- مقاوله نامه شماره ۱۳۵ ( حمایت از نمایندگان کارگران در کارگاه ) مصوب ۱۹۷۱
- توصیه نامه شماره ۱۴۲ ( حمایت از نمایندگان کارگران در کارگاه ) مصوب ۱٬۹۷۱
- مقاوله نامه شماره ۱۴۱ ( سازمان کارگری روستایی) مصوب ۱٬۹۷۵
- توصیه نامه شماره ۱۴۹ ( سازمان‌های کارگری روستایی ) مصوب ۱٬۹۷۵
- مقاوله نامه شماره ۱۵۱ ( روابط کار در مشاغل دولتی) مصوب ۱٬۹۷۸
بند ب – لغو کار اجباری (شامل مقاوله نامه های شماره ۲۹ و ۱۰۵)

1. 1. مقاوله نامه شماره ۲۹ (کار اجباری)

یکی از تعاریف کار اجباری عبارتست از : ” کاری است که به اکراه به کسی تحمیل گردد مانند بیگاری. هر کار که به حکم قانون و یا به موجب حکم دادگاه به کسی تحمیل شود خارج از مفهوم این اصطلاح است ، حکماً نه موضوعاً از این قبیل است خدمت نظام وظیفه و اعمال شاقه در مجازات‌ها ." ^[۱۲۰]
کار اجباری از دیدگاه مقاوله نامه شماره ۲۹ به کار یا خدمتی گویند که با اعمال تهدید به مجازات همراه است و فرد بدون هیچ گونه رغبت و رضایتی به انجام آن کار یا خدمت وادارشود.
پس اگر فردی وادار به انجام کاری شود و حتی دستمزد کلان هم دریافت کند باز هم این عمل از نظر این مقاوله نامه کار اجباری محسوب می‌شود. ^[۱۲۱]
با این وجود پنج نوع خدمت یا کار ، کار اجباری محسوب نمی‌شوند :
- خدمت اجباری نظام‌وظیفه
- برخی از مشاغل عمومی
- کار در زندان
- کارهایی که در مواقع اضطراری باید انجام گیرد
- خدمات عام‌المنفعه محدود .
بر طبق ماده چهار این مقاوله نامه دولت‌های عضو باید از هرگونه کار اجباری و تحمیل کار به نفع افراد حقیقی و حقوقی جلوگیری کنند .
مواد دیگر مقاوله نامه شماره ۲۹ به لغو فوری و ممنوعیت مطلق کار اجباری برای زنان ، اشخاص کمتر از ۱۸ سال و بالاتر از ۴۵ سال ، فرهنگیان هم از معلمین و دانش‌آموزان و نیز کارمندان اداری اختصاص یافته است. ^[۱۲۲]

سرانجام اینکه برطبق مفاد این کنوانسیون هر گونه تحمیل غیرقانونی کاراجباری یا توام با اعمال زور باید جرم شناخته شود و مورد مجازات قرار گیرد. ^[۱۲۳]
این ضمانت اجرایی برطبق ماده ۲۵ در نظر گرفته شده است که مقرر می‌دارد: ” تحمیل غیرقانونی کار اجباری باید طبق قانون مورد تعقیب جزایی قرار گیرد …”
مقاوله نامه شماره ۲۹ در تاریخ ۲۸ ژوئن ۱٬۹۳۰ به تصویب سازمان بین‌المللی کار رسید و دولت ایران نیز در تاریخ ۲۸ اسفند ماه ۱٬۳۳۵ به آن ملحق شد .
اسناد بین‌المللی دیگری نیز ممنوعیت کار اجباری را مورد تأکید قرار داده‌اند به‌عنوان مثال میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی مصوب ۱۹۶۶ سازمان ملل متحد انجام اعمال شاقه یا اجباری را منع کرده است .
همچنین بند اول ماده شش میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی مصوب ۱۹۶۶ مجمع عمومی سازمان ملل مقرر می‌دارد . ۱ : دولت‌های طرف این میثاق حق کار را که شامل حق هر کسی است به این که فرصت یابد به وسیله کاری که آزادانه انتخاب یا قبول می‌کند معاش خود را تأمین کند، به رسمیت می‌شناسند و اقدامات مقتضی برای حفظ این حق معمول خواهند داشت .

مبحث چهارم : الحاق ایران به اسناد بین المللی در زمینه ی کار

دولت ایران از نخستین سال تأسیس سازمان بین‌المللی کار،یعنی از سال ۱۹۱۹ با الحاق به اساسنامه سازمان عضویت این سازمان را پذیرفته است .مبنای عضویت ایران در سازمان بین‌المللی کار فصل سیزدهم میثاق جامعه ملل است که مقرر می‌داشت عضویت در جامعه ملل سبب عضویت در سازمان بین‌المللی کار نیز می‌شود . دولت ایران در تاریخ۰۹/۱۰/۱۳۰۰ به‌موجب ماده واحده ی ذیل عضویت جامعه ملل را پذیرفته است :
” ماده واحده - مجلس شورای ملی عضویت مملکت ایران را در جامعه ملل تصویب می کند ." ^[۱۲۴]
بدین‌ترتیب ایران از سال ۱۳۰۰ به عنوان یکی از اعضای سازمان بین‌المللی کار به شمار می‌رود از آن تاریخ با سازمان مذکور همکاری داشته است .
بنابراین ایران همانند دیگر کشورهای عضو این سازمان موظف و متعهد است تعهدات خود را در قبال مصوبات سازمان بین‌المللی کار انجام دهد . البته نحوه تدوین و تنظیم سیاست‌های سازمان بین‌المللی کار ( که در قالب مقاوله نامه‌ها و توصیه نامه و بیانیه منعکس می‌شود) به شکلی است که عرف و قوانین ملی کشورها در این مصوبات، مورد توجه قرار می‌گیرد و به همین جهت مرجع تصمیم‌گیری برای پذیرفتن این مصوبات قوه مقننه هر کشور است . در ایران نیز بر طبق اصل هفتاد و هفتم قانون اساسی « عهدنامه‌ها، مقاوله نامه‌ها، قراردادها و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد .»
بر همین اساس، چنانچه در مقاوله نامه یا توصیه نامه ای موارد گنجانده شود که با عرف و قوانین یک کشور قابل انطباق نباشد، آن کشور از پیوستن به آن‌ ها خودداری خواهد کرد .
همکاری جدی ایران با سازمان بین‌المللی کار از سال ۱۹۴۵ آغاز شد . در این برهه زمانی، جنگ جهانی دوم پایان یافته و سازمان ملل متحد روزهای آغازین فعالیت خود را شروع کرده بود .دولت ایران نخستین بار در سال ۱۹۴۵، هیئت نمایندگی کاملی را برای شرکت در کنفرانس بین‌المللی کار اعزام کرد .در سال ۱۳۲۸ اجازه قانونی تأسیس وزارت کار از سوی مجلس شورای ملی به دولت داده شده و برقراری ارتباط با سازمان بین‌المللی کار به عنوان یکی از اهداف این وزارتخانه قلمداد گردید .
به دنبال تأسیس وزارت کار، روابط بین سازمان و ایران ابعاد گسترده‌تری یافت. به‌طوری که ایران از سال ۱۹۵۱ الی ۱۹۵۴ عضو هیئت مدیره سازمان بین‌المللی کار بود. ^[۱۲۵] « در سال ۱۹۵۶ ریاست سی و نهمین دوره اجلاسیه کنفرانس بین‌المللی کار برعهده یکی از نمایندگان ایران بود و در سال‌های ۱۹۶۸ و ۱۹۷۰ و ۱۹۷۱ به ترتیب کنفرانس بین‌المللی کار، کمیسیون ملی سازمان بین‌المللی کار و هفتمین کنفرانس برای ناحیه آسیا در تهران تشکیل شد.» ^[۱۲۶]
پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز همکاری‌های جمهوری اسلامی ایران با سازمان بین‌المللی کار تداوم یافت . به‌نحوی‌که ایران به عنوان عضو اصلی هیئت مدیره و رئیس گروه کشورهای آسیا و اقیانوسیه ، در طی سال‌های ۱۹۹۶ الی ۱۹۹۹ انتخاب گردید.همچنین ایران در سال‌های ۱۹۹۷ (به عنوان معاون هیئت‌مدیره ) ۱۹۹۸ ( برای نخستین بار به عنوان رئیس گروه دولت‌های عضو هیئت مدیره ) و ۱۹۹۹ ( به عنوان عضو اصلی هیئت مدیره سازمان) به طور فعال در تصمیم‌گیری‌های سازمان بین‌المللی کار مشارکت داشته است . ^[۱۲۷]
ایران در زمینه‌های فنی از کمک‌های سازمان بین‌المللی کار بهره‌مند می‌گردد این سازمان از طریق برنامه عمران ملل متحد ( UNDP ) ^[۱۲۸] در تنظیم و اجرای طرح‌هایی با وزارت کار و امور اجتماعی، همکاری فنی داشته که برخی از این تنخواه به شرح زیر است : ^[۱۲۹]
- مراکز نظارت بر آموزش و توسعه مدیریت
- سازمان خدمات کاریابی
- توسعه ی صنایع دستی
- مرکز آموزش هتلداری و جهانگردی
- آموزش فعالیت‌های غیر کشاورزی روستایی
- آموزش حرفه‌ای و کارآموزی صنعتی
- توسعه دستگاه بافندگی ابریشم
- آموزش عملیات بندر
- مؤسسه بهداشت و ایمنی حرفه ای
- بهبود اشتغال و برنامه‌ریزی
- تناسب کار و مدیریت
- توسعه تعاونی‌های کارگری
- تأمین اجتماعی
- توسعه کشت و صنعت
- توان‌بخشی حرفه‌ای معلولین
- برنامه‌ریزی تعلیمات فنی و حرفه‌ای
- برنامه‌ریزی جامع اشتغال
- طرح تقویت مرکز حفاظت و بهداشت کار
- طرح تقویت مرکز تربیت مربی فنی حرفه‌ای در کرج .
از طرف دیگر، معیارها و موازین بین‌المللی کار نیز در تنظیم و تدوین قوانین و مقررات کار در ایران نقش مؤثری را ایفا کرده است . البته ایران تا کنون به تعداد محدودی از این اسناد ملحق شده است .
دولت‌های ایران چه قبل وچه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ب ۱۳ مقاوله نامه‌ها و پنج توصیه نامه به شرح زیر پیوسته اند : ^[۱۳۰]
۱. مقاوله نامه شماره ۱۴، درباره “تعطیلی هفتگی در مؤسسات صنعتی ” مصوب سال ۱۹۲۱ دولت ایران در سال ۱۹۷۲ به آن پیوسته است
۲. مقاوله نامه شماره ۱۹ درباره تساوی رفتار بین کارگران داخلی و خارجی ” در مورد جبران ” خسارت ناشی از حوادث کار مصوب سال ۱۹۲۵ دولت ایران در سال ۱۹۷۲ به آن پیوسته است

بیهوش شدن پزشک در پله ها/-

یاری رسان

منشی پزشک/راننده ی تاکسی

اعطاکننده

بیمار

دریافت کننده

راننده ی تاکسی

ب) زنجیره های روایی
ـ زنجیره ی اجرایی: تلفن کردن بیمار به مطب پزشک، راضی شدن پزشک به این که به خانه ی بیمار برود، به هم خوردن حال پزشک، تلاش راوی برای کمک به پزشک و انجام کارهایی که راننده ی تاکسی پیشنهاد می دهد زنجیره های اجرایی این روایت هستند.

ـ زنجیره ی میثاقی: راضی نشدن منشی پزشک به فرستادن پزشک به خاطر درخواست حق المعالجه قبل از معالجه، متقاعد شدن منشی و قول او به راوی برای اینکه پزشک را به خانه ی او بفرستد، راضی نبودن راننده ی تاکسی برای سوار کردن بیمار و پزشک به خاطر ترس از دردسرهای احتمالی پس از آن، در مطب ماندن بیمار تا زمانی که از بهبود حال پزشک مطمئن بشود، درخواست پزشک از بیمار برای پرداختن حق المعالجه و تعیین قیمت آن و ناراحتی بیمار از این درخواست و بحث او با پزشک در این مورد که پزشک نه تنها کاری برای معالجه ی او انجام نداده بلکه باعث زحمت او هم شده است زنجیره های میثاقی داستان هستند.
ـ زنجیره ی انفصالی: رفتن پزشک به خانه ی راوی، جابجا شدن وظایف بین پزشک و راوی و از بین رفتن بیماری راوی و بیمار شدن پزشک، به کول گرفتن پزشک توسط راوی و پایین بردن او از پله ها، رفتن بیمار و پزشک به مطب، داخل و خارج شدن راوی و پزشک در تاکسی و برگشتن راوی از مطب پزشک زنجیره های انفصالی این داستان هستند.
۲۳-ببین قسمت چه کارها می کند^[۶۳۱]
جمشید به درخواست همسرش برای تهیه ی ماهی از اداره بیرون می رود و قصد دارد که خیلی زود ماهی را بخرد و به خانه ببرد چون برای ظهر مهمان دارند اما در مسیر او از اداره تا ماهی فروشی و بعد هم از ماهی فروشی تا خانه اتفاقات غیر منتظره ای برای او می افتد و او ناچار می شود که علیرغم میل باطنی اش چند نفر از دوستان و آشنایان را با ماشین خودش به مقصدهای خاصی برساند….
نهایتاً چند ساعت از ظهر گذشته جمشید با ناراحتی وارد خانه میشود در حالی که در راه مجبور شده است که ماهی را هم بابت پول بنزین به مأمور پمپ بنزین بدهد. اما وقتی می بیند که همسرش برای ناهار ماهی درست کرده با تعجب از او می پرسد که اگر ماهی داشته اند چرا از جمشید خواسته که ماهی بخرد و همسرش هم می گوید که بعد از تلفن زدن به او مهمانان به خانه رسیده اند و برای او یک ماهی هم به عنوان سوغات (از شمال) آورده اند و او بلافاصله زنگ زده که به جمشید بگوید خریدن ماهی لازم نیست ولی جمشید از اداره بیرون رفته بوده است.
ـ تحلیل داستان
الف) کنشگران
در این روایت جمشید نقش فاعل را بر عهده دارد و هدف او تهیه ی ماهی و رساندن آن قبل از ظهر به خانه است، اما دیدن کسانی که جمشید بنابر ملاحظاتی ناچار شده که به آن ها کمک کند عامل بازدارنده محسوب می شود و نهایتاً هم نبودن پول کافی پیش جمشید و دادن ماهی به عنوان پول بنزین به مأمور پمپ بنزین باعث شده که جمشید به هدف خود نرسد.
همسر جمشید هم نقش کنشگر فاعل را دارد و هدف او پختن ماهی برای ناهار است و همسر برادر جمشید هم نقش یاری رسان را دارد و هم نقش اعطا کننده را، چون با دادن ماهی به همسر جمشید کمک می کند که ناهار را به موقع درست کند. همسر جمشید نقش دریافت کننده را هم دارد.

فاعل

جمشید/همسر جمشید

هدف

خرید ماهی تا قبل از ظهر/پختن ماهی برای ناهار

بازدارنده

روبه رو شدن با افراد مختلف در خیابان،نداشتن پول کافی در پمپ بنزین/-

یاری رسان

-/همسر برادر جمشید

اعطاکننده

-/همسر برادر جمشید

دریافت کننده

همسر جمشید

ب) زنجیره های روایی
ـ زنجیره ی اجرایی: تلاش جمشید برای رساندن ماهی به دست همسرش، انجام کارهایی که به طور غیر منتظره برای جمشید پیش آمده است، پذیرایی همسر جمشید از مهمانانشان زنجیره های اجرایی این روایت محسوب می شوند.
ـ زنجیره ی میثاقی: تصمیم همسر جمشید برای این که ظهر حتما باید ماهی درست کند، قول و قرار گذاشتن جمشید با پسر عمویش باقر خان و رساندن باقر خان به خانهی خواهرش توسط جمشید به امید گرفتن سوغاتی از او و معامله ی جمشید با مأمور پمپ بنزین و دادن ماهی به جای پول به او، زنجیره های میثاقی این روایت هستند.
ـ زنجیره ی انفصالی: خروج جمشید از اداره، ورود مهمانان به خانه ی جمشید، ورود و خروج جمشید در خیابان های مختلف و رساندن چند نفر از دوستان و آشنایان به محل مورد نظرشان، ورود و خروج جمشید در پمپ بنزین و ورود جمشید به منزل زنجیره های انفصالی این داستان محسوب می شوند.
۲۴-نازی که خریدار نداشت^[۶۳۲]
شیرین خانم که از دوستان خانوادگی راوی اصلی (مولف) است، مدیر یک دبیرستان دخترانه است و برای راوی و خانواده اش که در خانه ی او مهمان هستند در مورد وقایع و اتفاقاتی که برای دختران جوان رخ می دهد و او از نزدیک شاهد آن اتفاقات است صحبت می کند و به مناسبت همین موضوع قضیه ی پروین را برای آن ها تعریف میکند. ابتدا راجع به نحوه ی برخورد خود در دبیرستان با پروین که از شاگردان حساس و خیلی زرنگ بوده است صحبت می کند و می گوید که نوع برخورد او با پروین و رابطه صمیمانه اش با او باعث شده است که پروین حتی بعد از اتمام دوره ی دبیرستان هم دوستی و رابطه خود را با او ادامه بدهد و این صمیمیت هر روز هم بیشتر می شود. یک روز خانم شیرین پروین را با جوان خوش هیکلی در خیابان می بیند و سلام و علیکی با هم می کنند و رد می شود. شیرین می داند که این جوان برادر پروین نبوده است و به همین خاطر کنجکاو می شود که بداند او چه کسی بوده و چه رابطه ای با پروین دارد. یک هفته بعد که دوباره پروین را می بیند درباره ی آن جوان از او سئوال می کند و می فهمد که او نامزد پروین بوده و نامش افراسیاب است و بسیار هم به یکدیگر علاقه مند هستند. شیرین دیگر پروین را تا مدتی نمی بیند و بعد از این مدت یک روز پروین به منزل شیرین می رود. وقتی که شیرین درباره ی افراسیاب از پروین سئوال می کند متوجه می شود که پروین با دلخوری و ناراحتی از او یاد می کند و کنجکاو میشود که بداند چه اتفاقی افتاده است و بالاخره پروین مجبور می شود که ماجرای خود را برای او تعریف کند. پروین از همان ابتدا افراسیاب را پسر خوبی تشخیص می دهد و بسیار هم به او علاقه مند می شود و او را متعلق به خود و خود را متعلق به او می داند و دلش می خواهد که هرگز او را از دست ندهد و تصمیم می گیرد که به قول خودش با رشته ی محبت خود او را پای بند کند و فکر می کند که اگر ناز کند و از خود سردی نشان بدهد او را بیشتر به خود نیازمند و وابسته می کند. به خاطر همین فکر هم سعی می کند که به او زیاد محبت نکند و علاقه ی قلبی اش را از او پنهان کند. هر وقت که افراسیاب به خانه ی آن ها می رود تا با هم به تفریح بروند پروین به بهانه ی آماده شدن به اتاق خود رفته و افراسیاب را در مهمان خانه تنها می گذارد، مدتی از این طرز رفتار پروین می گذرد و یک شب او دلش به حال افراسیاب می سوزد و تصمیم می گیرد که محبت خود را به او نشان بدهد ولی افراسیاب به او بی اعتنایی می کند و می گوید که خواهرت از تو خیلی مهربان تر است! پروین می فهمد که در زمانی که افراسیاب را ساعات طولانی تنها و منتظر می گذاشته، خواهرش ناهید سردی او را تلافی می کرده است!
پروین هنگام تعریف کردن این ماجرا برای شیرین خانم بسیار ناراحت و غمگین می شود و از شدت ناراحتی گریه می کند، وقتی که شیرین خانم می خواهد او را تسلی دهد و به او تذکر بدهد که بعد از این رفتارهای گذشته را جبران کند، پروین حرف او را قطع می کند و پاکتی را از کیفش در می آورد و به او می دهد. شیرین خانم پاکت را باز می کند و کارت دعوت به عروسی ناهید و افراسیاب را در آن می بیند.
ـ تحلیل داستان
الف) کنشگران
شیرین خانم در این داستان نقش فاعل را برعهده دارد و هدف او تبیین آسیب های روحی ناشی از روابط خاص برای دختران است، در ماجرا و روایتی که شیرین خانم درباره ی پروین تعریف می کند هم در چند قسمت شیرین خانم فاعل است و هدف او یک جا اصلاح رفتار پروین و برقراری رابطه دوستانه و صمیمی با اوست و در جای دیگر هم هدف او اطلاع یافتن از بعضی از مسائل شخصی زندگی پروین است و پروین با تعریف کردن ماجرای خودش برای او به نوعی نقش یاری رسان را دارد. در ماجرایی که پروین از خودش تعریف می کند خود پروین فاعل است و هدف او هم این است که نامزدش، افراسیاب را بیش از حد به خودش علاقه مند و وابسته کند اما کارهایی که پروین انجام می دهد و از طرف دیگر نحوه ی برخورد ناهید، خواهر پروین با افراسیاب نقش باز دارنده و مخالف را دارند و مانع از این می شوند که پروین به هدف خودش برسد.
ناهید اعطا کننده و افراسیاب دریافت کننده است، همچنین پروین هم نقش اعطا کننده را دارد و شیرین خانم دریافت کننده است.

مغز گردو اغلب در حدود ۴درصد رطوبت، ۱۵درصد پروتئین،۷/۱۳ درصد کربوهیدرات،۷/۱ درصد مواد معدنی،۶۰ درصد روغن و۷/۶ درصد فیبر دارد. روغن گردو حاوی تقریبا ۷ درصداسید چرب اشباع،۲۰ درصد اسید چرب غیر اشباع با یک پیوند مضاعف و ۷۳ درصد اسید چرب غیر اشباع با چند پیوند مضاعف می‌باشد. اسیدهای چرب اصلی موجود درروغن مغز گردو اسید اولئیک، اسید لینولنیک و اسید لینولئیک می‌باشد. (مکسیس ۲۰۰۹، www.kicc-walnut.ir)
۱-۲-۶-۲- مصارف غذایی مغز دانه گردو
مغز گردو ماده خوراکی است که دارای مقدار زیادی چربی، پروتئین ،مواد قندی و نشاسته ای می‌باشد .که هم به عنوان خوراکی مغذی و هم به عنوان ماده اولیه برای استخراج روغن نباتی مورد استفاده قرار می‌گیرد هچنین دارای خواص دارویی می‌باشد(طباطبایی ۱۳۷۱) مغز گردو به عنوان یکی از بهترین، خوشمزه‌ترین و پرانرژی‌ترین آجیل‌های ایران که به صورت‏های تازه، برشته، نمک‏زده به تنهایی و یا با دیگر آجیل‌ها از قبیل کشمش، بادام، پسته و غیره مصرف می‌شود و به عنوان طعم دهنده در نوشیدنی‌ها، انواع بستنی و در فراورده‌های نانوایی و قنادی و همچنین بعنوان ماده اصلی انواع غذاهای ایرانی مورد توجه قرار می‌گیرد (مکسیس۲۰۰۹،طباطبایی و همکاران ۱۳۷۱) از روغن مغز گردو نیز در برخی از غذاها و شیرینی پزی ها به صورت روغن های معمولی نباتی در صورت تازه بودن وفاسد نبودن مورد استفاده قرار می گیرد .(طباطبایی و همکاران ۱۳۷۱)

۱-۲-۶-۳- مصارف دارویی مغز دانه گردو
برخی از مصارف دارویی مغز گردو عبارتند از :
۱-مغز دانه گردو به علت داشتن مواد چربی زیاد ،بسیار قوی انرژی بخش با تولید کالری است.
۲-میزان بالای اسیدهای چرب غیر اشباع در گردو باعث کاهش فشار خون و کلسترول می‌شود و به حفاظت بدن در برابر بیماریهای قلبی و عروقی و سرطان کمک می‌کند.
۳-مغز گردو سرشار از ویتامین های A، B، E و از همه مهمتر ویتامین F می باشد
۴- مغز دانه گردو از بیماری دیابت جلوگیری می کند
۵-مغز دانه گردو یک ماده ملین ولطیف است که به هضم غذا کمک می کند
۶- خوردن مغز گردو نیرزی تفکر و تعقل را زیاد می کند
۷-وجود ویتامین B و انواع آن در گردو اعصاب را تقویت میکند
۸- مغز دانه گردو به علت داشتن املاح روی نه تنها به فعالیت ویتامین های خود می افزاید بلکه ویتامین های غذاهای دیگر را نیز که همراه آن خورده می شود وادار به فعالیت می کند
۹-خوردن مغز گردو متابولیسم بدن را به حالت تعادل در آورده و بسیاری از نارسایی ها را درمان میکند
۱۰-مغز گردو با داشتن مقداری ویتامین F که از نظر مواد غذایی بسیار ارزشمند است و به صورت قسمتی از روغن گردو می باشد بیماری های جلدی را معا لجه کرده و فراموشی را از بین می برد و به بهبود بیماری قند کمک می کند.
۱۱-خوردن مغز گردو در فصول سرد سال تولید انرژی درونی کرده و بدن را از سرما حفظ می کند و مانع سرماخوردگی می شود
۱۲-مغز گردو معده را تقویت می کند(طباطبایی و همکاران ۱۳۷۱)
۱-۲-۷- عملیات برداشت، فرآوری و بسته بندی گردو
مدیریت صحیح مراحل برداشت، فرآوری و بسته بندی مغزهای خوراکی درختی، در دستیابی به راندمان مناسب، کیفیت مطلوب و افزایش سوددهی بسیار تعیین کننده می‏باشد. در ادامه، به طور اختصار به تشریح مراحل نامبرده، پرداخته می‏شود.
۱-۲-۷-۱-برداشت
مرحله برداشت، زمان برترین و پرهزینه ترین مرحله، در تولید مغزهای خوراکی درختی، به شمار می‏آید و می تواند حدود ۶۰-۳۰ درصد کل هزینه تولید را به خود اختصاص دهد.
برداشت گردو، در کمترین زمان ممکن پس از دستیابی به مرحله رسیدگی^[۷]، باید انجام گردد. برداشت گردو هنگامی فرا می رسد که پوشش سبز میوه، شکاف برداشته و شروع به جدا شدن از پوسته سخت کند، در این هنگام، تغییر رنگ پرده میانی نیمه ها آغاز و شروع به قهوه ای شدن می نماید. بسته به نوع واریته و شرایط آب و هوایی، برداشت گردو، از نیمه شهریور آغاز و تا نیمه آبان به طول می انجامد. آبیاری منظم در این دوره نقش بسیار مهمی در تسریع جداشدن پوسته سبز دارد، این پروسه در درختانی که تحت استرس خشکی قرار دارند، به کندی انجام می‏گیرد. برداشت هنگامی آغاز می‏شود که ۸۰ درصد و یا بیشتر محصول، آماده برداشت باشد. برداشت دیرهنگام تغییر رنگ مغز، افزایش احتمال آفت زدگی و حمله حشرات و پرندگان را بدنبال دارد. از سوی دیگر در برداشت زودهنگام، جداسازی پوسته سبز، به سختی انجام گرفته و میزان چروکیدگی مغز نیز افزایش می یابد (درویشیان ۱۳۷۹، کنونل۱۹۹۶).
برداشت دستی مغزهای خوراکی، با تکان دادن شاخه ها با بهره گرفتن از چوبهای دراز انجام می‏گیرد (شکل ۱-۳) . در بسیاری از موارد، جهت جلوگیری از تماس محصول با زمین، پوشش هایی پیرامون درخت پهن می‏گردد (پری۱۹۹۸ )
شکل ۱-۳- تکان دادن شاخه های درخت در برداشت دستی
افزایش مساحت باغات، همراه با افزایش هزینه های نیروی انسانی و هم‏چنین تمایل به سرعت بخشیدن در برداشت، جهت جلوگیری از افت کیفی محصول و علاوه بر آن وجود پوسته سخت که مغز را در مقابل صدمات مکانیکی و آلودگیهای ناشی از آن حفاظت می‏کند، از جمله دلایلی می‏باشند که در گسترش روزافزون مکانیزاسیون برداشت در مغزهای خوراکی، نقش داشته اند (امیر قاسمی ۱۳۸۱).
تجهیزات بکار رفته در برداشت مکانیزه گردو را می توان به چهار گروه عمده تقسیم نمود،
روش لرزاندن و گرفتن :^[۸]، در این روش بازوی لرزاننده^[۹] به تنه درخت بسته شده و با نیروی محرکه تراکتور، تنه و شاخه های درخت تکان داده می‏شوند و محصول بر روی پوششی که پیرامون درخت پهن شده، ریخته و جمع آوری می‏شود. در این روش محصول هیچگونه تماسی با زمین نداشته و از آلودگی آن با خاک، برگ و علف جلوگیری بعمل می‏آید. علاوه بر آن، برداشت می تواند، فارغ از شرایط زمین (نامسطحی، علف های هرز و رطوبت بیش از حد) انجام گیرد. زمان بر بودن برداشت (اتصال لرزاننده به هر یک از تنه ها و جمع آوری محصول از روی پوشش)، انعطاف پذیری پایین دستگاه (تنها در باغاتی قابل استفاده است که حداقل فاصله بین ردیفها و فاصله بر روی ردیفها رعایت شده باشند) و هزینه بالای دستگاه، از معایب این روش برداشت به شمار می‏آیند. در شکل۱ -۴ دستگاه لرزاننده شاخه های درخت، نشان داده شده است.
شکل ۱-۴- بازوی مکانیکی – هیدرولیکی برای تکان دادن شاخه های درختان
روش جمع آوری از روی زمین^[۱۰]: در این روش، محصولی که به صورت طبیعی و یا به کمک لرزاننده، بر روی زمین افتاده اند، به صورت مکانیزه برداشت می‏شوند
روش لرزاندن، جارو و جمع کردن^[۱۱]: در این روش تنه درخت توسط لرزاننده، تکان داده شده، محصولی که بدین صورت، بر روی زمین می افتند، توسط یک جاروکننده^[۱۲]، جمع و به صورت ردیفی بر روی زمین قرار می‏گیرند، تا رطوبت اولیه خود را از دست دهند. ردیفها، سپس توسط یک برداشت کننده^[۱۳] جمع می‏شود. در دستگاه برداشت کننده، برگها و دیگر مواد بیگانه از محصول جدا می گردند.
برداشت کننده مکنده^[۱۴]: بعلت قیمت پایین، سادگی استفاده و حجم کم، رو به گسترش می‏باشد. معایب این روش، نیاز بالا به نیروی انسانی، زمان بر بودن، احتمال ایجاد صدمات مکانیکی، گرد و غبار و سر و صدا می‏باشد (تفتی ۱۳۶۶،امیر قاسمی ۱۳۸۱، طباطبایی ۱۳۷۱،کلارک ۲۰۰۲).
۱-۲- ۷-۲- فرآوری
عملیات پس از برداشت مغزهای خوراکی، مراحل جداسازی برگ و دیگر مواد بیگانه، پوست گیری، شستشو، خشک کردن، جداسازی محصول آسیب دیده (باقی مانده پوشش سبز بر روی پوسته سخت، پوسته سخت تغییر رنگ یافته، محصول کپک زده، پوک، دارای پوسته شکسته و آلوده به آفلاتوکسین)، تیماردهی با آنتی اکسیدان ها جهت کاهش شدت واکنش تند شدن، برشته کردن، نمک زدن و افزودن طعم دهنده ها، درجه‏بندی (بر حسب اندازه و رنگ) و بسته بندی (کامل، مغز و یا مغزهای شکسته)، را شامل می‏گردد (کلارک ۲۰۰۲)
جداسازی پوشش سبز محصول، باید در کوتاهترین زمان ممکن پس از برداشت انجام گیرد. میزان کم محصول را می توان با دست و یا یک چاقوی جیبی پوست گیری نمود. برای مقادیر بیشتر می توان از ابزاری مانند شکل ۱-۵ استفاده نمود، که در آن گردو بر روی سطح تیز آن مالیده و بدین صورت، پوست و مواد بیگانه جدا می گردند.
پس از جداسازی پوشش خارجی، شستشوی محصول انجام می‏گردد، که این عمل از یک سو از تغییر رنگ پوسته سخت جلوگیری و از سوی دیگر مواد باقی مانده بر پوسته سخت را جدا می سازد.
میزان رطوبت گردو در زمان برداشت، در محدوده ۱۵-۵ و ۳۰-۱۰ درصد (بر پایه تر)، قرار دارد که در طول فرایند خشک کردن باید به حدود ۸-۵ درصد کاهش یابد. خشک کردن مغزهای خوراکی جهت کاهش رطوبت اولیه محصول به سطح رطوبت ایمن^[۱۵]، امری است الزامی و از واکنشهای تخریبی، تغییر رنگ مغز و کپک زدگی جلوگیری می‏کند. علاوه بر آن، باعث افزایش زمان ماندگاری محصول و تثبیت وزن محصول گشته و رنگ بری پوسته سخت را نیز ممکن می سازد ( کلارک۲۰۰۲).
شکل۱- ۵- پوست گیر گردو
خشک کردن مغزهای خوراکی، به روش های سنتی (خشک کردن آفتابی^[۱۶]) و یا صنعتی (توسط خشک‌کن) انجام می‏گیرد. خشک کردن آفتابی مغزهای خوراکی، نیاز به نیروی انسانی بالا داشته و زمان زیادی بطول می انجامد (در شرایط نامساعد محیطی تا ۱۲روز) و احتمال کپک زدگی محصول را نیز افزایش می‏دهد. استفاده از سیستم های خشک کن در فرآوری مغزهای خوراکی، افزایش سرعت خشک کردن، کاهش زمان فرایند و کاهش شدت افت کیفی محصول مانند تغییر رنگ و یا ایجاد شکاف در پوسته را بهمراه دارد.
میزان رطوبتی که باید از محصول در طول فرایند خشک شدن، خارج گردد، با افزایش دوره رشد، کاهش می یابد. به عبارت دیگر، زمان خشک کردن با افزایش طول دوره رشد، کاهش می یابد.
خشک‌کن های رایج در فرآوری مغزهای خوراکی، خشک کنهای کیلن^[۱۷] و یا خشک کن های صندوقی قابل حمل^[۱۸] می‏باشند. دمای بکار رفته در فرایند خشک کردن، در محدوده ۴۳-۳۸ درجه سانتی‏گراد، قراردارد، دماهای بالاتر جهت جلوگیری از احتمال ایجاد صدمات حرارتی، افزایش شدت واکنش تند شدن چربی موجود در بافت و افت کیفی محصول بکار نمی روند. در شرایطی که رطوبت نسبی محیط، بالا نباشد، می توان محصول را با جریان هوا بدون بکارگیری حرارت، خشک نمود، که این امر، به بهبود کیفیت محصول کمک می‏کند (راموس۱۹۸۵، الن۱۹۸۷)
در فرایند خشک کردن مغزهای خوراکی، رطوبت اولیه محصول به سطح رطوبت ایمن، کاهش داده می‏شود. خشک کردن به رطوبت های پایین تر، باعث کاهش راندمان محصول و افزایش هزینه های خشک کردن می‏شود.
سه خشک کن رایج در خشک کردن مغزهای خوراکی عبارتند از:
۱-خشک کن های صندوقی ثابت: که از واحدهایی با ظرفیت ۲۵ تن محصول تشکیل شده اند. بارگیری هر یک از واحدها، از قسمت بالا انجام گرفته، هر یک از صندوق ها ۴/۲-۸/۱ متر، ارتفاع دارند. هوای گرم با دمای ۴۳ درجه سانتی‏گراد به درون محصول دمیده می‏شود. پس از پایان فرایند مغزها از قسمت پایینی صندوق بر روی نوار نقاله ای تخلیه می گردند (شکل۱- ۶)
۲- خشک کن های صندوقی ردیفی: که از واحدهایی با ارتفاع ۸/۱-۵/۱ متر و سطح زیرین شبکه ای تشکیل شده اند. واحدها بر روی کانال انتقال دهنده هوای گرم مستقر شده اند. هوا با دمای ۴۳ درجه سانتی‏گراد به درون محصول دمیده می‏شود (شکل ۱-۷)

خلاقیت بسط^[۱۶] : عبارت است از توانائی فرد در جهت پرداختن به جزئیات . در این حالت فرد خلاق توانائی تکمیل یک ایده و افزودن جزئیات بیشتر و همچنین تکمیل ایده های تصویری مربوط به آنرا دارد.
خلاقیت ابتکار^[۱۷] : عبارت است از توانائی فرد برای ایجاد و خلق ایده های نو ، منحصر به فرد ، غیرمعمول و هوشمندانه برای حل یک مسئله ، که در هرحال با ایده های عادی و رایج متفاوت است . در این حالت فرد خلاق توانائی تولید ایده های نو و جدید را دارد.

خلاقیت انعطاف پذیری^[۱۸] : عبارت است از توانائی فرد برای ایجاد و خلق ایده های متفاوت در صورت تغییر مشکل. در این حالت فرد خلاق در صورت تغییر مشکل و یا مطرح شدن آن از بعد دیگر ، قدرت و توانائی لازم را برای تغییر جهت فکر خود دارا می باشد .
نگرش^[۱۹] : منظور از نگرش، عقاید آگاهانه و تمایلات فکری کم وبیش ثابت فرد به آدمها یا اشیاء است . نگرش شامل سه ویژگی شناختی ، هیجانی و رفتاری است . در اینجا فرض است که ریشه رفتار و نحوه برخورد والدین از نگرشهای آنان نشات می گیرد. ( هلیگارد و اتکینسون ، ۱۹۸۳ )
شیوه های فرزند پروری^[۲۰] : عبارت از روشهایی است که والدین در تربیت فرزندان خود به خصوص در مورد شکوفائی استعداد ها و بروز خلاقیت بکار می برند. این روشها عمدتا شامل سلطه گری^[۲۱] ، وابستگی شدید^[۲۲] و سهل انگاری^[۲۳] است . ( کفایت ، ۱۳۷۳، ص ۱۰۴).
سلطه گری^[۲۴] : این روش شامل ایجاد محدودیتهای زیاد در رفتار ، گفتار و کردار فرزند در زمینه رعایت نظافت ، مراقبت از وسایل ، سکوت ، اطاعت ، بروز احساسات و… است والدین سلطه گر ممکن است حتی با بی تفاوتی و آرامش، خواسته های خود را به فرزندان تحمیل نمایند و یا روش هیجان آمیزی در پیش بگیرند.
وابستگی شدید^[۲۵] : در این روش والدین خود را فدای فرزندان کرده و در هرحال آنها را نیازمند خود بار می آورند . این قبیل والدین قطع رابطه عاطفی با فرزندان را به تاخیر انداخته ، مراقبت و نظارت کامل و مدام را ضروری می دانند. یعنی درهمه حال ، حتی در بزرگسالی فرزندان را نیازمند حمایت ، راهنمائی و کنترل می دانند .
سهل انگاری^[۲۶] : والدین سهل انگار نه تنها کنترل و فشاری بر روی فرزندان خود ، بلکه انتظارتوقعی خاص هم ازآنان ندارند آنان در دادن پاداش و اعمال تنبیه چندان جدی نیستند. در انجام امور شخصی ، نظافت و تکالیف درسی فرزندان با مسامحه برخورد می کنند معمولا وقتی برای در کنار فرزندان بودن اختصاص نمی دهند و انتظار دارند فرزندانشان درد سر و مشکلی برای آنان درست نکنند .
ب : تعریف عملی
خلاقیت کلی: در این پژوهش برای سنجش خلاقیت کلی و چهار عنصر سیالی ، انعطاف پذیری ، ابتکار و بسط از آزمون زمینه یابی مداد کاغذی چند جوابی سنجش خلاقیت ( MPPT) تورنس که توسط دکتر عابدی در سال ۱۳۶۳ استاندارد و معرفی گردیده استفاده شده است (دائمی ، ۱۳۸۳، ص ۳) . این آزمون ۶۰ از سوال و هر سوال از سه گزینه که ذیلا توضیح داده می شود تشکیل شده است . نمره صفر برای فقدان خلاقیت ، ۱ برای خلاقیت متوسط و ۲ برای خلاقیت زیاد منظور می شود . حداقل نمرات صفر و حداکثر نمره فرد در کل آزمون ۱۲۰ خواهد بود . که دامنه خلاقیت فرد در کل آزمون به شرح ذیل خواهد بود ( بخشی ، ۱۳۸۵، ص ۱).
- خلاقیت بسیار زیاد : امتیاز ۱۲۰ الی ۱۰۰
– خلاقیت زیاد : امتیاز۱۰۰ الی ۸۵
- خلاقیت متوسط : امتیاز ۸۵ الی ۷۵
– خلاقیت کم : امتیاز ۷۵ الی ۵۰
- خلاقیت بسیار کم : امتیاز ۵۰ و پائین تر
خلاقیت سیالی : سوالهای ۱تا ۲۲ پرسشنامه عامل سیالی را می سنجد .
خلاقیت بسط : سوالهای ۲۳ تا ۳۳ پرسشنامه عامل بسط را می سنجند .
خلاقیت ابتکار : سوالهای ۳۴ تا ۴۹ پرسشنامه عامل ابتکار را می سنجند.
خلاقیت انطاف پذیری : سوالهای ۵۰ تا ۶۰ پرسشنامه عامل انعطاف پذیری را می سنجد ( دائمی ، ۱۳۸۳، ص ۳).
شیوه های فرزند پروری : منظور ایده ها و روشهایی است که والدین در تربیت فرزندان خود به خصوص در مورد شکوفایی استعدادها و بروز خلاقیت بکار می برند . این روشها که عمدتا شامل سلطه گری ، وابستگی شدید و سهل انگاری است از طریق پرسشنامه زمینه یابی ارزشیابی نگرش والدین (PAS ) دروز و تی هن ( ۱۹۵۷) مورد سنجش قرار گرفته است. در این پرسشنامه سوالهای ۳ ، ۴ ، ۵ ، ۶ ، ۹ ، ۱۰ ، ۱۴ ، ۱۷ ، ۱۸ و ۲۱ عامل سلطه گری ، سوالهای ۱ ، ۲ ، ۷ ، ۸ ، ۱۶ ، ۲۰ ، ۲۵ ، ۲۶ ، ۲۹ و۳۰ عامل وابستگی شدید و سوالهای ۱۱ ، ۱۲ ، ۱۳ ، ۱۵ ، ۱۹ ، ۲۲ ، ۲۳ ، ۲۴ ، ۲۷ ، و ۲۸ عامل سهل انگاری را می سنجند .
نحوه برخورد : منظور واکنشهای رفتاری و کلامی مربوط به تشویق و تنبیه دانش آموزان توسط والدین و مربیان به هنگام بروز نشانه های فکر و رفتار خلاقانه در محیط خانه و مدرسه است .
استعدادهای درخشان^[۲۷]: منظور دانش آموزان پسر و دختر مشغول تحصیل در مدارس مقطع راهنمائی ویژه ای هستند که تحت عنوان مراکز پرورش استعدادهای درخشان شناخته می شوند که پس از طی آزمون خاصی که سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان ( سمپاد ) برگزار می کند پذیرفته شده و مشغول تحصیل هستند .
تیز هوشان^[۲۸] : اصطلاحا مدارس مورد نظر را مدارس تیزهوشان و دانش آموزان مشغول تحصیل در مدارس ویژه استعدادهای درخشان را تیزهوش می نامند و منظور از تیزهوش کودکی است که در امر تحصیلی از خود توانائی و برجستگی خاصی نشان داده و در آزمونهای اجراء شده موفقیت حاصل نموده است .
مربیان : منظور تمامی کادر آموزشی و پرورشی مدارس مورد اشاره است که مستقیما در جهت رشد تحصیلی و پرورشی دانش آموزان دخالت دارند .
والدین : منظور از والدین ، پدر و مادر حقیقی دانش آموزان ( یویژه مادران ) است که مستقیما نقش تربیت فرزندان خود را به عهده دارند.
فصل دوم: مبانی نظری وادبیات تحقیق
- ادبیات تحقیق
- تحقیقات انجام شده در ارتباط با موضوع تحقیق
مقدمه
کیم وو چونگ^[۲۹] (۱۹۸۹) یکی از چهره های خلاق معاصر (بنیانگذار شرکت عظیم دوو کره و نویستده کتاب مشهور” سنگ فرش هر خیابان از طلاست” (این کتاب تنها پس ازدوسال از تاریخ انتشار، بیش از یک میلیون نسخه فروش داشته و تاکنون بیش از ۱۰ بار نیز در ایران تجدید چاپ شده است )می نویسد ” نوآوری یک امر و نیاز زیربنایی زندگی انسان است آنچنان که بعضی ها فکر می کنند مشکل نیست اگر شما به ابداعات و نوآوری های باارزش دقت کنید مبنای خیلی از آنها را واقعا ایده های بسیار ساده تشکیل می دهنداغلب هم نتایج بسیار ارزشمندی به همراه می آورند… نوآوری ، ابداعات و اختراعات نقش بزرگی در تاریخ بشر بازی کرده است نوآوری و ابداعات با عزم ، تصمیم و اراده یک شخص خلاق شروع می شود که سعی می کند با درهم شکستن ایده های معمولی و موجود در این عصر خلاق و زمان ، چیز جدیدی ارائه دهد یا بسازد. من همواره تاکید کرده ام که خلاق بودن برای اشخاص بسیار با اهمیت است زیرا افرا خلاق ، مبتکر و سازنده به تاریخ شکل و به جهان جهت می دهند. توین بی کسانی را که به پیشرفت تمدن و فرهنگ جامعه شان کمک می کنند"اقلیت خلاق” می نامد که بسیار هم معدودند اما تاثیراین اقلیت ها به نسبت تعدادشان نیست بلکه قدرت ابداع و خلاقیت آنهاتعیین کننده میزان نفوذشان در جامعه است. الهامات و تراوشات ذهنی این اقلیت است که به اکثریت غیر خلاق امکان می دهد در پیشرفت جامعه شان سهیم شوند این وظیفه اقلیت ها نسبت به جامعه شان است و بدون همکاری و کمک آنها فرهنگ ها و جوامع پیشرفتی نخواهند داشت . اقلیت ها موظفند اکثریت غیر خلاق را اصلاح کرده و پرورش دهند چنانچه اقلیتها اینگونه عمل نکنند زوال جامعه و تمدن تسریع خواهد شد. به خفقان افکندن این اقلیت خلاق ، سقوط جامعه و فرهنگ را بدنبال خواهدداشت . زمانیکه توانائیهای خلاق برای توسعه و پیشرفت جامعه بکار گرفته نشود و زمانیکه اقلیت خلاق به صورت اقلیت کنترل شده درآید جامعه به سوی نابودی و فنا قدم برخواهد داشت.مسئولیت پیشرفت و تمدن جامعه و یا سوق دادن آن در جهت زوال و ویرانی به عهده اقلیت خلاق است …شما حتما می پرسید چگونه می توان عضواقلیت خلاق شد خوب اول از همه باید بگویم چه چیزی نبایست باشید: فرصت طلب، تماشاچی و شکست گرا نباشید(سوری، ۱۳۷۴، صص ۶۵، ۲۳۶ و ۲۳۷ ).
نقش خانواده بعنوان مهم ترین رکن جامعه که شالوده اساسی شخصیت کودکان را می سازد بس مهم است عدم اطلاع از شیوه های درست تربیتی ، مهم ترین مشکل خانواده ها است . والدین معمولا از نتایج برخوردهای خود با فرزندانشان بازخوردی^[۳۰] دریافت نمی کنند و یا نمی دانند درهرسنی چه انتظاری باید ازآنان داشته باشند والدین معولا روش های سنتی تربیتی گذشته را ادامه داده و کمتر به فکر اصلاح^[۳۱] هستند. فرض بر این است اگر آنان متوجه اثرات قابل توجه فرزند پروری خود شوند قطعا در بکارگیری روش های مناسبتر جدیت و دقت به خرج خواهند داد ( کفایت ، ۱۳۷۳، ص ۴۱)به هرحال نوع برخورد و توجه والدین با مقوله خلاقیت که آنرا در کودکان تقویت و یا تضعیف نمایند بسیار مهم خواهد بود این موضوع درادامه مورد بحث قرار بیشتر خواهد گرفت.
معنا و مفهوم خلاقیت
درحقیقت فرد خلاق کسی است که از ذهنی جستجوگر وآفریینده برخوردار باشد. فرهنگ وبستر^[۳۲] ( ۱۹۵۳)خلاقیت را مترادف اصطلاحاتی مانند اکتشاف ، اختراع ، ابداع و نوآوری آورده و کلمه خلاقیت را به معنی بوجود آوردن تعریف کرده است. درفرهنگ روانشناسی سیلامی^[۳۳] راجع به معنای خلاقیت چنین آمده است “خلاقیت همان تمایل و ذوق به ایجادگری است که درهمه افراد و در همه سنین به طور بالقوه موجود بوده و با محیط اجتماعی – فرهنگی ، پیوستگی مستقیم و نزدیک دارد . شرائطی لازم است تا این تمایل طبیعی به خودشکوفایی برسد . ترس از انحراف و سعی در همنوایی با اجتماع ، خلاقیت را به بند می کشد . کودکان خردسال که از امور و وقایع در شگفت می شوند و می کوشند که تازگیها جهان را دریابند و ضمنا تا زمانی که تحت تاثیر تعلیم وتربیت متعارف قرار نگرفته اند به نحوه ویژه ای خلاق می باشند( کفایت ، ۱۳۷۳، ۶۱). از مضمون تعاریف و توضیحاتی که در مورد ماهیت و کارکرد خلاقیت داده شده است چنین پیداست که در واقع خلاقیت برآیند نوع تفکر بدیع و بی بدیل افراد است که ممکن است به تولید محصول عینی نیز منجر گردد. بنابراین شایسته خواهد بود به جای لفظ خلاقیت ، اصطلاح تفکر خلاق را بکار برد .
در مجموع تفکر و عملکرد خلاق نسبت به ایده ها و تجارب قبلی بشری نو شمرده شده ،‌ عامل تغییر و تحول بوده و الزاما می بایست به حال انسان و جامعه نیز مفید باشد مانندایده های جدید، ابتکارات ،اختراعات و اکتشافات . معنای خلاقیت عبارت است از توانائی یا قدرت ذهنی یا بدنی برای ساختن یا بازسازی واقیت به نحوی منحصربه فرد(دافی،برنادت،،۱۳۸۰ص۳۸).ماکس ورتایمر روانشناس گشتالت^[۳۴] عبارت مناسب تفکر آفرینشی را نخستین بار ابداع وآنرا تفکری توصیف کرد که واقعا به چیزی مفید می انجامد( برونو ،۱۳۷۰،ص۸۲). تورنس تفکرخلاق را به حاصل وقوع انفجارات بینش درونی افراد تعبیر می کند( تورنس ، ۱۹۷۹، ص۲۴)اورت شوستروم^[۳۵] (۱۹۶۷) نویسنده کتاب مشهور"روانشناسی انسان سطله جو^[۳۶] ” رفتارخلاقانه را یک رفتار خویشتن ساز در عین حال سلطه جویانه می شمارد و می گوید ” من رفتار خلاقه را یک رفتار خویشتن ساز ، تعریف می کنم . رفتار خویشتن ساز نوعی رفتار سلطه جویانه است که به صورت خلاقه تری ظاهر می گردد . همه ما سلطه جو هستیم لیکن به جای آنکه رفتار سلطه جویانه خود را طرد کنیم ، باید آنرا تغییرداده و به رفتار خویشتن ساز تبدیل نمائیم ( سرمد ، ۱۳۶۲، ص ۲۵). کالهون (۱۹۶۱) خلاقیت را دارای ماهیت ذاتا عاطفی دانسته و آنرا فرآیندی می شمارد که طی آن فرد خلاق عناصر نامعقول و احساسی را به عناصر عقلی و آگاهانه تبدیل کند .
تعریف خلاقیت^[۳۷]
مثل هر مفهوم نظری و انسانی دیگر ، تعریف خلاقیت نیز تابع گرایشات و برداشت های شخصی و مکتبی صاحبنظران است که در مجموع مشابه به نظر می رسند. به منظور جلوگیری از طولانی شدن بحث ، ذیلا به ذکر تعاریف خلاصه چند تن از مشاهیر زمینه تحقیقات و منابع علمی خلاقیت اشاره می گردد.

• • فرهنگ توصیفی اصطلاحات روانشناسی: “تفکرخلاق تفکری است که مشخصه اصلی آن توانائی کنارگذاشتن فرض های غیرلازم و زایش افکاراصیل است “(برونو،۱۳۷۰،ص ۸۲)

• • استیفن رابینز^[۳۸]( ۱۹۹۱): “خلاقیت به معنای ترکیب ایده ها در یک روش منحصر به فرد یا ایجاد پیوستگی بین ایده هاست “(طالب زاده و انوری ، ۱۳۷۵، ص ۲)

• • استین ، پارنس و هاردینگ^[۳۹] (۱۹۶۲): “خلاقیت همان چیزی است که به ایجاد یک کار جدید منجر می شود ، که در زمانی به عنوان یک چیز قابل دفاع یا مفید یا خشنود کننده مورد قبول گروه قابل توجهی قرار گیرد” .

• • مدنیک^[۴۰]( ۱۹۶۲): “خلاقیت عبارت از سازمان دادن به عناصر همخوانده به صورت ترکیبهای جدیدی است که به خواسته های خاص پاسخ می دهند یا اینکه به گونه ای مفید هستند ” .

• • فاکس^[۴۱]( ۱۹۶۶):” فرایند خلاق به هر نوع فرایند تفکری گفته می شود که مساله را به طریق مفید و بدیع حل کند".

• • هورلاک^[۴۲] ( ۱۹۸۲): “خلاقیت در واقع همان شکل کنترل شده تخیل است که منجر به نوعی ابداع و نوآوری می گردد".

• • استرنبرگ(۱۹۸۹): ” خلاقیت ترکیبی از قدرت ابتکار، انعطاف پذیری و حساسیت در برابر نظریاتی که یادگیرنده را قادر می سازد خارج از نتایج تفکر نامعقول به نتایج متفاوت و مولد بیندیشد که حاصل آن رضایت شخصی و احتمالا خشنودی دیگران خواهد بود"( کفایت ، ۱۳۷۳، ص ۶۲و ۶۳).

• • لوتانز (۱۹۹۲): “خلاقیت به وجود آوردن تلفیقی از اندیشه ها و رهیافت های افراد و یا گروه ها در یک روش جدید، است"(انوری ، ۲۰۰۷، ص ۲).

• • فرانکن (۲۰۰۵): “خلاقیت رویکرد خلق یا تشخیص ایده ها و احتمالاتی است که در حل مسئله یا در ارتباطات انسانی و سرگرم کردن خود و دیگران مفید است"وی اضافه می کند که برای خلاق بودن ، افراد باید قادر باشند که مسائل را از دیدی تازه بنگرند ، احتمالات و جایگزینهای بدیع خلق نمایند ( همتی ، ۱۳۸۷، ص ۹).

• هالپرن:خلاقیت توانائی شکل دادن به ترکیب تازه ای از نظرات یا ایده ها برای رسیدن به یک نیاز یا تحقق یک هدف می باشد"( سایت فکر نو ، به نقل از نگین برات ، ۱۳۸۲،ص ۱)

دیگران چون معصوم نیستند از خطا و اشتباه هم در امان نخواهند بود. ما نیز از این مسأله بری نیستیم. اما کاستی‌ها و ایرادات، نباید مشکلی در زندگی مشترک به وجود بیاورند. با مدارا کردن و انعطاف در برابر مشکلات، انسان می‌تواند بهترین لذت را از زندگی خود داشته باشد.
پیامبر (ص) درباره اهمیت بالای مدارای با مردم این گونه می فرماید: (امرنی ربی بمداراه الناس کما امرنی باداء الفرائض). « پروردگارم، همان گونه که مرا به انجام واجبات فرمان داده ، به مدارا کردن با مردم نیز فرمان داده است.»^[۱۲۱]هم چنین پیامبر در این باره می فرماید: (مداراه الناس نصف الایمان ، و الرفق بهم نصف العیش). «مدارا کردن با مردم نصف ایمان است و نرمی و مهربانی کردن با آنان نصف زندگی است.»^[۱۲۲]
انسان اگر اهل مدارا و انعطاف نباشد و نتواند خود را با شرایط خاص و ویژه همسر خود سازگار کند، به زودی دلشکسته می‌شود و این مسأله باعث سرخوردگی و افسردگی در او می‌شود.^[۱۲۳]
۲-۱-۴-مدیریت استرس
۲-۱-۴-۱-تعریف مدیریت استرس:
مجموعه اقداماتی که افراد در جهت ارتقاء سازگاری روانی و اجتماعی،افزایش عزت نفس،ارتباطات اجتماعی،رشد توانایی های فردی در رفع تنش ها و مشکلات،همچنین افزایش تحمل ناکامی ها جهت پیشگیری از آسیب هایی نظیر اعتیاد، خود کشی و …. انجام می دهد، تحت عنوان کنترل احساسات و هیجانات و مدیریت استرس قابل مطالعه و بررسی هستند. ترس ها،اضطراب ها،عصبانیت ها، خجالت ها، غم ها، اندوه ها، فقدان ها، ناکامی ها و کلا عدم تعادل ها، چنان چه به درستی با آن ها برخورد نشود، مشکلات متعدد و پیچیده ای را به همراه می آورند. تکرار هیجانات منفی، سبب می شود سازگاری و تعادل روانی فرد بهشدت به هم خورده و با رها کردن فعالیت های اصلی، بسیاری از موفقیت ها و پیشرفت ها را از دست داده و خود را با مسائل حل نشده فراوانی تنها احساس کند. هر چه شدت ابراز هیجانات بیشتر باشد، افراد از موقعیت های سالم بیشتر دور شده و نهایتا اعتماد به نفس خود را از دست داده و در مقابله با مسائل، کمتر موفق می شوند. آگاهی از این مهارت و تمرین آن انسان ها را در مقابله با هیجانات و احساسات هدایت و حمایت کرده تا به سطح بهتری از عزت نفس رسیده و نهایتا با سازگاری بهتر با محیط پیرامون خود سلامت خویش را تعیین و تثبیت نماید .^[۱۲۴]
هوش هیجانی ارتباط تنگاتنگی با مدیریت بحران دارد. هر فردی که تمایل داشته باشد که خود را در برابر مشکلات و بحران های احتمالی بیمه نماید باید علاوه بر بهره هوشی به هوش هیجانی و راه های افزایش آن نیز توجه نماید.
۲-۱-۴-۱-۱-مدیریت استرس در قرآن و روایات و روانشناسی :
استرس چیست؟ حضرت علی (علیه السلام) می فرماید: «آگاه باشید که فقر نوعی بلاست. وسخت تر از تنگدستی بیماری تن وسخت تر از بیماری تن ،بیماری قلب است. آگاه باشید که همانا عامل تندرستی تن، تقوای دل است.»^[۱۲۵]
«استرس یافشارعصبی عبارت است ازحالت اضطراب وفشاردرونی که انسان برای مواجه شدن با خطر یا مشکلات جدی با ترشح هورمون هایی خودرا برای مقابله آماده می کندکه البته تااین حد خوب وبرای روند زندگی لازم است. ولی هرگاه درفردی فشارعصبی توسعه پیداکرد و این حالت در طول روز وبدون علت منطقی مشاهده شد می گوییم فرد دچار استرس بیش ازحداست.»^[۱۲۶]

۲-۱-۴-۱-۲-انواع محرک های تنش زا:
حضرت علی (علیه السلام) می فرماید: «کسی که ازدنیا اندوهناک می باشد از قضاءالهی خشمناک است. وآن کس که از مصیبت وارد شده شکوه کند ازخدا شکایت کرده وکسی که نزد توانگری رفته وبه خاطر سرمایه اش برابر اوفروتنی کند دوسوم دین خودراازدست داده است.»^[۱۲۷] و آن کس که قرآن بخواند و وارد جهنم شود حتماً از کسانی است که آیات الهی را بازیچه قرارداده است.وآن کس که قلب او با دنیا پرستی پیوند خورد همواره جانش گرفتار سه مشکل است: اندوهی رها نشدنی، حرصی جدانشدنی وآرزویی دست نایافتنی.»^[۱۲۸]
به طور کلی با توجه به فحوای آیات قرآنی وروایات اسلامی سه دسته عوامل درانسان ایجاد اضطراب و استرس می نمایندکه همین عوامل درنتایج تحقیقات وبررسی های دانشمندان و روانشناسان صاحب نام جهانی هم مشاهده می گردندکه عبارتند از:
۲-۱-۴-۱-۲-۱-عوامل طبیعی ومافوق قدرت بشری:
مثل زلزله، سیل، رزق وروزی، مرگ، بیماری های مختلف، طوفان وبلا ومصیبت …..
«قرآن کریم می فرماید: والبته شما را به سختی ها چون ترس وگرسنگی و نقصان در اموال و نفوس و آفات زراعت بیازماییم و مژده آسایش از آن صابران است.^[۱۲۹]
«امام صادق (علیه السلام): بچسب به دعا، زیرا دعا درمان هردردی است.» ^[۱۳۰]
حضرت علی (علیه السلام)می فرماید: تقدیرالهی چنان بر محاسبات ما چیره شودکه تدبیر، سبب آفت زدگی باشد.»^[۱۳۱]
۲-۱-۴-۱-۲-۲-عوامل اجتماعی:
مثل ارتباط با دیگران، تفاوت های اجتماعی، اشتغال، ازدواج، منازعات و درگیری ها ، جنگ، شایعات و…
«قرآن کریم: وخدائیست که شمارا جانشین گذشتگان اهل زمین مقرر داشت ورتبه بعضی را از بعضی بالاتر قرار داد تا شما را دراین تفاوت رتبه ها بیازماید که همانا خدا سخت زود کیفر و بسیار بخشنده ومهربان است.» ^[۱۳۲]
۲-۱-۴-۱-۲-۳-عوامل فردی یا درونی
مثل: حسد، بخل، کینه، غرور و تکبر، خودخواهی، حب نفس، طمع و حرص خشم وترس و دروغ و…
حضرت علی (علیه السلام) می فرماید: (به رگ های درونی انسان پاره گوشتی آویخته که شگرف ترین اعضای درونی اوست. وآن قلب است.که چیزهایی ازحکمت وچیزهایی متفاوت با آن در اووجود دارد. پس اگر دردل امیدی پدید آید، طمع آن را خوار گرداند. واگر طمع برآن هجوم آورد حرص آن را تباه سازد.واگر نومیدی برآن چیره شود، تأسف خوردن آن را از پای درآورد،اگر خشمناک شود کینه توزی آن فزونی یابد و آرام نگیرد، اگر به خشنودی دست یابد، خویشتن داری رااز یاد برد واگر ترس آن را فراگیرد پرهیز کردن آن را مشغول سازد. واگر به گشایشی برسد، دچار غفلت زدگی شود. واگر مالی به دست آورد بی نیازی آن را به سرکشی کشاند، اگر مصیبت ناگواری به آن رسد، بی صبری رسوایش کند و اگر به تهیدستی مبتلا گردد، بلاها او را مشغول سازد، واگر گرسنگی بی تابش کند ناتوانی آن را از پای درآورد واگر زیادی سیر شود، سیری آن را زیان رساند، پس هرگونه کندروی برای آن زیانبار و هرگونه تندروی برای آن فساد آفرین است.)^[۱۳۳]
امام رضا (علیه السلام) می فرماید: (بخیل را آسایش نیست،حسودرا خوشی ولذت نیست ….)^[۱۳۴]
حضرت علی (علیه السلام): (بپرهیزیدازدروغ؛ زیرا هر امیدواری درجستجواست و هر ترسانی گریزان است.)^[۱۳۵]
۲-۱-۴-۱-۳-شخصیت های مستعد استرس:
قرآن کریم درسوره بقره آیه ۱۱۲ می فرماید: «آری کسی که ازهرجهت تسلیم حکم خداگردید ونیکوکارگشت مسلم اجرش نزد خدا بزرگ خواهد بود. اورا هیچ حزن و اندوهی دردنیا و آخرت نخواهد بود.»
به هر حال شخصیت افراد آستانه تحمل متفاوتی دارندکه درمقابله و مواجهه با استرس نقش اساسی بازی می کند. از نظر قرآن انسانها دارای شخصیت های متفاوتی هستند. آن چه شخصیت انسان را از نظر قرآن تشکیل می دهد میزان عقل، خرد، ایمان و تلاش اوست.^[۱۳۶]
۲-۱-۴-۱-۴-شخصیت های مقاوم در برابر استرس
خداوند مهربان می فرماید: «همانا آنان که اهل ایمان و نیکوکارند و نماز به پا دارند و زکات بدهند، آنان را نزد پروردگار پاداش نیکو خواهد بود و هرگز ترس از آینده و اندوه از گذشته نخواهند داشت.» ^[۱۳۷]
ازنظر قرآن انسان هایی که دارای ایمان قوی اعتماد، به نفس بالا واراده مستحکمی می باشند دربرابر انواع و اقسام ناملایمات زندگی با متانت و بردباری برخورد کرده و هرگز دربرابر مشکلات زندگی غم واندوه به خود راه نمی دهند. آن ها باقدرت توکل برخدا و با اراده ای الهی و پولادین برمشکلات غلبه پیدا کرده و درحل مشکلات خویش همواره از خدا استعانت می طلبند.
۲-۱-۴-۱-۵-مهم ترین عوامل ایجاد کننده استرس:
۲-۱-۴-۱-۵-۱-عدم ارتباط با خدا:
﴿وَ مَنْ أعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإنَّ لَهُ مَعِیشَهً ضَنکًا ﴾ (کسی که از یاد من روی برگرداند، همانا در زندگی سخت و اضطراب بسر می برد)^[۱۳۸]
۲-۱-۴-۱-۵-۲ -خودبینی و ظلم به خویشتن
۲-۱-۴-۱-۵-۳-ترس و اضطراب:
عوامل ترس و اضطراب در جهان بسیارند از جمله این عوامل می توان به یک سری عوامل از دید تعالیم دینی اشاره کرد:
کفر و بی ایمانی - فراموشی یاد خدا - خود فراموشی - حرص و طمع - دلبستگی شدید به امکانات فردی و اجتماعی - بی توجهی به نماز - آرزوهای طولانی - نداشتن خوف خدا - عدم پیروی از امام زمان خود - دنیا طلبی و دلبستگی به آن - گناه، شرک، کفران نعمت - تحریف حقایق - نگرانی از مرگ - درشت نمائی حوادث - شتابزدگی - سطحی نگری - همجنس گرائی - شراب و قمار.
افکار و باورهای نادرست انسان درباره ی وقایع ورویدادهای مختلف زندگی-بحران معنویت-پوچ گرایی -بی معنا دانستن زندگی فقدان یک جهان بینی سالم نگاه بد بینانه ومنفی درباره ی جهان،انسان و زندگی و موقعیت های سخت و دشوار زندگی-ترس از شکست-نگرانی از آینده ی شغلی و رشته ی تحصیلی-زیر پا نهادن فرمان وجدان اخلاقی-عدم رضایت به قضا و قدر الهی –اختلاف های خانوادگی و بگو مگوهای والدین در نزد فرزندان.^[۱۳۹]
۲-۱-۴-۱-۶-راهکارها:
آئین های آسمانی و خصوصاً اسلام رهنمودها و تعالیم خود را برای راهنمائی و نجات انسان در قالب آیات متبرکه ارائه نموده است. مراجعه به این تعالیم و عمل به این رهنمودها و آدمی را در جهت یافتن عواملی که موجبات استرس وی را فراهم می سازند و آشنائی با راهکارهای مقابله با آن یاری می نمایند. واضح است که پیش شرط اساسی در اثربخشی این راهبردها، همان عامل محوری دین یعنی معرفت و ایمان به خدا و التزام عملی به بندگی اوست، بنابراین می توان آن ها را روش ها و کوشش های مؤمنین در مواجهه و مقابله با استرس نیز نامید.
قرآن انسان مؤمنی را که در سایه تعالیم انسان ساز اسلام پرورش یافته، در برابر استرسهای گوناگون زندگی مصون می داند. انسانی که واقعیت های جهان را درک کرده و در آثار الهی بیاندیشد، از بسیاری از آن چه که دیگران می هراسند نخواهد ترسید و حقایق را چنانکه هست خواهد دید و خواهد پذیرفت و انسانی که به مبدأ قدرت مطلقه وابسته بوده و هیچ نیروئی را به جز او مؤثر نمی داند از هیچ عاملی نمی هراسد.^[۱۴۰]
«آری کسی که در برابر خدای متعال تسلیم محض است و نیکوکار نیزهست، پاداش او نزد پروردگارش خواهد بود و این گونه افراد نه ترسی دارند و نه غمگین و اندوهناک خواهند شد.»^[۱۴۱]
استفاده از باورهای مذهبی در تلاش برای فائق آمدن بر ترس تأثیر بسزائی خواهد داشت. بسیاری از مردم بر این باورند که در قرآن کریم روش های مقابله با استرس عموماً در داخل سه مجموعه قرار می گیرند که عبارتنداز:
۲-۱-۴-۱-۶-۱- روش های شناختی
۲-۱-۴-۱-۶-۲- روش های عاطفی – معنوی
۲-۱-۴-۱-۶-۳- روش های رفتاری
- روش های شناختی:
۱- ایمان به خدا- بینش فرد نسبت به وقوع مشکلات و سختی ها:۳- توکل به خدا۴- اعتقاد به مقدّرات الهی۵- اعتقاد به رزاقیت الهی:۶- اعتقاد به عدالت الهی:
-روش های عاطفی - معنوی:
‌۱- یاد خدا:۲- دعا:۳- نماز:۴- قرآن:۵- توبه و استغفار۶- حج:۷- روزه۸- زکات
۹- امید۱۰- شب زنده داری۱۱- تقوا
روش های رفتاری
۱- صبر یا خویشتن داری۲-ازدواج و روابط خانوادگی۳- حمایت مالی و اجتماعی۴- روابط خویشاوندی۵- روابط اجتماعی با مردم.^[۱۴۲]
۲-۱-۵- خلق عمومی