گالتون دانشمند اواخر قرن نوزده و آغاز قرن بیستم اولین کسی بود که بنیانهای این روش را بنا نهاد. بعد از او کارل پیرسون، مک دونال و اسپیرمن این روش را بسط و توسعه دادند ( کلانتری،۱۳۸۲).
به منظور پی بردن به متغیرهای زیربنایی یک پدیده یا تلخیص مجموعه ای از داده ها روش تحلیل عاملی مورد استفاده قرار می گیرد. در موارد اکتشافی، که هدف آن تلخیص مجموعه ای از داده ها می باشد، از تحلیل مولفه های اصلی استفاده می شود.
در پژوهش حاضر برای سنجش مفهوم وابستگی مذهبی، پایگاه گروه اقلیت و اقتدار زنان از تحلیل عاملی مولفه های اصلی استفاده شده است که در این بین برخی از گویه ها که از بار عاملی بالایی بر خوردار نبودند حذف شدند.

تحلیل تشریح:
روش حاضر با عناوین و نامهای مدل تشریحی، روش تفسیر، مکتب کلمبیا و روش لازارسفلد شناخته می‌شود. از لحاظ تاریخی این روش برای اولین بار در جنگ جهانی دوم بوسیله ساموئل استوفر بکار گرفته شد.
برای شناخت ارتباط بین دو متغیر از طریق وارد کردن همزمان متغیرهای اضافی از مدل تشریحی استفاده می شود (ببی،۱۳۸۱: ۸۰۸-۸۰۰).
در روش حاضر، مشاهده تجربی ارتباط بین دو متغیر از طریق بررسی تاثیراتی که با وارد کردن متغیرهای دیگر به وجود می آید به شناخت ماهیت این ارتباط پرداخته می شود. از این روش برای پی بردن به تاثیر متغیر مستقل (مذهب و آموزه های مذهبی ) با کنترل کردن متغیرهای آزمون( متغیرهای اجتماعی، جمعیتی و اقتصادی) استفاده شده است. به طور کلی این روش تاثیر متغیر مستقل بر وابسته را در دو مرحله ارزیابی می کند. درمرحله اول رابطه دو متغیر به طور مجزا بررسی می شود و در مرحله دوم متغیر آزمون را وارد تحلیل کرده و رابطه دو متغیر(وابسته و مستقل) سنجیده می شود.
تحلیل طبقات چند گانه:
این روش برای اولین بار بوسیله اندروز و همکارانش(۱۹۷۳) معرفی و بکار گرفته شد. روش معرفی شده تحلیلهای مورد نیاز محقق را از مجموعه ای از داده ها و متغیرها فراهم می کند. روش تحلیل طبقات چند گانه رابطه و پیوستگی متغیرها را همانند جداول چند بعدی نمایان می کند. این روش اطلاعات مبسوطی را در زمینه متغیرهایی که با هم ارتباط دارند فراهم می نماید. توانایی انتقال اطلاعات بوسیله تحلیل رگرسیونی چند متغیره و تکنیکهای تحلیل واریانس ، این روش را مفید تر نشان می دهد اما این تفاوت وجود دارد که در این روش به شیوه ای ساده تر این کار انجام می گیرد. اطلاعات فراهم شده توسط این روش برای کسی که با منطق پایه ای جداول چند بعدی آشنایی داشته باشد به آسانی قابل فهم است.
تحلیل طبقات چند گانه، یک روش تحلیل رگرسیون با متغیرهای تصنعی است. در این روش متغیرهای مستقل می بایست طبقه ای و متغیر وابسته به صورت متغیر پیوسته یافاصله ای باشد. این تحلیل با ورود یک متغیر مستقل همانند تحلیل یک سویه و با ورود دو متغیر مستقل همانند تحلیل واریانس دو سویه عمل می کند. در این روش با اضافه شدن هر متغیر مستقل به مدل از تحلیل کوواریانس استفاده می شود.
تحلیل طبقات چند گانه تحلیلی از داده های مرتب شده بر اساس ترکیب طبقاتی چند گانه است. عمدتا این روش تحلیلی، شامل فیت کردن مدل خطی عمومی داده ها و آزمون کردن فرضیه هایی در ارتباط با پارامترها می باشد.
جداول تحلیل واریانس معمولی فقط آمارهای لازم برای آزمون کردن معناداری فراهم می کنند در حالی که تحلیل طبقات چند گانه روشی است که نتایج تحلیل واریانس را بویژه زمانی که متغیرها تاثیرات متقابل معنی داری ندارند، نشان می دهد.
تجزیه وتحلیل داده ها
فصل پنجم: تحلیل داده ها
تجزیه و تحلیل داده های پژوهش:
مقدمه:
پردازش داده ها در پژوهشهای اجتماعی و اقتصادی معمولا در دو سطح انجام می گیرد. این دو سطح عبارتند از توصیف، تحلیل و تبیین داده ها. در مرحله توصیف، جامعه مورد مطالعه با توجه به متغیرهای مورد نظر محقق توصیف می‌شود و محقق در این بخش تصویری از وضعیت موجود نمونه را ارائه می‌دهد. در بخش توصیف محقق به رابطه میان متغیرها توجهی ندارد.
به طور کلی داده های گردآوری شده نمایانگری از واقعیت ها، مفاهیم یا دستورالعمل ها می باشند (بازرگان،۱۳۸۲: ۲۰۸). تلخیص داده ها به صورت انتخاب، تمرکز، تنظیم و تبدیل داده ها به صورتی خلاصه‌تر، تعریف می شود. به این ترتیب مرحله تلخیص داده ها جزیی از فرایند تحلیل است.
تحلیل وتبیین روابط میان متغیرها بر طبق روش های آماری صورت می پذیرد که به روابط دو یا چند متغیره اشاره دارند. در این بخش از پژوهش است که ما بدنبال رد یا تایید فرضیه های مورد نظر خود هستیم.
توصیف داده های پژوهش:
ویزگیهای نمونه مورد مطالعه:
واحد تحلیل یا جامعه آماری پژوهش حاضر، زنان ازدواج کرده یی که در زمان انجام پژوهش در رده سنی ۱۵ تا ۴۹ سال قرار داشته اند، تشکیل می دهد. بر اساس آماری که شبکه بهداشت این بخش ارائه داده است، این شهر از ۲۶۰۰ خانوار تشکیل می شود که از این تعداد ، ۶۵۰ خانوار شیعه و ۱۹۵۰ خانوار اهل تسنن می باشند. گرچه به نظر می رسد که تعداد کل زنان ۴۹-۱۵ ساله برابر با کل خانوارها باشد اما بنا به دلایلی مانند پدیده پدر مکانی؛ تعداد کل زنان نسبت به خانوارها کمتر است.
جدول شماره ۵-۱، توزیع نمونه مورد مطالعه را بر اساس متغیر مذهب نشان می دهد. کل نمونه بدست آمده بر طبق فرمول کوکران ۳۰۶ نفر زن ازدواج کرده ۴۹-۱۵ ساله بوده که به دو گروه مذهبی شیعه یا سنی تعلق داشته اند. از کل نمونه،۱۵۰ نفر را زنان ازدواج کرده شیعه و ۱۵۶ نفر، زنان ازدواج کرده اهل تسنن تشکیل می دهند. این پژوهش سعی داشته که از دو گروه مذهبی، نمونه ای انتخاب شود که از لحاظ تعداد و حجم تقریبا مساوی باشند. تا ‌براین اساس مقایسه های جمعیتی، اقتصادی و اجتماعی، دو نمونه با دقت و ظرافت بهتر انجام گیرد.
جدول شماره ۵-۱ : توزیع جمعیت نمونه بر اساس متغیر مذهب