عبارت است از بکارگیری فن آوری نوین برای ارائه سرویسهای مورد نیاز گردشگران با بهره گرفتن از فن آوری اطلاعات، ارائه سرویسهای مورد نیاز گردشگران به صورت سادهتر با کیفیتی بالاتر و هزینه ای کمتر. در واقع گردشگری الکترونیکی، ارائه الکترونیکی کلیه سرویسهایی است که در گذشته گردشگران به صورت سنتی از آنها استفاده می کردند، بعلاوه سرویسهایی که بواسطه فن آوری اطلاعات میسر شده اند. سرویسهاییکه درگردشگری الکترونیک مرسومند عبارتند از : اطلاع رسانی شفاف و دقیق و معتبر- انجام تشریفات اخذ ویزا – رزرو هتلها و مراکز تفریحی – رزرو و اجاره وسایل نقلیه – اخذ بلیت هواپیما، اتوبوس، قطار و … – خرید برنامه های سفر و تورهای مختلف و بسیاری سرویسهای دیگر. از آنجا که اطلاعات کلیه سرویسهای فوق به صورت مجتمع به گردشگر ارائه می شوند، همواره امکان مقایسه گزینه های مختلف و انتخاب گزینه بهتر برای گردشگر با توجه به معیارها و انتظارات او میسر است، به عبارتی دیگر در عرصه گردشگری الکترونیکی هر گردشگری امکان می یابد که برنامه ای برای سفر خود انتخاب کند که بیشترین مطلوبیت را برای اودارد . اولین گام در بعد اطلاع رسانی در یک سایت فعال در گردشگری الکترونیکی ارائه اطلاعات عمومی به گردشگران است. اطلاعاتی نظیر موقعیت جغرافیایی منطقه سفر، زبانهای رسمی و محلی مورد استفاده، اختلاف زمانی و ساعت رسمی، واحد پولی و نرخ تبدیل ارزهای خارجی که بایستی با اتصال این بخش از سایت به یک موسسه معتبر نرخهای لحظه به لحظه ارائه شوند. کلیات آب و هوایی منطقه سفر نیز باید به صورت کلی در بعد اطلاع رسانی موجود باشد.در بخش مجزا در یک سایت گردشگری الکترونیکی معتبر باید لینکهای سازمانی دولتی در ارتباط با توریستها نظیر وزارت خارجه، سازمانهای توریستی و … قرارگیرد تا امکان جستجوی اطلاعاتی در سایتهای رسمی توسط توریست مهیا باشد. همچنین امکان ارتباط با پلیس، تلفنهای ضروری مورد نیاز در این بخش باید به گردشگران ارائه گرددwww. Fasle no . com)). از مهمترین لینکها در این زمینه لینک سازمانهای بهداشتی است، یکی از مهمترین این سازمانها، سازمان جهانی بهداشت است که همواره اخطارهایی را برای سفر به اماکن مختلف ارائه می کند. ایجاد چنین ارتباطی به گردشگران این امکان را می دهد که پیش از سفر به مقصد از تمامی تهدیداتی که ممکن است وجود داشته باشد آگاه شوند. در ادامه باید کلیه راه های دسترسی به منطقه سفر مشخص شوند تا توریست امکان انتخاب از میان راه های مختلف را دارا باشد و در نهایت در بعد اطلاع رسانی بایستی یک نقشه کامل از منطقه سفر با کلیه جزئیات و قابلیت زوم کردن وجود داشته باشد که همه اماکن سرویس دهنده به گردشگران مشخص بوده و گردشگر بتواند از طریق سایت تمامی مسیرها را دنبال کند و نیازهای خود را مرتفع کند . (www.world- tourism.org) ۲-۱۳- آثار صنعت گردشگری کشورها، جوامع، منطقه ها و شهرها به صورت فزاینده ای به این حقیقت پی برده اند که برای حفظ وضع اقتصادی خود باید ابتکار عمل به خرج دهند و درصدد یافتن راه های تازه ای برآیند. اگر چه در منطقه های مختلف، شرایط متفاوت است، ولی همواره صنعت گردشگری عاملی برای پیشرفت وضع اقتصادی بوده است. همچنین این صنعت می تواند موجب تغییر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شود. به طوریکه این صنعت می تواند در سایه ی گفتگو و ایجاد رابطه متقابل بین مردمان دو ناحیه پیام صلح بدهد و از آنجا که این صنعت به ارائه خدمات متکی است می تواند موجب افزایش اشتغال و درآمد شود. از سوی دیگر کشورها، استانها و مکانهایی که شاهد رفت و آمد زیاد مسافر و گردشگر هستند می توانند هزینه های غیر مستقیم و ناملموس این پدیده را حس کنند. اگر چه چنین استنباط می شود که گردشگری گونه ای فعالیت مهم اقتصادی است، ولی باید آن را تنها جزیی از یک سلسله از خلاقیت ها و ابتکار عمل هایی دانست که موجب رونق اقتصادی می شود. این بدان معنی نیست که مدعی شویم که در بخشی از شرایط، این صنعت نمی تواند موجب افزایش درآمد یا اشتغال شود، بلکه می خواهیم بگوییم که اثرات این صنعت در نواحی و مناطق مختلف فرق می کند. تجربه نشان داده است که صنعت گردشگری شکل های متفاوتی به خود می گیرد و می تواند موجب تأمین رضایت مسافران و گردشگرانی شود که با انگیزه های گوناگون به سفر می روند. همچنین تجربه نشان می دهد که برخی از مکانها(مقصد مسافر) گاهی به شهرت می رسند و گاهی شهرت خود را از دست می دهند و در این میان عوامل محیطی داخلی و خارجی، مثل ناآرامی های سیاسی، فاجعه های طبیعی و مسأله هایی چون عرضه و تقاضا نقش دارند. مکان یا محلی که به صورت کامل به گردشگری وابسته است، با تغییری که در هر یک از این عوامل رخ می دهد به شدت آسیب پذیر است و در مقایسه با یک سیستم اقتصادی که به صورت کامل در گرو رونق گردشگری نیست، آسیب پذیرتر است. در این قسمت مروری بر تأثیرات مهم صنعت گردشگری بر عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می کنیم و سود و زیان این صنعت را بررسی می کنیم. ۲– ۱۳ – ۱ - تأثیرات اقتصادی صنعت گردشگری ۲- ۱۳ – ۱ – ۱ - جهانگردی در سیستم اقتصادی جهانگردی آمارهایی که سازمان جهانی جهانگردی ارائه می دهد نشان دهنده اثرات مهمی است که گردشگری در سطح جهانی بر سیستم اقتصادی دارد. در سال ۱۹۹۵ تعداد مسافران و جهانگردان، در سراسر دنیا، به ۵۶۷ میلیون نفر رسید. کل پولی که از محل این مسافرتها در سطح جهان به دست آمد به ۳۷۲ میلیارد دلار آمریکایی رسید. در دهه ی ۱۹۸۰ وجوه حاصل از مسافرت وجهانگردی با سرعتی بیش از تجارت جهانی(صدور کالاها و خدمات بازرگانی) رشد کرد و در زمان کنونی ارزش آن بیش از سایر اقلام صادراتی متعلق به بخشهای دیگر اقتصادی می رسد، البته به غیر از فراورده های نفتی و وسایل وقطعات خودرو(wto,1995). همچنین صنعت گردشگری توانسته است در بیشتر کشورها بیشترین تعداد شغل را به وجود آورد و بیش از یکصد میلیون نفر را به استخدام خود درآورد. پیشبینی می شود که در سال ۲۰۱۰ تعداد مسافران و جهانگردان در سراسر دنیا، به ۹۳۷ میلیون نفر برسد(wto,1995). ۲ – ۱۳ – ۱ – ۲ - تأثیر بر تراز پرداختها تراز پرداختها حسابی است مربوط به خزانه، تراز پرداختها نشان دهنده معاملات بین المللی یک کشور است و شامل کلیه درآمدها، اعتبارات و بدهیهای یک کشور با کشورهای خارجی است. توازن در حساب تراز پرداختها برای کشورها از لحاظ اقتصادی دارای اهمیت زیادی است. گردشگری بین المللی که شامل گردشگران ایرانی که به خارج از کشور سفر می کنند و گردشگران خارجی که به ایران سفر می کنند می باشد، در این موازنه از دو طریق تأثیر گذار است: یا از روی عملیات جاری بر روی کالاها و خدمات یا در عملیات مربوط به توازن سرمایه ها. ۲ – ۱۳ – ۱ – ۳ - توزیع دوباره ثروت یکی از مهمترین تأثیرات گردشگری چه در سطح ملی و چه در سطح بین المللی توزیع دوباره ثروت است. چنانچه حرکت گردشگران به طرف منابع کم درآمد باعث انتقال سریع ثروت می شود. مردم نواحی مورد بازدید، به طور مستقیم و سایر نواحی به طور غیر مستقیم از درآمد گردشگری سود می برند. ۲ – ۱۳ – ۱ – ۴ - اثرات گردشگری در ایجاد شغل و درآمد گردشگری امروزه به عنوان یکی از مهمترین منابع درآمدی کشورها درآمده است. به عنوان مثال درآمد کشور چین از این بابت دوبرابر درآمد نفت کشور ایران می باشد(صدر خوانساری،۱۳۸۱: ۱۴). در عوض کشور ما با اینکه جزء ۱۰ کشور اول دنیا در زمینه جذب گردشگر و آثار تاریخی است(غازی،۱۳۸۱: ۴۲)، بسیار کمتر از یک درصد درآمد توریستی دنیا را به خود اختصاص داده است. طبق آمار به دست آمده در ایران می توان برای هر توریست تقریباً ۴ تا ۵ شغل ایجاد نمود(رجایی،۱۳۷۷: ۳۶). اهمیت صنعت گردشگری، از نظر ایجاد درآمد و شغل مورد توجه کسانی که با نیروی کار این رشته آشنا نیستند، قرار نمی گیرد. با وجود این، منابع انسانی یکی از بزرگترین مسأله هایی است که دست اندرکاران صنعت گردشگری باید مورد توجه قرار دهند. طبق آمارها و پیشبینی های سازمان جهانی جهانگردی، در سال ۲۰۰۵ مشاغلی که به وسیله صنعت گردشگری ایجاد می شود، به میزان ۵۹% رشد می یابد. شورای گردشگری و مسافرت جهانی برآورد کرده است که از هر ۹ نفر کارگر و کارمند در سراسر دنیا، یک نفر در صنعت گردشگری مشغول به کار است. این صنعت بزرگترین سازمان یا نهادی است که نیروی انسانی به کار می گیرد(WTTC,1993). در بسیاری از کشورها این صنعت به صورت بزرگترین کارفرما درآمده است. براساس تحقیق گلدنر[۶]، مک این تاش[۷](۱۹۹۵)، صنعت گردشگری علاوه بر ایجاد میلیونها شغل در سراسر دنیا، در سال ۱۹۹۴ بیش از ۷/۱ میلیون دلار دستمزد یا حقوق پرداخت کرده، یعنی مبلغی برابر با ۳/۱۰ درصد کل دستمزدها و حقوق کل کارکنان در سراسر دنیا. این صنعت در اروپای شرقی ۹/۴ درصد از حقوق کلیه ی کارکنان را می پردازد، زیرا در این کشورها صنعت گردشگری مراحل آغازین را می گذراند و در جزایر یا کشورهای حوزه ی دریای کارائیب ۷/۱۸ درصد دستمزد و حقوق کارکنان را می پردازد. نباید به اشتباه چنین اندیشید که صنعت مزبور دستمزدهای اندکی می پردازد و افرادی را استخدام می کند که از مهارت پایینی برخوردارند، زیرا چنین اندیشه ای موجب می شود تا اثراتی که این صنعت در سراسر دنیا بر حقوق و دستمزدها می گذارد نادیده انگاشته شود. در واقع بسیاری از بخشهای این صنعت به افراد مدیر، متخصص، آزموده و تحصیل کرده نیاز دارد و میزان حقوق و دستمزد بر اساس میزان تخصص و مهارت و دانش فرد تعیین می گردد(Goeldner,mcintosh&Ritchie,1995,p.56). در بسیاری از موارد صنعت گردشگری در پرداخت دستمزد با سایر صنایعی که از تکنولوژی پیشرفته استفاده می کنند، به رقابت برمی خیزد. گردشگری به صورت یک بخش اقتصادی فعال می تواند از عامل کار بیشتر از سایر عوامل تولید استفاده کند و موجب بالا بردن سطح اشتغال شود(Redfoot,1984). گردشگری از دید اقتصاد دانان یکی از سریعترین راه های بازگشت سرمایه است و بالاترین ضرایب انباشت سرمایه را دارد. گردشگری در محاسبات اقتصادی دارای دو ضریب افزایش یا ضریب فزاینده است. یکی ضریب فزاینده درآمد و یکی ضریب فزاینده اشتغال نام دارد. ضریب افزایش درآمد در جهانگردی سبب افزایش ثروت و ضریب فزاینده اشتغال موجب افزایش اشتغال می شود، افزایش مشاغل خاصه در بخش ساختمان، خدمات رسانی و ارتباطات چشم گیرتر از سایر بخش هاست(پوریا،۱۳۷۳: ۴۵). در واقع جوهر اقتصادی توریسم در این واقعیت نهفته است که افراد پولی را که در جای دیگری به کف آورده اند، در نقطه دیگری خرج می کنند. گردشگری موجب اشتغال مستقیم و غیر مستقیم افراد می شود. شرکتهایی که به صورت مستقیم ایجاد شغل می کنند، آنهایی هستند که کارکنانشان با گردشگران در تماس هستند و به صورت مستقیم با تجربه های گردشگری سر و کار دارند. کارکنان اقامتگاه ها، رستوران ها، شرکت های هواپیمایی، شرکت های کشتیرانی، سازمان های خدمات گردشگری، کارکنان مراکز تفریحی و فروشگاههایی که در این بخش کار می کنند، از جمله واحدهایی هستند که به صورت مستقیم ایجاد شغل می کنند. شرکتهایی که به صورت غیر مستقیم شغل ایجاد می کنند، آنهایی هستند که با شرکتهایی که در این صنعت به صورت مستقیم ایجاد شغل می کنند، در تماس هستند. شرکتهایی که مواد و ملزومات مورد نیاز اقامتگاهها و رستوران ها را تأمین می کنند، شرکتهای ساختمانی که اقامتگاهها را می سازند و تولید کنندگان هواپیما به شرکت هایی وابسته اند، که از نظر درآمد، به صورت مستقیم برای نهادهای گردشگری ایجاد شغل می کنند. به طور کلی در صنعت گردشگری، ایجاد شغل به صورت مستقیم و غیره مستقیم موجب می شود که درصد بالایی از نیروی کاربه استخدام درآید. همانگونه که جدول زیر نشان می دهد فرصت هایی که به صورت مستقیم یا غیره مستقیم در این صنعت وجود دارد، در دهه ی آینده رشد خواهد کرد. جدول ۲- ۱- میزان اشتغال در صنعت گردشگری سال استخدام مستقیم(درصد) استخدام غیر مستقیم(درصد) جمع ۱۹۹۱ ۹/۴ ۳/۵ ۲/۱۰ ۱۹۹۴ ۱/۵ ۵/۵ ۶/۱۰ ۲۰۰۵ ۴/۵