه برخی از آن ها عبارتند از مدل های میانگین گیری، مدل های نمو هموار، مدل های هولت وینترز، مدل های باکس- جنکینز، مدل های اقتصاد سنجی، تجزیه و تحلیل روند و برازش ذهنی، که ما دراین تحقیق از روش باکس- جنکینز برای تعیین و شناسائی مدل های سری زمانی به دلایل زیر استفاده کردیم:

۱- رویکردی ساخت یافته^[۵۳] را به منظور انتخاب مدل سری زمانی ارائه می دهد.
۲- در ادبیات تحقیقات حسابداری بسیار مورد استفاده قرارگرفته است.^[۵۴]

1. 1. 1. در تحقیقات داخلی و خارجی بویژه در پیش بینی رفتار سود شرکتها در بورس اوراق بهادار تهران، این روش به دفعات پیشنهاد و مورد استفاده قرار گرفته است.

   

۳-۱۰) مدل های سری زمانی باکس _جنکینز :
زمانی که از مدل های سری زمانی باکس _جنکیز صحبت می شود در واقع داریم از خانواده ای از مدل ها صحبت می کنیم. به بیان دیگر تنها یک مدل باکس -جنکینز وجود ندارد بلکه مدل های باکس _جنکینز بسیار زیادی وجود دارد .می توان این مدل ها را به گروه های اصلی مدل های اتورگرسیو(AR) ^[۵۵]، مدل های میانگین متحرک^[۵۶](MA) ، و مدل های تلفیق شده اتورگرسیو-میانگین متحرک(ARIMA)^[57]تقسیم نمود. بدین دلیل غالباً مدل های باکس – جنکینز را مدل های اریما می نامند. اما در تمامی این مدل ها فرض اساسی بر این واقعیت استوار است که مشاهدات مربوط به یک سری زمانی مستقل نیستند بلکه به صورت متوالی به یکدیگر وابستگی دارند. و البته این وابستگی در بستر زمان اندازه گیری شده و مورد توجه قرار می گیرند.
علاوه بر این تعریف متغیر وابسته به عنوان یکی از متغیرهای مستقلی که با تأخیر زمانی ظاهر می گردد،از دیگر مشخصات مدل های باکس- جنکینز به شمار می رود. به بیان روشنتر، متغیر وابسته در مدل های باکس- جنکینز، با یک تأخیر زمانی مشخص،از خود تاثیر پذیر می باشد.به عنوان نمونه، سود سال جاری شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار کشور،از سود تحقق یافته این شرکت ها در سال های قبل تأثیر پذیر بوده و این تأثیر پذیری به لحاظ آماری معنی دار است. این مطلب را می توان بنیان تئوریک و نظری مدل باکس – جنکینز به شمار آورد که البته مهمترین دلیل برای استفاده در تحقیق حاضر نیز می باشد.
اما مجموعه مدلهای باکس – جنکینز را می توان به طور کلی به سه دسته کلی تقسیم بندی نمود که به شرح زیر می باشد .
۱-مدل اتورگرسیو (AR)
AR(P) y_t=+ _۱ y _t-1+…..+P y _t-P+T
۲-مدل میانگن متحرک) (MA
MA(q) _t = _{۰+۱T-1+……+q T-q}
۳-مدل آرما(ARMA)
ARMA(p,q) = + _۱ y _t-1+…..P y _{t-P+T+0+1T-1+……+q T-q}
در روابط مشخص شده در بالا، y _t نشان دهنده متغیر وابسته در زمان t ، y _t-iنشان دهنده مقدار متغیر وابسته در زمان t-I ، و نشان دهنده ظرایب متغیرهای مستقل،_T نشان دهنده میزان خطا در زمانt وp،q نشان دهنده درجه مدل و در عین حال گویای میزان تأثیر در اثرپذیری متغیرهای تابع از متغیرهای مستقل می باشد.
به بیان روشنتر، در مدل AR، متغیر وابسته، تابعی از مقدار این متغیر در زمان های گذشته می باشد.درمدل MA نوسانات متغیر وابسته، تابعی از نوسانات این متغیر در زمان های پیشین است و نهایتاً در مدل ARMA،ادغامی از این دو مدل ارئه شده و توضیح دهنده متغیر وابسته می باشد.
۳-۱۱) نحوه انتخاب مدل :

۴و ۵ و۶

۳احساس داشتن حق انتخاب۷و۸۴احساس مؤثر بودن۹و۱۰و۱۱۵احساس مشارکت با دیگران۱۳و۱۲و۱۴و۱۵و۱۶

۳-۹-روایی و پایای ابزار سنجش

مفهوم روایی (اعتبار) ^[۱۰۰] به این سوال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‌سنجد؟ بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازه گیری نمی‌توان به دقت داده‌های حاصل از آن اطمینان داشت (بازرگان، سرمد و حجازی، ۱۳۸۴، ص۱۷۰). روش های متعددی برای تعیین اعتبار اندازه گیری وجود دارد که عبارتند از: ۱- اعتبار محتوا^[۱۰۱] ۲- اعتبار ملاکی^[۱۰۲] ۳- اعتبارسازه^[۱۰۳] ۴- اعتبار عاملی^[۱۰۴](بازرگان، سرمد و حجازی، ۱۳۸۴،ص ۱۷۱). در این تحقیق از روش اعتبار محتوا برای مشخص کردن اعتبار پرسشنامه استفاده شده است. اعتبار محتوا معمولاً نوعی اعتبار است که معمولاً برای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار، اندازه گیری به کار برده می شود. به منظور تعیین میزان اعتبار و روایی پرسشنامه، پس از تهیه و تنظیم آن با اساتید راهنما و مشاور و خبرگان حوزه مشورت گردید و نهایتا پس از اصلاحاتی، پرسشنامه نهایی شد.

قابلیت اعتماد یا پایایی یکی از ویژگی‌های فنی ابزار اندازه‌گیری است که معین می‌کند ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی ارائه می‌دهد (بازرگان، سرمد و حجازی، ۱۳۸۴، ص۱۶۶). برای محاسبه ضریب قابلیت اعتماد ابزار اندازه‌گیری، شیوه‌های مختلفی به کار برده می‌شود که از جمله می‌توان به روش بازآزمایی(اجرای دوباره آزمون)، روش موازی (همتا)، روش تنصیف (دونیمه کردن)، روش کودر- ریچاردسون و روش آلفای کرونباخ اشاره کرد (بازرگان، سرمد و حجازی، ۱۳۸۴، ص۱۶۶). در تحقیق حاضر به منظور محاسبه و برآورد میزان پایایی پرسشنامه از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است. اگر مقدار آلفای کرونباخ از ۷۰/۰ بیشتر باشد پایایی سوالات قابل قبول است. به منظور محاسبه پایایی پرسشنامه پس از آماده شدن آن تعداد ۳۴ پرسشنامه در بین کارکنان و مدیران توزیع شد و پس از جمع آوری مقدار آلفای کرونباخ آن محاسبه گردید که در جدول۳-۴ مقدار آلفای کرونباخ برای متغیرهای مختلف مشاهد می شود . همانگونه که مشاهده می شود همه سوالات پرسشنامه از پایایی بالای ۷۰/۰ برخوردار هستند که نشانگر درجه پایایی و قابلیت اعتماد بالای پرسشنامه است؛ طبق نتایج تحقیق، میزان پایایی پرسشنامه های مدیریت دانش، توانمندسازی به ترتیب برابر با ۹۰۶/۰، ۸۴۳/۰ و بطور کلی پرسشنامه نهایی تحقیق برابر ۹۰۲/۰ میباشد(نتایج مشروح آزمون آلفای کرونباخ در قسمت پیوست آورده شده است).
جدول(۳-۴)ضرایب آلفای کرونباخ برای سوالهای مختلف مربوط به پرسشنامه