۷ . حیدریه : از زمان شیخ حیدر پدر شاه اسماعیل ، دسته‌ای از شیعیان به نام حیدریه (منسوب به شیخ حیدر فرزند جنید ) در برخی از ولایات آسیای صغیر ظهور کردند که اعقاب ایشان به اسامی سبعیه و بکتاشیه باقی بودند. پیروان این طریقت در مذهب خود بسیار تعصب داشتند. پیروان این طریقت کلاه مخروط هفت ترک سرخ رنگ بر سر و خرقه چهل وصله در بر کرده و غالباٌ تیر چوبی در دست نگاه می‌دارند. این گروه به جای کشکول سفره‌ای از تیماج به کمر می‌آویزند. بعقیده ایشان جزئی از اجزای الوهیت خداوندی به جناب علی ( ع ) حلول کرده و بواسطه همین قوت در خیبر را کنده است. بعد از آن حضرت نیز آن قدرت بجناب سیدالشهداء (ع ) و از او به امام زین العابدین ( ع ) و امام محمد باقر ( ع ) و امام جعفر صادق ( ع) و ابوالسادات امام موسی الکاظم ( ع ) و بعد از ایشان به امام ابومحمد ابوالقاسم حمزه ، جد امجد شیخ صفی الدین رسیده است. اما بعد از امام ابومحمد القاسم حمزه امامت مقطوع و به احمد الاعرابی و از او به جلال الحق حیدر ثانی ( پدر شاه اسماعیل ) حلول کرده است. جلال الحق خواسته است که این قدرت را ظاهر سازد، اما چون از جانب حق اجازتی از آن درجه نداشته بمقصود نرسیده است. شاه اسماعیل چون ظهور کرده باجازه یزدان پاک اولاٌ قاتلان آبا و اجداد خویش را از میان برداشته ، و از آن پس مذهب حق را شایع ساخته است. در منابع کارهای ناپسندی به این گروه نسبت داده شده است. شیخ کمر بسته از خانواده حیدریه ( یعنی شیخ حیدر پدر شاه اسماعیل ) مالک الرقاب و مسلط بر جان و مال و عیال مریدان است. در جای سلام ، بسم الله ، بفرما ، تواضع ، حرکت ، قیام ، قعود ، دخول و خروج باید علی ( ع ) گفت. هرصبح یکصد و ده بار علی ( ع ) گفتن و گلبانگ لعن را یکبار جاری ساختن واجب و جز برادران از جمیع مردم تقیه کردن سنت مؤکد است. شیخ فضل الله نامی از حیدریه در قوزان ، در میان قبایل یورک کتابی در باب حیدریه به اسم حیدر ثانی نوشت و در میان مردم پخش نمود. نسخه‌ای از این کتاب توسط مفتشین بدست سلطان سلیم رسید. قبل از جنگ چالدران بنا به فتوای علما و بدستور وی بیش از چهل هزار فرد را که بر آن عقیده بودند ، در عثمانی قتل عام شدند. [۸۵] ۸ . نقطویان : حرکت نقطوی (کلمه از نقطه مایه می گیرد به مفهوم حروفی آن ) که در گیلان شروع شد و یکی از شاخه‌های جنبش حروفی به رهبری محمود پسیخانی ( به هواداران این بدعت پسیخانیان اطلاق می‌شد ) بود و احتمالاٌ در اواخر سده هشتم / چهاردهم نماینده وی جزء مخالفین تشیع شمرده می‌شد. این بدعت با گسترش معتنابه در زمان سلطنت اسماعیل دوم اهمیتی زیاد یافت و در زمان سلطنت عباس اول که به صورت نهضتی منسجم درآمده بود خاتمه پیدا کرد. همبستگی آن با حروفیگری که تاثیرات آشکار اسماعیلی‌گری را در ایدئولوژی نقطوی فرا می کند از این واقعیت برمی‌آید که بدعت نقطوی به لحاظ متافیزیکی ، گرایش قاطعی به تاویل الهی و به درکی نو و جدید از ارزش اعمال انسان داشت. رابطه آن با نظریه جاافتاده حروفی مبنی بر اینکه انسان سرآغاز هر نوع دانش مافوق انسانی است ، کاملاٌ روشن است. انسان از نظر الوهیت نقطوی نمایانگر ویژه عمل نیست و این خود انسان است که از طریق خودشناسی می‌تواند تا مقام الوهیت ارتقاء یابد. خیر و شر با میزان دنیوی سنجیده می‌شود و بهشت و جهنم برروی زمین اتفاق می‌افتد . آن هم در دوره‌ای که شاید فراتر از عمر انسان باشد و این روند برطبق فضایل و گناهان انسان از طریق تناسخ صورت می‌گیرد. تناسخ نقطوی را باید در یک فرایند مداوم تناسخ ماده جستجو کرد که طبق اعتقادات دهری ابدی بود و این فرایند در آئین نقطوی به جای معاد نشسته بود. به این مساله احتمالاٌ عناصر مختلف باقیمانده‌ای را باید افزود که یک زمانی در لایه‌های بی بند و بار گیلان موجود بوده ( مانند اعتقاد به رؤیت خدا در نیم روز ) و به گونه‌ای مستدل طبقه بندی ظهور ، حرکت‌های جسم و کیفیت موجودات انسانی به صورت ظهور صفات ربانی. نقطویان که مقدر بود عالیترین بدل تشیع رسمی سده شانزدهم باشند ، پس از سال ۱۵۱۴ م . بوسیله اسماعیل اول مورد تعقیب قرار گرفتند و شاه طهماسب هم همین گونه با آنان برخورد نمود. در سال ۹۷۳ / ۱۵۶۵ یکی از رهبران آنان را نابینا ساخت و در سال ۹۸۱ / ۴ ـ ۱۵۷۳ شمار زیادی از آنها را در کاشان از بین برد ولی این نهضت پس از مرگ طهماسب سخنگوی دو فرقه شد که در تعیین گرایش مذهبی اسماعیل دوم اهمیتی قاطع داشت : از یک طرف یک جریان ضد شیعی که پایه تئوریکی آن مرکب از انکار وجود هرنوع واسطه ضروری در ارتباط با مسائل الهی بود ، چه واسطه ای به نام ولی ـ امام و چه مجتهدان دوازده امامی که به نیابت امام عمل می‌کردند. از طرف دیگر ، عنصر ناراضی توده مردم که آمادگی سازماندهی هر نوع نارضایتی را داشت. مهمترین گروه‌های مذهبی نقطوی در زمان شاه طهماسب در شهرهای کاشان اصفهان ، شیراز ، و مخصوصاٌ قزوین پدید آمدند. [۸۶] فصل دوم : پادشاهان دوره آغازین صفوی ۱ ) شاه اسماعیل اول مؤسس سلسله صفویه : وی مؤسس سلسله صفوی و فرزند شیخ حیدر است و نسل او به شیخ صفی الدین اردبیلی می رسد. شیخ حیدر که به همراه مریدان خود که بدلیل بر سر داشتن کلاه قرمز رنگ قزلباش (سرخ سر) خوانده می‌شدند به عنوان جهاد با شروانشاهان وارد جنگ شد، جان خود را در این مبارزه از دست داد و فرزندانش نیز به اسارت شاهان شروانی در آمدند. اما مریدان آنان را رهانیده و پس از مدتی، به رهبری اسماعیل به جنگ شروان شاهان رفتند و بدلیل فداکاری بسیار و تدبیرات جنگی اسماعیل آنان را در هم شکستند. آنگاه اسماعیل بر دولت‌های محلی و کوچک که پس از یورش مغول بر ایران حاکم شده بودند غلبه کرده و در حالیکه چهارده سال بیشتر نداشت به کمک مریدانی که سخت به او معتقد بودند در سال نهصد و هفت ه ق شاه ایران شد و سلسله خویش را به نام جدش صفی الدین “صفویه” نامید که در تاریخ ایران‌ به دو دلیل اهمیت بسیار دارد : یکی این که این سلسلسه اولین سلسله کاملا مستقل ایرانی بعد از حمله اعراب به ایران (در سال ۳۲ه.ق) بوده است یعنی پس از هشتصد سال، دوم اینکه مذهب تشیع در ایران توسط شاه اسماعیل مذهب رسمی اعلام شد و در واقع جانشین تسنن گشت. شاه اسماعیل که به سختی با مذهب تسنن دشمنی می‌کرد تبریز را به پایتختی برگزید و در همان سال تاجگذاری به جنگ قوم ازبک رفت (این قوم در شمال شرق ایران در ازبکستان فعلی ساکن بوده و هرگاه که فرصتی به دست می‌آورند به خاک ایران تجاوز می‌کردند). در این جنگ که در حوالی مرو رخ داد ۱۷۰۰۰ ایرانی توانستند ۲۸۰۰۰سپاهی ازبک را درهم کوفته و فرمانروای آنان به نام محمد شیبانی که قصد فرار داشت را دستگیر و مقتول سازند که شاه ایران نیز از کاسه سر او جام شراب ساخت. در همین هنگام شاه اسماعیل با یورش عثمانی‌ها مواجه شد. خلیفه عثمانی به نام سلطان سلیم اول که شیعیان را کافر می‌دانست و خود را نیز خلیفه تمامی مسلمانان جهان می‌خواند به قصد اشغال کامل ایران به این کشور لشکرکشی کرد. شاه اسماعیل به قصد دفع حمله عثمانیان به غرب لشکر کشید و در نبرد چالدران (۹۲۰ه.ق) آنچنان دلیرانه جنگید که علی رغم شکست خوردن، نبرد او در زمره نبردهای بزرگ تاریخ محسوب میشود. در این جنگ ۲۹۰۰۰ سرباز ایرانی که تنها از سلاح‌های سرد مانند شمشیر و نیزه استفاده می‌کردند در برابر سپاه صد هزار نفری عثمانی که مجهز به توپ و تفنگ بود به سختی ایستادگی کرده و کشتار زیادی از دشمن به عمل آوردند. ترکان عثمانی در این جنگ توانستند تبریز را به اشغال خود در آورند که آن شهر را نیز به دلیل مقاومت و تسلیم ناپذیری مردم آنجا، پس از مدتی تخلیه کردند. شاه اسماعیل توانست در مدتی کوتاه با تدابیر جنگی و نیز با خشونت‌هایی که به کار می‌برد ایران را متحد کرده و در برابر هجوم دشمنان داخلی و خارجی بخصوص ازبکان و عثمانی‌ها که از شرق و غرب به ایران حمله می‌کردند به خوبی مقاومت کند. وی مردی بسیار زیبا و خوش اندام بود ، اشعار صوفیانه به زبان ترکی آذربایجانی می‌گفت که تا به امروز نیز این اشعار باقیمانده است. مانند شعر زیر که وی آن را قبل از جنگ برای سلطان عثمانی فرستاد و سلطان نیز پس از خاتمه جنگ شعری به فارسی گفت و به عنوان پاسخ به شاه ایران داد : من به مرشد خویش به چشم جوهر و ذات وجود می نگرم، و خویشتن را در راه او قربانی میکنم، من دیروز به دنیا آمده ام و امروز خواهم مرد، بیا، اگر تو میخواهی بمیری، این پهنگاه مرگ است… سلطان سلیم که در جنگ چالدران موفق شده بود که یکی از همسران شاه اسماعیل را به اسارت درآورد ، برای آزادی وی از شاه امتیازاتی خواست. اما اسماعیل آن خواسته ها را نپذیرفته و سلطان عثمانی ازدواج وی با شاه صفوی را باطل اعلام کرده و آن را به عقد یکی از سرداران خود درآورد.[۸۷] ۲ ) شاه طهماسب صفوى بعد از وفات شاه اسماعیل اول، به سعى امیران قزلباش، پسرش طهماسب در تبریز به سلطنت نشست. وى در شهاباد در حوالى اصفهان به دنیا آمده بود«ذى‏الحجه ۹۱۹ ق / فوریه ۱۵۱۴ م» و هنگام جلوس بر تخت فرمانروایى یازده سال بیش نداشت. برادران دیگرش بهرام میرزا، القاص میرزا، و سام میرزا، هر سه از طهماسب کوچکتر بودند. خردسالى او در آغاز سلطنت به سران قزلباش فرصت داد تا به نام تقرب به وی یا حمایت از او، به تسویه حساب‌هاى شخصى بپردازند. این اعمال ناظر به هوس‌هاى قدرت جویى رؤساى قزلباش بود و منجر به اختلالى در قدرت مرشد کامل نشد. در واقع چند بار بین این سرکردگان قزلباش ، نزاع‌هاى خونین رخ داده و حتى دولتخانه نیز که دربار شاه بود گه گاه مورد تعرض واقع شد اما شاه جوان ، به رهنمایى مشاوران حرم، هر دفعه با ایجاد تفرقه بین دسته‏هاى متخاصم، گزند آنها را ازخود و سلطنت خود دور کرد. در این بین، عبیدالله خان ازبک، برادرزاده شیبک خان مقتول، با بهره گرفتن از اوضاع حاکم در دربار پادشاه قزلباش از ماوراءالنهر به خراسان تاخت. این تاخت و تازها از ۹۳۱ ق / ۱۵۲۵ م تا ۹۳۷ ق / ۱۵۳۰م شش بار صورت گرفت؛ در هر بار، خان ازبک شکست خورده به ماوراءالنهر بازگشت و بار دیگر به خراسان و نواحى اطراف هجوم آورد. انگیزه این تهاجمات هم اغلب کینه‌ها و تعصبات مذهبى بود که نتیجه‏اش ویرانى و خرابى و قتل نفوس بى گناه بود. در هر حال، شاه طهماسب در دفع این تهاجمات‌ موفق بود . از دیگر حوادث مهم دوران او، جنگ با دولت عثمانى بود ( ۹۴۰ ، ۹۴۵ ، ۹۵۴ ، ۹۶۰ ه ق ) در این جنگ رشادتى که پسر شاه طهماسب ـ شاهزاده اسماعیل میرزا ـ از خود نشان داد، تا مدتها بعد در خاطره سپاه ترک باقى ماند و در الزام سلطان عثمانى به برقرارى پیمان صلح مؤثر افتاد. شاه طهماسب پس از انعقاد پیمان صلح آماسیه با شاه سلیمان در اردوگاه آماسیه در سال ۹۶۲ ه ق تقریبا” تا اواخر مدت فرمانروایى خویش دیگر با هیچ خطر و تهدید عمده‏اى در خارج و داخل روبه‏رو نشد. شاه طهماسب در زمینه ترویج مذهب شیعه مساعى پدر را دنبال کرد. در همین راستا بود که وى محقق کرکى، شیخ على جبل عاملى را «نایب امام» خواند و ضرورت اجراى احکام شرعى او را به همین عنوان بر همه حکام و عمال الزام نمود. شاه طهماسب، تمام اکابر و امیران درگاه و حکام و سایر ارکان دولت را در جمیع امور الزام به اطاعت شیخ على کرکى مجتهد معروف عصر کرد. حضور محقق کرکى در لشکرکشی‌هاى شاه، نه تنها به جهت مشورت با پادشاه در مواقعى که اخذ تصمیم مستلزم رجوع به فتواى شرع مى‏شد، بوده است، بلکه در عین حال متضمن جلب برکت و عنایت الهى بوده است. شاه طهماسب به اقتضاى این حکم از تمامى‏مناهى توبه کرد «۹۵۰ ق / ۱۵۴۳ م» و در کار امر به معروف و نهى از منکر نیز گه گاه خشونت نشان داد. در رعایت فتاوى و مراعات خاطر علما هم افراط مى‏کرد و گاه توجه فوق‏العاده‏اى که به برخى از آنها اظهار مى‏کرد، موجب بروز حسادت و کدورت‌هاى طولانى و ناروا در بین آنها مى‏گشت. اختلاف بین امیران قزلباش ، در اواخر دوران فرمانرواییش به دسته بندیهاى خطرناک انجامید و بالاخره در مسئله جانشینى او به حوادث خونین داخلى‌میان فرزندانش منجر گشت. مرگ او به دنبال یک بیمارى طولانى چند ساله در صفر ۹۸۴ ق / مه ۱۵۷۶ م روى داد.[۸۸] ۳ ) نقش پادشاهان صفوی در گسترش گرایش مردم به مذهب شیعه : بدین صورت می‌توان نقش پادشاهان صفوی ( شاه اسماعیل اول و شاه طهماسب اول ) در افزایش گرایش ایرانیان به مذهب شیعه را به این صورت بیان نمود : الف) انتساب خود به ائمه معصومین پادشاهان صفوی با انتساب خود به امام موسی کاظم ( ع ) ، از دید خود مشروعیت لازم را جهت فرمانروایی بر ایرانیان بدست آورده بودند. چرا که از دید شیعیان همان گونه که بیان خواهد شد ، تنها معصومین حق حاکمیت بر جامعه را دارند یا کسانی که از سوی ایشان به این منصب گمارده شده‌اند. از سوی دیگر ، صفویان با انتساب خود به ائمه معصومین (ع) درحقیقت به فره ایزدی نیز نائل شده بودند که از طریق شهربانو به ائمه منتقل شده بود ( با توجه به نظریه پیدایش شیعه از میان افکار زرتشتیان ). این دو موضوع که در باور و اعتقادات زرتشتیان نهفته بود ، زمینه اطاعت از آنان و درنتیجه گرایش به تشیع را فراهم نمود.[۸۹] ب) تکریم امامان معصوم : پس از اینکه پادشاهان صفوی خود را به ائمه معصومین منتسب نمودند ، قاعدتا برای تقویت این ادعا بایستی آن را به روش‌های مختلف تقویت می‌نمودند که از جمله آن می‌توان دادن نذورات مختلف زیارت مرقد ائمه ، عزاداری در مراسم سوگواری آنان ، خوشحالی در اعیاد و مراسم‌های مختلف شیعی و توسل به امامان معصوم نام برد که نتیجه‌ای مانند مورد قبل را در پی داشت.[۹۰] با این روند آنان مفاهیم شیعی را نیز در جامعه رواج دادند.[۹۱] ج ) ارتباط معنوی با ائمه معصومین : با ادامه این روند ، پادشاهان صفوی امامان معصوم را همراه خود می‌دانستند ، به گونه‌ای که شاه اسماعیل مدعی شده ائمه با وی همراهند و وی به پشتیبانی آنان مردم را به مذهب تشیع وادار خواهد نمود. وی خواب دیدن ائمه را دلیلی بر این امر دانسته است. [۹۲] با این برداشت آنان سیاست تهاجمی نسبت به سه خلیفه اول به عنوان سمبل مخالف خود را درپیش گرفته و از این طریق از تفکر شیعی به عنوان یک تفکر پویا ( همراه با تصوف تسنن برگرفته از تفکر شیعه) جهت پیشبرد اهداف خودکمک گرفتند .[۹۳] ج ) برخورد خشن با اهل سنت : در ادامه آنان به سرکوب اهل سنت به عنوان مخالف و دشمن خود پرداخته و توابین آنان را به شدت سرکوب می‌کردند. چنین عملکردی در کلیه نظام‌های انقلابی مشاهده شده و به مرور باعث مهاجرت اهل سنت ( کردستان مناطق مرکزی ایران و … ) از سرزمین صفویان شد. می توان این امر را به عنوان یکی از دلایل جنگ چالدران برشمرد که با کاهش حمله عثمانیان به کشورهای اروپایی ، قدرت‌گیری آنان را در پی داشت.[۹۴] د) انتخاب القاب مختلف : پادشاه صفوی با انتخاب القاب مختلف ، دامنه اختیارات خود را فراتر از دنیای خاکی برده و پیروانش را برای رسیدن به عاقبت خیر مجبور به اطاعت در تمام زمان‌ها و وضعیت‌ها می‌نمود . با نگاهی به روند طی شده توسط حکمرانان به نظر می‌رسد که این امر بایستی نتیجه مطلوب را درپی داشته باشد چرا که با ترکیب عامل جبر حکام و تلقین علما شیعه‌ای ناب به وجود می‌آید ، در حالی که چنین نتیجه‌ای مشاهده نمی‌شود. در پاسخ می‌توان علت را استفاده ابزاری از دین دانست که در کوتاه مدت اثری مفید ( همچون توصیفات جهانگردان ونیزی از پیروان شاه اسماعیل ) در پی داشته ، لیکن در بلند مدت نتیجه‌ای معکوس خواهد داشت. به عنوان مثال می‌توان به مجالس شرابخواری پادشاهان صفوی اشاره کرد ، مطلبی که بدون استثنا در اکثر سفرنامه‌های مستشرقین بیان شده و راویان ،‌‌ خوردن شراب را حرام می‌دانسته اند ( دلاواله و … ) این در حالی است که در شریعت اسلام ( نه فقط مذهب شیعه ) خوردن مسکرات حرام است و به مقتدا و پیرو ارتباطی ندارد. فصل سوم : علمای دوره آغازین صفوی ۱ ) تعامل علما و پادشاهان آنچه در روابط میان شاهان صفوی و علمای شیعه پیش آمد ، مراحل چندی را پشت سر گذاشته است. نخستین مرحله مربوط به تاسیس دولت صفوی است که توسط اهل اختصاص این امر انجام گردیده‌است. درواقع این دولت براساس نظریه سیاسی ویژه‌ای که در دایره تصوف بین مرشد کامل و مریدان بوجود آمد و سیستمی که باید از آن به عنوان خلیفه‌گری یاد کرد به قدرت رسید .مبنای اطاعت قزلباشان از شاه اسماعیل ، اعقاب آنان به اسماعیل به عنوان رئیس خانقاه اردبیل بود و هیچگونه توجیه طایفه‌ای و فقهی به معنای مرسوم آن وجود نداشت . بنابراین ، در مرحله شکل گیری این دولت ، فقها نقشی نداشته و در سال‌های نخست نیز نه فقیه قابل ملاحظه‌ای وجود داشت و نه حتی کتاب فقهی مهمی مبنای انجام اعمال شرعی بود. علمای ایرانی که تا این زمان به شاه اسماعیل کمک می‌کردند ، بیشتر حکیم و فیلسوف بودند تا فقیه. به‌علاوه شماری از آنان تازه در این زمان تازه به تشیع‌گرویده ، و از اساس با فرهنگ شیعی ناآشنا بودند.[۹۵] مرحله دوم حضور تدریجی فقها در حکومت صفوی و همکاری آنان با این دولت ، در اداره امور مذهبی ـ سیاسی است. بیشتر فقهای شیعه این دوران که متون فقهی کهن و نیز سیره فقهای پیشین را در اختیار داشتند ، از نظر حمایت از سلطان عادل و پذیرفتن منصب در حکومت چنین سلطانی ، تردید نداشتند که از جمله آنان می توان به زین الدین علی بن احمد ( شهید ثانی ۹۶۶ ـ۹۱۱ ه ق ) ، محقق کرکی ( محقق ثانی ، اواخر قرن نهم ـ ۹۴۰ ه ق ) ، شیخ الاسلام علی بن هلال جزائری ( ۸۶۷ ـ ۹۳۷ ه ق ) و … اشاره نمود. تا این زمان مشخص بود مقام صدارت و قضاوت که کار رسیدگی به امور شرعی را در اختیار داشت نمی‌توانست به یک صوفی یا حکیم سپرده شود ، چرا که اداره این امور نیاز به فقه و شریعت داشت. در اینجا بود که از اواخر دولت شاه اسماعیل ، نیاز به وجود فقها احساس شد. دلیل دیگری که می توان آن را به عنوان عامل اصلی در به وجود آمدن این جریان فکری در ساختار حکومت صفوی در نظر گرفت از بین رفتن قداست مذهبی شاه اسماعیل در دو مرحله است. در مرحله اول در میان اهل اختصاص که این اتفاق از ابتدای تشکیل دولت صفوی بروز نمود که نمی‌توان آن را به عنوان مشکل خاصی برای این حکومت بیان نمود. چرا که شاه اسماعیل به شدت با این افراد برخورد کرده و آنها را به شهرهای دوردست و بد آب و هوا تبعید می نمود ، زیرا نیازی به وجود آنها احساس نمی‌کرد ( دده بیک تالش و … ).[۹۶] مرحله دوم شکست قداست شاه اسماعیل در میان افکار عمومی می‌باشد که این امر پس از شکست سپاه صفویان در جنگ چالدران بوده‌است. این جنگ که یک روز بوده و از آن به عنوان روز فنا نام می‌برند ، تعداد ۲۷۰۰۰ نفر از سپاه صفویان به دست نیروهای عثمانی کشته شده و سپاه ایران شکست خورد. بدنبال این شکست ، افسانه شکست ناپذیری شاه اسماعیل از بین رفته و موقعیت وی به عنوان یک مرشد کامل و مقام الوهیتش مورد تمسخر خاص و عام قرار گرفت. به همین دلیل و به‌آرامی پای فقهای شیعه در حداداره امور شرعی و قضایی در دولت صفوی باز شد. با روی کار آمدن شاه طهماسب ، حضور فقیهان شیعه در دربار صفوی ، سرعت بیشتری به خود گرفت و با توجه به این که طهماسب سخت معتقد به تشیع فقاهتی بود ، روند نفوذ فقها در زمان طولانی سلطنت او بسیار سریع تر شد.[۹۷] دو مساله به لحاظ تاریخی در این دوره وجود داشت که سبب شد فقهای شیعه به طور جدی‌تری وارد حکومت صفوی شوند. اول نیاز حکومت و دیگری ظهور محقق کرکی ، که وی از فقهای برجسته تاریخ تشیع بوده است.[۹۸] نظریه فقهی که در دوره طهماسب به صورت جدی ، مبنای مشارکت علما در این دولت بود ، از نوع همکاری با سلطان عادل یا جائر نبوده است ، بلکه بالاتر از آن ، این نظریه بود که حکومت از آن فقیه بوده و فقیه جامع الشرایط یا به تعبیر آن روز مجتهد الزمانی ، در عصر غیبت تمام اختیارات امام معصوم را دارد. روشن بود که شاهان صفوی ، دربار آنها و مجموعه رؤسای طوایف طرفدار صفویه ( شاملو استاجلو ، روملو ، تکلو ، افشار ، قاجار ، ذوالقدر ، ترکان بیات ، قرمانلو ، بایبورتلو ، صوفیان قراچه داغ و … )[۹۹] تن به حکومت فقها نمی‌دادند ، پس باید راهی به وجود می آمد که تحقق این حکومت در عمل ممکن باشد ، این راه آن بود که فقیه از روی مصلحت وقت ، قدرت سیاسی مشروع خود را به سلطان واگذار کند. در چنین شرایطی شاه ، نایب مجتهد برای اداره کشور بود. این چیزی بود که طهماسب به صراحت آن را پذیرفته و خود را نایب فقیه جامع الشرایط دانست. زمانی که سلطان قدرت سیاسی را در دست می‌گرفت، با بهره گرفتن از امکانات مالی و نظامی خود از فقیه دعوت می‌کرد تا اداره امور شرعی را عهده دار شود. این نظریه ، برمبنای همان نظریاتی بود که شیخ مفید ، سید مرتضی و بویژه ابوصالح حلبی ارائه کرده و نیابت فقیه را در مناصبی که عهده دار می‌شود ، از طرف امام زمان (ع) دانسته بودند. کار محقق کرکی ، آن بود که با بهره گرفتن از نیابت خود ، سلطان را به عنوان نماینده خود ، مشروعیت بخشید.[۱۰۰]

۳-۲) بین اشتیاق هوادار و شناسه­ی هواداری ارتباط معناداری وجود دارد. ۴/۴۹ ۰/۴۳ تأیید ۳-۳) بین مشارکت هوادار و شناسه­ی هواداری ارتباط معناداری وجود دارد. ۶/۰۴ ۰/۶۶ تأیید ۴. بین شناسه­ی تیم و توانایی شناخت صحیح حامیان مالی ارتباط معناداری وجود ندارد. ۴/۴۹ ۰/۴۳ رد ۵. بین شناسه­ی تیم و نگرش نسبت به حامیان مالی ارتباط معناداری وجود دارد. ۹/۱۴ ۰/۷۴ تأیید ۶. بین شناسه­ی تیم و حمایت از حامیان مالی ارتباط معناداری وجود دارد. ۱۱/۱۲ ۰/۸۰ تایید ۷. بین شناسه­ی تیم و رضایت از حامیان مالی ارتباط معناداری وجود دارد. ۱۱/۱۶ ۰/۸۶ تأیید ۱-۳-۵) فرضیه اول، بررسی یا تعیین رابطه­ بین وجهه و اعتبار درک شده از تیم با شناسه­ی آن تیم یکی از موضوعات مرتبط با شناسه­ی تیمی که در مطالعات مربوطه مطرح است، وجهه و اعتبار درک شده از تیم است. برای فرضیه اول، مقدار ضریب مسیر ۳/۱۵ و T-value=0/37 بدست آمده است. این شاخص ­ها وجود ارتباط قوی میان این دو متغیر را تأیید می­ کند. این بدان معنی است که وجهه و اعتبار در زندگی فرد تأثیر مثبتی بر شناسه­ی یک تیم ورزشی دارد. وجود این رابطه توسط گوینر و اسوانسون (۲۰۰۳)، نیز به اثبات رسیده است. عواملی که می ­تواند بر وجهه و اعتبار یک تیم تاثیرگذار باشد عبارتند از: حضور در لیگ برتر، وجود بازیکنان مشهور، نتایج خوب در لیگ برتر، مشهور بودن هوادارانش به پرشورترین هواداران.(گوینر و اسوانسون، ۲۰۰۳، ص۲۸۴) وجود این عوامل باعث می­ شود تا فرد تیم فوتبال تراکتورسازی را به عنوان یک دارای وجهه و اعتبار قوی تلقی کند. این وجهه باعث می­ شود تا فرد به این تیم روی آورده و اخبار و اطلاعات مربوط به آن را دنبال کند و در نهایت میزان هوادارایی فرد از تیم مورد علاقه­اش افزایش یابد. مسئولین تیم تراکتورسازی باید از وجهه و اعتبار تیم استفاده کنند تا بتوانند هواداران بیشتری به تیم جذب نمایند و شناسه­ی تیمی را با این روش روز به روز قوی­تر کنند. در این میان، انجام تحقیقات کیفی به همراه تحقیقات کمی به منظور شناسایی محرک­ها و انگیزه­هایی که میزان وجهه و اعتبار تیم را افزایش می­ دهند، از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. داشتن درک درست از عواملی که وجهه و اعتبار تیم را تحت تأثیر خود قرار می­ دهند، می ­تواند مدیران بازاریابی را در توسعه برنامه ­های بازاریابی مؤثر یاری رساند. علاوه بر آن این درک جامع می ­تواند مدیران را در توسعه برنامه ­های جانبی که می ­تواند میزان شناسه­ی تیمی را تحت تأثیر خود قرار دهد، یاری رساند. ۲-۳-۵) فرضیه دوم، بررسی یا تعیین رابطه­ بین مشارکت در حوزه­ ورزش و شناسه­ی آن تیم مشارکت در حوزه­ ورزش یکی دیگر عوامل تاثیرگذار برای شناسه­ی تیم است است که در این تحقیق به­عنوان یک متغیر برونزا و اثر­گذار بر میزان شناسه­ی تیمی در نظر گرفته شد. برای این فرضیه، مقدار ضریب مسیر۴/۶۸ و T-value=0/43بدست آمده است. این شاخص ­ها حاکی از ارتباط قوی بین مشارکت در حوزه­ ورزش هواداران با شناسه­ی تیمی است. برخی از افراد ممکن است علاقه به یک سبک ورزشی خاص را نشان دهند، علاوه بر این علاقه­ خود را به یک تیم ورزشی خاص نیز نشان می­ دهند. فیشر و ویکفیلد(۱۹۹۸) به این نتیجه می­رسد که حوزه­ مشارکت مخصوصا برای هوادارانی تیم­هایی نفوذ می­ کند که میزان موفقیتشان کمتر است به خاطر اینکه تیم به آنها اجازه می­دهد تا فرد با یک خود پنداره­ی مثبت و قوی بوسیله­ی ارتباط تیم (و بنابراین در گروه عضو می­شوند) با دامنه­ وسیعی از هواداران به جای یک تیم در یک رشته ورزشی موفق بماند(گوینر و اسوانسون، ۲۰۰۳، ص۲۸۳). بنابراین مدیران باشگاه­های ورزشی باید بستر حضور هواداران و مشارکت­شان را در ورزشگاه­ها فراهم آورند چرا که با توجه به تاثیری که روی شناسه­ی تیمی می­گذارد می ­تواند یکی از عوامل تاثیرگذار مهم تلقی شود. وجود این رابطه توسط گوینر و اسوانسون (۲۰۰۳)، نیز به اثبات رسیده است. ۳-۳-۵) فرضیه سوم، بررسی یا تعیین رابطه­ بین شناسه­ی هواداری و شناسه­ی آن تیم همان­طور که از جدول (۱-۵) پیدا است، برای این فرضیه مقدار ضریب مسیر ۰/۸۷ و T-value=12/84 بدست آمده است. این شاخص ­ها وجود ارتباط قوی میان این دو متغیر را تأیید می­ کند. همانطوری که در تحقیق اشاره شد آنچه به شناسه­ی هواداری تاثیر گذار می­باشد عبارتند از: تعلق هوادار، اشتیاق هوادر و مشارکت هوادار میزان تعلق فرد به یک تیم ورزشی در افراد مختلف متفاوت است. هوادارانی که از تعلق تیمی پایین­تری برخوردارند، روابط منفعلی با تیم دارند و احتمالا بخاطر سرگرم شدن، استرس­زدایی و یا داشتن فرصتی برای مراوده با دیگران جذب تیم می­شوند. در حالی که هواداران با تعلق تیمی بالا، بسیار وفادار می­باشند و تیم نقش مهمی در زندگی آنان ایفا می­ کند بطوری که شکست­ها و موفقیت­های تیم را به عنوان شکست­ها و موفقیت­های خود در نظر می­گیرند. این وفاداری، بسیار بلندمدت و تنزل ناپذیر است و فرد نسبت به آن احساس تعهد مالی و زمانی می­ کند. این احساس تعهد و دلبستگی به تیم موجب می شود تا نگرش های مثبتی که فرد از تیم محبوب خود دارد، به حامی نیز منتقل شود و تصویر شناسه حامی بهبود یابد. تعلق و وفاداری نسبت به تیم می ­تواند نتایج مطلوبی برای تیم به­همراه داشته باشد. بر اساس ایده تعصبات گروهی[۱۳۵]، تعلق تیمی بالا در افراد می ­تواند رابطه مثبتی با شناسه­ی هواداران تیم­های ورزشی داشته باشد. بر این اساس، می­توان بیان کرد که تعلق روانی به یک تیم ورزشی بیانگر جنبه های مهمی از هویت شخصی فرد است که می ­تواند باعث ایجاد نیات رفتاری در جهت حمایت از تیم گردد(گوینر و اسوانسون، ۲۰۰۳، ص ۲۸۵). یکی از موضوعات مرتبط با شناسه­ی هواداری که در مطالعات مربوط به هواداری مطرح است، اشتیاق هوادار است. عوامل اثر­گذار بر اشتیاق هوادار که می­توانند شکل­ گیری اشتیاق فرد نسبت به یک رویداد ورزشی را تحت تأثیر قرار دهند عبارتند از: ویژگی­های شخصیتی و عوامل محیطی. ویژگی­های شخصیتی عبارتند از نگرش­ها، ارزش­ها، انگیزه­ ها، نیازها و ترجیحات. عوامل محیطی نیز عبارتند از هنجارهای فرهنگی و اجتماعی، محدودیت های زیرساختی و فردی و انتظار از منافع اجتماعی (هاویتز، ۱۹۹۹، ص۱۳). نظریه­ های مربوط به رفتار هواداران نشان می­دهد که افراد در طول عمر خود روندهای مختلفی از خود نشان می­ دهند. به همین ترتیب، میزان اشتیاق هوادار نیز به عنوان یک متغیر چند بعدی (محوریت و جذابیت) می ­تواند در طول حیات افراد تغییر کند. اشتیاق هوادار به عنوان یک متغیر چند بعدی این امکان را در اختیار بازاریابان قرار می­دهد تا بتوانند هواداران خود را بر اساس میزان اشتیاق­شان بخش­بندی کنند( فانک و همکاران، ۲۰۰۴، ص۴۸). آخرین مولفه­ی تاثیر­گذار برای شناسه­ی هواداری مشارکت هوادار است، آنچه که می ­تواند یک رویداد را پررونق کند و به بازی و رویداد رنگ و بوی خاصی را ببخشد حضور و مشارکت هواداران در استادیم­ها است. در اینجا باید توجه داشت که تماشاگر با هوادار فرق می­ کند، آنکه برای تماشای مسابقه آمده است با آنکه برای تشویق تیم مورد علاقه­ خود آمده متفاوت است. بنابراین باید توجه داشت که شناسه­ی هواداری بر شناسه­ی تیمی تاثیرگذار است که وجود این رابطه توسط گوینر و اسوانسون (۲۰۰۳)، نیز به اثبات رسیده است.

شکل۲-۱۶-شماتیک ساختار سیستم قدرت. [۳۷] هدف از بهینه سازی به حداکثر رساندن سود کارکرد تجهیزات بوده و به عنوان یک شاخص عملکرد تعریف می شود. از آنجا که هدف در اینجا هزینه ظرفیت باتری است، تابع هدف را به منظور حداقل رساندن ظرفیت تعریف می کنیم. تلاش هایی برای استفاده از BES برای بهبود دینامیک کنترل بار- فرکانس به طور اجرایی نیز صورت گرفته است. همچنین BES در مواجهه با نیازهای ناگهانی به توان حقیقی بار مفید بوده و در کاهش پیک انحرافات فرکانس و توان خط ارتباطی و همچنین کاهش مقادیر ماندگار تبادلات سهوی و خطای زمان موثر می باشد. ۲-۵ مدل ذخیره انرژی : برای فعال کردن مدل BES که به راحتی در تجزیه و تحلیل پایداری سیستم قدرت مورد استفاده قرار می گیرد، مدل حوزه فرکانس در شکل۲-۱۷ نشان داده شده است. طرح کنترل کمک می کند تا BES راکه توانایی قدرت فعال و مدولاسیون توان راکتیو با توجه به نیاز سیستم را دارد، تحلیل کرد . شکل ۲-۱۷-مدل یک BES در شبکه قدرت از آنجا که کنترل توان اکتیو فرکانس، سیستم قدرت را به طور مستقیم تحت تاثیر قرار می گیرد، که به سرعت یک ژنراتور وابسته است افزایش قدرت انتقال فعال شده، از طریق تبدیل کنترل بسته به انحراف فرکانس اندازه گیری یا انحراف سرعت روتور مولد توربین است که (۲-۱۰) = از آنجا که تنظیم ولتاژ با کنترل توان راکتیو وابسته است ، افزایش توان راکتیو منتقل شده از طریق مبدل بسته به انحراف ولتاژ ترمینال کنترل شده به دست آمده است که در آن، حلقه کنترل مانند زیر (۲-۱۱) = شکل ۲-۱۸-اجزاء مدل یک BES به صورت بلوک دیاگرامی [۳۷] شبیه سازی هر دو حالت از عمل در شارژ و دشارژ، از مدار معادل از شکل۲-۱۸ به منظور مطالعه پایداری دینامیکی، در حالتی که ولتاژ باتری ثابت نبوده و به شرایط عملیاتی وابسته نیست انجام می گیرد. همچنین، این تاخیر زمانی کوچک با توجه به زمان پاسخ سریع در عین حال قابل اغماض نیست معرفی می کند [۳۷] [۳۸] [۳۹] ولی در شبیه سازی برای مدل پیشنهادی این پایان نامه کل سیستم باتری را شبیه سازی کرده همراه با سیستم کنترلی و نتایج بسیار دقیقتر آن ارائه شده است. ۲-۶ مدل اینورتر برای تولید DC/AC در مقاله [۴۹] برای تبدل توان سه فاز با مدلاسیون DC/AC از اینورتر استفاده شده است، جهت کنترل (PWM) پهنای پالس در مرجع DC/AC توان اکتیو و راکتیو خروجی اینورتر روش کنترلی مبتنی بر دستگاه مرجع سنکرون ارائه شده است. شکل ۲-۱۹ مدار بایاس از اینورتر منبع ولتاژی [۴۹] نکته مهم این است که با بیان معادلات در دستگاه مرجع سنکرون تغییرات Iq وابسته به توان راکتیو و Id وابسته به توان اکتیو خواهد بود به این ترتیب برای کنترل توان اکتیو و راکتیو کنترل می شوند. برای این Iq و Id کافی است به ترتیب جریانهای در هر لحظه زاویه فاز ولتاژ PLL که ابتدا حساب می گردد و توسط بلوک کنترلی سوییچینگ مدار سه فاز را انجام می دهد. ورودی Iq و Id جریان های PI با بهره گرفتن از دو کنترل کننده کنترل می شوند که توان اکتیو و راکتیو مورد نظر در خروجی تولید شود. [۱] شکل ۲-۲۰-سوییچ زنی PWM برای یک فاز برای جریان [۴۹] فصل سوم روش تحقیق ۳-۱ مقدمه: در این فصل برای کنترل فرکانس از سیستم کنترلی هوشمند استفاده شده به صورت خودکار ضرایب برای نیروگاه گازی و باتری قابل محاسبه بوده. اگر به سیستم دیگر ادواتی متصل شود نیاز به محاسبه ماتریس حالت نبوده و معیار دقیق پارامترها را با روش pso برای سیستم فازی بدست می آورد. برای بررسی تعیین مقادیر ضرایب قابل دسترس در کنترل فازی قوانین فازی را در ابتدا نوشته خود که برای کنترل فرکانس در شبکه در نظر گرفته ایم، به روش الگوریتم پرندگان برای بهینه سازی هر چه بهتر معیار خطا هستیم . ۳-۲مدل فازی: برای تحلیل کار نیاز به طرز عمل کرد یک سیستم فازی داریم و به تشریح اجزاء مختلف یک مدل فازی پرداخته ایم .یک سیستم فازی در واقع یک تصمیم گیرنده در شرایط مختلف است و آن را در رتبه کنترل هوشمند قرار می دهد البته تصمیم را طبق قوانینی ثابت و در شرایط خاص طبق الگوی دیکته شده به آن می گیرد.در پروژه هایی که در آن از تنظیم مدل فازی استفاده شده، از یک فرد خبره یا با روش سعی و خطا به جواب مطلوب می رسند .البته روش هایی که نیاز به ماتریس حالت شبکه بوده و با روش های کنترل مدرن معیاری برای سیستم فازی می باشد نیز مورد توجه است. ۳-۲-۱:قسمت های مختلف یک سیستم فازی: ۱) فازی سازی:[۴۳]که عمل تبدیل کننده داده های مورد نظر در آن پروسه به مقادیر قابل آنالیز برای سیستم فازی باشد.

مدل های مشابه: برای نشان دادن تمایزات در یک مجموعه؛ مانند کاربرد رنگ در نقشه کاربری یک سرزمین. مدل های سمبلی: برای توضیح سیستم ها یا فرایندها در مدل های پیشبینی کننده از طرح و رسم استفاده میکنند. البته برای شناخت مشکلات برخی از تحقیقات، می توان از تلفیق مدل های برنامه ریزی/ فرایند مدیریتی با مدل های نظری به مدل های ترکیبی دستیابی پیدا کرد و طی فرآیندی معین و تقابل مستمر آنها به ارائه راه حلهایی در زمینه سیستم گردشگری نائل شد (نمودار۲-۲). باید توجه داشت درچشم انداز و دورنمای یک سیستم، مدل ها در زیر مجموعه نظریه ها قرارمی گیرند.نظریه های سیستم ها، دیدگاه های هستند که پدیده ها را تشریح می کنند و برای اداره سیستم ها بکار گرفته می شوند. بنابر این مدل ها در ابتدا توصیفی، سپس تشریحی و در نهایت پیش بینی کننده اند؛ بنابر این مدل ها، پی ریزی و سازه های نظریه ها را تشکیل می دهند(گتز، ۱۹۸۶: ۲۹-۲۲). نمودار ۲-۲: مدل سیستم های ترکیبی برای برنامه ریزی و نظریه های گردشگری (گتز، ۱۹۸۶: ۲۹). ۲-۴-۵-۱)مدل سیستمی گردشگری مقصد از بین رویکرد های مطالعاتی در گردشگری، رویکرد سیستمی رویکردی کامل تر به نظر می رسد. درک گردشگری به مثابه یک سیستم، رویکرد جامعی برای شناخت این پدیده خواهد بود؛ پدیده ای که متشکل از اجزای مختلف از جمله مؤسسات تجاری، گردشگران، جامعه و محیط است (کاظمی، ۱۳۸۵: ۳۵-۳۴). مدل سیستمی گان در صنعت گردشگری در تصویر زیر نشان داده شده است. ملاحظه می شود که کارآفرینی یکی از عناصر موجود در این سیستم است (گان، ۲۰۰۲: ۵). نمودار ۲-۳: مدل سیستمی گردشگری مقصد گان (گان، ۲۰۰۲: ۵) گان اهمیت این مولفه را اینگونه توضیح داده است: از آنجا که گردشگری یک صنعت پویا است، نیازمند کارآفرینانی است که فرصت های توسعه جدید و روش های خلاق مدیریت توسعه موجود را کشف نمایند. توانایی کشف فرصت ها، تأمین منابع مالی مورد نیاز ، شناسایی اماکن و سایت های برتر، استخدام طراحان به منظور توسعه فیزیکی، تأمین منابع انسانی مورد نیاز برای مدیریت تاسیسات فیزیکی و خدماتی جهت توسعه گردشگری بسیار مهم می باشد. در کشورهای توسعه یافته کارآفرینی بخشی از فرهنگ محسوب میشود و نبود این عامل در بسیاری از کشورهای توسعه نیافته به عنوان یک نقص اساسی، توسعه فعالیت های گردشگری را با مشکل مواجه می سازد (گان، ۲۰۰۲: ۵). ۲-۴-۵-۲)مدل کارآفرینی و توسعه مقصد گردشگری در ادبیات گردشگری مراحل توسعه مقصد گردشگری، توجه بسیاری از محققان را به خود جلب کرده است. به عنوان مثال مدل چرخه حیات مقصد باتلر برای توضیح مراحل تکامل مقاصد به کار برده شده است (راسل و فالکنر، ۲۰۰۴ ). مدل چرخه عمر مقصد اقتباسی از مدل چرخه عمر محصول است که منحنی S شکلی است و با دو بعد زمان و تعداد گردشگران (رشد گردشگری) شناخته می شود. در واقع مقاصد گردشگری سبدی از محصولات و تجربیات گردشگری را ارائه می کنند و بنابراین می توانند الگویی مشابه با این رفتار را داشته باشند. معمولاً فازهای کشف، مشارکت، رشد، استحکام، رکود و افول در مورد چرخه عمر مقاصد شناخته شدهاند (ویرماری، ۲۰۰۶: ۲۹- ۲۷). نمودار ۲-۴: مراحل چرخه عمر مقصد گردشگری(باتلر، ۱۹۸۰؛ ویرماری، ۲۰۰۶: ۲۹ ). ۲-۴-۵-۳) مدل باتلر چرخه زندگی مقصد باتلر مدل خود را در سال ۱۹۸۰ با توجه به تحقیقاتی که در زمینه توسعه گردشگری انجام داد با عنوان «چرخه زندگی مقصد » ارائه داد. او برای توسعه گردشگری مراحل مختلفی را بر می شمرد که در شکل زیر نشان داده می شود (نمودار ۲-۵) (هال و پیچ، ۲۰۰۲: ۶).

Baker R.S.,Corbet A.T. and Koedinger K.,Detecting Student Misuse of Intelligent Tutoring Systems,in proceedings of the International Conference on Intelligent Tutoring Systems, Maceio, Brazil,2004, PP.531_540. Berry, Michael J.A, and Gordons.Linoff.Data Mining Techniques for Marketing Sales and Customer Relationship Management. 2Ed. Johan.Wiley. &.Sons.Publishing Inc., 2004. Carpenter, P. (1985). Type of‌ school and academic achievement. Journal of Sociology, 21(2), 219–۲۳۶٫ Carneiro, P. (2008). Equality of opportunity and educational achievement in Portugal. Portuguese Economic Journal, 7(1), 17–۴۱٫ Cocea M. and Weibelzahl S.,Can Log Files Analysis Estimate Learners’Level of Motivation?, in Proceeding of the 14th Workshop on Adaptation and User Modeling in Interactive System, Hildesheim, Germany,2006,PP.32_35. Davis-Kean, P. E. (2005). The influence of parent education and family income on child achievement: The indirect role of parental expectations and thehome environment. Journal of ‌Family Psychology, 19(2), 294–۳٫ De Busk, G.K., Brown, R.M. and Killough, L.N.(2003), ”Components and relative weights in utilization of dashboard measurement systems like the Balanced Scorecard,” The British Accounting Review,VOL.35 NO.3,pp.215-231.doi:10.1016/S 0890-8389(03) 00026-X. Desmarais, M. & Baker, R. (2011).A review of recent advances in learner and skill modeling in intelligent learning environments.User Modeling and User_Adapted Interaction,1-30. Dr Eamonn Keogh,”Data Mining and Machine Learning in Time Series Data base”, Computer Science and Engineering Department, University of California, 2003. Few, S. (2006), Information Dashboard Design, Gravenstein Highway North Sebastopol, O’Reilly Media, first. ,p. 224. Gianluca Bontempi,”Data Mining for Prediction”, ULB University, 2002. Gerber, S. B., & Fin, J. D. (2001). Teacher aides and students’ academic achievement. Educational Evaluation and Policy Analysis, 23(2), 123–۱۴۳٫ Goddard, R. D., Sweetland, S. R., & Hoy, W. K. (2000). Academic emphasis of urban elementary schools and student achievement in reading and mathematics: A multilevel analysis, Educational Administration Quarterly, 36(5), 683-702. Harrington,L., Hoffman,E., Pactricia,M., Wright,K. and Cargo, V.(2006),”Nursing Research Dashboard Nursing Research Program,”Nurse leader,No.October 2006. Hamalainen W.and Vinni M.,Comparison of Machine Learning Methods for Intelligent Tutoring Systems, in Proceedings of the 8th Han J. and Kamber M., Data Mining Cancepts and techniques Morgan Kaufmann Publishers,2006. Hu,W., Almansoori,A., Kannan,P.K., Azarm,S. and Wange,Z. (2011), ”Corporate dashboards for integrated business and engineering decisions in oil refineries:An agent-based approach,”Decision Support Systems,VOL.52 NO.3,pp.729-741.doi:10.1016/j.dss.2011.11.019. http://www.statsoft.com/textbook/sttimser.htm Hwang G.J.,Hsiao C.L. and Tseng C.R.,A computer_Assisted Approach to Diagnosing Student Learning Problems in Science, Journal of Information Science and Engineering, Vol.19, 2003, PP. 229_248. International Conference in Intelligent Tutoring Systems, Taiwan, 2006, PP.525_534. Khorasani,R. (2008),”Settingup a dashboard for your practice.” Journal of the American College of Radiology: JACR, VOL.5 NO.4,P.600.doi:10.1016/j.jacr.2008.01.021. Kotsiantis S.B., Pierrakeas C.J. and pintelas P.E., Predicting Students’ Performance in Distance Learning Using Machine Learning Techniques,Applied Artificial Intelligence, Vol.18, No.5, 2004, PP. 411_426. Kuo.R.J. An.Y.L., Wang.H.S., Chung.W.J.Integration of self-organizing feature maps neural network and genetic k-means algorithm for market segmentation. Expert Systems with Application, 30, (2006):313-324. Kyoung-jae Kim,Hyunchul Ahn.A recommender system using GA K-means clustering in an online shopping market.Expert System with Applications 34(2008).1200-1209. Logi XML. (2011),”Dashboard Software Buyers Guide,” Access. Retrieved from www.logixml.com Maseri,W., Wan,B., Embong,A., Zain,J.M. and Engineering,S. (2007),”Improve Knowledge Visualization through and Interactive Graph-based Dashboard System with Key Performance Indicator: A Case Study of University Dashboard for Higher.” Markellou P., Mousurouli I., Spiros S. and Tsakalidis A., Using Semantic Web Mining Technologies for Personalized e_Learning Experiences, in Proceedings of the Web_based Education Conference, Grindelwald, Switzerland, 2005, PP.461_826. Mehmed Kantardzic,”Data Mining (Concepts, Models, Methods and Algorithms)”, University of Louisvilla. IEEE Press, ISBN 0-471-22852, 2003. Meyers, Tomas A,”The technical analysis course: a wining Program for investors and traders”, erd, ed. 2002, ISBN: 964-410-053-0, 2002. Minaei_Bidgoli B.and punch B.,using Genetic Algorithms for Data Mining Optimization in an Educational Web_based System , Genetic and Evolutionaly Computation,Vol 2,2003,PP.2252_2263. Park,K.W., Smaltz,D., Mc Fadden,D. and Souba,W. (2010), ”The operating room dashboard.,” The Journal of surgical research, Elsevier Inc.VOL.164 NO.2,pp.294-300.doi:10.1016/j.jss.2009.09.011 Pauwels,K., Ambler,T., Clark,B., Lapointe,P. Reibstein,D., Skiera,B., Wierenga,B., et al. (2008), ”Dashboards & Marketing: Why, What, How and What Research is Needed?by.” Ramli A.A., Web Usage Mining Using Apriori Algorithm: UUM Learning Care Portal Case, in proceedings of the International Conference on Knowledge Managment, Malaysia, 2005, PP.1_19. Romero, C., Ventura. S. Educational data mining: A survey from 1995 to 2005, Expert Systems with Applications 135–۱۴۶, ۲۰۰۷٫ Rosow, E., Adam, Joseph and Coulombe,C. (2003),”Case Study: A Real-time Bed Management and Census Control Dashboard,” Nursing dministration Quarterly,Vol.27 No.1,pp.58-76.Retrievedform http://www.himss.org/content/files/proceedings/2003/casestudies/Cs-113.pdf. Scipioni,A., Mazzi,A., Mason,M. and Manzardo,A. (2009), ”Ecological Indicators,VOL.9 NO.2,pp.364-380. doi: 10, 1016/j. ecolind. 2008,05,002. Sharma, Parveen. Advanced Application of Data Warehousing Using 3-tier Architecture. Journal of library & information technology, 29(2), (2009):61-66. Stan Matvin,”Data Mining for Prediction of Aircraft Component, Scool of Iinformation Technology and Engineering“ University of Ottawa, Canada, 2002. U.M.Fayyad,G.Piatetsky-Shapiro, and P.smyth, ”From Data Mining to Knowledge Discovery: An Overview,” in Advances in Knowledge discovery and data mining, U.M.Fayyad, G.Piatetsky-Shapiro, P. Smyth, and R.Uthursamy, Eds. Menlo Park, California: AAAI Press, 2002. Wai-Ki Ching and Michael Kwok ,”Advances in Data Mining and Modeling“, University of Hong Kong , Jone, World Scientifc, ISBN 981-238-354-9,2005. Wayne,W. (2011), PERFORMANCE DASHBOARDS, Wiley, Second. Yigitbasioglu, O.M. and Velcu, O. (2011),”A review of dashboards in performance management: Implications for design and research,” International Journal of Accounting Information Systems, Elsevier Inc.doi:10,1016/j.accinf.2011.08.002. Yudelson M.V. and et al., Mining Student Learning Data to Develop High Level Pedagogic Strategy in a Medical ITS, in Proceeding of the AAAI Workshop on Educational Data Mining, Boston, MA, USA, 2006, PP.1_8. Zaiane O., Bulding a Recommender Agent for e_Learning Systems, in proceedings of the International Conference on Computers in Educational, 2002, PP.55. Abstract Understanding the factors that lead to success (or failure) of students at tests is an interesting and challenging problem. related concepts, analysis of the success factors behind tests may help understand and potentially improve academic achievement.In this research, basides a glance at main features of effective executive dashboards,the effort is to a case study is conducted on the database Azad & state university in Qom city in the center of Iran to predict collegian’ improvement study . In this research clustering is done by k-means and With using of SSE the optimal number of clusters is determined.Therefore,the optimal number of clusters for collegian is four clusters and then clusters with Prediction methods Including neural network and decision tree C5 and finally the used results of this methods,find the indicators.these indicators should be exposed clearly and increasing knowledge in a single dashboard.