ساقه غالبا به تعداد کم ، کلفت و تا حدودی سه گوش و نسبتا گسترده ، برگ ها درشت و برگچه های انتهایی قاشقی شکل ، رنگ برگ ها سبز روشن ، گل آذین غالبا متعدد و رنگ گل ها سفید ، میوه و بذر تولید نمی کند .غده بیضی کوتاه ( گرد تخم مرغی ) ، غده درشت با تعداد کم ، پوست نازک و به رنگ کرم (زرد روشن) ، شاخه های جانبی گاهی به صورت استولون در سطح خاک دیده می شوند ، بافت پوست صاف و یا نسبتا صاف ،گوشت به رنگ کرم رنگ و رنگ چشم های به روی غده صورتی شفاف و نسبتا کم عمق، رقمی است نیمه زودرس ، مواد خشک آن کم ، عملکرد بالا ، مقاوم به خشکی ، حساس به سفیدک برگ ، مقاوم به ویروس Y و A و بیماری زگیل می باشد .حساس به قارچ ریزوکتونیا و نماتد می باشد .غده ها معمولا در سطح خاک تشکیل می شود .این رقم به علت داشتن غده ها ی قوی بازار پسندی خوبی دارد و اکثرا به مصرف تازه خوری می رسد .
۱-۲-۲ رقم سانته :
شکل غده ها تخم مرغی مایل به گرد ،رنگ گوشت غده های اولیه زرد روشن ، رنگ گوشت شیری، رنگ جوانه ها صورتی ،رنگ گل سفید ، رنگ چشم غده ها زرد و عمق آن ها کم مایل به متوسط ، رنگ پوست غده ها سفید مایل به زرد ،بافت سطح پوست صاف و یا خیلی صاف است و جایگاه خوبی در جدول رتبه بندی سیب زمینی دارد. مقاوم به نماتد سیست سیب زمینی است و مقاومت خوبی به بلایت برگی ، جرب پودری و ویروس دارد .
این واریته به صورت پایا و همه ساله رشد می کند و گیاهی است که بلوغ و تکمیل دوره ی زندگیش در یک دوره ی سه ساله و یا بیشتر تعریف شده است. سانته تقریبا تا ۲۰/۱ متر رشد می کند. سانته در خاک هایی با ph بین ۵ و ۶ رشد خوبی دارد بدین معنی که خاک هایی با شرایط اسیدی متعادل و یا ضعیف برای آن ها خوب است .
۱-۳ اهمیت و ارزش غذایی سیب زمینی
سیب زمینی در بین گیاهان دو لپه ، در حال حاضر مهم ترین محصول زراعی است که بر اساس آمار ارائه شده توسط سازمان فائو بعد از گندم و برنج و ذرت و جو در مرتبه پنجم اهمیت قرار دارد و در ایران نیز از جایگاه ویژه ای در تغذیه مردم برخوردار است(پیوست،۱۳۸۵) .این محصول با دارا بودن نشاسته و اسید آمینه های ضروری و مورد نیاز انسان به خصوص ویتامین های B و C دارای ارزش غذایی بالایی است .سیب زمینی از لحاظ تولید انرژی در واحد سطح در بین محصولات کشاورزی دارای رتبه ی اول بوده است و جایگاه ممتاز آن فارغ از مصارف صنعتی در سبد غذایی مردم دنیا غیر قابل انکار می باشد (حسن پناه ؛ نیکشاد و حسنی ،۱۳۸۷).
سیب زمینی از لحاظ تامین پروتئین و انرژی مورد نیاز بدن انسان دارای اهمیت ویژه ای می باشد .به طوری که امروزه در بسیاری از کشورهای اروپایی مصرف سرانه ی سیب زمینی بالاست .اهمیت این محصول با بهبود وضعیت اقتصادی و بهداشتی مردم کشورهای در حال توسعه ، رابطه مستقیم دارد و لذا محققین این گیاه را به عنوان غذای آینده کشورهای در حال توسعه می دانند .
.سیب زمینی جزء لیست بررسی کالا به وسیله ی مرکز بین المللی تحقیقات کشاورزی محسوب می شود زیرا :
۱.پتانسیل با ارزشی را به عنوان یک محصول غذایی در مناطق استوایی و زیر استوایی دارد .
۲.تولید سریع آن پاسخی به علاقه ی کشورهای در حال توسعه ، مصرف کننده و تولید کننده می باشد .
کل تولید سیب زمینی علی رغم کاهش سطح زیر کشت آن، به علت افزایش بازده در واحد سطح زمین در حال افزایش است .
اتحادیه جماهیر شوروی ، چین ، لهستان از لحاظ سطح زیر کشت سیب زمینی پیش قدم هستند .
بنابر آخرین گزارش فائو که مربوط به سال ۲۰۱۰ می باشد میزان سطح زیر کشت سیب زمینی در ایران ۲۷۷۱۲۴ هکتار و میزان تولید سیب زمینی در همین سال ۴۰۵۴۴۹۰ تن و میزان بذر تولیدی ۱۴۶۳۰۶ تن بوده است(Anonymous,2010) .مناطق عمده ی کشت سیب زمینی در ایران عبارتند از :مناطق سردسیری مانند اردبیل ، تبریز ، شاهرود ، دماوند ، همدان ، مشهد که حدود ۸۰ درصد از محصول کشور در این مناطق تولید می شود .مناطق نیمه گرمسیر مانند گرگان و حومه اصفهان و مناطق گرمسیر مانند هرمزگان ، خوزستان ، جیرفت که حدود ۱۵ درصد از محصول کشور را تولید می کنند .
استان همدان با تولید بیشترین درصد از سیب زمینی کشور مقام اول را به خود اختصاص داده است و استان های اردبیل ، اصفهان ، کردستان و آذربایجان شرقی در تولید سیب زمینی رتیه های دوم تا پنجم را کسب کردند.
قابل ذکر است سیب زمینی با سطح زیر کشت حدود ۲۶۰۰۰ هکتار در استان همدان دارای اهمیت ویژه ای بوده و سهم مهمی در اقتصاد منطقه و ملی دارد .ارقام عمده مورد کشت در استان همدان به ترتیب اولویت عبارتند از :آگریا ، مارفونا ، سانته و دیامونت است .
در،صد گرم سیب زمینی ترکیبات زیر وجو دارد (Everett,1984):
آب ۷۵ درصد ، کربوهیدرات ۲۲ درصد ، پروتئین ۵/۱ درصد ، چربی ۱/۰ درصد ، مواد معدنی ۶/۰ درصد ، ویتامین های مختلف از قبیل : ویتامین A ،ویتامین های گروه B ، اسید پانتو تونیک ، اسید فولیک ، بیوتین و ویتامین C که میزان ویتامین A و C بیشتر از سایر ویتامین های آن می باشد .
هم چنین در سیب زمینی ترکیبات دیگری نظیر پتاسیم ، فسفر ، کلسیم ، منگنز ، مس و آهن و مقادیر کمی از عناصر روی ، نیکول ، کادمیوم و سرب نیز یافت می شود (Nonnecke,1989) .
۱-۴ بیماری های سیب زمینی
سیب زمینی به تعداد زیادی از بیماری ها حساس است .برخی از این بیماری ها گسترش وسیع و بعضی انتشار محدود داشته و محلی می باشند .عوامل این بیماری ها شامل : باکتری ها ؛ قارچ ها ؛ ویروس ها ؛ مایکوپلاسماها ؛ ویروئید ها و نماتد ها است.
گروه دیگر که بیماری های غیر واگیر دار نامیده می شوند شامل عوارض ناشی از شرایط آب و هوایی نامناسب ، کمبود مواد غذایی و یا سایر عوامل غیر زنده است . قحطی ایرلند بر اثر باد زدگی که عامل آن قارچ phytophtora infestanse است یکی از غم انگیز ترین رویداد هایی بود که به وسیله ی یک بیماری گیاهی حادث شد.
نماتد های انگل گیاهی با تحت تاثیر قرار دادن اکثر گیاهان سبب بیماری های مهمی می گردند. همانند سایر بیمارگرهای گیاهی اثر آن ها وابسته به زمان می باشد و معمولا بر خلاف دیگر بیمارگرها گیاه را از بین نمی برند اما سبب کاهش اقتصادی محصول با وجود عملیات زراعی مطلوب می گردند .نماتد های انگل گیاهی بر اساس رفتار تغذیه ایشان متفاوت می باشند .نماتد های انگل داخلی ساکن ،استراتژی تغذیه ای پیچیده دارند . ماده های کیسه مانند به محض اینکه شروع به تغذیه می کنند عمیقا بافت ریشه را
جهت کسب مواد غذایی تغییر می دهند .انگل های داخلی ساکن که در برگیرنده ی مهم ترین نماتد های انگل گیاهی هستند ، شامل نماتد های مولد غده (Meloidogyne spp.) و نماتد های مولد سیست از جنس های Globodera و Heterodera می باشند (Jansson and lopez-Liorca.2004).سیب زمینی در نقاط مختلف دنیا ،میزبان ۵۱ گونه نماتد انگل گیاهی می باشد .یکی از خسارت زا ترین این نماتد ها ،نماتد سیست طلایی سیب زمینی (Globodera rostochiensis) است.
۱-۵ ضرورت مدیریت نماتد سیست سیب زمینی
با توجه به خسارت بالای ناشی از فعالیت های نماتد سیست طلایی ، ضرورت کنترل این بیمارگر در راستای تداوم تولید اقتصادی سیب زمینی با توجه به جایگاه این محصول در سبد غذایی و ارزش اقتصادی آن ، کاهش انتشار نماتد ها در محدوده یک منطقه و یا از کشوری به کشور دیگر ، کاستن از میزان آلودگی به وجود آمده و محافظت از صنایع صادر کننده و وارد کنندگان بذر و غده های بذری ، به طوری که عاری از نماتد باشد ،امری بدیهی است .
۱-۶ اهداف پژوهش
نظر به اهمیت نماتد سیست سیب زمینی ، به عنوان یک عامل بیماری زای درجه اول با توانایی خسارت زایی زیاد روی میزبان های حساس و وجود آن در منطقه همدان به عنوان مهم ترین منطقه کشت سیب زمینی کشور یعنی استان همدان ، دستیابی به آستانه ی خسارت اقتصادی این نماتد و متقاعبا مطالعه و بررسی راهکارهای مدیریتی این نماتد امری ضروری می باشد .
تحقیق حاضر مجموعه ای از بررسی های آزمایشگاهی و گلخانه ای است که هدف های زیر را دنبال می کند :
۱.اثبات بیماری زایی نماتد Globodera rostochiensis در دو رقم مارفونا و سانته که در مزارع استان همدان کشت می شوند .
۲.بررسی میزان تولید نماتد طلایی در رقم های مارفونا و سانته که دارای درجات مختلف مقاومت می باشند و شناخت بیشتر عکس العمل این ارقام نسبت به نماتد
۳.تعیین آستانه ی خسارت اقتصادی بر اساس تراکم جمعیت نماتد
۴.تعیین زمان مناسب برای اعمال عملکردهای مدیریتی برای کنترل نماتد مذکور در زیر سطح آستانه ی خسارت اقتصادی
۱-۷ فرضیه های تحقیق
آنچه در این تحقیق مفروض است ، شامل موارد زیر می باشد :
۱.اثبات بیماریزایی نماتد Globodera rostochiensis در دو رقم مارفونا و سانته که در مزارع سیب زمینی کاری استان همدان کشت می شوند .
۲.تعیین آستانه ی خسارت اقتصادی نماتد Globodera rostochiensis با توجه به تراکم جمعیت های مختلف نماتد در تیمار های دو رقم مارفونا و سانته .
۲-۱ نماتد های پارازیت گیاهی
فصل دوم
بررسی و مرور منابع
در دنیا بیش از ۴۰۰۰۰۰ گونه از نماتد انگل گیاهی ، جانوری و آبزی وجود دارد که در حدود ۲۵۰۰ گونه آن مربوط به خاک های زراعی است (باروتی ؛۱۳۷۴).
نماتد ها کرم های کوچک و تقریبا غیر قابل رویتی هستند .این نوع موجودات آبزی می باشند و در دریاها ؛ آب شیرین ؛ در قشر نازک آب درون خاک و یا در بافت های مرطوب سایر موجودات زندگی می نمایند .شاخه Nematoda بسیار بزرگ بوده و احتمالا از نظر تنوع گونه های موجود بعد از حشرات قرار دارد (جعفرپور ؛ ۱۳۷۵)
نماتد ها متعلق به سلسله جانوران بوده و در شاخه Nematoda و گروه Nematheelminthes و Pseudocoelomata (حفره کاذب) قرار دارند و معنی لغوی آن ها کرم های کشیده است .
نماتد ها در اکثر زیستگاه های کره زمین زندگی می کنند و اکثر آن ها دارای زندگی آزاد بوده و یا از مواد تجزیه شده بافت های گیاهی و جانوری تغذیه می کنند .تعدادی از نماتد ها ؛نماتدهای پارازیت گیاهی و از نظر نوع زندگی به سه دسته :
-
- انگل خارجی (Ectoparasitic-nematodes)
-
- انگل داخلی (Endoparasitic-nematodes)
-
- انگل نیمه داخلی (Semi-endoparasitic nematodes)
تقسیم می شوند .نماتد های انگل خارجی در تماس نزدیک با سطح ریشه گیاه قرار گرفته و بدون اینکه وارد بافت میزبان شوند از مواد غذایی تغذیه می کنند و اغلب متحرک و مهاجرند .نماتد های انگل داخلی به درون ریشه و یا سایر اندام های گیاهی نفوذ کرده و درون بافت رشد و نمو نموده ، در همان جا یا خارج از بافت تخم ریزی می نمایند و در طول رشد از سلول های بافت میزبان تغذیه کرده و خسارت وارد می آورند .گروهی دیگر جزء نماتدهای انگل نیمه داخلی هستند که فقط گردن خود را به داخل بافت ریشه گیاه فرو برده و بقیه بدن در خارج از ریشه قرار می گیرد .این دسته از نماتد ها غیر مهاجر بوده و در محل نفوذ به داخل بافت گیاه مستقر شده و تخم ریزی می نمایند .نماتد انگل گیاهی اکثرا دارای پیکر کوچک (۱-۵. ۰ میلی متر) ؛ ظریف و شفاف هستند و اکثرا بدون چشم مسلح نمی توان آن ها را مشاهده
کرد .
(خزینی؛ ۱۳۷۹)
نماتدهای گیاهی در دو راسته Tylenchide ، Dorylaimida قرار دارند که بیشتر آن ها متعلق به راسته Tylenchide می باشند ؛ لذا بیشتر مطالعات انجام شده در ایران در زمینه رده بندی و بیولوژی نماتد های این راسته صورت گرفته و در این خصوص ۱۷۰ گونه معرفی گردیده است (پاک نیت ؛۱۳۷۰).
نماتد های پارازیت را می توان به وسیله نیش Stylet آن ها تشخیص داد .بعضی از گونه های آن ها قادرند مستقیما به ریشه و غده حمله کرده و عامل اولیه ایجاد بیماری باشند .گروهی از نماتدها خسارت برخی از قارچ ها از جمله قارج ورتسیلیوم Verticillium را تشدید نموده و موجب افزایش خسارت ناشی از این بیماری های قارچی می شوند .برخی دیگر از نماتد ها به عنوان ناقلین ویروس ها عمل می نمایند
(۱۹۹۶، Morsin) (1973؛Hide and Corbet).
در کشورهای در حال توسعه مشکل نماتد ها پیچیده تر و جدی تر نسبت به کشور های توسعه یافته می باشد .
مهم ترین اثر آلودگی های نماتدی کاهش عمومی در رشد گیاهان میزبان است .اولین نشانه های بیماری های نماتدی معمولا با ظهور نواحی یا نقاطی از مزرعه که گیاهان در آن قسمت ها ضعیف مانده اند شروع می شود .گیاهان بیمار معمولا زودتر از گیاهان سالم دچار پژمردگی می گردند . گیاهان آلوده بر خلاف گیاهان سالم قادر به ایجاد پوشش گیاهی یک دستی نبوده ،بنابراین در نواحی آلوده علف های هرز رشد زیادی خواهند داشت .
بیشترین مشکل نماتد ها در جایی ایجاد می شود که میزبان مناسب آن ها به طور متناوب برای چندین سال متوالی در یک مزرعه کشت گردد .
سیب زمینی در نقاط مختلف دنیا میزبان بیش از ۵۱ گونه نماتد پارازیت گیاهی می باشد .
نماتد هایی که به عنوان پارازیت عمده ی سیب زمینی شناخته شده اند عبارتند از :