فراوانی

 

درصد فراوانی

 

 

 

کمتر از دو سال

 

۲۸

 

۳/۷

 

 

 

دو تا پنج سال

 

۵۸

 

۱/۱۵

 

 

 

پنج تا ده سال

 

۱۳۶

 

۳/۳۵

 

 

 

ده تا بیست سال

 

۱۱۷

 

۴/۳۰

 

 

 

بیش از بیست سال

 

۴۶

 

۹/۱۱

 

 

 

جمع

 

۳۸۵

 

۱۰۰

 

 

 

۴-۲) آزمون فرضیات پژوهش
در هر پژوهشی هدف محقق گردآوری داده ها و اطلاعات به روش صحیح و علمی و نیز تجزیه و تحلیل آنها می باشد تا از این طریق بتواند پاسخ مساله پژوهش را یافته و فرضیه یا فرضیه های پژوهش را مورد ارزیابی قرار دهد؛ از این رو پس از پایان عملیات تجزیه و تحلیل محقق با تکیه بر نتیجه کار، درباره فرضیه های خود اظهار نظر کرده و با توجه به نتایج به دست آمده آنها را تایید یا رد می نماید. حال در این بخش با توجه به داده های حاصل از نمونه های پژوهش و با بهره گرفتن از آزمون های آماری به آزمون فرضیه های تحقیق پرداخته می شود. البته قبل از آزمون فرضیه های پژوهش محقق برای کسب اطلاع از توزیع جامعه آماری داده های پژوهش آزمون کولموگوروف-اسمیرنوف انجام داده که نتیجه این آزمون بیانگر نرمال بودن توزیع داده های مورد استفاده پژوهش می باشد(نتیجه آزمون فوق در ضمائم آورده شده است).

۴-۲-۱) فرضیه اول: امنیت سرمایه گذاری با جذب سرمایه افراد حقیقی در بورس منطقه ای استان قم رابطه معنی دار دارد.
از پاسخ های نمونه آماری به تمامی مولفه های سوال اول و دوم اصلی پرسشنامه برای آزمون فرضیه فوق استفاده گردید؛ نمرات داده شده به پاسخ های خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد، در کدگذاری داده ها به ترتیب ۱، ۲، ۳، ۴ و ۵ با توجه به طیف لیکرت می باشد. برای آزمون این فرضیه از ضریب همبستگی پیرسون که برای آزمون معنی داری وجود رابطه بین میانگین دو متغیر کاربرد دارد استفاده گردید تا مشخص گردد که از نظر سهامداران بورس اوراق بهادار، امنیت سرمایه گذاری با جذب سرمایه افراد حقیقی در بورس منطقه ای استان قم رابطه معنی دار دارد یا خیر. برای انجام آزمون ضریب همبستگی پیرسون فرضیه های آماری را به صورت زیر بیان می شود:

برای توضیح فرضیه های آماری، فرضیه H₁ به این صورت بیان می شود که میانگین نمره پاسخ های مربوط به جذب سرمایه افراد با میانگین نمره امنیت سرمایه گذاری دارای رابطه معنی دار می باشند، و فرضیه H₀ نیز به این صورت که دو میانگین دارای همبستگی نمی باشند، بیان شده است.
جدول(۴-۶) آزمون ضریب همبستگی مربوط به فرضیه اول پژوهش

 

 

 

از آنجاییکه sig (سطح معناداری) کمتر از ۵ درصد است، میان هر یک از عوامل محیطی موثر در موفقیت سیستم­های مدیریت منابع انسانی الکترونیک تفاوت معناداری وجود دارد.
۳-۴) خلاصه فصل
در این فصل به تجزیه و تحلیل داده ­های جمع­آوری شده از طریق پرسشنامه پرداختیم . به این منظور در وهله اول به توصیف ویژگی­­های جمعیت شناختی اعضای نمونه پرداختیم . در مرحله بعد داده ­ها را به لحاظ امار استنباطی مورد بررسی قرار دادیم و با توجه به نتایج به این نتیجه رسیدیم که همه فرضیه ­ها مورد نظر در پژوهش تایید می شوند. و در ادامه به ضریب اهمیت هر یک از شاخصه­های چهارگانه موثر در موفقیت سیستم های مدیریت منابع انسانی الکترونیک از طریق ازمون فریدمن و بونفرونی در این پژوهش پی بردیم.
مقدمه
بعد از تجزیه و تحلیل داده ­ها، آزمون فرضیه ­ها و تحلیل یافته­های تحقیق در فصل چهارم، در این فصل بر مبنای نتایج حاصل شده، محقق به ارائه پیشنهادها و راهکارها می ­پردازد. نتایج حاصل از فرضیات به مانند پایه­هایی هستند که پیشنهادات بر اساس آنها شکل می­گیرند. به منظور حصول موفقیت در آینده در تبدیل نظریات به عمل، نتیجه ­گیری­های صحیح و پیشنهادات مربوط و مناسب یکی از راهکارهای مناسب می­باشد. این نتیجه ­گیری­ها اگر بر مبنای تحلیل­های صحیح شکل گرفته باشند، می­توانند در بر طرف کردن مشکلات سازمان که تحقیق به این منظور طراحی شده است، مفید واقع شوند.
۱-۵ ) مرور کلی تحقیق و نتایج آن
فصل اول این تحقیق دربرگیرنده کلیات این پژوهش می­باشد که به طور کلی و اجمالی بیانگر چارچوب­های اصلی این تحقیق است و مشخص کننده اهداف تحقیق و فرضیاتی است که محقق به دنبال یافتن پاسخ به آن­ها می­باشد. این پژوهش دارای پنج فرضیه می­باشد که بر اساس مدل نظری طراحی شده ­اند. در فصل دوم ادبیات و پیشینه نظری تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است . این فصل از سه بخش اصلی تشکیل شده است : بخش اول شامل مباحث مربوط به حوزه مدیریت منابع انسانی الکترونیک می­باشد. بخش دوم در برگیرنده ادبیات مربوط به عوامل تاثیر گذار بر موفقیت مدیریت منابع انسانی الکترونیک می­باشد که با مطالعه تحقیقات پیشین به دست آمده است. و بخش سوم به شاخصه­هایی اشاره دارد که از آنها برای اندازه ­گیری موفقیت سیستم­های e-HRM در این تحقیق استفاده کردیم. و در آخر این فصل به پیشینه تحقیق اشاره داشتیم. در فصل سوم روش تحقیق مورد بررسی قرار گرفت . روش تحقیق در این پژوهش از نظر هدف از نوع کاربردی و از نظر روش جمع­آوری اطلاعات و ازمون فرضیه و نتیجه ­گیری از نوع توصیفی همبستگی می­باشد . جامعه اماری این تحقیق شرکت­های خریداری کننده نرم افزارهای e-HRM شرکت همکاران سیستم در سطح شهر تهران می­باشند . حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران ۲۹۷ نفرر براورد شد . بعد از جمع اوری پرسشنامه ­ها از ۵۰ سازمانی که به صورت تصادفی خوشه­ای انتخاب شدند ، ۲۷۰ تا از انها برای تجزیه و تحلیل مورد استفاده قرار گرفتند . در فصل چهارم این پژوهش ، داده ­های بدست آمده از جامعه آماری مورد تجزیه وتحلیل آماری قرار گرفتند و نتایج تجزیه و تحلیل­های آماری تشریح شدند. و هر پنج فرضیه تایید شدند ، یا به عبارت دیگر روابط بین عوامل فناورانه ، سازمانی ، رفتاری ، محیطی و موفقیت سسیتم­های e-HRM اثبات شد و معلوم شد بین ضریب اهمیت ان عوامل چهارگانه تفاوت وجود دارد . در این فصل هم به دنبال نتیجه ­گیری از کل تحقیق و ارائه پیشنهاداتی به سازمان­های مورد نظر و پژوهشگران آتی هستیم.

۲-۵ ) تایید مدل تحقیق
۱-۲-۵ ) مدل مبتنی بر یافته­های تحقیق
نتایج تحلیل­های آماری نشان می­دهد که میان ضریب اهمیت هریک از عوامل چهارگانه موثر در موفقیت سیستم­های مدیریت منابع انسانی الکترونیک تفاوت معناداری وجود دارد . همانطور که مشاهده شد، بر مبنای این تحقیق مشخص شد که قدرت تاثیرگذاری این عوامل در شرکت­های مورد بررسی یکسان نبوده و عوامل رفتاری بیشترین تاثیر­گذاری را در موفقیت سیستم­های مدیریت منابع انسانی الکترونیک ایفا می­ کنند.از سوی دیگر میان ضریب اهمیت شاخصه­های هر یک از این عوامل تفاوت وجود دارد که در ادامه در جداول جداگانه به هریک از این گروه­ ها پرداخته شده است .
نتایج تحلیل­های آماری نشان می­دهد که میان عوامل رفتاری ، سازمانی ، فناورانه ، محیطی و موفقیت سیستم­های مدیریت منابع انسانی الکترونیک رابطه معناداری وجود دارد.به عبارت دیگر این عوامل می­توانند بر موفقیت سیستم­های مدیریت منابع انسانی الکترونیک تاثیرگذار باشند. بعد از تجزیه و تحلیل داده ­های جامعه آماری این تحقیق از طریق آزمون فریدمن در فصل چهارم مشخص شد که میان ضریب اهمیت شاخصه­های هر یک از عوامل چهارگانه موثر بر موفقیت سیستم­های e-HRM (که از مطالعات پیشین به دست آمده­اند) تفاوت وجود دارد. رتبه ­بندی شاخصه­های هر یک از این عوامل چهارگانه را به تفکیک در جداول زیر میتوان مشاهده کرد.

 

رتبه مورد نظر در این تحقیق

شا خصه­ها

منبع

 

۱

حمایت مدیریت عالی

( Teo et al. (2007) and Olivas-Lujan et al. (2007)

 

۲

فرهنگ سازمان

( Panayotopoulou et al. , 2007)

 

۳

آموزش کارمندان منابع انسانی و مدیریت

( Cronin et al. , 2006)

 

۴

رهبری سازمانی

( Tansley and Watson , 2000)

 

۵

اعتقاد مثبت مدیریت و کارمندان نسبت به مدیریت منابع انسانی الکترونیک

( Parry and Wilson , 2009)

 

۶

تعهد از سوی مدیریت و کارکنان

( Hustad and Munkvold , 2005)

 

۷

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مأخذ: یافته های تحقیق
یاداشت:
۱-G: نتایج آزمون علیت گرنجر T: نتایج آزمون علیت تودا-یوماموتو
با توجه به جدول۴-۱۸ در حالتی که سرانه ی سینما به عنوان شاخصی از سرمایه ی اجتماعی در نظر گرفته شده است، در آزمون علیت گرنجر سرمایه ی اجتماعی علت تشکیل رشد اقتصادی بدون نفت می باشد و رشد اقتصادی بانفت علت سرمایه ی اجتماعی می باشد.
در آزمون علیت تودا-یوماموتو سرمایه ی اجتماعی و رشد اقتصادی در هر دو حالت رابطه علیت دو طرفه ای دارند و در سطح اطمینان ۱۰ درصد سرمایه ی انسانی علت سرمایه ی اجتماعی است.
در حالتی که نرخ باسوادی را به عنوان شاخصی از سرمایه ی اجتماعی در نظر گرفته ایم در آزمون علیت گرنجر سرمایه ی انسانی علت تشکیل سرمایه ی اجتماعی است و در آزمون تودا-یوماموتو نتیجه ای نگرفتیم.
در نهایت در آزمون علیت تودا-یوماموتو در مقایسه با آزمون علیت گرنجر، به وجود بیشتری از روابط علیت رسیدیم و در بیشتر از نیمی از موارد، آزمون علیت گرنجر با آزمون علیت تودا-یوماموتو هماهنگ بوده است و نتایج آزمون تودا-یوماموتو در مقایسه با آزمون علیت گرنجر کامل تر و منطقی تر بوده است.
۴-۵- جمع بندی و نتیجه گیری
در این فصل رابطه علیت میان متغیرهای سرمایه ی انسانی، سرمایه ی اجتماعی و رشد اقتصادی به وسیله ی آزمون های علیت گرنجر و تودا-یوماموتو بررسی شد و برای سرمایه ی اجتماعی هشت شاخص در نظر گرفته شد که این هشت شاخص مختلف، نتایج متفاوتی را نیز ارائه دادند.

نتایج آزمون علیت تودا-یوماموتو به دلیل کاراتر بودن پذیرفته شد که به صورت خلاصه در جدول ۴-۱۹ به شرح آنها پرداخته شده است.
جدول۴-۱۸: خلاصه ی نتایج آزمون علیت تودا-یوماموتو(۱۹۹۵)

 

 

متغیری که به عنوان شاخص سرمایه ی اجتماعی در نظر گرفته شده است.

 

شرح نتایج آزمون علیت تودا-یوماموتو

 

 

 

نسبت طلاق به ازدواج
(DIVORSTOMARI)

 

۱- سرمایه ی انسانی علت تشکیل سرمایه ی اجتماعی است.
۲- سرمایه ی اجتماعی علت رشد اقتصادی با در نظر گرفتن نفت می باشد.

 

 

 

سرانه ی پزشک
(DRTOPOP)

 

۱- سرمایه ی انسانی علت تشکیل سرمایه ی اجتماعی و رشد اقتصادی در هر دو حالت است.
۲- در سطح اطمینان ۱۰% سرمایه ی اجتماعی علت رشد اقتصادی بدون در نظر گرفتن نفت است.

 

 

 

ضریب جینی
(GINI)

 

۱- سرمایه ی انسانی علت تشکیل سرمایه ی اجتماعی و همچنین در سطح اطمینان ۱۰% علت رشد اقتصادی بدون نفت نیز می باشد.
۲- سرمایه ی اجتماعی و رشد اقتصادی رابطه علیت دو طرفه ای دارند.

 

 

 

سرانه ی مطبوعات
(NEWSTOPOP)

 

۱- سرمایه ی انسانی علت رشد اقتصادی بدون در نظر گرفتن نفت است.
۲- سرمایه ی اجتماعی علت رشد اقتصادی بدون نفت است و رشد اقتصادی با نفت علت تشکیل سرمایه ی اجتماعی می باشد.

 

 

از درامدم راضی نیستم.

۵-۱

 

هیچ ‌انگیزه مثبتی برای زندگی کردن ندارم.

۵-۱

 

احساس می کنم در جامعه نسبت به من بی عدالتی شده است.

۵-۱

 

 

پایگاه اجتماعی- اقتصادی
تعریف اسمی: موقعیت اجتماعی یک فرد در یک گروه و یا رتبه یک گروه در مقایسه با گروه های دیگر(کوئن،۱۳۸۵)، در واقع پایگاه اجتماعی، مقام و موقعیتی است که یک شخص در ساختار اجتماعی به اعتبار ارزیابی جامعه احراز میکند(نیک گهر، ۱۳۸۳).
تعریف عملی:پایگاه اجتماعی – اقتصادی از طریق سه متغیرتحصیلات، شغل و درآمد سرانه اندازه گیری میشود. تحصیلات سالهای تحصیل رسمی را در بر میگیرد که از طیف یازده قسمتی از بیسواد تا دکتری و حوزوی تشکیل میشود. شغل ، شامل سوالات باز میباشدکه بعد از جمعآوری پرسشنامه ها، مشاغل براساس تحقیق شهلا کاظمیپور که مشاغل را براساس پرستیژ و منزلت طبقه بندی کرده است به خیلی ضعیف( با نمره ۰)، ضعیف( با نمره ۱)، متوسط ( با نمره ۲)، خوب ( با نمره ۳) و عالی ( با نمره ۴) نمره گذاری میشود( کاظمی پور، ۱۳۷۸).
در آمد، این متغیر شامل دو سوال باز است که در یکی از آنها میزان درآمد ماهانه و در سوال دیگر بعد خانوار پرسیده میشود که بعد از جمع آوری پرسشنامه ها، و تقسیم درآمد بر بعد خانوار درآمد سرانه خانوار محاسبه می گردد.
پایگاه اجتماعی – اقتصادی از ترکیب این سه متغیر و لحاظ کردن نمره z به دست می آید. که پایینترین نمره وضعیت پایین پایگاه اجتماعی- اقتصادی و بالاترین نمره وضعیت بالای پایگاه اجتماعی– اقتصادی را نشان میدهد.
۴-۹- روایی^[۴۲]
برای سنجش روایی پرسشنامه، از روایی صوری و اعتبار سازه^[۴۳] استفاده شده است. روایی صوری پرسشنامه با نظر اساتید مجرب و صاحب نظر علوم اجتماعی( استادراهنما و مشاور) مورد تأیید قرار گرفت. و اعتبار سازه از طریق تحلیل عوامل^[۴۴] صورت گرفت.
جدول (۴-۱۳) مقدار آماره آزمون KMO^[45] و سطح معناداری آزمون بارتلت^[۴۶] و همچنین درصد تجمعی واریانس تبیین شده به وسیله عامل(ها) را برای هر متغیر نشان میدهد.
جدول ۴-۱۳- تحلیل عامل متغیرهای تحقیق

 

نام متغیر

نوع متغیر

تعداد گویه

مقدار KMO

سطح معناداری آزمون بارتلت

تعداد عامل های استخراج شده

درصدتجمعیواریانس تبیین شده به وسیله عامل(ها)

 

ناهنجاری ترافیکی عابرین پیاده

وابسته

۹

۰.۷۴

۰.۰۰

۲

۶۲.۲۳

 

جمع گرایی

مستقل

۴

۰.۵۷

۰۰/۰

۱

۶۰.۰۰

 

۱ـ « إِلَى اللَّهِ أَشْکُو مِنْ مَعْشَرٍ یَعِیشُونَ جُهَّالًا وَ یَمُوتُونَ ضُلَّالًا “لَیْسَ فِیهِمْ سِلْعَهٌ أَبْوَرُ مِنَ الْکِتَابِ إِذَا تُلِیَ حَقَّ تِلَاوَتِهِ وَ لَا سِلْعَهٌ أَنْفَقُ بَیْعاً وَ لَا أَغْلَى ثَمَناً مِنَ الْکِتَابِ إِذَا حُرِّفَ عَنْ مَوَاضِعِهِ وَ لَا عِنْدَهُمْ أَنْکَرُ مِنَ الْمَعْرُوفِ وَ لَا أَعْرَفُ مِنَ الْمُنْکَرِ»^[۵۳۹]؛
شکایت به خدا مى‏برم، از گروهى که در جهل و نادانى زندگى مى‏کنند، و در گمراهى جان مى‏دهند (و حیات و مرگشان همه در نادانى و جهل است) در میان آن‌ ها متاعى کسادتر از قرآن نیست، اگر آن را آن چنان که باید تلاوت کنند و متاعى نزد آنان رائج‏تر از آن نتوان یافت اگر آن را تحریف سازند و طبق دل- خواهشان تفسیر کنند. و در نظر آنان چیزى زشت‏تر از « معروف» و نیکوتر از « منکر» وجود ندارد.^[۵۴۰]
جهل در اینجا با “شکو".هم‌نشین شده است و از آنجا که شکوه در بردارنده رنج و درد امام است، جهل را به عنوان واژه هم‌نشین با ألم در نظر گرفته‌ایم. در اینجا، زندگی در جهل و مرگ در ضلالت مردمان، دو عامل رنجی است که امام از آن، به خداوند شکایت می‌کند. این شکوه امام، گوشه‌ای از دردناله‌های او در اوج تنهایی است.
شکوه امیرالمؤمنین از تحریف معارف قرآن و جفا به آن در این خطبه آشکار است. روشن است که حضرت از کفار شکایت نمی‌کند؛زیرا آنان به اسلام و قرآن اعتقادی نداشتند و انتظار نمی‌رفت حقایق قرآنی در میان ایشان رواج داشته باشد. همچنین آن حضرت از یک جامعه خیالی و فرضی شکایت نمی‌کند، بلکه شکوه آن حضرت از کسانی است که در زمان ایشان می زیستند و ادعای مسلمانی و پیروی از قرآن و سنت رسول خدا می‌کردند، اما با این حال به قرآن واقعی توجهی نداشتند و به مخالفت با اهل بیت رسول خدا می پرداختند.آنان با برداشت‌های نادرست از قرآن می‌کوشیدند رفتارهای زشت خود را تطهیر کرده و موجه جلوه دهند.^[۵۴۱]
۲ـ« فَاللَّهَ اللَّهَ فِی کِبْرِ الْحَمِیَّهِ وَ فَخْرِ الْجَاهِلِیَّهِ فَإِنَّهُ مَلَاقِحُ الشَّنَئَانِ وَ مَنَافِخُ الشَّیْطَانِ الَّتِی خَدَعَ بِهَا الْأُمَمَ الْمَاضِیَهَ وَ الْقُرُونَ الْخَالِیَهَ حَتَّى أَعْنَقُوا فِی حَنَادِسِ جَهَالَتِهِ وَ مَهَاوِی ضَلَالَتِهِ»^[۵۴۲]؛
زنهار زنهار شما را به خدا سوگند از کبر و نخوت تعصب‏آمیز، و تفاخر جاهلى بر حذر باشید که آن مرکز پرورش کینه و بغض و جایگاه وسوسه‏هاى شیطان است که ملتهاى پیشین و امتهاى قرون گذشته را فریفته است تا آنجا که آنها در تاریکی‌هاى جهالت فرو رفتند و در گودال‌هاى هلاکت سقوط کردند.
در این کلام امام نیز جهالت و ضلالت با هم آمده است و اشاره دارد به دوران جاهلیت که حمیت‌ها و تعصبات و تکبر و فخر فروشی مردمان آن روزگار سبب ضلالت و گمراهی آنان شد.

 

12. 12. ۱. ۴. حسد

 

راغب در تعریف حسد آورده است که آن آرزوی زوال و نابودی نعمت از مستحق آن نعمت است و چه بسا شخص حسود در راه از بین بردن آن نعمت، سعی و تلاش نیز انجام دهد.^[۵۴۳] در قرآن کریم واژه حسد پنج بار آمده است^[۵۴۴] که در تمام موارد به طور صریح و یا تلویحی به مذمُت آن پرداخته است. برای مثال حسادت کافران به مسلمانان را به خاطر برخورداری آنان از نعمت پیامبر(|) مورد سرزنش قرار می‌دهد.^[۵۴۵]

امام در تأثیر حسد بر جسم و سلامتی انسان می‌فرماید:
« الْعَجَبُ لِغَفْلَهِ الْحُسَّادِ عَنْ سَلَامَهِ الْأَجْسَادِ»^[۵۴۶]
- از غفلت حسودان نسبت به سلامتى تن خویش در شگفتم. (چرا که حسد انسان را بیمار مى‏سازد).^[۵۴۷]
در این عبارت حسد که امری روانی است و به حوزه روح مربوط می‌شود در تقابل با سلامتی آمده است و از رابطه‌ای که غفلت با حسادت و سلامتی ایجاد کرده است می‌توان نتیجه گرفت حسادت که یک امر روحی است، سبب بیماری جسم می‌شود. بنابراین می توان نتیجه گرفت که احوال روح، برجسم اثرگذار است.
در تأیید کلام، امام در جایی دیگر می‌فرماید:
« صِحَّهُ الْجَسَدِ مِنْ قِلَّهِ الْحَسَد»^[۵۴۸]؛
تندرستى مولود کمى حسادت است .^[۵۴۹]
در اینجا حسادت به عنوان بیماری نفس، مفهومی متضاد با سلامتی انسان دارد.
« حَسَدُ الصَّدِیقِ مِنْ سُقْمِ الْمَوَدَّهِ »^[۵۵۰] ؛
حسادت نسبت به دوست، دلیل بیمارى دوستى است.^[۵۵۱]
حسادت در دوستی نشانه بیماری آن دوستی است."وّد” محبت داشتن به چیزی و آرزو داشتن آن است.^[۵۵۲] در فروق اللغه موده میل طبیعی و همراه با حکمت را گویند. یعنی محبتی واقعی و الهی که ریشه و پایه و اصل داشته باشد.^[۵۵۳] حکمت و سقم به معنای بیماری با موده در یک حوزه معنایی قرار گرفته‌اند و از طرفی سقم جانشین مفهوم ألم می‌باشد.
امام در جایی دیگر از تقابل ایمان و حسد سخن گفته‌اند:
« وَ لَا تَحَاسَدُوا فَإِنَّ الْحَسَدَ یَأْکُلُ الْإِیمَانَ کَمَا تَأْکُلُ النَّارُ الْحَطَب»^[۵۵۴]؛ حسد نورزید که حسد ایمان را به باد مى‏دهد آن چنانکه آتش هیزم را خاکستر مى‏کند.^[۵۵۵]
با توجه به این کلام امام، بنابراین ایمان و حسد هرگز در کنار هم جمع نمی‌شوند و حسد سوزاننده ایمان است.

 

13. 13. ۱. ۴. شکوه

 

شکو به معنای شکایت کردن و اظهار اندوه به زبان (توصیف گفتاری) است. در نهج البلاغه این واژه با مشتقاتش۱۶ مورد آمده است.^[۵۵۶]
« وَ مَنْ أَصْبَحَ یَشْکُو مُصِیبَهً نَزَلَتْ بِهِ فَقَدْ أَصْبَحَ یَشْکُو رَبَّهُ»^[۵۵۷]؛
و آن کس که از مصیبتى که به او رسیده شکایت کند. شکایت پروردگارش را کرده.^[۵۵۸]
شکایت از مصیبت‌های زندگی ،برابر است با شِکوه از خداوند. در اینجا واژه “یشکو” در همنشینی با مصیبت است و از آنجا که مصیبت مفهومی جانشین با ألم است بنابراین شکوه همنشین با ألم است.
حضرت به یکى از یارانش هنگامى که بیمار شده بود فرمود:^[۵۵۹]
۲ـ «جَعَلَ اللَّهُ مَا کَانَ مِنْ شَکْوَاکَ حَطّاً لِسَیِّئَاتِکَ فَإِنَّ الْمَرَضَ لَا أَجْرَ فِیهِ وَ لَکِنَّهُ یَحُطُّ السَّیِّئَاتِ وَ یَحُتُّهَا حَتَّ الْأَوْرَاقِ وَ إِنَّمَا الْأَجْرُ فِی الْقَوْلِ بِاللِّسَانِ وَ الْعَمَلِ بِالْأَیْدِی وَ الْأَقْدَامِ » ^[۵۶۰]؛
خداوند این درد و ناراحتى تو را باعث از بین رفتن گناهانت قرار داده زیرا بیمارى پاداشى ندارد و لکن گناهان را از میان مى‏برد، و آنها را همچون برک درختان مى‏ریزد، اجر و پاداش تنها در گفتار به زبان و عمل با اعضاء است. ^[۵۶۱]
اجر به معنای مزد و در مفهوم معنوی به معنای پاداش است.با توجه قرینه جمله بعد « فَإِنَّ الْمَرَضَ لَا أَجْرَ فِیهِ » شکایت بیمار از مریضی خویش مورد نظر است از آنجا که مرض یکی از مفاهیم جانشین ألم محسوب می شود در اینجا شکایت نیز همنشین با آن است.
سیدرضی در ذیل کلام امام می فرماید:
« در بیماری اجرو ثوابی نیست؛ زیرا بیماری از چیزهایی است که آن را عوض است نه مزد.عوض در برابر دردها و بیماری هایی است که از سوی خداوند بر بنده می رسد، ولی اجر و ثواب در برابر عملی است که از بنده سرزده است. پس میان عوض و ثواب فرقی است که امام با علم نافذ خویش بیان فرموده است».^[۵۶۲]

 

14. 14. ۱. ۴. جسم

 

جسم به معنای تن است ، چون جسم در مقابل روح است می‌توان نتیجه گرفت که صفت جسیم فقط راجع به تن است، این واژه به صورت لفظ مفرد ، جمع و وصف، ۱۴ بار در نهج البلاغه آمده است. امام در مورد معاویه به عثمان إبن حنیف مى‏نویسد:
۱ـ «… وَ سَأَجْهَدُ فِی أَنْ أُطَهِّرَ اَلْأَرْضَ مِنْ هَذَا اَلشَّخْصِ اَلْمَعْکُوسِ وَ اَلْجِسْمِ اَلْمَرْکُوسِ » و حتماً تلاش خواهم کرد تا زمین را از این شخص وارونه و از این جسم مقلوب الفکر پاک گردانم.
امام (×)در بخش پایانی خطبه غراء با اشاره به بنی امیه می‌فرمایند:
۲ـ « عِبَادَ اللَّهِ أَینَ الَّذِینَ …َ حُذِّرُوا أَلِیماً وَ وُعِدُوا جَسِیماً احْذَرُوا الذُّنُوبَ الْمُوَرِّطَهَ وَ الْعُیُوبَ الْمُسْخِطَهَ»؛^[۵۶۳]
اى بندگان خدا! کجا هستند آنان که آن‌ ها را از کیفر دردناک بر حذر داشتند، و به نعمت‌هاى بزرگ وعده دادند، و از گناهانى که انسان را در ورطه هلاکت مى‏افکند و از عیب‌هایى که باعث خشم خدا مى‏شود بر حذر داشتند، (ولى آن‌ ها از تمام این امور پند نگرفتند).^[۵۶۴]
در اینجا جسیم صفت است برای موصوف محذوف و به معنای بزرگ. ألم نیز با حذر همنشین شده است
۳ـ « أَنْ تُذِیقَ الْجِسْمَ أَلَمَ الطَّاعَهِ کَمَا أَذَقْتَهُ حَلَاوَهَ الْمَعْصِیَهِ فَعِنْدَ ذَلِکَ تَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ»^[۵۶۵] ؛
ششم آن‌که به همان اندازه که شیرینى معصیت و گناه را چشیدى زحمت طاعت را نیز بچشى. پس از انجام این مراحل می‌گوئى: «استغفر اللّه».^[۵۶۶]
“ذَوق” به معنی چشیدن است. در اینجا ألم با جسم و طاعت همنشین شده است . پس اشاره‌ای است به دردجسمی^[۵۶۷]. چنانکه روزه دار، رنج گرسنگی و تشنگی را به جسم می چشاند. نکته قابل توجه این است همانطور که انجام معصیت برای جسم شیرینی خاصی دارد، اطاعت و بندگی خداوند هم، رنج وتلخی به همراه دارد.
معصیت در مقابل طاعت و ألم در مقابل حلاوه آمده است که حکایت از تلخی ألم دارد. در این نوع رنج، ارتباط انسان با خالق مورد نظر است.

 

15. 15. ۱. ۴. ظلم

 

ظلم در لغت به معنای قرار دادن چیزی در غیر موضعی که شایسته آن است.^[۵۶۸] ظلم از واژگان کلیدی در نهج البلاغه است که دارای حوزه معنایی گسترده‌ای می‌باشد.
« یَوْمُ الْعَدْلِ عَلَى الظَّالِمِ أَشَدُّ مِنْ یَوْمِ الْجَوْرِ عَلَى الْمَظْلُومِ»^[۵۶۹]؛
روز اجراى عدل بر ستمگر سخت­تر است از روز ظلم ستمگر بر مظلوم^[۵۷۰].